CXLVII, 13

CXLVII
Núm. 13.

Conquestus est Guillelmus Raimundus Dapifer de domino suo comite pro eo quod sibi tertiam partem civitatis Dertose sicut in carta donationis quam ei exinde fecerat continebatur non tradebat. Comes vero tertiam partem ejus portionis que eum contingebat ei se tradiisse ex integro asseverabat. Illius autem portionis quam januenses in predicta civitate habebant seu fratres milicie Templi suo consilio ac voluntate adquisierant ei partem donare nec debuit nec etiam si tunc voluisset potuit. Guillelmus Raimundus ad hoc respondebat se in parte januensium nichil querere sed tantum tertiam partem Dertose sicut in sua carta continebatur. Quicquid vero comes aliis in ea civitate dederat seu fecerat adhuc tantum in sua potestate habebat quod ei tertiam partem adimplere poterat. Comes se nichil januensibus dedisse sed ipsi per se ipsam suam partem et expugnasse et cepisse ac sic sua auctoritate possedisse monstrabat ac propterea se de eorum portione non teneri dicebat tum quia ejus consilio ac voluntate factum est tum quia ejus partis que ad eum minime pervenit nec ejus dolo vel fraude culpa seu negligencia factum est quod minus perveniret partem sibi donare nec debuit nec potuit. Hoc idem de parte quinta Templariorum asseverabit ea scilicet ratione quia sicut diximus eidem Guillelmo Raimundo consilio ac voluntate concessio ejusdem quinte partis predictis templariis facta est et in carta concessionis que ipsis templariis ipse firmavit: januensibus vero non solum cartam convenientie que illis eodem Guillelmo Raimundo mediante facta est super hoc sua manu firmavit sed etiam jurejurando corporaliter prestito predictam convenienciam viva voce corroboravit. Tandem rationibus hinc inde diligenter auditis et intellectis necnon et ipsa carta multotiens perlecta judicavit barchinonensis curia quod ejus solummodo portionis que ad eum pervenerat ei tertiam partem donare debebat de omnibus scilicet eximentis sicut in sua carta continebatur: de ceteris vero partibus comitem nullo modo teneri quia ejus totam partem quod in suam potestatem pervenit donare ac tradere potuit non etiam ejus quod nunquam habuit vel possedit. Cumque de eximentis inter eos questio verteretur predictus vero Guillelmus Raimundus tertiam partem etiam omnium fructuum qui cultura et cura habitatorum Dertose proveniebant inter eximenta computabat: diffinivit predicta curia ea tantum eximenta recte appellari que ad jus proprium ac fiscum regis pertinent sive ea in leudis questis placitis seu aliis quibuscumque usaticis sive etiam terris vineis ortis consistant: fructus autem hereditatum eorum qui in civitate habitant sive hi clerici sint sive milites sive burgenses nullo modo inter eximenta computari precipue quia ipse in eis districtum senioraticum vel ademprimentum et mandamentum habet. De hereditatibus aliorum qui non habitant in civitate nec ejus consilio seu voluntate date sunt debet ei comes emendam facere. Preterea conquestus est predictus Guillelmus Raimundo quia dominus comes estacamentum ei de militibus seu peditibus quos in Dertosa tenebat non concedebat et sic senioraticum quod ei donaverat aufferebat. Comes respondebat nullum senioraticum ei in sua familia nec dedisse nec recognoscere. Judicavit igitur predicta curia quod si familia comitis inter se litem aut aliquam contentionem haberet estacamentum de hoc Guillelmo Raimundo vel ejus vicarium non habere sed eum tantum qui vicem comitis inter eos tenet. Id erit si aliquis de civibus aliqua familia placitare voluerit: si vero aliquis de familia cum aliquo ex civibus causam super qualibet re habuerit in manu predicti Guillelmi Raimundi vel ejus vicarii firmabit directum et placitabunt. Preterea conquestus est quod comes ei occasione illius tertie partis januensium quosdam honores imparaverat. Judicavit curia dominum comitem illos honores ei desemparare et omnia in eo statu esse debere in quo erant quando predicta pars ad manus comitis pervenit deinceps omnia secundum eorum cartas recte expediri. Preterea conquestus est de quodam molendino quod dominus comes in terra eorum fieri mandaverat in qua partem suam amitebat. Comes se id jure facere propter consuetudinem sue regionis existimabat. Diffinivit curia Guillelmum Raimundum in eo molendino partem
secundum quod eum contingebat habere debere si expensas facere vellet. Conquestus etiam est de quodam placito cum quo ei dominus comes suam partem abstulerat. Comes quendam ex illis qui causam inter se habuerant in parte januensium in qua nullum senioraticum habebat domicilium habere dicebat et imo de hoc ei partem dare nolebat. Diffinivit curia comitem de hoc placito ei partem suam integram dare debere pro eo quia Guillelmus Raimundus illud placitum estacaverat placitaverat judicaverat et in presentia ipsius comitis tractaverat: in ceteris vero placitis juxta quod in eorum cartis habetur cunctum fideliter observari. Conquestus insuper est quia dominus comes de questis quas judeis ac sarracenis fecerat suam partem ei dare nolebat. Comes vero se nichil judeis seu sarracenis quesisse dicebat sed pecuniam ab eis manulevasse quam usque ad statutum inter eos terminum datis fidejussoribus eis se redditurum promisserat. Super hoc curia judicavit quod si comes usque ad illum terminum hanc peccuniam judeis ac sarracenis reddidisset quia de suis manuleutis partem cum alicui facere nec dicebat nec justum erat nichil exinde predicto Guillelmo Raimundo dare debere: sin autem quia vidimus hoc quistam esse quocumque nomine ipsa eam appellet debet exinde partem suam ei donare. Insuper conquestus est de zaalmedina quem ipse consilio hominum comitis elegerat et eo enecto alium sine ejus consilio eligi preceperat. Comes cartam quam eis consilio ac voluntate januensium et ipsius Guillelmi Raimundi fecerat proclamabat unde curia cartam exibere jubet ac omnia secundum ejus tenorem ex integro agitari. Conquestus etiam est de almostalafia quam comes cuidam burgensi Dertose comendaverat et de eo quod ab eo acceperat partem suam minime dabat. Respondebat comes se illi homini non tantum almostalafiam Dertose comendasse sed etiam multo majoris terre ac amplioris unde propter hoc et quia sua dominicatura est partem ei de ea pecunia dare contendebat. Judicavit igitur curia quia almoslalafia officium quoddam est quod in civitate utile satis habetur ut comes de ea parte que ad civitatem vel ejus territorium pertinebat partem ei proculdubio daret ut sicut de ea peccunia que ab ipsis captivis recipitur partem suam accipit ita similiter et de ea quam ipse almostalaf pro almostalafia donat partem accipiat. Item conquestus est quod comes sibi partem dare nolebat de ea pecunia quam ab hominibus Dertose habuit qui pacem ac treguam fregerant sarracenis. Comes vero ita id totum ad jus suum proprium spectare dicebat ac sic totam illam causam suam proprium affirmabat quod nihil usquam exinde alicui hominum dedit nec juxta consuetudinem sue terre se cuique dare credit. Judicavit propterea curia quia malefacta principi tantum erat facta et ad fidem ipsius pertinebat quod partem de ea predicto Guillelrao Raimundo dare nullo modo debebant tum quia sarracenis hanc