APÉNDICE AL PARLAMENTO DE CATALUÑA Y COMPROMISO DE CASPE

APÉNDICE AL PARLAMENTO DE CATALUÑA Y COMPROMISO DE CASPE. 

Barcelona,
en el establecimiento litográfico y tipográfico de

D. JOSÉ EUSEBIO MONFORT.
1848.

APÉNDICE.
Núm 1.
Arch. de la Dip. Diet. De 1411, fol. 25.

Dimars a 28 de juny de 1412 en Barchinona. - Aquest jorn se feu la publicacio per les nou persones del infant de Castella don Ferrando rey Darago en la vila de Casp.
- Dimecres á 29 de juny. - Aquest dia vench la nova vers hora de completes en Barchinona com les nou persones havien feta la publicacio en la vila de Casp quel infant don Ferrando de Castella fos rey Darago. - Aquest dia parti de Casp lo bisbe Doscha mossenyer Francesch Daranda lo don de Cartuxa e micer Pere Bertran. - Dijous á 30 de juny en Barchinona. - Aquest dia partiren de Casp lo senyor archabisbe de Terragona maestre Vicens Ferrer micer Bernat de Gualbes e micer Guillem de Vallsecha. - Digmenge á 3 de juliol en Barchinona. - Aquest dia partiren de Tortosa segons relacio den Francesch Manresa deputat lochal de Tortosa los sis missatgers qui foren anedits als altres sis qui anaren per part del principat de Cathalunya per fer reverencia al senyor rey: e lo dit dia fo començat a fer compta a tots los dotze missatgers cor del temps passat que los sis stigueren a Casp per oyr la publicacio los fo fet compte tro per tot lo segon dia del dit mes.
- Dissapte a 9 de juliol en Barchimna. - Aquest jorn vench micer Bernat de Gualbes: lo dit dia feren gran festa per lo senyor rey e lo dia seguent.

Núm. 2. Reg. 2401. Fol. 1.

Rey muyt caro e muy amado tio. Nos el rey Daragon vos enviamos muyto a saludar como aquel para quien querriemos que Dios diesse tanta de vida e salut quanto vos mesmo deseades e nos pera nos mismo querriemos. E porque en muy de buena voluntad fariemos todas las cosas que vos fuessen en plazer rey muyt caro e muy amado tio fazemosvos saber que havemos recebido la carta que nos enviastes con la qual sabe Dios que havemos havido singular plazer por saber de vuestra salut e buen stamiento e de la reyna nuestra muy cara e muy amada tia e senyora e de la infanta duenya Isabel nuestra muy cara et muy amada filla. E porque somos cierto rey muy caro e muy amado tio que por semblant vos plazera saber de nos: vos certificamos que al tiempo de la presente nos e la reyna nuestra muy cara companyera e los infantes nuestros fillos eramos en buena sanidat e disposicion de nuestras personas. E otrosi rey muy caro e muy amado tio a lo que nos enviastes dezir que nos rogavades que en los negocios tocantes a don Anton de Luna nos plaziesse de no procehir a otra rigor daqui a tanto que vos nos scriviesedes mas largament sobre esto rey muy caro e muy amado tio vos respondemos que sabe Dios que en todas las cosas que nos podiesemos buenament fazer vos complazeriemos de grant corazon: empero rey muy caro e muy amado tio a nos conviene e es forçado por la dignidat real de havernos en los ditos feytos en tal manera que justicia dreyto e egualdat sian servados car en otra manera a nos seria grant carrego de consciencia. Porque vos rogamos rey muy caro e muy amado tio que sobre esto nos querades haver por scusado como noy podamos otra cosa fazer salvo aquello que sera de dreyto justicia e razon. E si otras cosas algunas rey muy caro e muy amado tio de part daqua vos plazen que nos fazer podamos por honra vuestra enviadnoslo a dezir car nos las faremos de muy buen grado. E tiengavos rey muy caro e muy amado tio la santa Trinidat en su guarda. Scrita en Çaragoça dius de nostro siello secreto a XII dias dagosto en lanyo MCCCCXII. - Rex Ferdinandus. - A nuestro muy caro e muy amado tio el rey de Navarra. - Dominus rey mandavit michi Didacio Ferdinandi de Vadillo.  

Núm. 3. Reg. 2401. Fol. 2.

Memoriale eorum que ambassiatores domini nostri regis Aragonum missi in Franciam ex parte dicti domini regis debent facere et dicere. - Primo cum presenti memoriali portabunt secum literam salviconductus domini nostri regis patentem directam illis partibus per quas debent transire et incolis earundem. Item portabunt literas de credentia ex parte domini regis pro domino rege Francie et pro domina regina uxore sua. Item pro domino delfino duce Aquitanie eorum filio. Item pro dominis duce Biturre duce Burgundie duce Aurelianensi duce Borboni duce Britanie duce Barensi comite Armaniaci comite de Lauçonio domino de Lebreto domino Petro de Navarra duçe de Brabant comite Sancti Pauli duce de Baviera comite de Peyntebre comite de Henaut comite de Don Marti comite de Carovila pro comite Fuxi. Item ibunt recta via Parisius vel ubi scient personam domini regis Francie esse et in intinere informabunt se de statu patrie continue et ubi sciverint aliquod periculum iminere requirent officiales et gentes patrie quod dent eis societatem et securitatem suficientem. Item quando aplicabunt ad regem Francie facient sibi reverentiam debitam et dicent ei quod dominus rex Aragonum frater ejus eum salutat cordialiter et desiderat scire salutem et bonum statum ejus ac domine regine uxoris sue et filiorum suorum ideoque precatur eundem quatenus de his velit cerciorare continue dominum nostrum regem in quo sibi faciet complacentiam specialem: et quia dominus noster rex credit quod ipse dominus rex Francie complacenter audiet bona de statu suo dicti ambaxiatores explicabunt sibi qualiter per Dei gratiam dominus noster rex ac domina regina uxor sua et dominus Alfonsus primogenitus ac dominus Johannes necnon magistri sancti Jacobi et Alcantare et dominus Petrus infantes et filii ac infantissa domina Maria filia eorundem sunt hic Cesarauguste ad presens sani sospites et leti. Item dicent ulterius qualiter post obitum inclite memorie dompni Martini regis Aragonum patrui seu avunculi domini nostri regis quamvis dominus noster rex habuerit consilium et determinationem concordem plurimorum doctorum in utroque jure et magistrorum in theologia tam de regno Castelle quam de aliis partibus mundi quod regnum Aragonum de jure et justitia pertinere deberet ad eum et posset per se ipsum possesionem ejusdem recipere actualem: nichilominus deliberavit spectare quod naturales de dicto regno se legitime informarent examinarent et publicarent si eum vel alium habere deberent in dominum et in regem prout fecerunt: et pro faciendo imformationem examinationem et publicationem predictas naturales corone regie Aragonum concorditer elegerunt certas personas idoneas et de suficientioribus que pro tali negocio reperiri potuerunt inter eos quibus dederunt super dicto negocio plenariam potestatem: que quidem persone sic electe audiverunt et intellexerunt plenarie totum et quidquid pro parte competitorum in dicto regno procuratores et advocati eorundem ac alie persone in eorum favorem et juvamen voluerunt dicere allegare et in scriptis offerre: de quibus omnibus premissa debita examinatione et collatione tandem dicte novem persone cum magna solempnitate libere et concorditer publicaverunt quod secundum jus et justitiam omnes naturales dicti regni Aragonum omnesque regnorum terrarum et provinciarum subjectarum regali corone Aragonie tenebantur facere et prestare fidelitatis juramentum dicto domino nostro regi tunc infanti Castelle tanquam domino et regi naturali eorundem. Et facta dicta declaratione statim fuit intimata eidem domino regi tunc existenti in Castella et pro parte regnorum et terrarum submissorum dicte corone fuerunt ad eum transmisse magne et solempnes ambaxiate de pluribus personis magni status et fecerunt sibi reverentiam tamquam ipsorum regi et domino naturali suplicantes etiam eidem quod vellet dictorum regnorum et principatus possessionem recipere actualem: quam possessionem idem dominus rex statim incepit recipere et continuavit veniendo cum regina et liberis suis usque ad civitatem Cesarauguste in qua ut prefertur residet de presenti tanquam in illa que est caput corone Aragonie: et tam in ipsa quam in aliis locis insignibus per que transitum fecit idem dominus rex ac domina regina dominusque primogenitus et alii liberi sui fuerunt recepti processionaliter et valde solempniter cum magnis affectione guadio et consolatione omniumque naturalium dictorum regnorum et principatus et exinde prelati magnates barones et milites et nuntii civitatum et villarum submissarum dicte corone singulariter venerunt ad impendendam reverentiam eidem domino regi ut eorum domino naturali. Et predicta omnia dominus noster rex intimat domino regi Francie ut illa sciat habendo pro firmo quod habebit complacentiam de honore domini nostri regis et de sciendo predicta. Et in conclusione dicti ambaxiatores ex parte domini nostri regis rogabunt dominum regem Francie quod sicut temporibus preteritis inter regna et dominia Aragonie et Francie fuit bona concordia et amicitia dominus rex Francie vellit illas pro sua parte conservare et manutenere cum ad id debeat inclinari multo plus nunc quam temporibus retroactis rationibus sequentibus et aliis que induci possent. Primo propter bonam amicitiam hactenus habitam que adhuc durat inter dicta regna et dominia Aragonie et Francie. Secundo propter specialem amicitiam habitam inter dominos reges Castelle avum patrem domini nostri regis cum domo Francie. Tertia propter opera singularia exhibita per dominum nostrum regem cum magna afectione in favorem dicte domus Francie in his que habuerunt fieri in Castella. Quinto propter opportunitatem quam dominus rex habet majorem quam quivis alius ad proficiendum domino Francie et laborandum pro ejus honore existens rex Aragonie ac tutor regis et rector regni Castelle una cum domina regina Castelle sicut et ante et ita intendit dominus noster rex complere et facere erga dominum Francie operis per effectum. Et omnia supradicta prout cuilibet spectabunt et convenient dicti ambaxiatores explicabunt domine regine Francie domino duci Aquitanie dominis ducibus comitibus et magnatibus supradictis presentando cuilibet literas de credentia ex parte domini nostri regis. - Serenissimo ac magnifico principi Carolo Dei gratia regi Francorum consanguineo nostro carissimo Ferdinandus Dei gratia rex Aragonum salutem et prosperos ad vota successus. Serenissime princeps consanguinee nobis precare: super aliquibus arduis negotiis statum nostrum ac totius reipublice regnorum et terrararum nostrarum utrique concernentibus dilectos consiliarios et ambassiatores nostros Ferdinandum Vazquez in legibus licenciatum et Dalmacium de Darnius milites informavimus per extensum serenitatem vestram affectu intimo deprecantes quatenus hiis que dicti ambassiatores vestre serenitati e parte nostri retulerint dignemini fidem eredulam indubie adhibere ac si per nos ea vobis oretenus proferrentur offerentes nos serenissime princeps consanguinee nobis precare ad omnia vobis grata. Data Cesarauguste sub nostro sigillo secreto XXII die augusti anno a nativitate Domini MCCCCXXII. - Rex Ferdinandus. - Serenissimo principi Carolo Dei gratia regi Francorum consanguineo nostro precaro. - Dominus rex mandavit michi Didacio Ferdinandi de Vadillo. - Similis littera fuit missa mutatis mutandis illustrissimo ac magnifico viro... domino delfino Francie ac duci Aquitanie primogenito serenissimi principis regis Francie consanguinei nostri precari. - Similis littera fuit missa serenissime principisse Isabeli regine Francie consanguinee nostre precare. - Similes litere fuerunt misse mutatis mutandis ducibus sequentibus. - Inclito duci Biturriensi consanguineo nostro carissimo tanquam pri... - Inclito duci Burgundie consanguineo nostro carissimo. - Inclito duci Aurelianensi consanguineo nostro carissimo. - Inclito duci Borboni consanguineo nostro carissimo. - Inclito duci de Bavera consanguineo nostro carissimo. - Inclito duci Barensi consanguineo nostro carissimo. - Inclito duci de Barbant consanguineo nostro carissimo. - Inclito duci Britanie consanguineo nostro carissimo. - Similes litere fuerunt misse comitibus sequentibus mutatis mutandis. - Egregio viro dilecto et devoto comiti de Henaut amico nostro carissimo. - Egregio dilecto et devoto comiti Armaniaci amico nostro carissimo. - Egregio viro dilecto et devoto comiti de Foxio. - Egregio viro dilecto et devoto comiti Sancti Pauli amico nostro carissimo. - Egregio viro dilecto et devoto comiti de Peyntebre amico nostro canssimo. - Egregio viro dilecto et devoto comiti de Carovila amico nostro carissimo. - Egregio viro dilecto et devoto comiti de Lauconio amico nostro carissimo. - Egregio viro dilecto et devoto comiti de Don Martin amico nostro carissimo. - Egregio et potenti viro Petro de Navarra consanguineo nostro carissimo. - Egregio et potenti viro domino de Lebret amico nostro carissimo. - Serenissimo ac magnifico principi Ludovico Dei gratia regi Jherusalem et Neapolis consanguineo nostro carissimo ut supra in litera regis Francie in proxima pagina mutatis mutandis et sub eadem data. - Dominus rex mandavit michi Didaco Ferdinandi de Vadillo.

