XCII, reg 1538, fol 3, 21 enero 1351

XCII.

Reg.n. 1538, fol. 3. 21 ene. 1351.

In nomine sancte et individue Trinitatis amen. Nos Petrus Dei gratia rex Aragonum Valencie Majorice Sardinie et Corsice comesque Barchinone Rossilionis et Ceritanie. Ad notitiam presentium et memoriam futurorum. Quidquid ad utilitatem et ornatum tradite nobis a Deo reipublice pertinet civitatesque et loca sub uno unire regimine ipsasque dignitatum titulis insignire ac eis de competentibus rectoribus providere culmini tantum pricipali competere nemini venit in dubium cum super istis promulgande quoque legis auctoritatem fortune sibi vendicet eminentia. Hinc est quod nos rex predictus attendentes nostreque mentis aciem dirigentes ad legalitatem fidemque insignem quas ad nos et predecessores nostros habuerunt et habent civitates Gerunde Minorisse et Vici (Vic, Vich) necnon ville Bisulduni (Besalú) Berge (Berga) Campirotundi (Camprodón) Sancti Petri de Auro (Sant Pere d'Or – Santpedor ?) necnon et vicecomitatus de Basso Castri FoIIiti (Castellfollit) et ville Turricelle de Montegrino (Torroella de Montgrí) de Pals et de Figueriis et omnia et singula castra villa et loca in vicariis et bajuliis ac procurationibus Gerunde Bisulduni Bagiarum (Bages ?) Berge et Berguitani (Berguedà) Ausonie Vici Rivipulli (Ripoll) et Rivipullensis (Ripollès) Campirotundi et de Regali vicecomitatus de Basso Turricelle de Montegrino et de Figueriis predictorum: considerantes insuper ac prehabito maturo et digesto consilio recensentes pro nunc et temporibus per nos infra taxandis nostre reipublice expedire dictas civitates villas et loca bajulias et vicarias ac procuraciones et cetera supra dicta sub uno codemque gubernari rectore et duce: dictas civitates villas et loca bajulias et vicarias sub uno ducatu gubernandas nostra auctoritate regia erigimus et unimus ipsasque ducatus preminenciis extollimus ac etiam insignimus: decernentes ipsas exinde predictis temporibus nuncupari ducatum qui Gerunde nomine appelletur cui ducatui unus dux preficiatur qui dux Gerunde intituletur et nuncupetur omnesque preeminencias de jure vel consuetudine ducatui competentes nostra regia auctoritate eidem tribuimus etiam et donamus. Sane cum inter cetera dona que nobis a superna sunt collata clemencia illud reputemus precipuum quod hodiernis diebus nobis largitus est Deus omnium retributor videlicet vos inclitum infantem Johannem nostrum primogenitum precarissimum per quem nobis immo universis Christi fidelibus gaudium nostreque universali dicioni status tributus est pacificus et tranquillus quem ex illustri et precarissima Alionora regina Aragonum consorte nostra suscepimus in Domino exultantes: dumque consideramus ac solerti etiam meditatione pensamus statum magnificum quem secundum vestram illustrem et preclaram originem quam ex utroque parente trahitis per quem vos manutenere opportet nostris humeris incumbentem: consideramus insuper quod in vestri augmento augemur et in vobis propter spem future successionis in regno conservamur vosque unam personam et unum corpus nobiscum reputamus sicque vos dignitatibus illustrando terras et dominaciones vobis donando nichil alienamus quinimo in nostri patrimonii corpus convertimus: dum videmus quod secundum leges romanas vos qui ut primogenitus noster quodammodo dominus extimamini etiam nobis vivo nec post mortem nostram hereditatem percipere sed magis liberam administracionem consequi censemini et nancisci: idcirco hiis et aliis que nostrum animum ac regie celsitudinis magnanimitates ad hec consilio prudenti ac maturo moverint vos infantem predictum in ducem dicti ducatus promovendum ducimus ac de eo vobis tenore presencium providemus. Volentes et decernentes quod vos salvis tamen modis formis et retentionibus infrascriptis dictum ducatum et ejus dominium pleno jure habeatis et ejusdem dux nuncupemini quamdiu nobis vivente vobis fuerit vita comes et post mortem etiam nostram donec quindecim annos etatis vestre compleveritis ut inferius declaratur. Dictum tamen ducatum cum omnibus supradictis vobis dicto infanti concedimus et donamus in feudum honoratum absque cujusque prestatione servicii per vos tenendum salvis infrascriptis quamdiu vobis fuerit vita comes et post mortem etiam nostram donec etatem XV annorum compleveritis ut prefertur cum dictis civitatibus castris villis comitatibus vicecomitatibus rochis fortaliciis eorundem domibus turribus et aliis quibuscumque juribus nobis pertinentibus in terminis dicti ducatus portubus maris rippaticis comitibus vicecomitibus commitoribus vervesoribus et baronibus seu richis hominibus militibus dominabus civibus burgensibus hominibus et feminis cujuscumque status seu preeminencie sint christianis judeis et sarracenis in predictis civitatibus villis vicecomitatu castris et locis habitantibus et habitaturis et cum omni cognicione pacis et treuge mero et mixto imperio et omnimoda jurisdiccione civili vel criminali alta vel baxia cum salinis piscationibus venationibus mercatis trobis fluminibus vectigalibus et aliis exitibus et proventibus quibuscumque molendinis furnis questiis subsidiis ademprivis serviciis realibus vel personalibus et eorum redempcione monetatico cenis albergiis feudis feudatariis potestatibus et emparis et cum omnibus aliis juribus in dicto ducatu prout melius ad nos pertinent integro statu ac etiam pleno jure. Investientes vos de ducatu eodem et omnibus aliis supradictis in vosque transferentes dominium predictorum omnium irrevocabiliter pleno jure: inducentes vos in corporalem possessionem seu quasi eorundem prout melius dici et fieri potest ad vestram utilitatem: promittentes nichilominus vobis quod realiter omnium predictorum possessionem seu quasi vobis trademus seu illi quem ad hoc cum potestate hoc faciendi deputaverimus loco nostri: dantes nichilominus et concedentes vobis et predicto per nos deputato seu deputando liberam facultatem auctoritate vestra propria seu predicti per nos deputati seu deputandi adipiscendi possessionem seu quasi omnium predictorum ipsamque apprehensam licite retinendi. Nos vero interim constituimus nos vestro nomine possidere et tenere eadem. Et nichilominus ex causa donationis hujusmodi cedimus in vosque transferimus omnes acciones reales personales et mixtas et alias quascumque nobis competentes in omnibus supradictis contra quascumque personas vel res ratione eorum quibus possitis experiri in judicio vel extra quemadmodum nos possemus ante donacionem presentem. Ut autem presens donum stet perenniter inconvulsum ac firmum vos pro predictis ad hominem recipimus manibus comendatum dantes vobis potestatem dicti ducatus et pertinenciarum ejusdem: comendantes vobis castellanias et honores quos et quas comites et vicecomites seu alii quicumque cujuscumque status seu preeminencie existant pro nobis tenent infra dictum ducatum. Faciemus insuper vos acquirere per manum illius senioris pro quo tenemus honores siquos infra dictum ducatum pro alio tenemus et in quantum etiam possumus facimus de presenti. Mandantes nichilominus tenore presencium universis et singulis comitibus vicecomitibus comittoribus baronibus vervessoribus militibus civibus burgensibus et aliis quibuscumque et cujuscumque status vel conditionis existant quod vos exinde pro domino habeant vobisque in omnibus et singulis infra dictum ducatum existentibus sicut nobis ante presentem donacionem faciebant et tenebantur pareant et intendant vobisque pro predictis prestent homagium et fidelitatis etiam juramentum. Nos enim presencium tenore absolvimus omnes et singulos comites vicecomites et omnes alios supradictos ab omni homagio dominio et fidelitate quibus nobis astricti sunt pro predictis. Retinemus tamen nobis quod vos dictus infans et dux dare teneamini et detis nobis potestatem iratus et paccatus infra decem dies postquam fueritis requisitus scilicet pro civitate bajulia et vicaria tota Gerunde de civitate Gerunde pro villa bajulia et vicaria Bisulduni de dicta villa Bisulduni pro civitate bajulia et vicaria Minorisse de civitate Minorisse pro villa bajulia ac vicaria Berge et Berguitani de villa et castro Berge pro civitate bajulia et vicaria Vici de civitate Vici pro villa bajulia et vicaria Campirotundi et de Regali de villa Campirotundi pro vicecomitatu de Basso et procuracione ejus ac Castro Follito de dicto Castro Follito pro villa et procuracione Turricelle de Montegrino de dicta villa et castro Turricelle de Montegrino pro villa et bajulia de Figueriis de villa de Figueriis: hoc adjecto quod nos dictas potestates petere vel recipere minime possimus nec vos easdem nobis dare teneamini donec perfeceritis etatem viginti annorum: nos enim vobis hoc de presenti concedimus graciose. Retinemus insuper quod in generali curia que nunc Perpiniani celebratur et alias quociens in futurum in Cathalonia vel alibi curiam vel parlamentum generale contigerit celebrari universitates civitatum villarum et locorum infra dictum ducatum sitorum de mandato nostro vocate vel in futurum vocande teneantur ad dictam curiam et parlamentum procuratores suos speciales seu nuncios destinare sicut tenebantur ante presentem donacionem. Vos etiam cum etatem annorum quindecim excesseritis et non ante ad dictam curiam vel parlamentum generale teneamini modo simili convenire. Retinemus insuper nobis totius dicti ducatus regimen et administrationem ac fructuum reddituum et omnium proventuum et aliorum quorumcumque emolumentorum percepcionem quos nostros faciamus donec etatis vestre compleveritis annos quindecim antedictos: illustri tamen regina matre vestra infra dictum tempus superstite in humanis vel etiam non susperstite nobis tamen non convolantibus ad vota secunda. Si vero vobis existente infra dictam etatem annorum quindecim dictam reginam matrem vestram debitum contingeret persolvere naturale nobis superviventibus et ad secunda vota convolantibus tunc ipso facto etiam ante quindecim annos etatis vestre regimen et administracio et fructuum et aliorum emolumentorum percepcio ad vos seu ad illum cui regimen vestre persone et administrationem dicte ducatus comisserimus pertineat pleno jure ac totaliter devolvatur sic quod tradicione aliqua non sit opus. In omnem vero casum quo vos etatem dictorum quindecim annorum excesseritis ad vos bonorum predictorum administratio et fructuum percepcio pleno jure continue devolvatur. Retinemus etiam nobis quod quamdiu administracionem ut premittitur tenebimus ducatus predicti possimus petere exigere et habere a comitibus vicecomitibus et aliis quibuscumque dicti ducatus armorum exercitum hostem et cavalcatam et omnia alia servicia et alia quecumque jura que poteramus exercere et habere in eis ante presentem donacionem. Et etiam in omni casu et eventu retinemus nobis hostes exercitus et cavalcatas in hominibus dictorum civitatum villarum et locorum omnium predictorum. Premissa itaque omnia et singula prout superius sunt expressa vobis dicto infanti et duci et notario infrascripto pro vobis legittime stipulanti paciscenti et recipienti tenere servare ac servari facere et nunquam contrafacere vel venire per nos vel alium de jure vel de facto promittimus et juramus ad sancta quatuor evangelia nostris manibus corporaliter sponte tacta omnem defectum siquis forsan existeret in presenti donacione vel ratione patrie potestatis vel ratione vestre infantilis etatis vel alias quovis modo nostra regia autoritate tollentes. Sanccientes et ex certa sciencia statuentes presentem donacionem et alia supra et infra contenta proinde valere ac si vos vestri juris vel alias etatis intellectus capacis existeretis jure seu lege non obstantibus quibuscumque nos enim de nostre regie potestatis plenitudine super dictis defectibus et aliis quibuscumque qui forsan in premissis existerent de jure vel alias vobiscum ex certa sciencia dispensamus. Quam dispensacionem dicti juramenti vinculo confirmamus et etiam roboramus in vim legis predicta omnia sanccientes. Volumus tamen et presentis serie statuimus quod presens donacio duret in vobis dicto infante et ducatus ereccio in ducatu predicto quamdiu nobis viventibus vobis fuerit vita comes et post mortem etiam nostram donec vos annos quindecim compleveritis etatis vestre. Post mortem vero vestram nobis vobis superstitibus vel predefunctis vel etiam in vita vestra nobis vobis predefunctis postquam tamen vos dictam etatem annorum XV excesseritis et ad regalem dignitatem ad quam tunc assumendus proculdubio eritis assumptus fueritis confestim ducatus predictus ipso facto totaliter finiatur vosque ex tunc non nominemini nec possitis ducis nomine nuncupari: quinimo dictus ducatus et omnia et singula supradicta in statum reducantur pristinum in quo erant ante presentem donacionem et ducatus ereccionem: nolentes imposterum per nos vel vos vel alium successorem nostrum hoc ad consequenciam trahi posse cum pro nunc et temporibus per nos suprataxatis supradicta ex causa duxerimus statuenda. Predictam autem donacionem vobis dicto infanti facimus tanquam primogenito et ut nobis successuro in regnis et non aliter: nec per hoc quidquam a corona nostra cui vos vere reputamus unitum etiam nobis vivo intendimus separare. Mandantes per hoc presens publicum instrumentum universis et singulis officialibus et subditis nostris presentibus et futuris quod premissa omnia et singula teneant firmiter et observent et ab aliis inviolabiliter faciant observari et non contraveniant nec aliquem contravenire permitant quavis causa seu etiam ratione. Hec igitur omnia et singula supradicta ut dicta et expressa sunt supra facimus paciscimur et promittimus vobis primogenito nostro et duci sepedicto necnon et notario infrascripto tanquam publice persone pro vobis et aliis etiam personis quarum interest et intererit recipienti et paciscenti ac etiam legitime stipulanti. In hujus rei autem perenne testimonium presens publicum instrumentum fieri jussimus et nostre bulle auree munimine insigniri. Actum et datum in castro Perpiniani die vicesima prima januarii anno a nativitate Domini MCCCL primo. - Vidit Jaspertus. - Sig+num Petri Dei gratia regis Aragonum etc. qui hec laudamus firmamus et juramus. - Rex Petrus. - Testes hujus rei sunt nobiles Petrus de Fonolleto vicecomes de Insula (de Illa, Dilla, D´Illa) et de Caneto Guillelmus Galcerandi de Rocabertino Petrus de Montechateno procurator Cathalonie pro dicto domino rege Berengarius de Appilia camerarius et Poncius de Sancta Pace et Bernardus de Tous ac Matheus Mercerii de domo domine regine milites Jacobus de Faro Berengarius de Codinachs magister racionalis et Jaspertus de Tragurano consiliarii dicti domini regis. - Sig+num Mathei Adriani dicti domini regis scriptoris secretarii et regia auctoritate notarii publici per totam terram et dominacionem ejusdem qui predictis interfuit et hec scribi fecit et clausit. - Dominus rex mandavit Matheo Adriani in cujus posse uravi t (juravit) et firmavit.