pecuniam reddere debebat tum quia nunquam in sua regione partem ex hoc alicui nec ipse nec pater suus dederat. Dicebat insuper predictus Guillelmus Raimundus quod dominus comes quando tradidit ei illam tertiam partem quam modo habet in Dertosa tunc promissit ei se daturum etiam tertiam et senioraticum illius partis quam januenses habebant si posset eam aliquo tempore a januensibus habere emptione vel permutatione seu quolibet alio modo: dicebat etiam quod de hoc receperat eum comes in suo causimento. Comes vero hoc se fecisse negabat. Judicavit ergo curia quod si Guillelmus Raimundus posset hoc legitimis testibus comprobare attendat ei comes et adimpleat predictam convenientiam sicut ejus testes potuerint comprobare vel causimentum inde accipiant si hoc testes probaverint. - Querimonie autem comitis quas de prefato Guillelmo Raimundo fecit sunt he. In primis conquestus est de Guillelmo Raimundo quod ei zudam Dertose non custodiebat sicut in carta sue donationis resonabat pro qua guarda sive custodia predictum fedum seu beneficium ei habendum concesserat. Ad hoc Guillelmus Raimundus respondebat se nullo modo debere zudam custodire quia in sua carta nichil de custodia seu guarda dicebatur. Visa igitur carta ac perlecta judicavit barchinonensis curia quod ipsam zudam proculdubio guardare ac custodire debebat ea scilicet ratione quia sicut in carta legebatur ipsam tenere debebat: tenere autem zudam hoc est potestatem de ipsa habere ita ut per eam posset totam civitatem distringere et quotienscumque comes qui eam sibi comendaverat ipsam requisierit libere possit eam reddere. Conquerebatur immo comes de predicto Guillelmo Raimundo quia zudam non custodierat usque ad presentem diem quo judicium datum est unde magnum dampnum habuerat et expensas LX milium morabetinorum fecerat prefatus comes pro falimento scilicet guarde quam predictus Guillelmus Raimundus non fecerat. Ad hoc Guillelmus Raimundus respondebat se imo guardam ipsius zude non fecisse quia nec suam cartam sic intelligebat nec partem suam quam in ipsa civitate et ejus terminis habere debebat predictus comes ei assignare ac manifeste monstrare vel tradere volebat nec ad judicium seu laudamentum suum eum adducere vel super hoc ipsum audire numquam amplius nisi usque modo voluit. Comes vero respondebat quod si unquam aliquam delationem super hoc fecit semper eam cum assensu Guillelmi Raimundi fecit tamen semper intelligebat et credebat quod hujusmodi dilatio sibi quid incomodum prefato vero Guillelmo comodum afferebat. Guillelmus Raimundus ad hoc respondebat quia hujusmodi assensus magis fuit coactus quam spontaneus et semper huic dilatiom magis ex necessitate quam ex voluntate assensum prebuit sicut solent homines suis dominis postquam viderint eorum voluntates de aliqua re etiam inviti consentire. Proptee hoc judicavit predicta curia quod si Guillelmus Raimundus posset legitimis testibus ea que dicebat comprobare videlicet quod in domino suo comite supradictam fadigam fecisset imputet sibi comes supradictas expensas LX milium aureorum et omne illud incomodum quod sibi evenisse dicebat propterea quia Guillelmus Raimundus ipsam zudam non custodierat quum ille assensus non debet esse in aliquo Guillelmo Raimundo dampnosus quia vidimus quod magis fuit districtus quam voluntarius et cognoscimus quia comes in mora fuit et mora semper ad se periculum trahit: si vero non potuerit hoc probare stet de hoc ad mercedem ipsius comitis et emendet ei tantum quantum defuit de guarda quam facere debebat hoc est de duabus partibus ipsius zude minus quinta. De cetero autem ita faciat guardam ipsius zude predictus Guillelmus Raimundus sicut convenit inter ipsum et comitem et in carta donationis resonat scilicet ut teneat et guardet ipsam zudam: eo videlicet tenore ut pro hac tercia parte duarum partium minus quinta quam modo ibi habet et habere debet et comes ei concedit faciat guardam duarum partium similiter minus quinta quia pro hac guarda hoc beneficium seu feudum creditur accepisse. Similiter faciat guardam illius tercie partis que fuit januensium si aliquo tempore poterit terciam illius tercie a comite consequi quocumque modo vel ratione. - Conquestus est etiam dominus comes de predicto Guillelmo Raimundo dicens quod homines sui interfecerant quendam sarracenum ipsum scilicet zahalmedina et hoc fecerunt per invidiam et malam voluntatem videlicet ut ipse comes amiteret sua jura. Guillelmus Raimundus respondit quod ipse non fecit hoc nec sui homines set potius Bernardus de Belloloco qui propter justiciam et judicium ipsius alcaid de Tortosa fecit eum capite truncari. Et Bernardus de Belloloco qui presens erat in ipso placito hoc confitebatur. Propterea judicavit curia quod si Guillelmus Raimundus vel idem Bernardus de Belloloco potuerint hoc testibus approbare videlicet quod propter judicium alcaid sit interfectus hujuscemodi mors nullatenus a comite requiratur: sin autem faciat inde Bernardus de Belloloco id quod comes preceperit quia ipse confessus est in plena curia se hujusmodi factum perpetrasse. Preterea dominus comes conquestus est de Guillelmo Raimundo pro eo quod ipse et sui graves injurias et minas bajulis suis et saionibus intulerant insuper eos verberaverant el propter hujusmodi minas et timorem amitebat comes suas justicias et directos in civitate. Guillelmus Raimundus respondebat se nunquam bajulis suis vel saionibus aliquid supradictorum fecisse nec ipse nec homo suus se sciente: et dicebat quia erat paratus in duplum vel in quadruplum emendare si de hiis in aliquo foret comprobatus. Judicavit igitur curia quod si potuerit comes supradicta testibus approbare vidilicet ut propter minas seu timorem Guillelmus Raimundus dampnum aliquod quoquo modo habuisset emendet ei hoc totum Guillelmus Raimundus sicut fuerit approbatum: similiter omnes malefactas quas ipsi bajuli vel saiones potuerint approbare. Et si Guillelmus Raimundus graves minas propter directos et justicias ipsius comitis alicui fecit emendet quidem ei desonorem cui injuriam intulit et etiam principi quia pro certo desonorem facit principi qui aliquem de suis officialibus injuste et per superbiam tali modo minatur. Insuper dominus comes querimoniam fecit de Guillelmo Raimundo quoniam novos usaticos ac novas consuetudines mississet in civitate Dertosa videlicet jovas tragins et quia accipiebat gallinas a sarracenis quibusdam temporibus in anno et quia distringebat ipsos sarracenos suas naves ac molendinos ducere per flumen inferius et superius usque Ilerdam: et de aliis multis superfactis conquerebatur comes que omnia scripta ostendebat. Ad hoc Guillelmus Raimundus respondebat se nullos novos usaticos in civitate mississe sed eos tantum quos sui bajuli ibi posuerant et acceperant. Et in his omnibus pejus faciebat suus bajulus quam aliquis homo: dicebat tamen quod ex illis usaticis quosdam habuerunt ipsi sarraceni eo tempore quando zudam tenebant videlicet gallinas et ligna et quedam alia. Comes autem respondebat quia nulli usatici vel nova stabilimenta debuerunt unquam poni seu mitti in civitate ab aliquo sine consilio aut voluntate sive fuissent ibi tempore sarracenorum sive non.