Núm. 4. Proceso de Cort. 23. fol. 78.

Et el dito senyor rey stando assentado en su solio e cadiella real present el dito justicia de Aragon e jutge en las ditas cortes e presientes los quatro brassos del dito regno el sobredito muyt reverend vispo de Huescha en nombre et voz de toda la dita cort e quatro brassos de aquella entre otras cosas propuso en effecto tales o semblantes paraulas: que como por el dito senyor rey fuessen stados monestados e requeridos todos los del dito regno que elleyos prestassen a ell sagrament de fieldat assi como a senyor e rey suyo natural e per part de tota la dita cort le fuesse stado ya repuesto que plazia a la dita cort e a los quatro brassos de aquella de fazer e prestar el dito sagrament empero que el dito senyor rey ante todo aquesto jurasse e prestasse sagramiento en la dita cort de servar fueros privilegios usos e libertades a los del regno de Aragon e a los del regno de Valencia poblados a fuero Daragon e encara a los de Teruel e de Albarracin sus fueros en la forma acostumbrada: por aquesto dixo que supplicaba e supplico en nombre e voz de toda la dita cort e quatro brassos de aquella que ell queriesse e li plaziesse fazer e prestar ante todas cosas la dita jura la qual le era ya stada dada ordenada e por ell vista e reconocida: e aquella por el senyor rey feyta dixo que toda la dita Cort e los IIII brassos de aquella en nombre et voz de todo el dito regno por ello e sus successores eran parellados de fazer e prestar humilment el dito senyor rey sagramiento de fieldat assin como a senyor e rey suyo natural. Et encontinent el dito senyor rey a humil supplicacion e a instancia de toda la dita cort e quatro brassos de aquella benignament e graciosa present el dito justicia Daragon e jutge en las ditas cortes juro e fizo sagrament sobre la cruz de nuestro senyor Jesuchristo los sanctos quatro evangelios devant ell posados e por el dito senyor rey manualment tocados en poder e manos del dito vispo de Huescha en nombre et voz de toda la dita cort e por la dita cort e quatro brassos de aquella la dita jura ricibient la qual yes dius la forma siguient:
- Nos Ferdinandus Dei gratia rex Aragonum Sicilie Valentie Majoricarum Sardinie et Corsice comes Barchinone dux Athenarum et Neopatrie ac etiam comes Rossillionis et Ceritanie promittimus in bona fide regali et juramus super crucem Domini nostri Jesuchristi et ejus sancta quatuor evangelia coram nobis posita et per nos manueliter tacta in bona fide et sine omni fraude et maxinatione quacumque vobis memoratis prelatis religiosis baronibus mesnaderiis militibus infançonibus civibus et hominibus villarum et aliorum locorum regni Aragonum et etiam prelatis religiosis baronibus mesnaderiis militibus infançonibus civibus et hominibus villarum et aliorum locorum regni Valentie qui forum Aragonum volunt presentibus et futuris quod in nostra propia persona custodiemus observabimus et per nostros officiales et alios quoscumque custodiri et observari mandabimus et faciemus inviolabiliter observari et custodiri foros editos in curia generali quam dominus rex Petrus eximie recordationis avus noster celebravit in civitate Cesarauguste anno Domini millessimo CCCXXXXVIII (1348) necnon et alios foros privilegios et libertates usus et consuetudines dicti regni Aragonum et locorum ipsius et omnia instrumenta donationum permutationum et libertates universas que habetis et habere debetis et per nos in propria persona vel per aliam interpositam personam vel alium seu alios pro nobis mandato nostro vel nomine nobis ratum habentibus absque cognitione judiciaria et debita secundum forum non occidemus nec extemabimus nec exiliare mandabimus nec faciemus nec captum vel captos aliquem vel aliquos contra forum privilegia libertates usus et consuetudines Aragonum supra fidantia et directo oblata retinebimus nec retineri faciemus nunc nec aliquo tempore: et vobis hominibus Turolii et Albarracini et aldearum vestrarum servabimus et servari faciemus foros vestros ac usus consuetudines et privilegia et omnia instrumenta donationum permutationum et libertates universas prout aliis in dicto regno Aragonum constitutis et vobis concesse sunt que habetis et habere debetis cum sitis infra regnum Aragonie constituti et non contraveniemus per nos vel per aliquam interpositam personam modo aliquo sive causa. - Item juramus imperpetuum per nos et successores nostros quod moneta jaccensis que nunc est in omni firmitate maneat secundum quod nunc est impertuum et currat firmiter per totam Aragoniam et in aliis locis ubi currere consuevit ita videlicet quod a nobis nec ab heredibus vel successoribus nostris destrui valeat vel mutari minui vel augeri aut de novo cudi. Insuper etiam firmamus confirmamus et juramus statuimus et ordinationem perpetuam factam per illustrissimum dominum regem divine recordationis abavum nostrum per quam idem dominus rex Jacobus statuit et ordinavit et sancciit quod regna Aragonum Valentie et comitatus Barchinone cum directo dominio et aliis quibuscumque universis juribus que ad ipsum dominum regem tunc expectabant vel poterant spectare in regno Mojoricarum et in insulis ei adjacentibus et in comitatibus Rossilionis et Ceritanie Confluentis Vallispirrii et in vicecomitatibus Omelladesii et Carladesii queque per exelse memorie dominum regem Petrum avum nostrum et justitie debito fuerunt et sunt corone regie applicata et per ipsum dominum regem Petrum avum nostrum unita et alligata et etiam integriter reducta prout ea nunc nos tenemus potenter et integre cum eorum juribus universis dictis regnis Aragonum Valentie et comitatui Barchinone sint et maneant perpetuo unita et unum et sub uno solo eodemque domino atque dominio perseverent nec aliquod vel aliqua ex eis ab alio vel aliis separentur ita quod quicumque sit rex Aragonum idem etiam sit rex regnorum Valentie et Majoricarum ac comes Barchinone Rossiliotiis et Ceritanie Sardine et Corsice: ut hec et alia tam in dicto statuto privilegio ac ordinatione perpetua antefati domini regis Jacobi ejus bulla plumbea communito quam in alio privilegio dicti domini regis Petri avi nostri facto de dicta reintegratione et nova unione corone regie per dictum deminum regem Petrum avum nostrum factis similiter bulla plumbea communito predicta et alia latius et seriosius enarrantur: quamvis jam antea prout tenebamur ipsa statutum et ordinationem perpetuam firmaverimus et juraverimus die martis secunda augusti anni presentis. A prestatione autem juramenti predicti excipimus donationes et permutationes assignationes et alias alienationes per predecessores nostros factas a prima die mensis aprilis anni a nativitate Domini MCCCLXXX (1380) citra quas sub hujusmodi juramento de voluntate dicte curie volumus non comprehendi nec ad id ipsum extendi. Presentes testes reverendus archiepiscopus Callari Franciscus Daranda comes Cardone et Raimundus Fivallerii. - Nos Dominicus episcopus oscensis habita delliberatione et diligenti tractatu per nos et successores nostros juramus per Deum et crucem Domini Jhesuchristi et ejus sancta quatuor evangelia coram nobis posita et per nos corporaliter tacta vos illustrissimum ac magnificum principem et dominum dominum Ferdinandum Dei gratia regem Aragonum Valentie Majoricarum
Sardine et Corsice comitemque Barchinone Rossilionis et Ceritanie habere et tenere vos in dominum nostrum et in regem et pro rege ac domino nostro naturali et quod de cetero obediemus et fidelitatem vobis dicto domino Ferdinando ut domino et regi nostro naturali servabimus ut vassalli el naturales suo domini naturali debent et tenentur fidelitatem et obedientiam servare tanquam regi et suo domino naturali: in quorum testimonium prefatus dominus rex mandavit et prenominati prelati religiosi et richi homines mesnaderii milites infanciones et procuratores superius nominati requisiverunt de predictis fieri unum et plura publica instrumenta tradenda illis hominibus et singulis quibus habere voluerint per notarium infrascriptum.
- Et feyta la dita jura por el dito senyor rey toda la dita cort e los quatro brassos de aquella protestaron o fizieron su protestacion en la forma e manera qui se sigue:
- Et illico prestito dicto juramento preffati prelati religiosi barones ac procuratores eorundem mesnaderii milites infanciones et procuratores civitatum villarum et locorum regni Aragonum in dicta curia congregrati dixerunt voluerunt ac expresse protestati fuerunt quod propter juramentum per dictum dominum regem prestitum de servando privilegia libertates usus et consuetudines locorum dicti regni et locorum Turoli et Albarrazini et aldearum suarum non paretur aut parari possit aliquod prejudicium quatuor brachiis dicte curie aut alicui seu aliquibus ex eis nec per ipsum juramentum jus aliquod adquiratur predictis brachiis personis civitatibus villis locis et universitatibus et singularibus personis earundem vel alicui seu aliquibus ex eis adversus alium seu alia brachia aut adversus personam seu personas civitates villas loca et universitates earundem et singulares personas earum nec adversus aliquam vel aliquas ex eis nec in plus validentur in prejudicium ipsorum brachiorum personarum et aliorum predictorum vel alicujus seu aliquorum ex eis misi si et prout erant ante dicti juramenti prestationem sed remaneant predicta brachia persone civitates et alii pretacti et eorum quilibet conjunctim et divisim super dictis privilegiis libertatihus usibus et consuetudinibus eorundem in eo jure quo erant ante dicti juramenti prestationem.