xciii-reg-1538-fol-6-21-enero-1351

XCIII, reg 1538, fol 6, 21 enero 1351

XCIII.

Reg.n.1538, fol.6. 21 ene. 1351.

In nomine Domini. Noverint universi quod nos Petrus Dei gratia rex Aragonum etc. pater et legittimus administrator incliti infantis Johannis precarissimi primogeniti nostri et ducis Gerunde attendentes quod propter nonnullas occupaciones quibus nos propter reipublice nostre utilitatem vacare opportet infrascriptis intendere non valemus: idcirco constituimus creamus et ordinamus certum et indubitatum actorem procuratorem seu infrascriptorum negociorum gestorem pro dicto inclito infante et duce cum decreto regentis officium cancellarie nostre subscripti cujus jurisdiccioni nos submittimus in hac parte vos nobilem et dilectum consiliarium nostrum Bernardum de Capraria videlicet ad adipiscendum possessionem plenariam ducatus Gerunde per nos dicto filio nostro concessi et donati civitatumque villarum castrorum vicecomitatnum et aliorum quorumcumque ad dictum ducatum pertinentium prout in carta constitucionis per nos facte de dicto ducatu et donacionis dicto infanti et duci facte die et anno subscriptis lacius continetur: necnon ad recipiendum nomine dicti infantis homagia et sacramenta fidelitatum a comitibus vicecomitibus vervessoribus baronibus et aliis quibuscumque nobilibus militibus hominibus civitatum villarum vel castrorum et aliis quibuscumque hominibus vel mulieribus cujuscumque preeminencie status vel condicionis existant infra ducatum existentibus supradictum necnon etiam ad jurandum et confirmandum pro dicto infante et in personam ipsius privilegia et inmunitates dicti ducatus civitatumque villarum et castrorum ejusdem vel alia quecumque si qua et prout de jure et secundum consuetudines Cathalonie debent eis jurari seu etiam confirmari necnon etiam ad faciendum nobis vice et nomine dicti ducis pro convalidacione dicti ducatus homagium ore et manibus comendatum cujus virtute nos dictum ducem ratione dicte donacionis in personam vestri ad hominem recipiamus ore et manibus comendatum. Dates et concedentes vobis eidem Bernardo actori predicto quoad premissa plenam et liberam facultatem universa et singula exequendi complendi et ad effectum perducendi prout nos ut pater et legittimus administrator pro dicto infante et duce filio nostro possemus et alius quilibet pater familie pro filio suo facere posset si personaliter intendere possemus vel posset. Et promittimus vobis dicto nobili procuratori et actori necnon et notario infrascripto tamquam publice persone pro vobis et aliis etiam personis quarum interest et intererit in futurum legittime stipulanti nos semper habere ratum gratum et firmum quicquid per vos dictum procuratorem et actorem in premissis procuratum actum et gestum fuerit sive factum et nullo tempore revocare sub bonorum nostrorum omnium ypotheca. Actum est hoc in castro Perpiniani die vicesima prima mensis januarii anno a nativitate Domini millessimo CCC quinquagesimo primo. - Vidit Jaspertus. - Sig+num Petri Dei gratia regis Aragonum etc. qui hec laudamus et firmamus et huic instrumento publico nostrum sigillum appendicium jussimus apponendum. - Rex Petrus. - Testes hujus rei sunt nobiles Petrus de Fonolloto vicecomes de Caneto et de Insula Guillelmus Galcerandi de Cabrencio alias dictus de Rocaberlino Petrus de Montecatheno procurator Catalonie Berengarius de Apilia camerarius major et Jacobus de Faro consiliarii dicti domini regis. - Sig+num mei Jasperti de Tragurano regentis officium cancellarie domini regis qui huic actorie tamquam legittime facte causa cognita mea manu propria meam interpono auctorilatem pariter et decretum. - Dominus rex mandavit Matheo Adriani in cujus posse firmavit. - Fuit clausum hoc instrumentum per dictum Matheum Adriani. - De predicto instrumento donacionis fuerunt facta et sumpta duo translata in papiro sigillata sigillo comuni regio quorum unum fuit transmissum probis hominibus et universitati civitatis Minorise et alterum juratis civitatis Vici per venerabilem Berengarium de Codinachs consiliarium et magistrum racionalem regium quem dominus rex ad dictas civitates premissit rationibus subinsertis. - Item tam de predicto instrumento donacionis quam de proxime dicto instrumento actorie fuerunt recepta translata in papiro sigillata sigillo comuni regio que fuerunt transmissa probis hominibus et universitati civitatis Gerunde per nobilem Petrum de Montechateno procuratorem Cathalonie. - In villa Perpiniani XI die mensis febroarii anno a nativitate Domini MCCCL primo fuerunt apposita firma domini regis signum et sigillum ejus appensum in quodam translato autentico sumpto a donacione per dominum regem facta domino infanti Johanni filio suo primogenito et Dei gratia duci Gerunde de ducatu Gerunde que siquidem donatio supra in precedenti folio est largiter registrata quod siquidem translatum fuit clausum per Bartholomeum de Lauro scriptorem domini regis et notarium publicum per totam dominacionem regiam die predicta et anno predicto. Tenor autem firme domini regis sequitur in hunc modum. - Sig+num Petri Dei gratia regis Aragonum Valencie Majorice Sardinie et Corsice comitisque Barchinone Rossilionis et Ceritanie qui huic translato a dicto suo originali sumpto et cum eodem de verbo ad verbum legittime comprobato auctoritatem nostram apponimus et decretum appositum hic de nostro mandato manu fidelis scriptoris nostri Bartholomei de Lauro in castro nostro Perpiniani X die februarii anno a nativitate Domini MCCCL primo et ad robur perpetue firmitatis nostrum sigillum appendicium hic ducimus apponendum. - Vidit Jaspertus.