Nota: superbiam : soberbia.

LI, perg 189, 3 agosto 1146

LI
Perg.n°189. 3 ago. 1146.

Omnibus sit notum quoniam ego Raimundus comes Barchinonensis atque Aragonensium princeps dono tibi fideli meo Guillelmo Raimundi Dapifero urbem Tortosam ut tu teneas ipsam çudam et habeas senioraticum de ipsa civitate et de ipsa villa et de terminis ejus et habeas tertiam partem in dominio de omnibus eximentis ejusdem civitatis ac ville omniumque terrarum sibi pertinentium. Dono etiam tibi castrum de Peniscola cum omnibus suis terminis et pertinentiis. Dono etiam tibi civitatem nomine Majoricam et omnes terras sibi pertinentes cum senioratico et cum tertia parte omnium que inde exierint in dominio tam de mari quam de terra: et dono etiam tibi Minoricam et Evizam similiter cum terris et pertinentiis earum tali modo ut habeas hec omnia per me ad servicium et fidelitatem meam et successorum meorum per omnia tempora tu et omnis generatio tua. Si quis vero presentem donationem disrumpere temptaverit nichil proficiat set in duplo componat et postmodum hec donatio firma permaneat omni tempore. Quod est actum III nonas augusti anno X regni Leovici regis junioris. - Sig+num Raimundi comes. Sig+num Petri Bertrandi de Belloloco. Sig+num Bernardi de Belloloco. Sig+num Guillelmi de Castelvel. Sig+num Otonis. Sig+num Raimundi de Podioalto. Sig+num Poncii scribe qui hoc scripsit die annoque proscripto suprapositis litteris in linea VIII. (Sigue un documento que es traslado del anterior, pero se refiere solamente a Tortosa: y
en el mismo pergamino se lee luego lo que aquí se copia.)
Conquestus est Guillelmus Raimundus Dapifer de domino suo comite pro eo quod sibi tertiam partem civitatis Dertosse sicut in carta donationis quam ei exinde fecerat continebatur non tradebat. Comes vero tertiam partem ejus porcionis que eum contingebat ei se tradisse ex integro aseverabat illius autem portionis quam januenses in predicta civitate seu fratres militie templi suo consilio ac voluntate adquisierant ei partem donare nec debuit nec etiam si tunc voluisset potuit. Guillelmus R. ad hec respondebat se in parte januensium nil querere sed tantum tertiam partem Dertosse sicut in sua carta continebatur quidquid enim comes aliis in ea civitate dederat seu fecerat adhuc tantum in sua potestate habebat quod ei tertiam partem adimplere poterat. Comes se nichil januensibus dedisse sed ipse per se ipsam suam partem expugnasse et excepisse ac sic sua autoritate possedisse monstrabat ac propterea se de eorum portionem non teneri dicebat tum quia ejus consilio ac voluntate factum est tum quia ejus portio que ad eum pervenerit nisi .... ejus dolo vel fraude culpa seu negligencia factum est quominus pervenit partem sibi donare nec debuit nec potuit: hoc idem de parte quinta templariorum aseverabat ea scilicet ratione quia siquod diximus ejusdem G. R. consilio ac voluntate concessio ejusdem quinte partis predictis templariis facta est et in carta concessio nis que ipsis templariis facta est ipse firmavit: januensibus vero non solum cartam convenientie quam ipsis eodem Guillelmo Raimundo mediante super hoc facta est sua manu firmavit sed etiam jurejurando corporaliter prestito predictam convenientiam viva voce corroboravit. Tandem rationibus hinc inde diligenter auditis et intellectis necnon et ipsa carta multotiens perlecta judicavit barchinonensis curia quod ejus solummodo portionis que ad eum pervenerat ei tertiam partem donare debebat de omnibus scilicet eximentis sicut in sua carta continebatur de ceteris vero partibus comitem nullo modo teneri quia ejus tantum partem quod in suam potestatem pervenit donare potuit non etiam ejus quod nunquam habuit vel possedit. Cumque de eximentis inter eos questio verteretur predictus enim Guillelmus R. tertiam partem etiam omnium fructuum qui cultura et cura habitatorum Dertosse proveniebant inter eximenta computabat: definivit predicta curia ea tantum eximenta recte appellari que ad jus proprium el fiscum regis pertinent sive ea in leudis questiis placitis seu aliis quibuscumque usaticis sive etiam terris vineis ortis consistant: fructus autem hereditatum eorum qui in civitate habitant sive hii clerici sint sive milites sive burguenses nullo modo inter eximenta coinputari precipue quia ipse in eis senioraticum vel adempramentum et mandatum habet districtum: de hereditatibus vero alienorum qui non habitant in civitate nec ejus consilio seu volumptate date sunt debet ei comes emendam facere. Dicebat insuper predictus Guillelmus Raimundus quod dominus comes quando tradidit ei illam tertiam partem quam modo habet in Dertossa tunc promissit ei se daturum etiam tertiam et senioraticum illius partis quam januenses habebant si posset eam aliquo tempore a januensibus habere empcione vel permutatione seu quolibet alio modo: dicebat etiam quod de hoc receperat eum comes in suo causimento: comes vero hoc se fecisse negabat. Judicavit ergo curia quod si Guillelmus Raimundus posset hoc legitimis testibus comprobare attendat ei comes et adimpleat predictam convenientiam sicut ejus testes potuerint comprobare vel causimentum inde accipiant si hoc testes probaverint. Preterea conquestus est predictus Guillelmus R. quia dominus comes estacamentum iisdem militibus seu peditibus quorum in Dertosa tenebat non concedebat et sic senioraticum quod ei donaverat auferebat. Comes respondebat nullum senioraticum ei in sua familia nec dedisse nec recognoscere. Judicavit ergo predicta curia quod si familia comitis inter se littem aut aliquam contentionem habebat sacramentum de hoc Guillelmum Raimundum vel ejus vicarium non habere sed eum tantum qui vicem comitis inter eos tenet. Idem erit si aliquis de civibus aliquam familiam placitare voluerit. Si vero aliquis de familia cum aliquo de civibus habuerint causam super qualibet re in manu predicti Guillelmi R. vel ejus vicarii firmabunt directum et placitabunt. Preterea conquestus est quod comes ea ocasione illius tertie partis jenuensium quosdam honores emparaverat. Judicavit curia dominum comitem illas honores ei desemparare et omnia in eo statu esse debere in quo erant quando predicta pars ad manus comitis pervenit et deinceps omnia secundum eorum cartas tenere expediri. Preterea conquestus est de quodam molendino quod dominus comes in terra comunis fieri mandaverat in quem partem suam amitebat. Comes se id jure facere propter consuetudinem sue regionis existimabat. Definivit curia G. R. in eo molendino partem secundum quod eum contingebat habere debere si expensas facere vellet. Conquestus etiam est de quodam placito de quo ei dominus comes suam partem abstulerat. Comes quendam ex illis qui causam inter se habuerant in parte jenuensium in quam nullum senioraticum habebat domicilium habere dicebat et ideo de hoc ei partem dare nolebat. Definivit curia comitem de hoc placito ei partem suam integram dare debere pro eo quia Guillelmus Raimundus illud placitum estacaverat placitaverat judicaverat et in presencia ipsius comitis tractaverat: in ceteris vero placitis juxta quod in eorum cartis habetur cuncta fideliter observari. Conquestus insuper est quia dominus comes de questiis quas judeis ac sarracenis fecerat suam partem ei dare nolebat: comes vero se nichil judeis seu sarracenis quesisse dicebat sed pecuniam ab eis manullevasse quam usque ad statutum inter eos terminum datis fidejussoribus eis se redditurum promiserat. Super hoc curia judicavit quod si comes usque ad illum terminum eam pecuniam judeis ac sarracenis dedisset quia de suis manuleutis partem enim alicui facere non dicebat nec justum erat nichil exinde predicto G. Raimundo dare debere: sin autem quia videmus hoc questiam esse quocumque nomine ipsam eam appellaret debet exinde partem suam ei donare. Insuper conquestus est de salmedina quem ipse consilio hominum comitis elegerat et eo ejecto alium sine ejus consilio eligui preceperat: comes cartam quam eis consilio ac voluntate jenuensium et ipsius Guillelmi R. fecerat proclamabat: unde curia cartam eligere jubet ac omnia secundum ejus tenorem ex integro agitari. Conquestus etiam est de Almostelaffia quam comes cuidam burguensi Dertose comendaverat et de pecunia quam ab eo pro hoc acceperat