Núm. 5. Proceso de Cort. 23. Fol. 78.

E el dito senyor rey stando en su solio e cadilla real presient el dito inclito don Alfonso filio e primogenito suyo e presientes el dito justicia de Aragon e jutge en las ditas cortes e presientes los quatro brassos del dito regno el dito muy reverent vispo de Huescha en nombre e voz de toda la dita cort e quatro brassos de aquella entre otras cosas propuso en effectu tales o semblantes palauras: que como por el dito senyor rey fuessen seydos rogados todos los del dito regno que ellos jurassen al dito inclito don Alfonso filio e primogenito suyo de present en senyor e apres dias suyos en rey e por rey suyo natural e por part de toda la dita cort le fuesse el martes mas cerca pasado seydo respuesto que plazia a la dita cort e a los IIII brassos de aquella fazer el dito sagrament empero quel dito inclito don Alfonso fillo e primogenito suyo ante todas cosas jurasse los privilegios de la union de los regnos e prestasse sagrament en la dita cort e servar fueros privilegios e libertades a los del regno de Aragon e a los del regno de Valencia poblados a fuero Daragon e encara a los de Teruel e de Albarrazin sus fueros en la forma acostumbrada: por aquesto dixo que queriendo exequir las rogarias a ellos feytas por el dito senyor rey supplicava e supplico en nombre e voz de toda la dita cort e quatro brassos de aquella que ell quiziese e mandasse prestar al dito inclito don Alfonso fillo e primogenito suyo et ante todas cosas luego de present fiziesse la jura la qual li era stada ya ordenada: e por ell vista e reconoscida e aquella por el dito don Alfonso fillo e primogenito suyo feyta que toda la dita cort e todos los quatro brassos de aquella en nombre e en voz de todo el dito regno por ellos e sus successores eran parellados de jurar al dito senyor don Alfonso fillo e primogenito del dito senyor rey en senyor de present e apres dias del dito senyor rey en rey e senyor suyo natural. - E el dito senyor rey stando assin en su solio e cadilla real e presentes todos los sobreditos de la dita cort mando al dito don Alfonso fillo e primogenito suyo qui present era que fiziesse si quiere prestasse el dito sagrament a los del dito regno segund que ellos lo demandavan e por ellos le era stado dado ordenado. - Et incontinent el dito muyt inclito don Alfonso fillo e primogenito del dito senyor rey stando alli present de mandamiento del dito senyor rey e volundat suya presentes los sobreditos e toda la dita cort e IIII brassos de aquella benignament e graciosa present el dito justicia de Aragon e jutge en las ditas corts juro e fizo sagrament sobre la cruz de nuestro senyor Jesuchristo e los IIII sanctos evangelios delant dell posados e por ell manualment tocados en poder e manos del dito reverent vispo de Huescha en nombre e voz de la dita cort e IIII brasos de aquella la dita jura recibient la qual yes dins la forma siguient. - Invocato divino auxilio a Domino. Noverint universi quod die et anno inferius denotatis congregata curia generali in civitate Cesarauguste in ecclesia sancti Salvatoris sedis ejusdem quam curiam illustrissimus ac magnifficus princeps et dominus dominus Ferdinandus Dei gratia rex Aragonum Sicilie Valentie Majoricarum Sardine et Corsice comes Barchinone et dux Atenarum et Neopatrie ac etiam comes Rossilionis et Ceritanie aragonensibus celebrat idem dominus rex presentibus aliquibus exhortationibus et sanctorum patrum dictis aliisque justis rationibus sive causis eleganter per eum propositis rogasset prelatos religiosos barones mesnadarios milites infanciones procuratores civitatum villarum et aliorum locorum Aragonum qui erant in dicta curia congregati quod ipsi prelati et alii proxime nominati jurarent inclitum ac magnifficum dominum Alfonsum ipsius domini nostri regis primogenitum tunc ibidem presentem in dominu statim et in regem et successorem suum et dominum regni Aragonum post dies tamen ipsius domini nostri regis sicut alii infantes Aragonum primogeniti et heredes jurari consueverunt et etiam dictus dominus primogenitus qui ibidem presens erat instantissime suas preces apud dictos prelatos et alios predictos effudisset: et quia tamen in furo novo Aragonum et etiam in quodam statuto et ordinatione factis per illustrissimum dominum Jacobum bone memorie regem Aragonum abavum ipsius domini regis de quibus inferius expresse mentio habetur continetur inter alia quod quilibet heres et successor in predicto et aliis regnis et comittatibus unus post alium successive tempore sui novi dominii sive nove successionis vel etiam si antea jurari haberet antequam prelati riqui homines mesnaderii milites cives et burgenses et homines villarum seu aliqui alii de predictis regnis sibi faciant seu prestent juramentum fidelitatis vel aliquam recognitionem ipse heres vel successor quicumque pro tempore fuerit per se et suos laudet confirmet et aprobet et publice juret dictum forum et ipsum statutum necnon quod observabit et faciet observari fueros usus consuetudines Aragonum privilegia et omnia instrumenta donationum permutationum et libertates universas prout inferius latius et seriosius est contentum: ideo nos Alfonsus primogenitus predictus volentes dictis foro et statuto satisfacere juramus ad sancta Dei evangelia per nos corporaliter tacta in posse et manibus reverendi in Christo patris Dominici divina providentia episcopi oscensis nomine et vice omnium curie memorati recipientis omnia et singula supra dicta in hunc modum. Nos Alfonsus dicti domini regis primogenitus per crucem domini nostri Jesuchristi et ejus sancta quatuor evangelia coram nobis posita et per nos manualiter tacta in bona fide et sine omni fraude et maxinatione quacumque et etiam firmamus prelatis religiosis baronibus mesnaderiis militibus infancionibus civibus et aliis hominibus villarum et aliorum locorum regni Aragonum et prelatis baronibus mesnaderiis militibus infancionibus civibus et aliis hominibus regni Valentie qui forum Aragonum habent quod observabimus et observari faciemus eis foros usus consuetudines Aragonum privilegia et omnia instrumenta donationum permutationum et libertates universas que habent et habere debent et hominibus civitatum Turolii et Albarrazinii et suarum aldearum forum suum ac usus et consuetudines privilegia et omnia instrumenta donationum permutationum et libertates universas prout aliis in dicto regno Aragonum constitutis et eis sunt concessa que habent et habere debent cum sint intra regnum Aragonum constituti et non contraveniemus per nos vel per aliam interpositam personam modo aliquo sive causa: et juramus quod moneta jaccensis que nunc est in omni firmitate maneat secundum quod nunc est in perpetuum et currat firmiter per totamAragoniam et in aliis locis ubi currere consuevit ita videlicet quod a nobis heredibus et successoribus nostris destrui non valeat vel mutari minui vel augeri aut de novo cudi. Insuper etiam firmamus et juramus statutum et ordinationem perpetuam factam per illustrissimum dominum Jacobum dive recordationis tritavum nostrum per que idem dominus rex Jacobus statuit ordinavit et sancciit quod regna Aragonum Valentie et comitatus Barchinone cum directo dominio et aliis quibuscumque universis juribus que ad ipsum dominum regem tunc expectabant vel poterant expectare in regno Majoricarum et in insulis ei adjacentibus et in comitatibus Rossilionis et Ceritanie Confluentis Vallispirii et in vicecomitatibus Omeladesii et Carladesii quecumque per excelse memorie dominum regem Petrum avum dicti domini nostri regis et abavum nostrum ex justitie debito fuerint et sunt corone regie applicata et per ipsum dominum regem unita et alligata ac etiam integriter reducta prout ea nunc tenet dictus dominus noster rex potenter et integre cum eorum juribus universis dictis regnis Aragonum Valentie et comitatus Barchinone sint et maneant perpetuo unita et unum et sub uno solo eodemque domino atque dominio perseverent nec aliquod vel alique ex eis ab alio vel aliis separentur: ita quod quicumque sit rex Aragonum idem etiam sit rex regnorum Valentie et Majoricarum Sardine et Corsice ac comes Barchinone Rossilionis et Ceritanie ut hec et alia tam in dicto statuto privilegio ac ordinatione perpetua antefati domini regis Jacobi ejus bulla plumbea comunito quam in alio privilegio per dictum dominum regem Petrum facto et dicta reintegratione et nova reductione et unione corone regie per dominum regem Petrum factis similiter bulla plumbea comunito predicta et alia latius et seriosius enarrantur. A prestatione autem juramenti predicti excipimus donationes et permutationes assignationes et alias assignationes per predecessores dicti domini regis factas a prima die mensis aprilis anni a nativitate Domini MCCC septuagesimi quinti (1375) quas sub hujusmodi juramento de voluntate dicte curie volumus non comprehendi nec ad id ipsum extendi. In quorum testimonium prefatus dominus rex mandavit ac dictus dominus Alfonsus primogenitus et alii prelati et religiosi riqui homines mesnaderii milites infanciones et procuratores superius nominati et instrumentum de predictis fieri unum vel plura instrumenta tradendo illis omnibus et singulis qui habere voluerint per notarium infrascriptum.
- Et prestito autem juramento predicto memorati prelati religiosi riqui homines barones masnaderii milites infanciones procuratores civitatum villarum et aliorum locorum regni Aragonum infrascripti qui erant in dicta curia congregati habentes specialia mandata ad infrascripta gratis et voluntarie presente dicto domino nostro rege hoc rogante et requirente et hoc assensum suum prebente jurarunt dictum inclitum dominum Alfonsum filium et primogenitum dicti domini regis ibidem presente ipso tamen tenente crucem et librum missale in manibus suis sub forma sequenti. (Sigue la lista de los concurrentes que prestaron el juramento de fidelidad, del tenor siguiente). - Habita delliberatione et diligenti tractatu per nos et successores nostros juramus per Deum et crucem domini nostri Jesuchristi et ejus sancta quatuor evangelia coram nobis posita et per nos corporaliter tacta vos inclitum dominum Alfonsum domini nostri regis primogenitum quod tenemus et tenebimus habemus et habebimus vos in dominum confestim et in regem et pro rege Aragonum post dies dicti domini regis presentis patris vestri: et quod de cetero obediemus et fidelitatem vobis domino Alfonso primogenito servabimus in vita ipsius domini regis patris vestri et etiam post ut vassalli et naturales suo domino naturali debent et tenentur fidelitatem et obedientiam servare tanquam primogenito et heredi universali domini nostri regis predicti. In quorum testimonium prefatus dominus rex mandavit ac dictus dominus Alfonsus primogenitus et alii prelati religiosi riqui homines mesnaderii milites infanciones et procuratores superius nominati requisiverunt de predictis fieri unum vel plura publica instrumenta tradenda illis omnibus et singulis qui habere voluerint per me notarium infrascriptum.