xciv-reg-1538-fol-7-21-ene-1351

LXXI, perg 242, 7 agosto 1151

LXXI

Perg. n° 242. 7 ago. 1151.

Hoc est iuditium quod datum est in curia Raimundi barchinonensis comitis ab episcopis videlicet Berengario gerundensi Guielmo barchinonensi Petro viscensi Artallo elenensi Gaufrido tortosensi abbate Sancti Felicis et a militibus Bernardo de Bello-loco Raimundo de Podio-alto Guielmo de Castello-vetulo de querelis quas habebant ad invicem Bernardus tarrachonensis archiepiscopus et clerici ejus et Rodbertus et Guielmus de Aquilone. Conquestus archiepiscopus de Guilielmo de Aquilone quia fregerat molendina sua et suum reg tribus vicibus quod Guillelmus de Aquilone dicebat se fecisse propter fadigam de dret. Unde iudicatum est quod si poterit hoc probare Guilielmus per testes archiepiscopus suferret dampnum suum et si archiepiscopus aliquod malum propter hoc fecit Guielmo emendet illi. Quod si Guillelmus deffecerit in probacione emendet archiepiscopo malefactum. Iterum conquestus est archiepiscopus de Guilielmo qui auferebat illi quandam fexam que est infra dominicaturas suas quam Guilielmus dicebat se habere per compram et juste possideret propter libertatem quam habent habitatores Tarrachone. Sed iudicatum est quid non licet Guilielmo emere aliquid de dominicaturis archiepiscopi sine ejus consensu archiepiscopo licet aliquid emere de dominicaturis Rodberti et Guilielmi sine eorum consensu. Conquestus Guilielmus de Aquilone de archiepiscopo qui auferebat ei suas justicias et suos rectos et totum quod habet in Tarrachona et in territorio ejus quo totum archiepiscopus plane negavit. ludicatum est archiepiscopum emendare Guilielmo quicquid Guilielmus poterit probare archiepiscopum sibi abstulisse de justiciis suis seu de usaticis vel rectis suis et si Guilielmus in probatione deffecerit archiepiscopus non debet facere Guillielmo aliquod escundit quia dominus ejus est. Conquestus est archiepiscopus de Guilielmo quia abstulerit suo armigero domum suam et in ea furnum fecerat. Guielmus respondit se hoc fecisse quia armiger ille non venerat ad habitandum domum illam ad terminum ad quem promisserat se venturum et quia tertiam partem habebat in Tarrachona. Judicatum est quia propter has rationes non debuit hoc facere Guilielmus et si armiger redierit habeat domos et si non venerit non emparet eas Rodbertus vel Guilielmus donec determinetur de cujus sorte debeant esse. Conquestus est Rodbertus de archiepiscopo quia expulerat monachos de ecclesia Sancti Fructuosi quam Sanctus Oldegarius concesserat Rodberto ut eam daret ecclesie Sancti Martini de Saixs et propter hoc Rodbertus dederat ecclesie Sancti Fructuosi alodia et quasdam possessiones. Archiepiscopus vero dicebat hoc non esse credendum quoniam Sanctus Oldegarius retinuerat sibi sicut carta ejus testatur omnes ecclesias et possesiones earum. Judicatum est quod Rodbertus probet hoc per testes et archiepiscopus restituat ecclesiam et quicquid inde habuit monachis. Et si Rodbertus hec probare non poterit remaneat ecclesia et omnes ejus possessiones in potestate archiepiscopi propter cartam Sancti Oldegarii in quam ecclesias et earum possessiones sibi retinuit. Iterum conquestus est Rodbertus de archiepiscopo quem dicebat se suscepisse in suo consilio et in suo ducatu de negotiis Tarrachone et per engan abstulerat illi justitias Tarrachone et totam Tarrachonam et se duxerat eum ut faceret cartam per quam auferebat illi totam Tarrachonam. Archiepiscopus respondit hoc non esse verum sed cartam illam per quam Rodbertus conquestus est Tarrachonam perdidisse ipse eam firmavit spontanea voluntate sua et consilio uxoris sue et amicorum qui etiam in hanc cartam subscripserunt et maxime consilio Guielmi de Aquilone qui eam suo signo corroboravit. Unde iudicatum est et cartam bonam et omnia firma esse debere que in ea scripta sunt quoniam et a Rodberto et ab uxore ejus et a Guilielmo de Aquilone firmata est. Conquestus est archiepiscopus de Guilielmo de Aquilone qui dederat quasdam domos Ospitali in Tarrachona. Guielmus de Aquilone dicebat se hoc fecisse concessione archiepiscopi: quod archiepiscopus negavit. Judicatum est quia si Guielmus probaverit hanc concessionem factam esse per testes firma sit et si non irrita sit secundum cartam Sancti Oldegarii. Iterum conquestus est archiepiscopus de Guilielmo de Aquilone qui in villa Constantini quam ad dominicaturam suam retinuit Sanctus Oldegarius suum proprium bovarium et multos alios verberavit et vulneravit et quandam partem illius ville emparavit. Guielmus de Aquilone respondit illam partem non esse de terminis illius ville. Ad hoc respondit tarrachonensis archidiaconus quod Rodbertus illam partem mostraverat esse infra terminos prefate ville quando pedoavit terminus illius. Unde iudicatum est ut archidiaconus probaret hoc esse sicut dicebat per testes et si hoc posset facere teneretur integre villam sicut Rodbertus pedoaverat et Guilielmus emendaret malefacta salvo tamen suo jure si quod habet in illo vilari. Iterum conquestus est archiepiscopus de Guilielmo de Aquilone qui contra cartam Sancti Oldegarii qui sibi omnes res ecclesiasticas retinuit. Auferebat honorem ecclesie Viscensi et de Sent Seles et aliarum ecclesiarum. Guielmus de Aquilone respondit se dedisse I anulum aureum episcopi Viscensi pretio CXII morabetinorum pro isto honore et dicebat se fecisse hanc compram assensu Rodberti a quo episcopus habebat hunc honorem per feudum. Judicatum est quoniam si Guilielmus poterit hoc probare per scripturam vel per testes quod iste honor ita esset alligatus Rodberto vel per feudum vel per alium vinculum quod non posset remanere sue ecclesie habeat Guilielmus. Si vero non poterit hoc probare recuperato pretio quod dedit pro hoc honore ab ecclesia Viscensi ne ipse enganatus sit predictum honorem recuperet ecclesia Viscensis. Nichilominus etiam iudicatum est et de ecclesiis et de possessionibus earum secundum cartam Sancti Oldegarii quod Rodbertus vel Guilielmus de Aquilone nichil inde sibi vendicare possint. Preterea conquestus est archiepiscopus de Guilielmo de Aquilone qui accusavit eum de tali crimine propter quod si probari posset incurrere periculum honoris et ordinis. Affirmabat enim quod Guilielmus Aquilonis imposuerat ei accusans eum coram omni curia comitis quod archiepiscopus abstulerat cuidam homini suam uxorem quam legitime habebat et alteri dederat unde habuit X morabetinos de quibus non dederat ei partem suam. Guielmus vero de Aquilone dicebat se non ita dixisse. Judicavit curia quoniam si archiepiscopus poterit probare per testes quod Guilielmus de Aquilone predictum crimen sibi imposuerit quia Guilielmus homo suus erat et sibi juraverat et ex hoc crimine si verum esset nullum comodum sibi contingebat preter hoc etiam si alius hujusmodi crimen archiepiscopo imponeret Guielmus quia fidelitatem illi juraverat de suo corpore et honore debuisset eum defendere. Ideo judicavit curia quod quicquid beneficii vel comodi Guilielmus de Aquilone ab archiepiscopo fuerat adeptus ammitteret et scripturam illam quam prefatus Guilielmus proferebat ab archiepiscopo subsignatam et subscriptam invalidam et irritam esse in perpetuum salvo tamen jure Guilielmi de Aquilone et Rodberti de civitate Tarrachone et ejus territorio secundum tenorem scripture inter beatum Oldegarium et Rodbertum factae. Dato juditio Tarrachone VII idus augusti anno ab incarnatione Domini millessimo CLI anno XV regni Ledovici junioris. (alphabeto divisa.)