partem suam minime dabat. Respondebat comes se illi vut non tantum Almostelaffiam Dertosse comendasse sed etiam multo majoris terre ac amplioris unde propter hoc et quia sua dominicatura est partem ei de ea pecunia dare contendebat. Judicavit igitur curia quia Almostelalfia officium quoddam est quod in civitate utile satis habetur ut comes de ea parte que a civitate vel ejus territorium pertinebat partem ei proculdubio daret ut sicut de ea pecunia quam ab ipsis captivis recipitur partem suam accipit ita similiter et de ea quem ipse Almostelaff pro Almostelaffia dona et partem accipiat. Iterum conquestus est quod comes sibi dare partem nollebat de ea pecunia quaní ab hominibus Dertose habuit quia pacem ac treugam fregerant sarracenis. Comes vero ita id totum ad jus suum proprium expectare dicebat ac sic totam illam causam suam propiam affirmabat quod nichil unquam exinde alicui hominum dedit nec justa consuetudinem sue terre se cuiquam dare credit. Judicavit propterea curia quia hec maleficia principi tantum erat facta et ad fidem ipsius pertinebat quod partem de ea predicto Guillelmo R. dare nullo modo debebat tum quia sarracenis hanc pecuniam reddere debebat tum quia numquam in tota sua regione partem ex hoc alicui nec ipsi nec patri suo dederant. Querimonie autem comitis quas de prefato Guillelmo Raimundo fecit sunt hec. In primis conquestus est de Guillielmo R. quod ei Zudam Dertose non custodiebat sicut in carta sue donationis resonabat pro qua guarda sive custodia predictum feudum sive beneficium ei habendum concesserat. Ad hec Guillelmus R. respondebat se nullo modo debere Zudam custodire quia in sua carta nichil de custodia sed de guarda dicebatur. Visa igitur carta ac perlecta judicavit barchinonensis curia quod ipsam Zudam proculdubio guardare ac custodire debebat ea scilicet ratione quia sicut in carta legebatur ipsam tenere debebat tenere autem Zudam hoc est potestatem de ipsam habere sic ut per ea posset totam civitatem distringere et quotiescumque comes qui ea sibi donaverat ipsam requisierit libere possit eam reddere. Conquerebatur ideo comes de predicto Guillelmo R. quia Zudam non custodierat usque ad presentem diem quo judicium datum est unde magnum dampnum habuerat et expensas LX milium morabetinorum fecerat prefatus comes pro fallimento scilicet guarde quam predictus Guillelmus Raimundus non fecerat. Ad hoc G. R. respondebat se ideo guardam ipsius Çude non fecisse quia nec suam cartam sic intelligebat neo partem suam quam in ipsa civitate et ejus terminis habere debebat predictus comes ei asignare ac manifeste monstrare vel tradere volebat nec ad judicium seu laudamentum sue curie eum adducere vel super hoc ipsum audire nunquam amplius nisi usque modo valuit. Comes vero respondebat quod si unquam aliquam dilationem super hoc fecit semper eam cum assensu G. R. fecit et tamen semper intelligebat et credebat quod hujusmodi dilacio sibi quidem incomodum et prefato vero Guillelmo R. comodum afferebat. Guillelmus Raimundus de hoc respondebat quia hujusmodi asensus magis fuit coactus quam spontaneus et semper huic dilationi respondebat necesitate quam ex voluntate asensum prebuit sicut solent homines suis dominis postquam indignent eorum volumptates de aliqua re etiam nominari consentire. Propter hoc judicavit curia predicta quod si Guillelmus Raimundus posset legitimis testibus ea que dicebat comprobare videlicet quia in domino suo comite supradictam fatigam fecisset ipsum et sibi comes supradictus expensas sexaginta milium aureorum et etiam illud incomodum quod sibi evenisse dicebat quia propterea quia G. R. ipsam Çudam non custodierat quoniam ille asenssus non debet esse in aliquo Guillelmo Raimundo dampnosus quia videmus quod magis fuit districtus quam volumtas quia cognoscimus quod comes pro mora fuit et mora semper ad se periculum trait: si vero non potuerit hoc probare stet de hoc ad mercedem ipsius comitis et emendet ei tantum de suis de guarda quam facere debebat hoc est de duabus partibus ipsius Çude minus quinto: de cetero autem faciet ita guardam ipsius Çude predictus Guillelmus Raimundus sicut convenit inter ipsum et comitem et in carta donationis resonat scilicet ut teneat et guardet ipsam Çudam eo videlicet et tenere ut quod hac tercia parte duarum partium minus quinta quam modo ibi habet et habere debet et comes ei concedet faciat guardam duarum partium similiter minus quinta quia pro hac guarda hoc beneficium seu feudum creditur accepisse similiter faciat guardam illius tertie partis a comite concedi quocumque modo vel ratione. Conquestus est etiam dominus comes de predicto Guillelmo R. dicens quod homines sui interfecerant quendam sarracenum ipsum scilicet Çalmedina et hoc fecerunt per invidiam et malam volumptatem videlicet ut ipse comes amitteretur sua jura. Guillelmus Raimundus respondit quod ipse non fecit hoc nec sui homines sed Poncius Bernardi de Belloloco qui propter justitiam et judicium ipsius alcayt de Dertosa fecit capite truncari et Ber ... de Belloloco qui presens erat in ipso placito hoc confitebatur. Propterea judicavit curia quod si G. R. vel idem Bernardus de Belloloco potuerit hoc testibus aprobare videlicet et quod propter judicium alcait sit interfectus hujusmodi mors nullatenus a comite requiratur sin autem faciat idem Bernardus de Belloloco id quod comes preceperit quia ipse confessus est in plena curia se hujusmodi factum perpetrase. Preterea dominus comes conquestus est de Guillelmo R. pro eo quod ipse et sui graves injurias minas bajulis suis et sajonibus intulerant insuper eos verberaverant et propter hujusmodi minas et timorem amitebat comes suas justicias et directos in civitate. G. R. respondebat se nunquam bajulis suis vel sajonibus aliquid supradictorum fecisse nec ipse nec homo suus se sciente et dicebat quod erat paratus in duplum vel in quadruplum emmendare si de hiis in aliquo foret comprobatus. Judicavit igitur curia quod si potuerit comes sua dicta testibus aprobare videlicet ut propter minas seu timorem Guillelmi Raimundi damnum aliquod quoquomodo habuisset emmendet ei hoc totum G. R. sicut fuerit aprobatum. Similiter omnes malefacturas quas ipsi bajuli vel sajones potuerint aprobare quod si G. R. graves minas propter directos et justicias ipsius comitis alicui fecit *enunendet idem ei deshonorem cui injuriam intulit et etiam principi quia pro certo deshonorem facit principi qui aliquem de suis officialibus injuste et per superbiam tali modo minatur. Insuper dominus comes querimoniam fecit de Guillelmo R. quoniam novos usaticos ac novas consuetudines misisset in civitate Dertuse videlicet jovas traginis et quia accipiebat gallinas a sarracenis quibusdam temporibus in anno et quia distringebat ipsos sarracenos suas naves ac molendinos ducere per flumen inferius et superius usque ad *Ilerdam et de aliis maliciis super factis conquerebatur comes que omnia scriptis ostendebat. Ad hoc G. R. respondebat se nullos novos usaticos in civitate mississe sed eos tantum quod sui bajuli ibi posuerant et acceperant et in his hominibus pejus faciebat suus bajulus quam alius homo: dicebat tamen quod ex illis usaticis quosdam habuerunt ipsi sarraceni eo tempore quando Çudam tenebat videlicet gallinas et lignea et quedam alia. Comes autem respondebat quia nulli usatici vel nova establimenta debuerant poni umquam seu mitti in civitate ab aliquo sine consilio aut volumptate sive fuissent ibi tempore sarracenorum sive non. - Sig+num Bernardi de Cadireta notarii publici Barchinone qui hec translata sumpta fideliter de verbo ad verbum a registro domini regis fideliter comprobavit et in eisdem pro teste subscripsit. - Sig+num Petri de Ribalta notarii publici Barchinone qui hec translata sumpta fideliter de verbo ad verbum a registro domini regis fideliter comprobavit et in eisdem pro teste subscripsit. - Sig+num Petri Carbonelli notarii publici Barchinone qui hec translata sumpta fideliter de verbo ad verbum a registro domini regis transcribi fecit et etiam comprobavit cum literis propositis in tertia linea secundi translati Christi subsequentis et in linea octava et etiam appositis in secunda linea istius conclusionis idus octobris anno Domini MCCLXX secundo.