Núm. 6. Reg. 2401. Fol. 35.

Lo Rey. - En Ramon Fivaller: com per rao de la entrada per nos Deu migençant e en breu faedora en aquexa ciudat vullam haver aquella jornada per servey de nostra persona una cota un manto e un juppo de drap daur de aquell tall e manera e semblants que eren les cota manto et juppo ab que entra novellament com a rey en aquexa ciutat lo senyor rey en Marti de bona memoria oncle nostre e per aquesta rao nos trametam aqui lo feel sastre nostre mestre Johan Dalvernia: pregamvos et manam que decontinent donets recapte que sia comprat tant drap daur com a aço sia manester et axi mateix arminis per afolradures et que prestament se façan los dits manto cota et juppo a fi que un dia abans de la nostra entrada aqui nos puscam haver les dites robes acabades: car en Barthomeu Gras regent nostra tresoreria dara o fara donar bon recapte aqui sobre la paga dels dits drap e arminis e altres coses a aço necessaries. E en aço dats aquella bona cura et diligencia ques pertany. Dada en Tortosa sots nostre segell secret a XVII dies de noembre del any MCCCCXII. - Rex Ferdinandus. - Gabriel Mascaroni mandato domini regis facto ad relationem Didaci Fernandez de Vadillo secretarii.  

CXXXIV, reg 1900, fol 228, 6 marzo 1392

CXXXIV. 

Reg. N° 1900, fól. 228. 6 mar. 1392.

Nos Johannes etc. quamquam illustrissimus dominus rex genitor noster memorie recolende subscriptis solerter cupiens providere ordinacionem ac provisionem fecerit cum ejus carta hujusmodi seriei:
- Nos Petrus Dei gratia rex Aragonum Valentie Majoricarum Sardinie et Corsice comesque Barchinone Rossilionis et Ceritanie quoniam plerumque contingit quod ad sugestionem et dolosos tractatus nonnullarum personarum contrahuntur in villa Perpiniani cum diversis puellis seu domicellabus matrimonia clandestine et secrete parentibus tutoribus vel curatoribus et amicis seu illis quorum regimini seu gubernacioni puelle seu domicelle ipse subsunt nolentibus ac ipsis penitus insciis et alias minus bene ex quibus multociens inter utriusque partis amicos disensiones et odia ac personarum et
bonorum exterminia subsequntur: propterea ad humilem supplicacionem per consules et probos homines dicte ville inde nobis factam volentes hujusmodi actibus detestabilibus viam percludere et provisionem adhibere per quam in villa ipsa dicta matrimonia ut convenit debite contrahantur et predicta mala et scandala penitus evitentur: tenore presentis statuimus providemus et ordinamus quod nullus cujusvis status seu condicionis existat amodo contrahat neve audeat vel presumat in villa predicta cum aliqua puella (pubilla) seu domicella (donzella, doncella) contrahere matrimonium clandestine secrete vel alias nec matrimonium ipsum tractare prosequi nec ejus celebracioni interesse absque patris ipsius puelle vel domicelle si patrem habuerit sin autem matris ejus vel tutoris aut curatoris ipsius si matre caruerit sin autem duorum vel trium proximorum in gradu parentele voluntate ac speciali consensu: alioquin volumus quod ille qui contrafecerit matrimonium clandestine contrahendo absque voluntate ut dictum est patris vel aliorum superius contentorum fiat exul a terris et dominatione nostris et puella que dictum matrimonium contraxerit efficiatur non capax in bonis paternis vel maternis nec possit aliquid de quibuscumque bonis dare in dotem dicto marito. Verumtamen si dictus maritus dictum clandestinum matrimonium contrahens sub dicta forma fuerit domesticus comorans in domo cum dicta puella condempnetur ad mortem inspecta tamen condicione persone per bajulum Perpiniani cum consilio consulum dicte ville: tractatores vero dicti matrimonii ad perpetuum exilium condempnentur. Mandantes per hanc eandem expresse inclito ac magniffico infanti Johanni primogenito nostro carissimo duci Gerunde comitique Cervarie ac in regnis et terris nostris generali gubernatori ejusque vices gerenti in comitatibus Rossilionis et Ceritanie ceterisque officialibus et subditis nostris ville predicte presentibus et futuris quatenus ordinacionem statutum et provisionem nostram hujusmodi firmam habeant teneant et observent tenerique et inviolabiliter observari faciant et non contraveniant nec aliquem contravenire permittant quavis causa. In cujus rei testimonium presentem fieri et nostro sigillo pendenti jussimus comuniri. Data Barchinone XXVI die februarii anno a nativitate Domini MCCCLX nono regnique nostri XXXIIII. Visa Romeus. - Verumtamen prout multorum veridica relacione percepimus adhuc in villa memorata matrimoniorum clandestinorum abusus non est penitus resecatus: quare volentes supra his debite providere statuimus et ordinamus quod in dicta villa preinserta provisio perpetuo observetur et si quis contra formam vel mentem ipsius fecerit penis in eadem apositis affligatur: et ultra ipsas penas sic clandesline ut continetur in dicta littera contrahentes ac consencientes vel presentes ipsi matrimonio et quilibet in penam mille morabetinorum incidant ipso facto que pena tociens exigatur quociens fuerit contrafactum. Et ut in dicte pene execucione vel exaccione major diligencia habeatur pena ipsa in partes duas dividatur cujus medietas fisco nostro residua vero medietas consulibus et universitati dicte ville convertenda per ipsos in necessitalibus ipsius ville protinus cum exacta fuerit tribuatur: pene vero predicte cum vocatis partibus adjudicate fuerint cum effectu per officiales nostros exequi habeant statim cum per consules dicte ville fuerint requisiti sic quod ipsi contrahentes et presentes seu consencientes statim ipso facto per nostros officiales capiantur et capti tamdiu teneantur in comuni carcere ipsius ville donec penam pecuniariam tam fisco nostro quam dicte universitati exsolverint precontentam et a dicto carcere comuni extrahi seu liberari non valeant per manuleutam seu alias donec dictam penam exsolverint cum effectu. Et si officiali nostro ad quem spectet visum fuerit quod illi qui rationibus predictis capti erunt solvere non possent dictam penam peccuniariam propter paupertatem eorum seu inopiam: quod dicti tales capti rationibus predictis fustigentur per dictam villam condicione persone attenta et perpetuo exilio comitatus Rossilionis et Vallespirii condempnentur sine spe venie aliquali. Mandamus itaque per presentes gubernatori Rossilionis et Ceritanie vicario Rossilionis et Vallispirii ac bajulo dicte ville necnon aliis universis et singulis officialibus nostris et eorum locatenentibus presentibus et futuris sub pena duorum mille morabatinorum auri nostro erario applicandorum quod ordinacionem et provisionem nostras hujusmodi perpetuo teneant et observent et etiam exequantur tenerique et observari faciant et non contraveniant nec aliquem contravenire permittant aliqua ratione. In cujus rei testimonium presentem fieri et pendenti nostro sigillo jussimus comuniri. Data Barchinone VI die marcii anno a nativitate Domini millesimo CCCXCII regnique nostri VI. - Guillelmus de Vallesica. - Dominus rex mandavit michi Francisco Dalçamora ad relacionem thesaurarii. - Thesaurarius habuit eam pro visa. - Jacobus Quinta.

cxxxv-reg-1906-fol-131-10-septiembre

Tomo I, texto VIII, testamento Rey Martín el Humano, latín

VIII.

Pergaminos de don Martín, n.° 391. 2 de diciembre de 1407.