//

Versión de Villanueva

Tomo I, texto VIII, testamento Rey Martín el Humano, latín

VIII.

Pergaminos de don Martín, n.° 391. 2 de diciembre de 1407.

Hoc est translatum etc. In nomine domini Dei eterni et omnipotentis per quem reges regnant et principes dominantur. Nos Martinus Dei gratia rex Aragonum Valentie Majoricarum Sardinie et Corsice comesque
Barchinone Rossilionis et Ceritanie considerantes quod si permissione divina dum sumus in hoc mortali corpore vivimus ad tempus
in terris longe magis debemus appetere et regnum in excelsis
perpetuum obtinere cum sanctis quodque tanto fortius debemus
repentinum introitum pertinere quanto inevitabilis mortis nos instat
ambigua certitudo ideo scientes ad regnum celeste predictum non posse
ascendere nisi prius corpus nostrum legem naturalem implendo morte
redigatur in terram de qua ipsum fore productum nullatenus ignoramus
resurrectionis gratia posita renovandum casum fragilitatis humane per
anticipatam cautelam dispositionis testamentarie disponimus
pervenire dum mentis tranquilitas rationis effectus et temporis
aptitudo se offerunt opportuna: igitur Pneumatis almi gratia invocata
et nostrorum peccaminum venia suppliciter implorata revocantes
expresse et de certa scientia anullantes penitus et cassantes omnia
alia quecumque testamenta et codicillos si que et qui
et ubicumque et quandocumque per nos facta vel facti usque nunc
reperientur salvo et salvis et inde exceptis inferius confirmatis hoc
nostrum facemus ordinamus et condimus testamentum in quo
voluntas nostra perfecta et completa et regnorum et terrarum
nostrarum ordinatio et dispositio valeat reperiri. - Rex Martinus. -
In primis enim Salvatori et redemptori nostro domino Jesuchristo
et gloriosissime virgini Marie matri ejus corpus nostrum et
animam devota mente et humiliter comendamus. - Rex Martinus. - Et
eligimus nostri corporis sepulturam in ecclesia Beate Marie
monasterii Populeti cisterciensis ordinis siti in Cathalonia
in diocesi Tarracone in qua ferri et construhi volumus per
heredem nostrum subscriptum videlicet in quo dicti arcu existente in
ecclesia supradicta in parte scilicet vacua dicti archi juxta seu
prope cumbam domini regis patris et serenissime domine Elionor
matris nostre memorie recolende honorificam tumbam pro nostri
corporis sepultura: volumus tamen quod corpus seu ossa nostra
sepeliantur juxta seu prope portale quo transitur de ecclesia dicti
monasterii Populeti ad claustrum ipsius monasterii videlicet in eodem
claustro juxta dictum portale ita quod exeuntes de dicta ecclesia ad
claustrum et intrantes de dicto claustro in ecclesiam faciant
transitum supra tumulum in quo sepelientur corpus seu ossa nostra
predicta in quo quidem tumulo apponi volumus et jubemus unum lapidem
sive losa. - Rex Martinus. -
Et etiam volumus et mandamus quod
si et quandocumque contigerit nos debitum solvere naturale si
decesserimus in diocesi elnensi gerundensi seu vicensi
vel barchinonensi si usque ad villam Martorelli
inclusive vel aliis locis dicte diocesis Barchinone versus
dictum monasterium in simili distantia dicte ville Martorelli corpus
nostrum defferatur ad dictam civitatem Barchinone: quod quidem
corpus casu predicto sepeliri volumus in sede ipsius civitatis juxta
seu prope portale quo transitur de ecclesia dicte sedis ad claustrum
ipsius videlicet in eodem claustro juxta seu prope dictum portale ita
quod exeuntes de dicta ecclesia ad claustrum et intrantes de dicto
claustro in ecclesiam faciant transitum supra tumulum in quo
sepelientur corpus seu ossa nostra predicta: in quo quidem tumulo
apponi volumus et jubemus unum lapidem sive losa. Si vero
decesserimus in civitate predicta volumus corpus nostrum sepeliri ut
supra et in utroque casu tradi sub comanda in sede jam dicta: et si
decesserimus extra dictam civitatem videlicet in civitate Ilerde
vel Dertuse vel in alia villa seu loco extra dictas civitates
volumus et ordinamus quod corpus seu ossa predicta defferantur
incontinenti ad monasterium supradictum: et si decesserimus in
regno Aragonum vel Valentie volumus et ordinamus quod
dictum corpus defferatur et tradatur sub comanda si in dicto regno
Aragonum ad et in sede civitatis Cesarauguste et si in
dicto regno Valentie ad civitatem Valentie in sede
videlicet ipsius civitatis: et si extra regna et terram
nostram mori nos contingat volumus et ordinamus quod corpus
nostrum tradatur ecclesiastice sepulture in ecclesia cathedrali
seu majori civitatis ville vel loci ubi nos decesserimus volentes
quod ubicumque nos mori contingat corpus nostrum sepeliatur ut est
dictum et inibi sub comanda tradatur: etiam volumus quod quanto
citius et comode fieri poterit quovismodo obstaculo heredis nostri
vel alterius penitus quiescente super quo manumissorum nostrorum
conscientias oneramus et nisi hoc fieri faciant cum effectu redundet
in suarum periculum animarum corpus nostrum defferatur ad dictum
monasterium et in dicta sepultura ut superius est
contentum
sepeliatur cum insigniis regalibus prout est fieri assuetum. - Rex
Martinus. -
Post hec facimus eligimus constituimus et ordinamus
certos et speciales manumissores et exequtores hujus
nostri testamenti seu ultime voluntatis scilicet primum
principalem et majorem manumissorem et exequtorem hujus
nostri testamenti serenissimum Martinum filium primogenitum
nostrum carissimum regem Sicilie et ducatuum Athenarum et
Neopatrie ducem necnon reverendos in Christo patres
archiepiscopos Terracone et Cesarauguste
episcopos Barchinone Valentie et Majorice abbatem monasterii
Populeti priorem
Vallis Jesuchristi et abbatem vel priorem Sanctarum
reliquiarum ordinis celestinorum capelle regie Barchinone ac
fratrem Johannem de Thaust episcopum oscensem
confessorem nostrum qui nunc sunt vel pro tempore fuerint nobilem
Geraldum Alamanni de Cervilione gubernatorem Cathalonie
Egidium Roderici de Lihori
gubernatorem regni Aragonum
Petrum Sancii de Catlatajub majordomum Petrum
Torrelles Galcerandum de Sanctominato et Raymundum
Torrelles milites camerlengos et Raymundum de Muro
bajulum generalem regni Aragonum
Sperantem in Deo Cardona vicecancelarium Petrum Darters
magistrum rationalem et Johannem de Plano thesaurarium
consiliarios nostros si tunc vixerint et si non vixerint alios qui
fuerint tunc vicecancellarius magister rationalis et thesaurarius
nostri. - Rex Martinus. - Quibus quidem manumissoribus et
exequtoribus plenariam conferimus potestatem quod omnes seu
major eorum vel tres ex ipsis quorum unus sit dictus rex si vixerit
et interesse potuerit et alius ille quem ipse rex elegerit et alius
archiepiscopus Terracone cum quibus sint semper dicti prior
Vallis Jesuchristi et abbas seu prior Sanctarum
reliquiarum vel eorum substituti ac Petrus Torrelles et Johannes de
Plano thesaurarius casu quo alii interesse seu intendere non
potuerint seu nequiverint quibus certam conferimus potestatem ut
inferius continetur presens nostrum testamentum et ordinationem
nostram compleant et exequantur absque eorum damno de bonis nostris
prout supra et infra invenerint ordinatum. - Rex Martinus. - In
primis igitur ordinamus quod dicti nostri manumissores seu exequtores
vel tres ex ipsis casu quo alii ut superius continetur interesse seu
intendere non potuerint seu nequiverint exequtioni hujus nostri
testamenti in quibus sit semper dictus rex si vixerit et interesse
potuerit et dicti prior Vallis Jesuchristi abbas seu prior Sanctarum
reliquiarum et Petrus Torrelles ac Johannes de Plano incontinenti
post obitum nostrum petant et exhigant omnia jocalia res et
bona nostra quecumque mobilia et se moventia fructus redditus et
proventus et quelibet etiam alia bona nostra quecumque que in posse
nostro et aliorum quorumcumque tam domesticorum nostrorum quam
aliorum ac quarumlibet personarum secularium et religiosarum seu in
aliis quibusvis locis reppererint et de bonis omnibus mobilibus aut
se moventibus supradictis manu publica fieri faciant inventarium:
dictique Petrus Torrelles et Johannes de Plano thesaurarius noster si
vixerint petant colligant et recipiant aut peti colligi et recipi
faciant omnes et singulos fructus redditus et proventus civitatum
villarum castrorum terrarum et locorum ac aliorum quorumcumque
bonorum nostrorum immobilium predictorum tam in regnis Aragonum
Valentie Majoricarum et Cathalonie principatu aut alibi
infra nostrum dominium consistentium tantum et tamdiu donec cum alia
peccunia que ex rebus mobilibus habebitur et haberi poterit
supradicta compleri possit et completa fuerit exequtio hujus nostri
testamenti: habeant etiam et recipiant dicti manumissores seu