Nota: MCCLXX secundo: 1272, Perg.n°189. 3 ago. 1146.

XLIX. Reg.n.15.fol.56 y reg.n.17.fol.84.21 jun.1237.

XLIX.
Reg.n.15.fol.56 y reg.n.17.fol.84.21 jun.1237.

Noverint universi quod nos Jacobus Dei gratia rex Aragonum Majorice Valencie comes Barchinone et Urgelli et dominus Montispesulani volentes populationem et villam
construere et edificare la loco qui dicitur parrochia de Figeres et quod omnes qui ibi populabunt seu habitabunt hujusmodi libertatibus et bonis consuetudinibus infrascriptis debeant congaudere: idcirco per nos et successores nostros damus et concedimus vobis Raimundo Berengarii Raimundo Torti Johanni Mir Guillelmo Ranaldi Bernardo Laurentii Arnaldo Malerii Bernardo Renardi Petro Juliani Petro de Ortis Guillelmo Corcoy Petro Jacobi a. Letonis Perpiniano Davin Petro Ramonelli Guillelmo Aynsa Guillelmo Suynearii Bernardo Cherig Raymundo Maçot Castilioni de Salellis ço Salcllis) Guillelmo Rotbaldi Johanni Caliu Bernardo Anclet et Guillelmo Servienti et universis aliis dicte parrochie de Figeriis et quibuslibet aliis qui in dicta populatione sive villa habitabunt et populabunt et vestris ac eorum successoribus universis franquitates et consuetudines que sequntur. - la primis statuimus quod vocetur dicta villa Villa Regalis et habeat terminos unius millierii la circuitu ipsius ville et quod in dicta villa vel dictis terminis suis curia Bisulduni nec aliqua alia curia non intret pro aliqua querimonia vel aliquo alio maleficio sed quod ibi sit bajulus noster vel vicarius qui audiat et distringat ipsas querimonias et justicias. - Item concedimus vobis quod non teneamini facere nec faciatis unquam nobis nec nostris boaticum terragium erbagium cuguciam intestiam nec exorquiam nec aliquid ratione predictorum nec questiam nobis vel nostris dare immo ab ipsis omnibus sitis semper vos et successores vestri franchi et liberi penitus ac immunes. - Item concedimus et indulgemus vobis quod de aliquibus mercaturis vestris nobis non detis nec teneamini dare lezdam sed sitis inde franchi sicut homines Bisulduni. - Item concedimus vobis quod habeatis in dicta villa macellum prout est la Gerunda quod quidem sit de dominio nostro tantum. - Item concedimus vobis quod illi a quibus hereditates vel possessiones ad censum tenetis vel tenebunt illi qui in dicta villa populabunt non possint a vobis petere nisi tantum censum quod eis facere debetis pro honoribus seu possessionibus quos vel quas pro eis tenetis ad censum nec vos compellere alia ratione. - Item statuimus quod nullus miles vel aliquis alius extraneus vel privatus audeat mittere neque mittat equos mulos vel aliquas alias bestias la campis trillis ortis vel locis aliis la quibus blada sint et quod in dicta villa non sit desuetum de vino sed quilibet possit undecumque voluerit aportare et vendere vinum - Item statuimus quod furnus vel furni qui in dicta villa erunt sint nostri et non teneamini dare de pane quem ibi coquetis nisi de viginti et quatuor panibus unum panem. - Item concedimus vobis quod de aquis terminorum dicte ville possitis accipere ad vestram voluntatem ad rigandum blada et vineas et ortos vestros ita quod illi qui habebunt necesse dictam aquam teneant ipsam quisque ipsorum per unam diem et sic secundum numerum competenter. - Item quod de cepis porris caulibus (cebollas, puerros, coles) et quibuslibet aliis erbis sive ortaliza detis lezdam nobis sicut Gerunde datur et non aliter. - Item indulgemus vobis quod aliquis qui in dicta villa populabit qui sit ecclesie militis vel hominis ville et in dicta villa permaneat non teneatur se redimere a domino cujus erit sed quod incontinenti sit noster.
- Item concedimus vobis et statuimus quod in dicta villa sit mercatum la die lune la unaquaque septimana et sit ibidem fira semel la unoquoque anno que incipiatur la prima die (se lee dio) dominica mensis septembris et duret per octo dies ad quam firam omnes qui ad eam venire voluerint et venerint sint salvi et securi et sub guidatico nostro la veniendo ad eam et stando ac redeundo ad domos suas nisi fuerint banditi seu preconizati vel homicide aut raptores sive latrones. - Item concedimus vobis quod si aliquis extraneus a dicta villa percuteret aliquem de dicta villa quod bajulus seu vicarius aut aliquis alius non possit ipsum ibi guidare nec assecurare intus villam ipsam sine licencia ipsius qui vilipensus fuerit vel percussus: quod si fieret et ille qui esset percussus vel vilipensus aut amici ejus seu homines dicte ville per se de eo acciperent idoneam ultionem quod non teneatur inde curie sive nobis nec illi a quo ipsam acciperent ulcionem. - Item concedimus vobis quod omnes habitatores dicte ville teneantur per sacramentum et sub certa pena bajulo curie nostre dicte ville quod si aliquis vel aliqui ejusdem ville esset ab aliquo extraneo vilipensus sive percussus et hoc ostenderet bajulo vel curie dicte ville quod ipse bajulus vel curia teneatur facere preconizari consilium et quod omnes homines teneantur se congregare la loco la quo ipse bajulus vel curia erit et quod ipse bajulus seu curia vel vicarius et omnes homines dicte ville teneantur sequi signariam si consilium est ipsorum et curie nostre et quod de aliquo malo quod dicto extraneo facient non teneantur. - Item statuimus quod si aliquis vel aliqui extranei tenerent la reguardo aliquem vel aliquos habitatores dicte ville et ipse habitator dicte ville assecuraverit jus facere ipsi extraneo in posse bajuli vel vicarii dicte ville et ille extraneus noluerit hoc recipere quod dictus bajulus seu vicarius et homines ipsius ville teneant ipsum similiter la reguardo et vicarius seu bajulus ipsius ville capiat ipsum si poterit et teneat captum donec assecuraverit quod non faciat malum hominibus dicte ville. - Item concedimus vobis quod si ab aliquo habitatore dicte ville querimonia facta fuerit racione debiti vel comande aut cujuslibet rei mobilis de qua tercium solvi deberet et ille de quo querimonia fiet cum querelante composuerit vel solverit rem petitam suo querelanti infra X dies post querimoniam curie factam ille reus non teneatur domino aliquid racione tercii dare inde. - Item volumus et statuimus quod nullus se possit tueri privilegiis nostris regalibus licet in dicta villa permaneat nec homines ejusdem ville eum juvare teneantur donec juraverit fidelitatem nobis et nostris et quod aliquis licet fidelitatem nobis juraverit ut est dictum non habeatur pro vicino dicte ville nec deffendatur privilegiis nostris donec domum habeat in dicta villa et ibi suam faciat continue mansionem. - Concedimus etiam vobis et statuimus quod quicumque fuerit bajulus vel curia dicte ville pro nobis teneatur jurare cum de ipsa se emparaverit bajulia vel nos seu nostri eum ibi ponemus servare ibi justitiam et privilegium nostrum presens et omnia hic contenta. - Insuper etiam promitimus vobis quod in dicta villa faciemus forciam sive castrum aut staticum ad opus nostri et quod nos vel successores nostri vos vel successores vestros aut dictam villam vel terminos ejus comiti Empuriarum nec vicecomiti Rocabertini presentibus vel futuris nec alicui alii richo-homini vel militi comitatus vel vicecomitatus predictorum non dabimus seu alienabimus in excambium vel alio quoquo modo nec eisdem in redditibus seu juribus nostris dicte ville aliquid dabimus seu assignavimus sed vos et vestros successores seu dictam villam cum terminis suis omnibus et redditibus ac juribus nostris ejusdem ville retinebimus ad opus nostri perpetuo nos et nostri etiam successores: promitentes etiam vobis quod predicta omnia observabimus nos et nostri vobis et vestris ut superius continetur et contra ipsa vel eorum aliquid non veniemus nec aliquem faciemus vel permitemus contravenire aliqua ratione: mandantes firmiter vicariis bajulis curiis et universis aliis officialibus et subditis nostris presentibus et futuris quod predicta omnia firma habeant et observent ac faciant observari et non contraveniant nec aliquem contravenire permitant aliqua ratione. Data Cesarauguste Xl° kalendas julii anno Domini millessimo CC°L septimo.