Hoc est translatum etc. In nomine domini Dei eterni et omnipotentis per quem reges regnant et principes dominantur. Nos Martinus Dei gratia rex Aragonum Valentie Majoricarum Sardinie et Corsice comesque Barchinone Rossilionis et Ceritanie considerantes quod si permissione divina dum sumus in hoc mortali corpore vivimus ad tempus in terris longe magis debemus appetere et regnum in excelsis perpetuum obtinere cum sanctis quodque tanto fortius debemus repentinum introitum pertinere quanto inevitabilis mortis nos instat ambigua certitudo ideo scientes ad regnum celeste predictum non posse ascendere nisi prius corpus nostrum legem naturalem implendo morte redigatur in terram de qua ipsum fore productum nullatenus ignoramus resurrectionis gratia posita renovandum casum fragilitatis humane per anticipatam cautelam dispositionis testamentarie disponimus pervenire dum mentis tranquilitas rationis effectus et temporis aptitudo se offerunt opportuna: igitur Pneumatis almi gratia invocata et nostrorum peccaminum venia suppliciter implorata revocantes expresse et de certa scientia anullantes penitus et cassantes omnia alia quecumque testamenta et codicillos si que et qui et ubicumque et quandocumque per nos facta vel facti usque nunc reperientur salvo et salvis et inde exceptis inferius confirmatis hoc nostrum facemus ordinamus et condimus testamentum in quo voluntas nostra perfecta et completa
et regnorum et terrarum nostrarum ordinatio et dispositio valeat reperiri. - Rex Martinus. - In primis enim Salvatori et redemptori nostro domino Jesuchristo et gloriosissime virgini Marie matri ejus corpus nostrum et animam devota mente et humiliter comendamus. - Rex Martinus. - Et eligimus nostri corporis sepulturam in ecclesia Beate Marie monasterii Populeti cisterciensis ordinis siti in Cathalonia in diocesi Tarracone in qua ferri et construhi volumus per heredem nostrum subscriptum videlicet in quo dicti arcu existente in ecclesia supradicta in parte scilicet vacua dicti archi juxta seu prope cumbam domini regis patris et serenissime domine Elionor matris nostre memorie recolende honorificam tumbam pro nostri corporis sepultura: volumus tamen quod corpus seu ossa nostra sepeliantur juxta seu prope portale quo transitur de ecclesia dicti monasterii Populeti ad claustrum ipsius monasterii videlicet in eodem claustro juxta dictum portale ita quod exeuntes de dicta ecclesia ad claustrum et intrantes de dicto claustro in ecclesiam faciant transitum supra tumulum in quo sepelientur corpus seu ossa nostra predicta in quo quidem tumulo apponi volumus et jubemus unum lapidem sive losa. - Rex Martinus. - Et etiam volumus et mandamus quod si et
quandocumque contigerit nos debitum solvere naturale si decesserimus in diocesi elnensi gerundensi seu vicensi vel barchinonensi si usque ad villam Martorelli inclusive vel aliis locis dicte diocesis Barchinone versus dictum monasterium in simili distantia dicte ville Martorelli corpus nostrum defferatur ad dictam civitatem Barchinone: quod quidem corpus casu predicto sepeliri volumus in sede ipsius civitatis juxta seu prope portale quo transitur de ecclesia dicte sedis ad claustrum ipsius videlicet in eodem claustro juxta seu prope dictum portale ita quod exeuntes de dicta ecclesia ad claustrum et intrantes de dicto claustro in ecclesiam faciant transitum supra tumulum in quo sepelientur corpus seu ossa nostra predicta: in quo quidem tumulo apponi volumus et jubemus unum lapidem sive losa. Si vero decesserimus in civitate predicta volumus corpus nostrum sepeliri ut supra et in utroque casu tradi sub comanda in sede jam dicta: et si decesserimus extra dictam civitatem videlicet in civitate Ilerde vel Dertuse vel in alia villa seu loco extra dictas civitates volumus et ordinamus quod corpus seu ossa predicta defferantur incontinenti ad monasterium supradictum: et si decesserimus in regno Aragonum vel Valentie volumus et ordinamus quod dictum corpus defferatur et tradatur sub comanda si in dicto regno Aragonum ad et in sede civitatis Cesarauguste et si in dicto regno Valentie ad civitatem Valentie in sede videlicet ipsius civitatis: et si extra regna et terram nostram mori nos contingat volumus et ordinamus quod corpus nostrum tradatur ecclesiastice sepulture in ecclesia cathedrali seu majori civitatis ville vel loci ubi nos decesserimus volentes quod ubicumque nos mori contingat corpus nostrum sepeliatur ut est dictum et inibi sub comanda tradatur: etiam volumus quod quanto citius et comode fieri poterit quovismodo obstaculo heredis nostri vel alterius penitus quiescente super quo manumissorum nostrorum conscientias oneramus et nisi hoc fieri faciant cum effectu redundet in suarum periculum animarum corpus nostrum defferatur ad dictum monasterium et in dicta sepultura ut superius est
contentum sepeliatur cum insigniis regalibus prout est fieri assuetum. - Rex Martinus. - Post hec facimus eligimus constituimus et ordinamus certos et speciales manumissores et exequtores hujus nostri testamenti seu ultime voluntatis scilicet primum principalem et majorem manumissorem et exequtorem hujus nostri testamenti serenissimum Martinum filium primogenitum nostrum carissimum regem Sicilie et ducatuum Athenarum et Neopatrie ducem necnon reverendos in Christo patres archiepiscopos Terracone et Cesarauguste episcopos Barchinone Valentie et Majorice abbatem monasterii Populeti priorem Vallis Jesuchristi et abbatem vel priorem Sanctarum reliquiarum ordinis celestinorum capelle regie Barchinone ac fratrem Johannem de Thaust episcopum oscensem confessorem nostrum qui nunc sunt vel pro tempore fuerint nobilem Geraldum Alamanni de Cervilione gubernatorem Cathalonie Egidium Roderici de Lihori
gubernatorem regni Aragonum Petrum Sancii de Catlatajub majordomum Petrum Torrelles Galcerandum de Sanctominato et Raymundum Torrelles milites camerlengos et Raymundum de Muro bajulum generalem regni Aragonum Sperantem in Deo Cardona vicecancelarium Petrum Darters magistrum rationalem et Johannem de Plano thesaurarium consiliarios nostros si tunc vixerint et si non vixerint alios qui fuerint tunc vicecancellarius magister rationalis et thesaurarius nostri. - Rex Martinus. - Quibus quidem manumissoribus et exequtoribus plenariam conferimus potestatem quod omnes seu major eorum vel tres ex ipsis quorum unus sit dictus rex si vixerit et interesse potuerit et alius ille quem ipse rex elegerit et alius archiepiscopus Terracone cum quibus sint semper dicti prior Vallis Jesuchristi et abbas seu prior Sanctarum reliquiarum vel eorum substituti ac Petrus Torrelles et Johannes de Plano thesaurarius casu quo alii interesse seu intendere non potuerint seu nequiverint quibus certam conferimus potestatem ut inferius continetur presens nostrum testamentum et ordinationem nostram compleant et exequantur absque eorum damno de bonis nostris prout supra et infra invenerint ordinatum. - Rex Martinus. - In primis igitur ordinamus quod dicti nostri manumissores seu exequtores vel tres ex ipsis casu quo alii ut superius continetur interesse seu intendere non potuerint seu nequiverint exequtioni hujus nostri testamenti in quibus sit semper dictus rex si vixerit et interesse potuerit et dicti prior Vallis Jesuchristi abbas seu prior Sanctarum reliquiarum et Petrus Torrelles ac Johannes de Plano incontinenti post obitum nostrum petant et exhigant omnia jocalia res et bona nostra quecumque mobilia et se moventia fructus redditus et proventus et quelibet etiam alia bona nostra quecumque que in posse nostro et aliorum quorumcumque tam domesticorum nostrorum quam aliorum ac quarumlibet personarum secularium et religiosarum seu in aliis quibusvis locis reppererint et de bonis omnibus mobilibus aut se moventibus supradictis manu publica fieri faciant inventarium: dictique Petrus Torrelles et Johannes de Plano thesaurarius noster si vixerint petant colligant et recipiant aut peti colligi et recipi faciant omnes et singulos fructus redditus et proventus civitatum villarum castrorum terrarum et locorum ac aliorum quorumcumque bonorum nostrorum immobilium predictorum tam in regnis Aragonum Valentie Majoricarum et Cathalonie principatu aut alibi infra nostrum dominium consistentium tantum et tamdiu donec cum alia peccunia que ex rebus mobilibus habebitur et haberi poterit supradicta compleri possit et completa fuerit exequtio hujus nostri testamenti: habeant etiam et recipiant dicti manumissores seu exequtores ad manus suas omnia jocalia nostra predicta vassa aurea et argentea sive deaurata et omnia alia bona nostra mobilia arnesia seu alia quecumque que sint ad usum nostri corporis facta sive alia quecumque necnon vestes et alia quecumque sive sint panni perretum sive lecti que omnia exceptis hiis que in presenti nostro testamento dimittimus filio et heredi nostro subscripto vendant incontinenti post nostrum obitum distrahant et alienent ac tradant plus offerentibus et peccuniam eorum nobis pertinentem infra nostrum dominium aut alibi ubicumque recipiant dicti Petrus Torrelles et Johannes de Plano distribuendam per eos una cum alia peccunia nostra si quam forsan in bonis nostris post nostri obitum repererint ad ordinationem dictorum manumissorum seu exequtorum nostrorum juxta formam eisdem manumissoribus seu exequtoribus per nos in presenti testamento traditam in legatis et aliis piis causis: casu vero quo dicti Petrus Torrelles et Johannes de Plano die obitus nostri non vixerint aut vixerint et obierint antequam hec nostra voluntas completa fuerit cum effectu manumissores nostri predicti qui tunc
fuerint eligant loco ipsorum seu alterius eorum qui obierit alium vel alios qui premissa per nos eis comissa complere valeant cum effectu. Veruntamen quare nobilis Geraldus Alamanni de Cervilione gubernator Cathalonie et Egidius Roderici de Lihori gubernator regni Aragonum circa eorum
officia habeant necessario intendere se vaccare providemus ne ad predicta aliquatenus eligantur. Si vero dictus rex ad opus sui retinere velit jocalia arnesia et alia bona mobilia supradicta in presenti ordinatione contenta hoc facere possit ipso tamen solvente pretium seu extimationem eorum legittimam ad cognitionem dictorum manumissorum seu exequtorum nostrorum. - Rex Martinus. - Et ut hec nostra voluntas citius valeat percompleri volumus et ordinamus quod si heres noster subscriptus infra unum annum post nostri obitum continue sequturum omnia que supra et infra ordinamus compleri non fecerit cum effectu manumissores nostri predicti vendant et distrahant castra villas et loca nostra subscripta seu eorum partem videlicet villana de Exerica cum tota sua tinentia vallem de Uxo et serram Dislidia que per nos fuerunt impignerata et villam de Liria cum eorum juribus universis et totum jus et actionem quod nobis competit in eisdem sicut eis videbitur expedire pro complendis omnibus que supra et infra ordinamus ut superius continetur: quam quidem venditionem faciant illi vel illis personis et pro illo pretio seu pretiis quibus cum emptoribus melius potuerit convenire quarum pretia recipiant dicti Petrus Torrelles et Johannes de Plano ut supra de aliis per nos extitit ordinatum nos enim dictis nostris manumissoribus super predictis omnibus et singulis plenam conferimus potestatem. - Rex Martinus. - Insuper cupientes saluti anime nostre salubriter providere volumus et mandamus quod omnia debita ad que nos tenemur nomine nostro propio tam ratione donationum quitationum debitorum et aliarum quarumlibet rationum sive causarum solvantur et restituantur integre libere et expedite per dictos manumissores nostros de bonis nostris mobilibus et immobilibus de quibus citius solvi poterint et que apparuerint prout nos ad eas et ea restituenda et exsolvenda teneri repererint per instrumenta cartas sive albarana sigillis nostris seu officialium nostrorum aut officiorum dictorum officialium sigillata vel per testes aut alia legittima documenta simpliciter et de plano et sine figura judicii prout forus anime hoc exposcit. - Rex Martinus. - Etiam volumus mandamus et ordinamus quod debita et injurie illustrium predecessorum nostrorum regum Aragonum persolvantur de bonis et redditibus per eos assignatis ad predicta debita et injurias persolvendas et quod solutiones hujusmodi fiant per deputatos ad ea solvenda. - Rex Martinus. - Item volumus et ordinamus quod incontinenti post obitum nostrum ex vassis seu vaxillis nostris argenteis alba dumtaxat et etiam