exequtores ad manus suas omnia jocalia nostra predicta vassa aurea
et argentea sive deaurata et omnia alia bona nostra
mobilia arnesia seu alia quecumque que sint ad usum nostri
corporis facta sive alia quecumque necnon vestes et alia quecumque
sive sint panni perretum sive lecti que omnia exceptis hiis que in
presenti nostro testamento dimittimus filio et heredi nostro
subscripto vendant incontinenti post nostrum obitum distrahant et
alienent ac tradant plus offerentibus et peccuniam eorum nobis
pertinentem infra nostrum dominium aut alibi ubicumque recipiant
dicti Petrus Torrelles et Johannes de Plano distribuendam per eos una
cum alia peccunia nostra si quam forsan in bonis nostris post nostri
obitum repererint ad ordinationem dictorum manumissorum seu
exequtorum nostrorum juxta formam eisdem manumissoribus seu
exequtoribus per nos in presenti testamento traditam in legatis et
aliis piis causis: casu vero quo dicti Petrus Torrelles et Johannes
de Plano die obitus nostri non vixerint aut vixerint et
obierint antequam hec nostra voluntas completa fuerit
cum effectu manumissores nostri predicti qui tunc
fuerint eligant
loco ipsorum seu alterius eorum qui obierit alium vel alios qui
premissa per nos eis comissa complere valeant cum effectu. Veruntamen
quare nobilis Geraldus Alamanni de Cervilione gubernator Cathalonie
et Egidius Roderici de Lihori gubernator regni Aragonum circa eorum
officia habeant necessario intendere se vaccare providemus ne ad
predicta aliquatenus eligantur. Si vero dictus rex ad opus sui
retinere velit jocalia arnesia et alia bona mobilia supradicta in
presenti ordinatione contenta hoc facere possit ipso tamen solvente
pretium seu extimationem eorum legittimam ad cognitionem dictorum
manumissorum seu exequtorum nostrorum. - Rex Martinus. -
Et ut hec nostra voluntas citius valeat percompleri volumus et ordinamus quod
si heres noster subscriptus infra unum annum post nostri obitum
continue sequturum omnia que supra et infra ordinamus compleri non
fecerit cum effectu manumissores nostri predicti vendant et
distrahant castra villas et loca nostra subscripta seu eorum
partem videlicet villana de Exerica cum tota sua tinentia
vallem de Uxo et serram Dislidia que per nos fuerunt
impignerata et villam de Liria cum eorum juribus
universis et totum jus et actionem quod nobis competit in eisdem
sicut eis videbitur expedire pro complendis omnibus que supra et
infra ordinamus ut superius continetur: quam quidem venditionem
faciant illi vel illis personis et pro illo pretio seu pretiis quibus
cum emptoribus melius potuerit convenire quarum pretia recipiant
dicti Petrus Torrelles et Johannes de Plano ut supra de aliis per nos
extitit ordinatum nos enim dictis nostris manumissoribus super
predictis omnibus et singulis plenam conferimus potestatem. -
Rex Martinus. - Insuper cupientes saluti anime nostre
salubriter providere volumus et mandamus quod omnia debita ad que nos
tenemur nomine nostro propio tam ratione donationum quitationum
debitorum et aliarum quarumlibet rationum sive causarum solvantur et
restituantur integre libere et expedite per dictos manumissores
nostros de bonis nostris mobilibus et immobilibus de
quibus citius solvi poterint et que apparuerint prout nos ad eas et
ea restituenda et exsolvenda teneri repererint per instrumenta cartas
sive albarana sigillis nostris seu officialium nostrorum aut
officiorum dictorum officialium sigillata vel per testes aut
alia legittima documenta simpliciter et de plano et sine figura
judicii prout forus anime hoc exposcit. - Rex Martinus. - Etiam
volumus mandamus et ordinamus quod debita et injurie illustrium
predecessorum nostrorum regum Aragonum persolvantur de bonis
et redditibus per eos assignatis ad predicta debita et injurias
persolvendas et quod solutiones hujusmodi fiant per deputatos ad ea
solvenda. - Rex Martinus. - Item volumus et ordinamus quod
incontinenti post obitum nostrum ex vassis seu vaxillis
nostris argenteis alba dumtaxat et etiam
deaurata
quecumque et sub quacumque figura existant ad usum et servicium
nostrum assidue deputata tradatur et detur dicto fratri Johanni de
Tahust episcopo oscensi confessori nostro si
tunc vixerit et si non vixerit alteri tunc confessori nostro vendenda
et distribuenda per eum cum dicto rege si interesse potuerit qui in
isto et in aliis actibus tangentibus exequtionem hujusmodi testamenti
caput esse volumus et majorem et cum archiepiscopo vel
episcopo illius diocesis terre nostre in qua nos contingat
debitum exsolvere naturale et abbas monasterii Populeti usque
ad quantitatem et complementum viginti mille solidorum
barchinonensium qui per eos dentur et exsolvantur clericis et
religiosis vel aliis capellanis qui infra duos menses post obitum
nostrum celebrent et teneantur celebrare missas cum obsequiis
et suffragiis in remedium anime nostre et animarum
predecessorum nostrorum. Si vero dictus noster primogenitus nollet
quod ex dictis vassis seu vaxellis argenteis fieret venditio ita cito
sicut per nos ordinatum est sed quod ipsa vaxella penes ipsum
remaneret tali casu ipso rege solvente illico dictos viginti mille
solidos tunc dicta vaxella remaneat penes eum: sed si forsan
dictos viginti mille solidos nollet solvere ad distribuendum
in dictis missis tali casu volumus et ordinamus quod dictus confessor
noster cum archiepiscopo vel episcopo diocesis terre nostre in qua
nos contingat ab humores abduci et cum abbate monasterii nostri
Populeti usque ad dictam quantitatem viginti milium solidorum
vendere et distrahere valeant et quantitatem eandem distribuere
clericis et religiosis aut aliis capellanis ut supra clarius est
expressum. - Rex Martinus. - Ceterum recensentes nos a Domino
largitore bonorum omnium infinitas et largifluas gratias
accepisse ne sibi in gratias ipsas nobis missericorditer facere
dignatus est censeamur ingrati libenter ad ea per cultus augeatur
divinus ecclesiasticeque cerimonie solemniter fiant dirigimus mentem
nostram et ideo deliberavimus volumus et ordinamus quod in capella
palatii nostri majoris civitatis Barchinone ponantur et
conserventur preciose nostre reliquie subscripte: videlicet
certe forme Eucarestie que una cum corporalibus consistunt in
quodam auri reliquiario: item preciosissimus sanguis
Salvatoris Domini nostri Jesuchristi qui miraculose propter
dubium cujusdam presbiteri consecrantis cum abo vivo effectus fuit
verus sanguis et etiam crux nostra major aurea in qua
major pecia quam habemus de ligno vivifice crucis Domini
nostri Jesuchristi est affixa quam beatissimus papa Benedictus
nobis existentibus in civitate Avinione ad quam dum veniebamus
de regno Sicilie quod divina gratia mediante
adquisivimus
pro adibendo eidem reverentiam filialem direximus gressus nostros
contulit liberaliter atque dedit. Ponantur etiam et conserventur in
ea quedam alia crux quam serenissima domina regina Costantia
regina Sicilie uxorque serenissimi domini Petri abavi nostri
jamdicte cappelle dimissit quamque serenissimus dominus rex Petrus
pater noster memorie recolende margaritis et preciosis gemmis
pulxerrime adornavit: item quedam alia crux quam serenissima domina
regina mater nostra adornavit margaritis et lapidibus preciosis
quamque jam dicte capelle dimissit et quedam pars tunice Domini
nostri Jesuchristi qua per mulierem fluxu sanguinis
vexatam tacta fuit continuo ab ejus infirmitate curata sicut
in Evangelio legitur quamque serenissimus imperator
gregorum nomine Emanuel consanguineus noster per suos
solemnes embaxatores nobis missit et contulit gratiose: item
camisia Domini nostri Jesuchristi et quatuor spine corone
que sacratissimo capiti suo fuerunt imposite tempore sue salutifere
passionis ac brachium etiam beati Georgii martiris
Christi et brachium etiam beati Luce Evangeliste et omnes alie
nostre reliquie quas hic volumus pro nominatis habere. - Rex
Martinus. - Et ut melius diligentius et solempnius in dicta capella
divina officia celebrentur et fiant ad honorem Dei ac beatissime
Marie semper virginis matris sue totiusque curie celestis ac in
remedium animarum nostri ac parentum et predecessorum
nostrorum et eorum qui pro nostro servicio in regno Sicilie naturale
debitum exsolverunt et in emendam etiam damnorum tam in
personis quam bonis etiam ecclesiasticis per nos et servitores
nostros predictos in dicto regno Sicilie vigente guerra factorum et
illatorum instituimus et ordinamus in capella nostra predicta
tresdecim monachos de ordine celestinorum sub regula
beati Benedicti quorum quidem monachorum unus sit abbas