XCI, reg 1060, fol 186, 6 julio 1346

XCI.
Reg.n.1060, fol. 186. 6 jul. 1346.

Petrus etc. Fideli de scribania nostra Petro Passeya nunc in curia nostra presenti salutem et graciam cum pro recognoscendis et conservandis instrumentis scripturis et registris que in archivo nostro regio Barchinone recondita sunt ne corrosionibus tinearum seu arnarum morsibus vastari valeant seu consumi prout hactenus diversimode sunt corrosa ordinaverimus et velimus ut ad civitatem Barchinone vos personaliter conferatis: ideo vobis dicimus et mandamus quatenus visis presentibus ad dictam civitatem Barchinone accedatis in eadem personaliter amodo et continuam residenciam faciendo visitando et ingrediendo diebus singulis vel illis quibus vobis videbitur expedire et necessarium fuerit domum dicti archivi ac recognoscendo instrumenta et scripturas et alia que in dicto archivo sunt recondita tam in armariis et caxiis quam extra et ea fideliter custodiendo ac conservando excuciendo ea a pulvere et ipsa taliter dirigendo et conservando ut a dictarum tinearum morsibus et arnarum corrosionibus amodo preserventur illesa: nos enim volumus et vobis tenore presentis concedimus ut habeatis consimilem porcionem diebus singulis unius equitature quam recipitis ordinarie in curia nostra videlicet pro die qualibet tres solidos barchinonenses et in prima dia mensis aprilis cujuslibet anni centum quinquaginta solidos pro vestitu prout ea recipitis in curia nostra ac si in eadem curia nobis servicium exhiberetis in scribania ut consuevistis: mandantes per presentem fideli scriptori porcionis domus nostre Petro de Boscho vel alii cuicumque pro tempore dicto officio presidenti ut per tres anni tercias et in kalendis mensis aprilis anni cujuslibet vobis alberana quitacionis et vestitus videlicet ad rationem trium solidorum pro die quolibet et centum quinquaginta solidorum Barchinone pro vestitu faciat atque tradat seu tradi faciat sicut si continue nostram curiam sequerimini: mandantes eciam fideli scriptori nostramque scribaniam regenti ac tenenti sigilla nostra Francisco de Prohomine quod claves dicti archivi et armariorum et caxiarum vobis tradat necnon ipse vel quicumque alius qui pro tempore dictam reget scribaniam nostram sive illam teneat dictam porcionem et vestitum de dineriis jurium sigillorum vobis per tres tercias et in kalendis mensis aprilis quolibet anno persolvat recuperando a vobis tamen alberana scriptoris porcionis domus nostre in solucione qualibet prout est fieri assuetum. Volumus insuper ac vobis licenciam impertimur quod a subditis illis videlicet quibus mandato nostro aut nostri cancellarii vel sigilla nostra tenentis transumpta vel copias aliquarum cartarum vel litterarum vel scripturarum tradideritis tam racione laboris indagacionis quam pro ipsis copiis salarium decens recipiatis et licite recipere valeatis. Datum in monasterio Populeti pridie nonas julii anno Domini M°CCC° quadragesimo sexto. - H. cancellarius. - Mandato per dominum regem facto Franciscus de Prohomine.

xcii-reg-1538-fol-3-21-enero-1351

CXLVI, 12

CXLVI
Núm. 12.