deaurata quecumque et sub quacumque figura existant ad usum et servicium nostrum assidue deputata tradatur et detur dicto fratri Johanni de Tahust episcopo oscensi confessori nostro si tunc vixerit et si non vixerit alteri tunc confessori nostro vendenda et distribuenda per eum cum dicto rege si interesse potuerit qui in isto et in aliis actibus tangentibus exequtionem hujusmodi testamenti caput esse volumus et majorem et cum archiepiscopo vel episcopo illius diocesis terre nostre in qua nos contingat debitum exsolvere naturale et abbas monasterii Populeti usque ad quantitatem et complementum viginti mille solidorum barchinonensium qui per eos dentur et exsolvantur clericis et religiosis vel aliis capellanis qui infra duos menses post obitum nostrum celebrent et teneantur celebrare missas cum obsequiis et suffragiis in remedium anime nostre et animarum predecessorum nostrorum. Si vero dictus noster primogenitus nollet quod ex dictis vassis seu vaxellis argenteis fieret venditio ita cito sicut per nos ordinatum est sed quod ipsa vaxella penes ipsum remaneret tali casu ipso rege solvente illico dictos viginti mille solidos tunc dicta vaxella remaneat penes eum: sed si forsan dictos viginti mille solidos nollet solvere ad distribuendum in dictis missis tali casu volumus et ordinamus quod dictus confessor noster cum archiepiscopo vel episcopo diocesis terre nostre in qua nos contingat ab humores abduci et cum abbate monasterii nostri Populeti usque ad dictam quantitatem viginti milium solidorum vendere et distrahere valeant et quantitatem eandem distribuere clericis et religiosis aut aliis capellanis ut supra clarius est expressum. - Rex Martinus. - Ceterum recensentes nos a Domino largitore bonorum omnium infinitas et largifluas gratias accepisse ne sibi in gratias ipsas nobis missericorditer facere dignatus est censeamur ingrati libenter ad ea per cultus augeatur divinus ecclesiasticeque cerimonie solemniter fiant dirigimus mentem nostram et ideo deliberavimus volumus et ordinamus quod in capella palatii nostri majoris civitatis Barchinone ponantur et conserventur preciose nostre reliquie subscripte: videlicet certe forme Eucarestie que una cum corporalibus consistunt in quodam auri reliquiario: item preciosissimus sanguis Salvatoris Domini nostri Jesuchristi qui miraculose propter dubium cujusdam presbiteri consecrantis cum abo vivo effectus fuit verus sanguis et etiam crux nostra major aurea in qua major pecia quam habemus de ligno vivifice crucis Domini nostri Jesuchristi est affixa quam beatissimus papa Benedictus nobis existentibus in civitate Avinione ad quam dum veniebamus de regno Sicilie quod divina gratia mediante
adquisivimus pro adibendo eidem reverentiam filialem direximus gressus nostros contulit liberaliter atque dedit. Ponantur etiam et conserventur in ea quedam alia crux quam serenissima domina regina Costantia regina Sicilie uxorque serenissimi domini Petri abavi nostri jamdicte cappelle dimissit quamque serenissimus dominus rex Petrus pater noster memorie recolende margaritis et preciosis gemmis pulxerrime adornavit: item quedam alia crux quam serenissima domina regina mater nostra adornavit margaritis et lapidibus preciosis quamque jam dicte capelle dimissit et quedam pars tunice Domini nostri Jesuchristi qua per mulierem fluxu sanguinis vexatam tacta fuit continuo ab ejus infirmitate curata sicut in Evangelio legitur quamque serenissimus imperator gregorum nomine Emanuel consanguineus noster per suos solemnes embaxatores nobis missit et contulit gratiose: item camisia Domini nostri Jesuchristi et quatuor spine corone que sacratissimo capiti suo fuerunt imposite tempore sue salutifere passionis ac brachium etiam beati Georgii martiris Christi et brachium etiam beati Luce Evangeliste et omnes alie nostre reliquie quas hic volumus pro nominatis habere. - Rex Martinus. - Et ut melius diligentius et solempnius in dicta capella divina officia celebrentur et fiant ad honorem Dei ac beatissime Marie semper virginis matris sue totiusque curie celestis ac in remedium animarum nostri ac parentum et predecessorum nostrorum et eorum qui pro nostro servicio in regno Sicilie naturale debitum exsolverunt et in emendam etiam damnorum tam in personis quam bonis etiam ecclesiasticis per nos et servitores nostros predictos in dicto regno Sicilie vigente guerra factorum et illatorum instituimus et ordinamus in capella nostra predicta tresdecim monachos de ordine celestinorum sub regula beati Benedicti quorum quidem monachorum unus sit abbas seu prior et eo mortuo ille ex monachis qui tunc fuerint vel alius de ordine supradicto qui tunc canonice fuerit electus et confirmatus ut est in aliis similibus monasteriis fieri consuetum sit abbas vel prior monasterii prelibati: instituentes et ordinantes quod dictus abbas vel prior quicumque fuerit nominetur abbas sen prior Sanctarum reliquiarum capelle regie Barchinone. - Rex Martinus. - Volentes firmiter et mandantes quod abbas seu prior et monachi supradicti in capella predicta missas diebus singulis celebrent et divina officia horis diurnis pariter et nocturnis solemniter recitent et in eadem capella intersint personaliter dictis horis: quibusquidem abbati seu priori et monachis septem mille solidos barchinonenses pro eorum provisione annua concedimus atque damus promitentes quod pro predictis septem mille solidis per dictos abbatem seu priorem et monachos annis singulis imperpetuum habendis et percipiendis assignabimus certos nostros redditus quos redimere proposuimus per alodium liberum atque francum volentes quod si ad hec complenda fuerimus modo aliquo impediti manumissores nostri predicti emant in civitate Barchinone vel alibi si eis videbitur expedire census redditus et tributa stabiles et indefectibiles atque certi per alodium liberum atque francum que sufficiant ad septem mille solidos supradictos eorum conscientias super hiis firmiter onerantes. Concedimus etiam atque damus eidem abbati seu priori et monachis partem nobis pertinentem in mensuratico sive cops que colligitur et levatur de bladis que venduntur in civitate Barchinone quam quidem partem Johannes de Junyent mercator Barchinone nostro nomine et pro nobis emit a Michaele de Sena cive Barchinone sic quod dictus abbas sive prior et monachi partem predictam habeant et recipiant imperpetuum prout melius et plenius ad nos competit et expectat. Damus etiam et concedimus dictis abbati seu priori et monachis quemdam ortum nostrum cum ejus pertinentiis et juribus universis situm prope menia civitatis Barchinone loco vocato Camp de Sancta Anna quem ibidem habemus et possidemus titulo emptionis per nos inde facte. - Rex Martinus. - Item volumus et ordinamus quod post obitum nostrum anno quolibet imperpetuum qualibet die jovis sancta sive de la Cena fiat et detur tresdecim pauperibus per succesorem nostrum regem Aragonum et suos eligendis elemosina similis illi que per nos fuit dictis pauperibus dari anno quolibet consueta: in hunc videlicet modum quod abbas vel prior predictus eo modo quo nos facere consuevimus qualibet die jovis sancta abluat atque lavet manus et pedes pauperum predictorum quo facto ipse idem abbas vel prior det cuilibet pauperum predictorum quatuor cannas de canna sive mensura panni honesti coloris pro vestitu et tres palmos panni albi pro caligis et duas cannas panni lini pro camisiis et femoralibus et unum par sotularium necnon etiam cuilibet eorundem medium florennum auri Aragonum pro custuris: volentes et ordinantes quod per manumissores et exequtores predictos emantur quadraginta sex libre tresdecim solidi Barchinone annuales et perpetuales in loco seu locis tutis per alodium liberum atque francum ad ipsorum manumissorum sen exequtorum cognitionem quas quidem quadraginta sex libras et tresdecim solidos anuo quolibet imperpetuum recipiat dictus abbas seu prior quicumque fuerit pro exsolvendis et complendis omnibus supradictis nos enim dictas quadraginta sex libras tresdecim solidos pro complendis predictis nunc pro tunc et tunc pro nunc concedimus ac etiam assignamus abbati seu priori et conventui supradictis. - Rex Martinus. - Insuper etiam ad honorem ejusdem sancte et individue Trinitatis Patris Filii et Spiritus sancti volumus instituimus et ordinamus quod post obitum nostrum die qualibet imperpetuum per abbatem vel priorem predictum et successores suos reficiantur et provideantur tres pauperes in pane vino et companagio ac aliis eis necessariis: quibus quidem pauperibus dictus abbas vel prior aut alius monachus per eum deputandus abluat manus et pedes qualibet die hora sibi melius opportuna: pro predictis vero adimplendis faciendis et exsolvendis volumus et ordinamus quod per nostros manumissores seu exequtores predictos emantur quinquaginta quatuor libre barchinonenses in loco tuto et securo per alodium liberum atque franchum quas nos pro complendis predictis concedimus et assignamus per abbatem vel priorem predictum et successores suos habendos et percipiendos et distribuendos ut supra. - Rex
Martinus. - Item instituimus et ordinamus fieri tria aniversaria solemnia quolibet anuo unum videlicet pro anima nostra eadem die qua dies nostros finierimus et aliud in ebdomada Omnium Sanctorum pro animabus parentum nostrorum quo facto fiat in crastinum aliud pro anima nostra
celebranda in dicta ecclesia monasterii Populeti ubi corpus nostrum ut prefertur sepelietur per monachos fratres et clericos in dicto monasterio residentes qui orent Dominum Deum pro anima nostra et parentum nostrorum et omnium fidelium deffunctorum: et ultra hoc teneantur perfecta missa cujuslibet aniversarii supra tumulum domini regis et domine regine parentum nostrorum et postea supra tumulum nostrum absolutiones facere cum orationibus consuetis: et volumus et ordinamus quod per dictos manumissores seu exequtores emantur viginti quinque libre barchinonenses monete censuales anuales et perpetuales per alodium francum in loco sive locis tutis in nuda tamen perceptione ad ipsorum manumissorum seu exequtorum cognitionem qui eisdem monachis fratribus et clericis annuatim tradantur ad opus pretextu aniversariorum predictorum. - Rex Martinus. - Item volumus et jubemus quod centum Christi pauperes panno albo videlicet de duabus vestibus ipsorum quilibet induantur qui portent singulos brandonos cum corpus seu ossa nostra portabuntur ad sepeliendum in ecclesia monasterii supradicti et quousque corpus seu ossa nostra fuerint recondita in tumulo fiendo in ecclesia supradicta ut superius continetur qui quidem pauperes reficiantur de bonis nostris donec predicta completa fuerint cum effectu. - Rex Martinus. - Item recomendamus dicto nostro primogenito et heredi ac successori nostro universali omnes et singulos officiales nostros et specialiter illos qui pro nostro et ejus servicio in regno Sicilie insudarunt tam illos qui tenent pro nobis officia in domo nostra quam extra exortantes eundem ut filium carissimum et succesorem nostrum quod si officia que tenebunt tempore obitus nostri retinere poterunt comode illos in eis remanere permittat alias quod eos collocet in officiis congruis