seu prior et eo mortuo ille ex monachis qui tunc fuerint vel
alius de ordine supradicto qui tunc canonice fuerit electus et
confirmatus ut est in aliis similibus monasteriis fieri consuetum sit
abbas vel prior monasterii prelibati: instituentes et ordinantes quod
dictus abbas vel prior quicumque fuerit nominetur abbas sen prior
Sanctarum reliquiarum capelle regie Barchinone. - Rex Martinus. -
Volentes firmiter et mandantes quod abbas seu prior et monachi
supradicti in capella predicta missas diebus singulis celebrent et
divina officia horis diurnis pariter et nocturnis solemniter recitent
et in eadem capella intersint personaliter dictis horis: quibusquidem
abbati seu priori et monachis septem mille solidos barchinonenses
pro eorum provisione annua concedimus atque damus promitentes quod
pro predictis septem mille solidis per dictos abbatem seu priorem et
monachos annis singulis imperpetuum habendis et percipiendis
assignabimus certos nostros redditus quos redimere proposuimus per
alodium liberum atque francum volentes quod si ad hec
complenda fuerimus modo aliquo impediti manumissores nostri predicti
emant in civitate Barchinone vel alibi si eis videbitur expedire
census redditus et tributa stabiles et indefectibiles atque certi per
alodium liberum atque francum que sufficiant ad septem mille solidos
supradictos eorum conscientias super hiis firmiter onerantes.
Concedimus etiam atque damus eidem abbati seu priori et monachis
partem nobis pertinentem in mensuratico sive cops que colligitur et
levatur de bladis que venduntur in civitate Barchinone quam quidem
partem Johannes de Junyent mercator Barchinone nostro nomine
et pro nobis emit a Michaele de Sena cive Barchinone sic quod
dictus abbas sive prior et monachi partem predictam habeant et
recipiant imperpetuum prout melius et plenius ad nos competit et
expectat. Damus etiam et concedimus dictis abbati seu priori et
monachis quemdam ortum nostrum cum ejus pertinentiis et juribus
universis situm prope menia civitatis Barchinone loco vocato Camp
de Sancta Anna quem ibidem habemus et possidemus titulo emptionis
per nos inde facte. - Rex Martinus. - Item volumus et ordinamus quod
post obitum nostrum anno quolibet imperpetuum qualibet die jovis
sancta sive de la Cena fiat et detur tresdecim pauperibus per
succesorem nostrum regem Aragonum et suos eligendis elemosina similis
illi que per nos fuit dictis pauperibus dari anno quolibet consueta:
in hunc videlicet modum quod abbas vel prior predictus eo modo quo
nos facere consuevimus qualibet die jovis sancta abluat atque lavet
manus et pedes pauperum predictorum quo facto ipse idem abbas vel
prior det cuilibet pauperum predictorum quatuor cannas de canna sive
mensura panni honesti coloris pro vestitu et tres palmos panni
albi pro caligis et duas cannas panni lini pro camisiis et
femoralibus et unum par sotularium necnon etiam cuilibet eorundem
medium florennum auri Aragonum pro custuris: volentes et
ordinantes quod per manumissores et exequtores predictos emantur
quadraginta sex libre tresdecim solidi Barchinone annuales et
perpetuales in loco seu locis tutis per alodium liberum atque francum
ad ipsorum manumissorum sen exequtorum cognitionem quas quidem
quadraginta sex libras et tresdecim solidos anuo quolibet imperpetuum
recipiat dictus abbas seu prior quicumque fuerit pro exsolvendis et
complendis omnibus supradictis nos enim dictas quadraginta sex libras
tresdecim solidos pro complendis predictis nunc pro tunc et tunc
pro nunc concedimus ac etiam assignamus abbati seu priori
et conventui supradictis. - Rex Martinus. - Insuper etiam ad
honorem ejusdem sancte et individue Trinitatis Patris Filii et
Spiritus sancti volumus instituimus et ordinamus quod post obitum
nostrum die qualibet imperpetuum per abbatem vel priorem predictum et
successores suos reficiantur et provideantur tres pauperes in pane
vino et companagio ac aliis eis necessariis: quibus quidem pauperibus
dictus abbas vel prior aut alius monachus per eum deputandus
abluat manus et pedes qualibet die hora sibi melius opportuna:
pro predictis vero adimplendis faciendis et exsolvendis volumus et
ordinamus quod per nostros manumissores seu exequtores predictos
emantur quinquaginta quatuor libre barchinonenses in loco tuto
et securo per alodium liberum atque franchum quas nos pro
complendis predictis concedimus et assignamus per abbatem vel priorem
predictum et successores suos habendos et percipiendos et
distribuendos ut supra. - Rex
Martinus. - Item instituimus et
ordinamus fieri tria aniversaria solemnia quolibet anuo unum
videlicet pro anima nostra eadem die qua dies nostros finierimus et
aliud in ebdomada Omnium Sanctorum pro animabus parentum nostrorum
quo facto fiat in crastinum aliud pro anima nostra
celebranda in
dicta ecclesia monasterii Populeti ubi corpus nostrum
ut prefertur sepelietur per monachos fratres et
clericos in dicto monasterio residentes qui orent
Dominum Deum pro anima nostra et parentum nostrorum et omnium
fidelium deffunctorum: et ultra hoc teneantur perfecta missa
cujuslibet aniversarii supra tumulum domini regis et domine
regine parentum nostrorum et postea supra tumulum nostrum
absolutiones facere cum orationibus consuetis: et volumus et
ordinamus quod per dictos manumissores seu exequtores emantur viginti
quinque libre barchinonenses monete censuales anuales et
perpetuales per alodium francum in loco sive locis tutis in nuda
tamen perceptione ad ipsorum manumissorum seu exequtorum cognitionem
qui eisdem monachis fratribus et clericis annuatim tradantur ad opus
pretextu aniversariorum predictorum. - Rex Martinus. - Item volumus
et jubemus quod centum Christi pauperes panno albo videlicet de
duabus vestibus ipsorum quilibet induantur qui portent singulos
brandonos cum corpus seu ossa nostra portabuntur ad sepeliendum in
ecclesia monasterii supradicti et quousque corpus seu ossa nostra
fuerint recondita in tumulo fiendo in ecclesia supradicta ut superius
continetur qui quidem pauperes reficiantur de bonis nostris donec
predicta completa fuerint cum effectu. - Rex Martinus. - Item
recomendamus dicto nostro primogenito et heredi ac successori
nostro universali omnes et singulos officiales nostros et
specialiter illos qui pro nostro et ejus servicio in regno Sicilie
insudarunt tam illos
qui tenent pro nobis officia in domo nostra quam extra
exortantes eundem ut filium carissimum et succesorem nostrum quod si
officia que tenebunt tempore obitus nostri retinere poterunt comode
illos in eis remanere permittat alias quod eos collocet in officiis
congruis
unum post alium successive juxta eorum merita ut de
impensis nobis et sibi serviciis et que ipsi nostro primogenito
impendere poterunt remunerationem condignam reportent. - Rex
Martinus. - Ceterum pro sepultura nostra fienda et pro injuriis
nostris solvendis et pro aliis legatis per nos factis et ordinatis
tam in presenti testamento quam in codicillo vel
codicillis nostris ex nunc fiendis contentis et expressatis
quinquaginta mille libras barchinonenses monete de terno de
bonis nostris accipimus: ad que habenda et recipienda per
manumissores nostros predictos et pro complendis et exequendis
predictis assignamus de presenti omnia vasa nostra argenti albi
et etiam decorati que nostro sunt usui et servicio continue diputata
exceptis illis que necessaria fuerint pro viginti mille solidis
antedictis quos supra dari mandamus confessori nostro distribuendos
pro missis celebrandis ut superius continetur ea scilicet omnia que
tempore obitus nostri habebimus et nobis reperta fuerint et omnia
jocalia de quibus supra nos ordinamus cujuscumque sint generis vel
speciei subscriptis inde exceptis et omnia alia et singula bona
nostra mobilia et se moventia que nos habemus et tempore obitus
nostri habebimus seu penes nos reperta fuerint. Excipimus tamen
preciosas nostras reliquias supradictas quas poni et conservari
ordinavimus in dicta capella palatii nostri majoris civitatis
Barchinone ut superius continetur. - Rex Martinus. - Si quid vero
ex dictis quinquaginta mille libris superfuerit completis
omnibus que ordinamus detur et distribuatur per manumissores nostros
predictos ob salutem animarum nostri et parentum nostrorum pro
captivis redimendis orphanis maritandis et aliis piis causis
specialiter in remunerandis servitoribus nostris: et de hoc nostrorum
manumissorum conscientias oneramus. Et si predicte quinquaginta libre
ad predicta et infrascripta ac alia in codicillis nostris contenta et
ad debita et injurias nostras solvendas et alia complenda et