Hoc est judicium a barchinonensi curia legaliter et usualiter datum super querimoinis et responsis a domno barchinonensi comite et a Gaucerando de Salis factis. Auditis itaque ac discussis utriusque partis racionibus judicavit predicta curia quod si comes poterit probare per idoneos testes quod Gaucerandus ei fallisset de suis ostibus et cavalcatis atque serviciis que comes per se aut per suum nuncium ei mandasset et possit probare quod ostem de Lorca comes mandaret suis baronibus ni nomine de bataia sciente Gaucerando emendet ei totum Gaucerandus in duplo. Quod si probare nequierit expiet se Gaucerandus per sacramentum propria manu quod comes per se aut per nuncium suum ei hoc non mandaverit nec scierit eum suis baronibus hoc mandasse. Judicavit iterum quod totum malum et dampnum quod Arnallus de Salis cum hominibus Gaucerandi fecit Raimundo Ville Mulorum apud Castrum de Toraies sive in ipsa sacraria quia predictus Raimundus erat cum domino suo comuni emendet ei Gaucerandus in duplo et desonoret ad potestatem cum avere et cum sacramento a meliori homine ipsius cavalcate facto. Item judicavit ut malum quod Arnallus de Salis fecit homini Sancte Eulalie quem comes dicit esse suum postquam comes fecit inde clamorem Arnallo de Salis et Gaucerando oferendo eis directum de homine quia videtur hoc fecisse ad dedecus comitis emendet Gaucerandus desonorem domino suo comiti et malum predicto homini in duplo salvo jure suo. Item judicavit quod si comes posset probare quod Arnallus de Sales vel sui aliquid abstulisset de manso predicti hominis et comes posset probare predictum mansum esse suum reddat et restituat Gaucerandus eidem manso quicquid inde ablatum sit in duplo et invasionem comiti sicut continetur in lege et postea discutiatur cujus sit juris predictus homo comitis au Gaucerandi et utraque pars hoc per testes vel scripturam hostendat. Judicavit curia quod fortitudinem novam quam Gaucerandus fecit apud Polium sine licentia comitis stet inde ad voluntatem comitis destruendi aut remanendi sicut in lege usuaria continetur. Judicavit item quod castrum de Corneliano mortuo Bernardo Johane sine legitima prole in manu comitis debuit devenire absque aliquo impedimento secundum legem usuariam que precipit omnia alodia exorcum in potestate principis devenire salvo jure heredum. Et judicavit quoniam comes perferivit directum Gaucerando de predicto castro Corneliano antea quam liberaret illud Guillielmo de Corneliano qui sui juris esse dicebat et Guillielmus de Corneliano donaret suum jus predicti castri Raimundo Ville Mulorum cum consilio comitis ac Gaucerandus noluit recipere a comite directum et facere totum malum quod postea Gaucerandus et sui fecerint hominibus comitis hac occasione emendet et sustineat suum et desonorem comiti cum sacramento: quia sicut malum quod factum est per fatigationem de directo nullatenus debet esse emendatum ita illud quod factum fuerit super oferimentum de directo nullatenus debet remanere ut non sit redirectum. Iterum judicavit quod omnes missiones et predas quas Gaucerandus et sui fecerint in servicio comitis per mandatum comitis vel suorum emendet ei comes sicut Gaucerandus poterit averare. Judicavit etiam quod malum quod Bernardus de Bestrecano fecit in honore Sancti Michaelis Coxianensis redirigat totum et abbas Sancti Michaelis distringat secundum posse suum Raimundum de Ribes ad faciendum directum predicto Bernardo de Bestrecan. Judicavit quod omnes toltas et forcias quas Arnallus de Sales et homines Gaucerandi fecerint in villa de Romaniano que non continetur in carta que est inter Gaucerandum et Sanctum Petrum Campi Rotundi quam Gaucerandus asserit se laudasse et confirmasse restituat Gaucerandus abbati vel preposito Campi Rotundi nec ulterius ibi ab ipso vel suis consimilia fiant. Judicavit quod si prior Sancte Marie Bisulluni poterit probare Gaucerandum vel patrem suum aut avunculum dedisse vel stabilisse honorem de Dan postquam pater Gaucerandi et avunculus ejus diffinierunt predictum honorem cum carta prelibate Sancte Marie prefatus Gaucerandus destruat et desfaciat ipsum stabilimentum et predictus honor de Dan redigatur solide et libere in manii prioris et canonicorum Sancte Marie Bisulluni. Quod si in probatione defecerit secundum instrumentum ipsius carte nullum dominium nullumque senioraticum habeat Gaucerandus vel sui in predicto honore vel in milite predictum honorem tenente et miles aut dimitat honorem priori aut stet ei inde ad jus. Judicavit curia quod si comes posset probare hominem vel homines Gaucerandi minuisse vel pejorasse migeras mercati Bisulluni quia dedecus est potestatis et detrimentum patrie qui victus vel victi fuerint inde in manum comitis cum eorum proprietate deveniant. Quod si in probacione comes defuerit quia Gaucerandus recognoscit predictas migeras homines suos desuper efluentibus fecisse rasas videtur indicium clamoris comitis expient se prescripti homines Gaucerandi nullam fraudem vel engannum ibi fecisse eis scientibus per sacramentum et judicium aque calide sive per bataia.

Nota:
Sanctum Petrum Campi Rotundi: Sant Pere (de) Camp Redó, Camprodón.
Bisulluni: Besalú.

STYLI SIVE RITVS CVRIARVM DE MOSSEN ARIL

STYLI
SIVE RITVS CVRIARVM

DE MOSSEN ARIL

STILI
CVRIARVM CIVITATIS

MAIORICEN.

DIE
Veneris, intitulata tertio Kalendas Augusti, Anno Domini M. ccc.
xxxx. iiij. (1344) Nobilis Dominus Arnaldus de Arillo,
Gubernator Generalis Regni Mayoric. habita plena deliberatione
cum Iuratis Vniuersitatis, & cum suo pleno consilio: ordinauit;
quod consuetudines, & stili; qui, & quae in Curijs nunc
obseruantur, redigantur in scriptis de coetero in Curijs, sic, quod
non opporteat ipsos, vel ipsas, per testes probari. Et
si in futurum aliquis consuetudinem, vel stylum allegauerit, vltra
consuetudines, & stylos redactos, & redactas in scriptis,
prius quam admittatur ad probandum dictum stylum nouiter allegatum,
vel consuetudinem compareat coram Nobili Gubernatori qui cum suo
consilio; deliberet an dictus stilus vel consuetudo admitri
debeat. Et si non debeat admitti, repellarur, & procedatur
in Causa. Et si admitti debeat, assignetur alleganti tempus octo
dierum ad probandum stylum, vel consuetudinem (có- salto linea -
sue udinem) nouiter allegatum, vel allegatam. Et si legitimé
probauerit stylum, vel consuetudinem: redigatur in scriptis, &
cum aliis de coetero obseruetur.

I.

PRIMO
filius familias contrahens matrimonium habeatur pro emancipato, &
faciat omnia negotia quae verus filius emancipatus facere potest.

II.