unum post alium successive juxta eorum merita ut de impensis nobis et sibi serviciis et que ipsi nostro primogenito impendere poterunt remunerationem condignam reportent. - Rex Martinus. - Ceterum pro sepultura nostra fienda et pro injuriis nostris solvendis et pro aliis legatis per nos factis et ordinatis tam in presenti testamento quam in codicillo vel codicillis nostris ex nunc fiendis contentis et expressatis quinquaginta mille libras barchinonenses monete de terno de bonis nostris accipimus: ad que habenda et recipienda per manumissores nostros predictos et pro complendis et exequendis predictis assignamus de presenti omnia vasa nostra argenti albi et etiam decorati que nostro sunt usui et servicio continue diputata exceptis illis que necessaria fuerint pro viginti mille solidis antedictis quos supra dari mandamus confessori nostro distribuendos pro missis celebrandis ut superius continetur ea scilicet omnia que tempore obitus nostri habebimus et nobis reperta fuerint et omnia jocalia de quibus supra nos ordinamus cujuscumque sint generis vel speciei subscriptis inde exceptis et omnia alia et singula bona nostra mobilia et se moventia que nos habemus et tempore obitus nostri habebimus seu penes nos reperta fuerint. Excipimus tamen preciosas nostras reliquias supradictas quas poni et conservari ordinavimus in dicta capella palatii nostri majoris civitatis Barchinone ut superius continetur. - Rex Martinus. - Si quid vero ex dictis quinquaginta mille libris superfuerit completis omnibus que ordinamus detur et distribuatur per manumissores nostros predictos ob salutem animarum nostri et parentum nostrorum pro captivis redimendis orphanis maritandis et aliis piis causis specialiter in remunerandis servitoribus nostris: et de hoc nostrorum manumissorum conscientias oneramus. Et si predicte quinquaginta libre ad predicta et infrascripta ac alia in codicillis nostris contenta et ad debita et injurias nostras solvendas et alia complenda et persolvenda non sufficerent ad id quod et quantum deffuerit volumus de dictis redditibus et juribus recipi et haberi quousque nostrum testamentum hujusmodi completum fuerit ut superius et inferius ac in nostro seu nostris codicillis ordinatum existat: dantes et concedentes prefatis manumissoribus et exequtoribus nostris plenam et liberam potestatem petendi exhigendi et recipiendi tot de bonis nostris quod sufficiant ad predicta et ea distribuendi et erogandi juxta traditam per nos eis formam pro remedio anime nostre et animarum parentum nostrorum et omnium fidelium defunctorum. - Rex Martinus. - Preterea confirmamus priori et conventui Vallis Jesuchristi donationem per nos factam eisdem de locis de Altura e de les Alcubles sicut et prout in dicta donatione et aliis donationibus et concessionibus per nos dicto monasterio inde factis plenius continetur. - Rex Martinus. - Ceterum assignamus operi dicti monasterii ultra alias assignationes per nos jam factas operi supradicto mille florennos auri de Aragonia de et super redditibus nostris civitatis Xative et ejus termini habendos et percipiendos per priorem monasterii predicti seu ejus procuratorem anno quolibet per annos computandos a die obitus serenissime domine regine Cipri cui duos mille florennos dum vitam duxerit in humanis super dictis redditibus jam providerimus assignandos ita quod infra dictum tempus dictum opus habere valeat … mille florennos non ultra de redditibus supradictis. - Rex Martinus. - Et quia multum cordi gerimus ut opus dicti monasterii perficiatur heredem nostrum subscriptum monemus et in Domino exortamur quod ipsum opus mora quacumque cessante si nobis viventibus perfici non poterit habeat taliter recomendatum quod ipsum quam citius poterit perfici faciat cum effectu ejus conscientiam super hiis quantum possumus onerantes. - Rex Martinus - Item volumus et ordinamus quod dicti nostri manumissores qui in hujusmodi nostra exequtione laboraverint et alii habeant salarium quod per dictum regem taxatum et ordinatum fuerit eorum cuilibet fore persolvendum. - Rex Martinus. - Item dimittimus seu legamus egregio Frederico filio naturali dicti regis Sicilie nepoti nostro sive net villas castra et loca nostra Dalcoy de Elxio e de Criullen et vallem de Seta e de Tranadell sita in regno Valentiecum eorum redditibus et juribus universis ac mero et mixto imperio et omnimoda jurisdictione alta et baxia et jus redimendi ea que per nos impignerata fuerunt mediantibus gratie instrumentis. Predicta autem ei legamus in feudum honoratum et sub conditione quod si dictus Fredericus decesserit quandocumque sine liberis masculis de legittimo et carnali matrimonio procreatis vel succedentes eidem unus post alium obierint sine filiis masculis de legittimo et carnali matrimonio procreatis predicta omnia heredi nostro universali et suis successoribus revertantur: et sub conditione etiam quod non possit gaudere aliquibus donationibus per nos ei factis sub quacumque forma verborum sint comprehense quod si fecerit careat omnino legato predicto. - Rex Martinus. - Ceterum dimittimus sive legamus egregie Yolanti filie naturali dicti regis Sicilie primogeniti nostri carissimi triginta mille florenos auri de Aragonia qui sibi dentur et exsolvantur per heredem nostrum predictum cum fuerit in matrimonio collocanda. - Rex Martinus. - Insuper si die obitus nostri dimisserimus filium masculum de legittimo et carnalio matrimonio natum vel nasciturum ultra dictum illustrem Martinum regem Sicilie primogenitum nostrum dimittimus eidem jure institutionis et pro parte hereditatis et legittima ac alio jure quocumque in bonis nostris sibi pertinentibus comitatum Impuriarum cum suis redditibus juribus et pertinentiis universis ac mero et mixto imperio et omnimoda jurisdictione alta et baxia in feudum tamen honoratum et sub conditione quod si dictus filius noster decesserit quandocumquc sine liberis masculis de legittimo et carnali matrimonio procreatis vel succedentes eidem unum post alium obierint sine filiis masculis de legittimo et carnali matrimonio procreatis comitatum predictum heredi nostro universali et suis successoribus integre revertatur: si vero dimisserimus duos filios masculos dimittimus secundo natu in feudum tamen honoratum et sub conditione predicta marchionatum nostrum situm in diocesi urgellensi et villas nostras de Tarrega et de Vilagrassa de Sabadello et de Tarracia de Calidis de Montebovino (Caldes de Mont boví : Montbui) et de Granullariis (Granollers) cum eorum redditibus juribus et pertinentiis universis ac mero et mixto imperio et omni jurisdictione alta et baxia que omnia per nos vendita et impignerata fuerunt mediantibus gratie instrumentis: et propterea volumus quod dictus rex primogenitus noster subscriptus ea omnia que demittimus secundo natu filio nostro quitare et desobligare habeat et teneatur ab his quibus vendita seu impignerata fuerunt necnon et ab oneribus quibuscumque per nos aut nostros predecessores imposita super eis dictarum gratiarum intervenientibus instrumentis: et si plures filios dimisserimus dimittimus cuilibet eorum jure institutionis centum mille florenos auri de Aragonia: si vero die obitus nostri dimisserimus filiam natam vel nascituram qui tunc non fuerit in matrimonio vel in ordine religionis collocata dimittimus eidem jure institutionis centum mille florenos dicti auri: si autem fuerint due filie in matrimonio vel ordine religionis non collocate silicet ambe vel altera ipsarum tunc dimittimus eisdem jure institutionis dictos centum mille florenos inter ambas equaliter dividendos si uterque fuerit in matrimonio collocanda alios dictos centum mille florenos dimittimus illi que maritanda erit et jam maritate seu maritatis dimittimus jure institutionis cuilibet ipsarum mille florennos auri de Aragonia in quibus et in eo quod eis dederimus earum tempore matrimonii ipsas nobis heredes instituimus. - Rex Martinus. - Item relinquimus liberos et alforros seu francos et ab omni servitute quitos et exemptos omnes et singulos servos seu sclavos et captivos nostros quos habebimus tempore mortis nostre. - Rex Martinus. - Demum instituimus heredem nostrum universalem in regnis et terris nostris Aragonum Valentie Majoricarum Sardinie et Corsice ac comitatibus Barchinone Rossilionis et Ceritanie et terris eis adjacentibus que nos hodie (ho + die: hui, huy, vui, vuy, avui) habemus seu que pro nobis tenentur seu teneri debent nunc et in futurum necnon in regno Sicilie ac ducatu Athenarum et Neopatrie et in ducatu etiam Tarantane et comitatu Turolii in Alamannica cum militibus et dominabus et aliis hominibus et feminis ac aliis universis bonis nostris juribus et actionibus nobis nunc vel in futurum pertinentibus et spectantibus tam in predictis quam alibi quocumque modo et forma serenissimum Martinum regem Sicilie Athenarum et Neopatrie ducem primogenitum nostrum carissimum predictum. - Rex Martinus. - Et si dictus rex Martinus filius et primogenitus noster carissimus heres non erit vel erit et decesserit quandocumque substituimus ei et nobis heredem instituimus in dictis regnis et terris juribus et aliis superius expressatis filium ejus primogenitum masculum legittimum et de legittimo et carnali matrimonio procreatum: et si dictus ejus primogenitus heres non erit vel erit et obierit quandocumque sino liberis masculis de legittimo et carnali matrimonio procreatis eo casu substituimus universalem illum ex liberis et nobis heredem instituimus universalem illum ex liberis dicti nostri primogeniti masculum legittimum et de carnali matrimonio procreatum qui tunc vixerit majorem natu et sic per ordinem unum post alium secundum ordinem geniture. - Rex Martinus. - Si vero dictus rex Martinus filius et primogenitus noster carissimus obierit quandocumque sine liberis masculis de legittimo et carnali matrimonio procreatis eo casu substituimus eidem et nobis heredem instituimus universalem illum ex liberis nostris masculum legittimum et de carnali matrimonio procreatum si et qui immediate major natu erit post dictum illustrem regem Martinum filium et primogenitum nostrum carissimum et sic successive unum post alium ex liberis nostris si quos nos habere contingerit in futurum secundum ordinem geniture. - Rex Martinus. - Hec est ultima voluntas nostra quam valere volumus jure testamenti et si non valet jure
testamenti valere volumus jure codicillorum aut cujuslibet alterius ultime voluntatis. - REX MARTINUS. - Actum est hoc in monasterio Vallis Jesuchristi secundo die decembris anno a nativitate Domini millessimo CCCCmo septimo. (2 de diciembre de 1407)