persolvenda non sufficerent ad id quod et quantum deffuerit volumus
de dictis redditibus et juribus recipi et haberi quousque nostrum
testamentum hujusmodi completum fuerit ut superius et inferius ac
in nostro seu nostris codicillis ordinatum existat: dantes et
concedentes prefatis manumissoribus et exequtoribus nostris plenam et
liberam potestatem petendi exhigendi et recipiendi tot de bonis
nostris quod sufficiant ad predicta et ea distribuendi et erogandi
juxta traditam per nos eis formam pro remedio anime nostre et
animarum parentum nostrorum et omnium fidelium defunctorum. - Rex
Martinus. - Preterea confirmamus priori et conventui Vallis
Jesuchristi donationem per nos factam eisdem de locis de Altura
e de les Alcubles sicut et prout in dicta donatione et aliis
donationibus et concessionibus per nos dicto monasterio inde factis
plenius continetur. - Rex Martinus. - Ceterum assignamus operi dicti
monasterii ultra alias assignationes per nos jam factas operi
supradicto mille florennos auri de Aragonia de et super
redditibus nostris civitatis Xative et ejus termini habendos
et percipiendos per priorem monasterii predicti seu ejus procuratorem
anno quolibet per annos computandos a die obitus serenissime domine
regine Cipri cui duos mille florennos dum vitam duxerit in
humanis super dictis redditibus jam providerimus assignandos ita quod
infra dictum tempus dictum opus habere valeat … mille florennos non
ultra de redditibus supradictis. - Rex Martinus. - Et quia multum
cordi gerimus ut opus dicti monasterii perficiatur heredem nostrum
subscriptum monemus et in Domino exortamur quod ipsum opus mora
quacumque cessante si nobis viventibus perfici non poterit habeat
taliter recomendatum quod ipsum quam citius poterit perfici faciat
cum effectu ejus conscientiam super hiis quantum possumus onerantes.
- Rex Martinus - Item volumus et ordinamus quod dicti nostri
manumissores qui in hujusmodi nostra exequtione laboraverint et alii
habeant salarium quod per dictum regem taxatum et ordinatum
fuerit eorum cuilibet fore persolvendum. - Rex Martinus. - Item
dimittimus seu legamus egregio Frederico filio naturali dicti regis Sicilie nepoti nostro sive net villas castra et
loca nostra Dalcoy de Elxio e de Criullen et
vallem de Seta e de Tranadell sita in regno Valentie cum eorum redditibus et juribus universis ac mero et mixto imperio et
omnimoda jurisdictione alta et baxia et jus redimendi ea que
per nos impignerata fuerunt mediantibus gratie instrumentis. Predicta
autem ei legamus in feudum honoratum et sub conditione quod si dictus
Fredericus decesserit quandocumque sine liberis masculis
de legittimo et carnali matrimonio procreatis vel succedentes eidem
unus post alium obierint sine filiis masculis de legittimo et
carnali matrimonio procreatis predicta omnia heredi nostro universali
et suis successoribus revertantur: et sub conditione etiam quod non
possit gaudere aliquibus donationibus per nos ei factis sub
quacumque forma verborum sint comprehense quod si fecerit careat
omnino legato predicto. - Rex Martinus. - Ceterum dimittimus sive
legamus egregie Yolanti filie naturali dicti regis Sicilie
primogeniti nostri carissimi triginta mille florenos auri de
Aragonia qui sibi dentur et exsolvantur per heredem nostrum
predictum cum fuerit in matrimonio collocanda. - Rex Martinus. -
Insuper si die obitus nostri dimisserimus filium masculum de
legittimo et carnalio matrimonio natum vel nasciturum ultra dictum
illustrem Martinum regem Sicilie primogenitum nostrum
dimittimus eidem jure institutionis et pro parte hereditatis et
legittima ac alio jure quocumque in bonis nostris sibi pertinentibus
comitatum Impuriarum cum suis redditibus juribus et
pertinentiis universis ac mero et mixto imperio et omnimoda
jurisdictione alta et baxia in feudum tamen honoratum et sub
conditione quod si dictus filius noster decesserit quandocumquc sine
liberis masculis de legittimo et carnali matrimonio procreatis vel
succedentes eidem unum post alium obierint sine filiis masculis de
legittimo et carnali matrimonio procreatis comitatum predictum heredi
nostro universali et suis successoribus integre revertatur: si vero
dimisserimus duos filios masculos dimittimus secundo natu in feudum
tamen honoratum et sub conditione predicta marchionatum
nostrum situm in diocesi urgellensi et villas nostras de
Tarrega et de Vilagrassa de Sabadello et de Tarracia
de Calidis de Montebovino (Caldes de Mont boví : Montbui)
et de Granullariis (Granollers) cum eorum redditibus
juribus et pertinentiis universis ac mero et mixto imperio et omni
jurisdictione alta et baxia que omnia per nos vendita et impignerata
fuerunt mediantibus gratie instrumentis: et propterea volumus quod
dictus rex primogenitus noster subscriptus ea omnia que demittimus
secundo natu filio nostro quitare et desobligare habeat et
teneatur ab his quibus vendita seu impignerata fuerunt necnon
et ab oneribus quibuscumque per nos aut nostros predecessores
imposita super eis dictarum gratiarum intervenientibus instrumentis:
et si plures filios dimisserimus dimittimus cuilibet eorum jure
institutionis centum mille florenos auri de Aragonia: si vero
die obitus nostri dimisserimus filiam natam vel nascituram qui tunc
non fuerit in matrimonio vel in ordine religionis collocata
dimittimus eidem jure institutionis centum mille florenos dicti
auri: si autem fuerint due filie in matrimonio vel ordine
religionis non collocate silicet ambe vel altera ipsarum tunc
dimittimus eisdem jure institutionis dictos centum mille florenos
inter ambas equaliter dividendos si uterque fuerit in matrimonio
collocanda alios dictos centum mille florenos dimittimus illi que
maritanda erit et jam maritate seu maritatis dimittimus jure
institutionis cuilibet ipsarum mille florennos auri de Aragonia
in quibus et in eo quod eis dederimus earum tempore matrimonii ipsas
nobis heredes instituimus. - Rex Martinus. - Item relinquimus liberos
et alforros seu francos et ab omni servitute quitos
et exemptos omnes et singulos servos seu sclavos et captivos
nostros quos habebimus tempore mortis nostre. - Rex Martinus. - Demum
instituimus heredem nostrum universalem in regnis et terris nostris
Aragonum Valentie Majoricarum Sardinie
et Corsice ac comitatibus Barchinone Rossilionis et
Ceritanie et terris eis adjacentibus que nos hodie (ho + die: hoy, hui, huy, vui, vuy, avui) habemus seu que pro nobis
tenentur seu teneri debent nunc et in futurum necnon in regno
Sicilie ac ducatu Athenarum et Neopatrie et in ducatu
etiam Tarantane et comitatu Turolii in
Alamannica cum militibus et dominabus et aliis hominibus et
feminis ac aliis universis bonis nostris juribus et actionibus nobis
nunc vel in futurum pertinentibus et spectantibus tam in predictis
quam alibi quocumque modo et forma serenissimum Martinum regem
Sicilie Athenarum et Neopatrie ducem primogenitum nostrum
carissimum predictum. - Rex Martinus. - Et si dictus rex Martinus
filius et primogenitus noster carissimus heres non erit vel erit et
decesserit quandocumque substituimus ei et nobis heredem instituimus
in dictis regnis et terris juribus et aliis superius expressatis
filium ejus primogenitum masculum legittimum et de legittimo et
carnali matrimonio procreatum: et si dictus ejus primogenitus heres
non erit vel erit et obierit quandocumque sino liberis masculis de
legittimo et carnali matrimonio procreatis eo casu substituimus
universalem illum ex liberis et nobis heredem instituimus universalem
illum ex liberis dicti nostri primogeniti masculum legittimum et
de carnali matrimonio procreatum qui tunc vixerit majorem natu et sic
per ordinem unum post alium secundum ordinem geniture. - Rex
Martinus. - Si vero dictus rex Martinus filius et primogenitus noster
carissimus obierit quandocumque sine liberis masculis de legittimo et
carnali matrimonio procreatis eo casu substituimus eidem et nobis
heredem instituimus universalem illum ex liberis nostris masculum
legittimum et de carnali matrimonio procreatum si et qui
immediate major natu erit post dictum illustrem regem Martinum filium
et primogenitum nostrum carissimum et sic successive unum post alium
ex liberis nostris si quos nos habere contingerit in futurum secundum
ordinem geniture. - Rex Martinus. - Hec est ultima voluntas nostra
quam valere volumus jure testamenti et si non valet jure
testamenti valere volumus jure codicillorum aut cujuslibet alterius ultime
voluntatis. - REX MARTINUS. - Actum est hoc in monasterio Vallis Jesuchristi secundo die decembris anno a nativitate Domini millessimo CCCCmo septimo. (2 de diciembre de 1407)