Tomo I, texto XXV, testamento rey Martín de Sicilia

XXV.

Pergaminos de don Martín, n.° 454. 23 de julio de 1409.

In Christi nomine noverint universi: Quod nos Martinus Dei gratia rex Sicilie Athenarum et Neopatrie dux serenissimique domini regis Aragonum primogenitus ejusque regnorum et terrarum generalis gubernator corporali egritudine detentus nostro tamen sensu memoria et intellectu ac firma loquela consistentes nostrum facimus testamentum per modum sequentem. - Imprimis instituimus et ordinamus nostrum heredem universalem in omnibus et singulis bonis nostris tam posessis quam quasi posessis mobilibus et immobilibus corporalibus et incorporalibus ubicumque et qualitercumque melius apparentibus et specialiter in regno Sicilie et insulis coadjacentibus ac ducatum Athenarum et Neopatrie cum omnibus juribus regalibus jurisdictionibus et pertinentiis universis serenissimum dominum regem Aragonum patrem et dominum nostrum carissimum salvis legatis et fideycommissis infrascriptis. - Item paternali afectione ducti instituimus nostrum heredem particularem carissimum filium nostrum don Fredericum natum ex nobis tunc soluto et Tarsia muliere soluta in comitatu de Luna sito in regno Aragonie ad nos spectante ex successione quondam serenissime domine regine Aragonie matris nostre carissime cum omnibus jurisdictionibus vassallis et juribus universis ad dictum comitatum pertinentibus necnon et in omnibus aliis bonis tam castrensibus quam feudalibus et paganicis quam aliis juribus quibuscumque ad nos spectantibus ex successione materna quondam serenissime regine predicte. - Item si contingat ex hac infirmitate decedere volumus et ordinamus quod illustris regina Blanca consors nostra carissima sit et remaneat vicaria in predicto regno Sicilie et ipsum regat gubernet et conservet ut vicaria generalis remanentibus in consilio fratre Alamanno de Foxa priore Messane et preceptore Montissoni Lodovico deRajadells Bartholomeo de Juverio et Gabriele de Faullo militibus: et nichilominus cum contingerit Johannem Ferrandis de Heredia et Jacobum de Aricio milites redire ad regnum Sicilie declaramus et volumus ipsos et ipsorum quemlibet fore de consilio sicut sunt dicti quatuor superius nominati: ac etiam volumus et mandamus quod in predicto consilio una cum predictis sex interesse debeant tamquam consiliarii videlicet unus electus per universitatem urbis Panormi (Palermo) reliqus per universitatem Messane (Mesina) tertius per universitatem Cathanie quartus per universitatem Syracuse (Siracusa) quintus per universitatem Agrigenti (Agrigento) et alius per universitatem Trapani: quodquidem consilium jubemus quod regatur Cathanie (Catania) in cancellaria extra castrum usque ad ordinationem dicti domini regis Aragonie. - Item legamus dicte regine consorti nostre dotem assignatam nobis vel alii nomine nostro contemplatione matrimonii nostri et ipsius regine necnon et dotarium ac etiam legamus sibi triginta milia florennorum. - Item volumus et mandamus quod quamdiu dicta illustris regina viduitatem servaverit teneat et possideat omnia loca sibi assignata in camera et pro camera in regno Sicilie que et prout ad presens ex causa predicta tenet et possidet: et nichilominus specialiter suplicamus dicto domino regi Aragonie quatenus presentem dispositionem nostram singularem singulari affectione per nos ordinatam observare faciat cum effectu relinquentes in arbitrio dicte regine quod ipsa possit habitare in castro Cathanie Jaci vel Auguste in cujus regine custodiam ordinamus quod sit et esse debeat Gabriel de Faullo miles cui dicti castri eligendi per dictam reginam totalem custodiam regimen et conservationem relinquimus et comendamus juxta tenorem cujusdam albarani nostre propie manuscripti et consignati dicto Gabrieli militi: mandando dictis castellanis et cuilibet ipsorum sub fide qua nobis tenentur quod dicto Gabrieli obediant tanquam persone dicti domini regis atque nostre: et suplicamus eidem domino regi Aragonie quod mandet dictum nostrum albaranum debere exequi cum eftectu. Et si ipsa regina eligerit stare in castro Cathanie eo casu dicto Lodovico de Rayadelles militi comendamus gubernationem civitatis Cathanie cum consilio preceptoris Montissoni et Gabrielis de Faullo militis: dicto tamen Gabrielli militi comendamus regimen et gubernationem castri ipsius civitatis juxta tenorem dicti albarani et quousque per dictum serenissimum regem Aragonum fuerit aliter provissum: et si in dicto albarano non continerentur stetur simplici verbo dicti Gabrielis militis cui ipsi castellani propterea obediant tanquam nobis: quod albaranum in omnem eventum volumus observari etiamsi in aliquo presens testamentum eidem contradicetur albarano. - Item rogamus dictum dominum regem Aragonum quod dignetur filiam nostram naturalem nomine Violanti maritare magnifice ad ejus arbitrium et discretionem. - Item volumus et rogamus serenissimum dominum regem patrem nostrum et heredem universalem quod dignetur onus assumere maritandi honorifice Tarsiam matrem don Friderici et Agatuciam matrem dicte Violantis.
- Item legamus pro anima nostra et male ablatis incertis erogandis per fideycomissarios nostros auri centum milia florennorum. - Item ordinamus et mandamus quod omnes assignationes facte officialibus provissionatis assignatariis domesticis et servitoribus nostris ubicumque in regno Sicilie existentibus que ipsas assignationes consueverant maxime super portubus habere illas habeant ad eorum vitam easque eisdem legamus et relinquimus duraturas in vita ipsorum prout et sicut in provissionibus et executoriis litteris nostris inde factis potest apparere: rogantes specifice prefatum dominum regem Aragonum patrem et heredem nostrum quatenus dignetur ejus majestas pro bono regni Sicilie confirmare et acceptare presens generale legatum et assignationes predictas ipsis servitoribus nostris. - Item confirmando et de novo concedendo Galcerano de Sanctapace militi annuales redditus unciarum centum viginti terre Calatagironi quas olim habebat quondam Uguetus de Sanctapace miles ejus frater et exinde Calceranus ex provissione et concessione dicti domini regis Aragonie et nostra super redditibus dicte terre ex habundantiori cautela eidem Calcerano legamus et relinquimus easdem: et quia idem Calceranus temporibus retrolapsis aliquibus annis non recepit dictas uncias centum viginti prout debebat in recompensationem dictorum annorum preteritorum volumus quod calculato et declarato de toto eo quod non receperit illud recipiat habeat et consequatur super aliis reditibus regni nostri. - Item volumus et mandamus quod comitissa Calalabillocte uxor subarrata cum Artali de Luna disponsetur in faciem Ecclesie et nuptui tradatur dicto Artali cui Artali nomine ipsius uxoris libere et expedite assignetur tam dictus comitatus quam baronia Biskone et Juliane spectantes ad dictam comitissam ejus uxorem qui quidem Artalis etiam consequatur pro parte dicte uxoris sue omnia alia et singula jura spectantia ad dictam ejus uxorem: ubicumque et qualitercumque melius apparentia.
- Item volumus et mandamus quod omnia jocalia nostra cum publico inventario per Sanccium Rohiz de Lihori militem camerlengum nostrum assignentur Petro Torrelles militi per eum deferenda et assignanda dicto domino regi genitori nostro: et ea jocalia que sunt pignoris nomine tradita patronis galearum nostrarum pro certa quantitate peccunie soluta peccunia ipsa per dictum dominum nostrum genitorem patronis ipsis assignentur sibi jocalia supradicta.
- Item legamos Johanni Darbea militi consideratione suorum serviciorum unciarum auri duo milia.
- Item legamus consideratione suorum serviciorum magistro Rogerio Camma phisico nostro et filio suo post eum tonnariam Panormi: quam quidem tonnariam volumus per supradictos teneri pacifice et sine controversia donec ei vel ejus filio provideatur de equivalenti excambio ultra tamen assignationem ejusdem magistri Rogerii debitam et consuetam quam habere volumus ut solebat.
- Item legamus Garcie Latras militi uncias tres mille.
- Item legamus Ugueto de Foxa militi ultra assignationem et gratiam per nos sibi factam decem milia florennorum.
- Item legamus Sigerio de Perapertusa militi florennorum auri decem milia.
- Item in aliqualem recompensationem serviciorum legamus Jacobo de Aricio militi prothonotario nostro tonnariam Bonaxie in ejus vita et filii sui per eos tenendam pacifice et sine controversia quousque provideatur dicto militi vel ejus filio nunc viventi de excambio equivalenti quod sit duraturum in vita dicti militis et filii sui ultra consuetam assignationem ejusdem militis.
- Item confirmando Alberico de Heredia militi baroniam Palacioli cum juribus suis legamus sibi florennorum auri triginta milia.
- Item legamus Lodovico de Rayadelles militi consideratione suorum gratorum serviciorum florennorum auri viginti quinque milia.
- Item legamus Sanccio Roiz de Lihori militi camerlengo nostro totum id et quicquid proventurum est vel erit ex redemptione Guillermi de Moglo militis capiti armate januensium Janecti scutiferi vicecomitis Narbone Caroli Omellini Symonis de Amari Brance Doria Ambrosini de Grimaldis et ejus fratris captivorum quomodocumque et qualitereumque proveniat cujus rei causa dictos captivos sibi tradimus et assignamus.
- Item legamus Aloysio de Santadria militi super tractis regni Sicilie in ejus vita et filii sui nunc viventis annuales redditus florennorum mille.
- Item legamus fratri Johanni Ximeniis confessori nostro redditus mille florennorum auri quousque provideatur sibi de aliqua dignitate equivalenti vel majori.
- Item legamus Isabelle de Luna pro ejus maritagio florennorum auri decem milia.
- Item legamus Bernardo Centelles militi camerlengo nostro florennorum auri quinquaginta milia. - Item legamus infrascripto notario et secretario nostro in subsidium militie et ejus serviciorum consideratione Jacobo de Gravina militi uncias auri mille super reditibus cabelle tritici civitatis Cathanie.
- Item legamus Petro Caldarono castellano Catanie uncias auri mille.
- Item legamus Gabrieli de Faullo militi florennos auri viginti milia.
- Item legamus Giliberto Centelles militi florennorum auri decem milia.
- Item legamus Petro Darbea militi florennorum auri decem milia.
- Item legamus Nicolao Dabella militi et ejus filiis de suo corpore legitime descendentibus super tractis regni Sicilie annuales reditus florennorum auri mille.
- Item legamus Augerot Delarca militi florennorum auri decem milia.
- Item volumus et mandamus quod quodam joellum quod nunc est in posse dicti camerlengi nostri restituatur dicte regine consorti nostre.
- Item ordinamus nostros fideicommissarios seu malmissores dictum dominum regem Egidium Roiz de Lihori militem gubernatorem Aragonum Sanccium Roiz de Lihori militem camerlengum nostrum et prefatum fratrem Johannem de Eximeniis quibus virtute hujusmodi testamenti seu ultime voluntatis nostre plenam conferimus potestatem et facultatem predicta omnia et singula distribuendi exequendi administrandi et penitus adimplendi. - Et hanc volumus esse ultimam voluntatem nostram quam valere volumus jure testamenti et si jure testamenti non valeat vel valebit valeat seu valebit vel valere possit jure codicilli vel alterius cujuslibet ultime voluntatis: supliciter exorantes dictum dominum regem quatenus presentem voluntatem nostram dignetur nostra sola voluntate et veritate inspecta eandem ut predicitur tanquam validam facere effectui demandare. Actum in castro Calleri anno Domini millessimo quatuorcentessimo nono vicessima quinta die julii secunde indictionis. - Sig+num nostri Martini Dei gratia regis Sicilie Athenarum et Neopatrie ducis et primogeniti Aragonum supra nominati qui predicta firmamus concedimus et laudamus presentibus ad hec vocatis et rogatis testibus infrascriptis videlicet nobilibus Johanne Ferrandis de Heredia Sanccio Roiz de Lihori Bernardo Centelles militibus fratre Johanne Eximeniis confessore Antonio Valls Petro Compagnono secretariis Alberico de Heredia Uguet de Foxa Sigerio de Perapertusa Nicolao Dabella Johanne Castellar et Garcia Latras militibus et Rogerio de Camma phisico et Jacobo de Aricio milite prothonotario. + Ego frater Johannes Exameno confessor dicti domini regis testor. - + Yo Sancho Roiz de Lihori son testimoni - + Jo Johan Ferrandez de Heredia som testimoni - + Jo Bernat Centelles som testimoni - + Ego Anthonius Valls predictus pro teste me subscribo - + Ego Jacobus de Aricio premissis interfui et testor. -
+ Ego Nicolaus de Apilia testor. - + Jo Uguet de Foxa son testimoni. - + Yo Johan Castella ne so testimoni. - + Eguo Seguier de Peyrapertusa son testimoni. - + Eguo Guarcyas de Latras testor. - + Ego Rogerius de Camma phisicus testor. - + Yo Alberico de Heredia so testimoni. - + Ego Petrus Companyoni de Stagneolo qui premissis presens fui hic me pro teste subscribo.
- Sig+num mei Jacobi de Gravina militis regii secretarii et publici notarii auctoritate regia in regnis Sicilie et Sardinie qui ad hec vocatus premissa propia manu scripsi eisdemque interfui
publicavi et clausi cum rasura ubi legitur videlicet nobilibus non vicio set errore: ideo pro autentico habeatur.

/ Caller : Cáller : Cagliari , en sardo Casteddu  /