XXXI. Perg. n. 683 (o 685), Alfon.I. Julio 1191.

XXXI. 

Perg. n. 683 (o 685), Alfon.I. Julio 1191.

In nomine sancte et individue Trinitatis manifestum sit omnibus tam presentibus quam futuris quod ego Ildefonsus Dei gracia rex Aragonis comes Barchinone et marchio Provincie dono laudo et concedo in feudum et cum hac presenti pagina in perpetuum auctorizo tibi Ximino de Artusella et tuis omnibus heredibus in perpetuum portum de Salou cum omnibus suis terminis et pertinenciis quas habet et habere debet et cum stagno de Pineda et cum aliis stagnis et portubus sibi pertinentibus a stagno videlicet Bertrandi de Castelleto usque ad collum de Balager ita quidem ut predictum portum de Salou cum omnibus supradictis habeas in feudum teneas et possideas tu et omnes tui successores ad forum et consuetudinem Catalonie et ad populandum et ad meliorandum et semper in melius augendum ad meam meorumque fidelitatem. Donativa equidem et constituciones que tu et tui faciebitis ibi laudo et concedo per me et per meos successores. Dono etiam tibi et tuis laudo et concedo aquam de Buelam et aquam Dares et aquam de Polpres et omnes aquas quas ad portum poteritis adducere predictum. Laudo insuper et concedo tibi et tuis quicquid de jure poteris adquirere quod ad predictum portum pertineat vel pertinere debeat vel ad suos terminos jam dictos et ego adjuvare te habeo et tuos ad exigendum jura predicti portus suorumque terminorum et adquirendum. Dono preterea laudo et concedo tibi et tuis quantumcumque infra mare tu et tui volueritis quemadmodum supradicti termini circa illud includunt. Sciendum quoque est quod in predictum portum perpetuum constituo mercatum die mercurii singulis ebdomadis celebrandum: quicumque autem ad istum mercatum vel ad jam dictum portum venerit per mare sive per terram sit salvus et securus cum omnibus rebus suis receptus in nostro securo ducatu et in propria emparancia et manutenencia speciali. Predictum itaque portum cum omnibus suis terminis et pertinenciis et integre cum omnibus suprascriptis dono laudo et concedo tibi prenominato Xameno de Artusella et tuis omnibus successoribus in perpetuum sicut supra declaratum est in feudum ad tuam videlicet et tuorum voluntatem semper faciendam salva mea meorumque fidelitate per secula cuncta. Data Pratis anno Domini MCXCIIII mense julii. - Signum + Ildefonsi Dei gracia regis Aragonis comitis Barchinone et marchionis Provincie. - Signum + Sancie regine Aragonis cometisse Barchinone marchesie Provincie. - Signum + infantis Petri filii regis Aragonis.
- Sig+num Bernardi de Portella.. - Sig+num Guillelmi de Granata. - Sig+num Dalmacii de Palaciolo. - Sig+num A. Deril. - Sig+num Raimundi Gaucerandi. - Sig+num A. de Sadaone. - Signum A. de Siscar. - Sig+num R. Darens. - Sig+num Xameni de Rada.
- Sig+num Michaelis de Lusia. - Sig+num Guillelmi de Alcala. - Sig+num F. Valerii.
- Sig+num Petri de Blandis notarii domini regis qui mandato ejusdem supradicta scripsit mense et anno prefixo.

XXXVII. Perg. n. 294, Pedro I. 1° jul. 1208.

XXXVII.
Perg. n. 294, Pedro I. 1° jul. 1208.

Noverint universi quod anno Domini MCCC duodecimo in presencia mei notarii et testium infrascriptorum Johannes Petri Darle merinus Jacce et Exee pro ilustrissimo domino rege Aragonum presentavit venerabili viro Johanni Garcescii de Alagone comisario pro dicto domino rege in causa que vertitur inter dictum dominum regem Aragonum ex una parte ac magnificos principes reges Francie et Navarre quoddam privilegium in pergameneo scriptum non viciatum nec rasum nec cancellatum nec abulitum set in omni sui parte integrum in filo sirico sigillo regio sigillatum seu bullatum in quo sigillo seu bulla est imago regis sedentis in catedra tenentis in manu sinistra crucem et in manu dextera palmam et in orbita sigilli dicciones que sequntur: Sigillum gratia Petri Dei regis Aragonum comitis Barchinone domini Montispessolani: et ex alia parte est imago regis sedentis super equo tenentis lanceam in manu dextera et scutum in brachio sinistro et in orbita ejusdem sigilli dicciones que sequntur:
S. Petri Dei gracia regis Aragonum comitisque Barchinone et domini Montispessolani: quod incipit: - Regibus et eis qui inter filios hominum dominantur expedire dinocitur subjetos suos diligere multipliciter et fovere et ipsos gratuitis et perpetuis libertatum benefficiis honorare. Quapropter in Dei nomine sit notum cunctis quod nos Petrus Dei gracia rex Aragonum comes Barchinone volentes locum nostrum de Ovelva quem de cetero Salvaterram volumus nuncupari populare et populorum multitudine augmentare corde bono et animo volenti damus concedimus et laudamus vobis universis populatoribus et habitatoribus ejusdem loci presentibus et futuris et omni progeniei et posteritati vestre in perpetuum omnes illos foros quos habent homines de Exea ex concessione antecessorum nostrorum statuentes ut vos omnes et posteri vestri nunc et semper utamini istis foris. Item volumus et concedimus vobis militibus et infançonibus qui in eundem locum causa populandi veneritis vel venistis ut illam infançoniam obtineatis quam habere consuevistis in propiis hereditatibus vestris: retinemus tamen in vobis et posteris vestris quod in eodem loco assidue maneatis et quisque vestrum in suis casis semper unum hominem teneat strenuum et valentem cum scuto lancea et capello ferreo ad defendendum predictum castrum nostrum et villam quando fuerit necessarium. Damus autem et assignamus eidem castro nostro de Salvaterra et vobis omnibus populatoribus et habitatoribus ejusdem et successoribus vestris hos terminos inferius subnotatos habendos integre et tenendos quiete et possidendos perpetuo et plenarie videlicet de loco nominato La Cot usque ad rivum de Cadereta et de illo loco per rivum in susum usque ad Sanctum Philipum et exinde usque ad castellum Lupertum et deinde Serraserra usque ad castellum Ventahu et dehinc Serraserra a la Corona de Gas et deinde usque ad Hedam et de Heda usque ad vadum Formosum et dehinc usque ad Pinam sive Teytar de Panelo et exinde usque ad Heytum curvum et deinde usque ad sumum de Oli et de Oli usque ad sumum de Orba. Sicut ergo isti termini ambiunt et includunt et sicut etiam in cartis quas inde habet monasterium de Pinna plenius et melius continetur totum ab integre vobis predictis concedimus et donamus ita quod infra hos terminos libere et sino contrarietate alicujus persone laboretis ubicumque volueritis et poteritis et vestros ganatos et bestiarios teneatis et pascua et ligna et fustes sine aliquo usatico et servicio habentis et accipere et tallare possitis quecumque et quociescumque his habueritis opus. Item damus et concedimus vobis omnibus populatoribus et habitatoribus castri nostri et ville de Salvaterra et successoribus vestris ut cuando a vobis questia vel servitia aliqua exigerimus unaquaque domus vestra donet nobis semel in anno duos solidos jaccenses tantum et nil amplius nobis vel nostris dare teneatur aut redere unquam. Item damus vobis ut possitis pascere et tenere ganatos vestros in portibus de Ansso et de Roncal sine aliquo herbatico et servicio et demanda et ansotani et roncaleses teneantur coligere et tenere salvos vos et ganatos vestros in suis portibus et vos teneamini cis et eorum ganatis dare viam et transitum per vestros terminos sine tala. Preterea recipimus personas vestras et ganatos vestros et omnia bona vestra sub speciali custodia et emparancia nostra et ducatu dantes et concedentes vobis et ganatis vestris pascua et pasturas ubique in tota terra nostra ubique in montibus et in planis sine aliquo herbatico et exaccione herbatici ita quod sitis salvi et securi cum omnibus vestris in eundo et redeundo et estando per omnia loca. Item statuimus et concedimus vobis quod inter vos in predicto loco et ejus terminis non sit unquam nec possit esse aliquis franchus vel francha vel aliquis infançonus vel infançona per cartam vel per aliquod donativum. Item volumus et mandamus quod homines et femine qui venerint de Aragone vel de Navarra vel de Vasconia vel de aliis quibuslibet locis ad populandum in predictum castrum nostrum et locum de Salvaterra sint salvi et securi et ab omni malefacto quod nobis vel in terra nostra factum habeant quieti liberi et absoluti ita quod nos vel aliquis alius non possimus ab eis inde unquam aliquid demandare. Preterea enfranchimus et franchos et liberos facimus vos omnes populatores nostros de Salvaterra presentes et futuros et posteros vestros in perpetuum cum omnibus rebus et mercibus et ganatis vestris ab omni lezda pedatico portatico usatico herbatico (de aquí viene el ICO aragonés) consuetudine et tolta novis et veteribus per totum Aragonem ita ut in omnibus mercatis et locis tocius regni Aragonum nichil horum dare vel solvere teneamini nec aliquis inde vos audeat fortiare. Quicumque autem contra hujus carte nostre tenorem in aliquo venire presumeret iram et indignacionem nostram tanquam manifestus traditor semper haberet et insuper a nobis in quingentis aureis sine aliquo remedio puniretur. Datum ... kalendas julii era MCCXL sexta per manum Ferrarii notarii. - Signum + Petri Dei gracia regis Aragonum et comitis Barchinone. - Testes hujus rei sunt comes Sancius Garsia de Oriz Petrus Goyteriz majordomus Didacus Garsia etc. - Actum est hoc XI kalendas martii anno quo supra - Testes sunt Sancius (la s final no se ve bien) Sancii Munionis et Petrus Eximinus de Ul.
- Et ego Garcias Eximini notarius publicus de La Real qui predicta manu propria scripsi de mandato et autoritate predicti Johannis Garçesii comisarii et hoc sig+no meo asueto clausi.