Item
dicto folius Curritoris Iurati statur, & creditur super
conuentionibus, quae fuerint in contractu in quo interuenit vt
curritor.

III.

Item
si aliquis leuauerit pecuniam a Curia; data fideiusione de ipsa
tornanda, siquis apparuerit melius ius habere in ea, & postea per
vnam sententiam victus fuerit de ipsa tornanda per aliquem allegatem
melius ius habere, posito quod appellatio interuenierit: fit executio
incontinenti quia tornatur pecunia in posse Curiae, sed tamen non
traditur parti.

IIII.

Item
sialiquis condemnatus fuerit infra quantitatem centum
solidorum fiet executio in prima sententia posito quod appellatio
interuenerit: data tamen fideiussione de tornanda, si contrariam
postea iudicaretur.

V.

Item
si sit questio d sensu soluto, vel non soluto, d quantitate census
soluti vel non soluti: Ducitur causa extraordinarie, & in ipsa
prima sententia fit executio, posito quod appellatio interuenerit.
Data tamen fideiussione de tornando, si postea contrarium
iudicauerint. Et idem seruatur in questionibus salarij siue mercedis,
vel prouisionis, vel alimentorum. Et in questionibus locationum.

VI.

Item
si aliquis in iuditio obligatus fuerit, vel confessus, &
allegauerit solutionem, vel alias contradixerit: & postea victus
fuerit ex prima sententia fit executio in continenti; data

tamen
fideiussoria cautione de tornando si contrarium iudicaretur.

VII.

Item:
si bona alicuius debitoris vendita fuerint ad instantiam alicuius
creditoris. Et postea aliquis compareat allegans potest tentius ius
habere ratione prioritatis, vel aliás; postea iste comparens non
auditur; Sed poecunia creditori vigilanti traditur cum fide
iussoria cautione. Et hoc verum est si debitor habeat alia bona;
post discutionem vero bonorum debitoris, si non sufficiant ad
satisfaciendum creditori potiori in iure, tunch potior creditor habet
recursum contra creditorem vigilantem de eo quod recepit in eo tamen
quod sibi deest.

VIII.

Item
pro deposito, vel commanda, vel pro facto mercantili, quis capitur, &
captus detinetur quousque soluat. Sed si questio de debito, pendente
questione, potest dare manu leuatorem
de persona quousque questio fuerit finita. verum est tamen quod
mulier pro deposito, vel comanda non capitur sed pro mercatura
si mercatur.

VIIII.

Item
si aliquis manu leuauerit personam alicuius a Curia de ipsa
persona tornanda, vel aliqua pecuaniae quantitate, & velit
tornare ipsam personam in posse Curiae: Auditur quandocunque velit,
etiam, sine requisitione Curiae. Et liberatur a manu leuta cum
ipsum tornauerit.

X.

Item
de consuetudine est Maioric. quod habitatores Majoric.
possint tradere, & assignare possessionem ad subhastandum,
ad quatuor menses, nisi aliás per partes esset renuntiatum.

XI.

Item
est de consuetudine Maioricis quod si mulieres
intercedunt pro maritis, & simul cum ipsis se obligent ex
quo renunciauerint Velleano licet etiam non renuntient
authenticé si qua mulier, & etiam si non iurauerint, ex quo sint
maiores xxv. Annis valet, & tenet, & pluries fuit
obtentum in Contradictorio iuditio.

XII.

Item
testamenta non leguntur quando fiunt per Testatores coram testibus,
sed solum Notarius exprimit coram testibus qui vocati sunt haec vel
similia verba. Domini vos estis vocati ad testimonium perhibendum:
quia iste Dominus, vel Domina condidit, & ordinauit suum
testamentum in posse mei talis (Et hic dicit suum nomen) videlicet
existens in suo bono sensu, & memoria & rogat vos quod sitis
testes quod ipse in posse mei fecit testamentum, & vult quod id
quod ordinauit valeat pro suo testamento, & si non valeat, vel
non valebit iure testamenti vult quod valeat iure Codicilorum.
Vel alio iure voluntatis.

DONATIONES
POSSVNT FIERI PER QVOSCVNQVE

sine
insinuatione Iudicis cum renuntiatione.

XIII.

Item
donationes possunt fieri per quoscunque sine insinuatione Iudicis. Et
sic sunt consuetae fieri, & obtentum in contradictorio iuditio
binam actu, & amplius, quamuis exedant valorem quingentorum
aureorum: Si tamen Donator renuntiauerit legi dicenti
donationem non valere excedentem summam quingentorum aureorum
sine insinuatione.

XIIII.

Item
est de consuetudine si Emphiteota tardauerit soluere censum
quem facit pro possessione emphiteoticali (emphiteusis,
enfiteusis) ille qui censum recipit potest abstrahere portas a
possessione sine mandato curiae siue authoritate. Et etiam si
possessio est in qua non sunt ianuae siue portae potest signum
Crucis, vel aliud signum
facere pro empara, ne Emphiteota intret illam possessionem quousque
soluerit censum sine licentia ipsius Domini Census. Et quia Barecae,
& Iurgia aliquotiens de his oriebantur a quadraginta annis
citra, & vltra, fuit ordinatum, quod si Dominus census sagionem
(sayón, sayones) mittat Emphiteotae pro censu habendo,
vel pro pignorando eodem, vel portas abstrahendo, vel emparando:
Emphiteota tenetur soluere omnes expensas. Itaque Dominus census
habeat complete suum sensum. Et de expensis statur, & creditur
Domino saltem cum iuramento ipsius vel mancipij sui qui pro ipso
censum colligit.

XV.

Item
si aliquis facit censum frumenti (forment; trigo candeal;
Formentera, Mas de Formenta entre Beceite y Fredes) pro aliqua possessione alicui, & colligatur
frumentum in ipsa; Emphiteota tenetur tradere, & soluere
frumentum collectae ipsius possessionis Domino census. E si
aliquo casu (pro ur pluries accidit) non colligitur in illo
anno propter infertilitatem, vel aliás, potest dare Emphiteota de
alio frumento ita bono, & receptibili; quemadmodum esset
frumentum collectae ipsius possessionis. Et hoc ad cognitionem Baiuli
loci, & illorum quos Baiuius elegerit.

XVI.

Item
est de consuetudine, & vsu quod heredes defunctorum, & alias
Tutores, ac etiam Fiscus Domini Regis; (pro ut aliquoties accidit)
quod faciant Inuentarium absque citatione legatariorum, &
etiam creditorum defuncti.

XVII.

Item
est de vsu, & consuetudine in Maioricis, quod Mancipia seu
Scriptores qui notantur (notantnr) cum Notarijs recipiunt, &
recipere possunt, & consueuerunt instrumenta; Demptis
Testamentis, & Codicilis, & alios contractus, qui, & quae
occurrunt per genus fiendos, & fienda per Notarios cum quibus
notantur dum tamen talis Iuuenis Scriptor sit iuratus, &
subrogatus Notarijs cum quibus morantur, & quod sit iam notus
ipsi Notario.

XVIII.

Item
si aliquis forensis obligetur in Curia Baiuli Maioricarum, vel
in Curia Vicarij, ut pluries accidit, in Curia Vicarij Forensis,
(Vaguer, Veguer de fora, de la part forana) seu in Curia
domini Gubernationis, quae olim dicebatur Locumtenentis, licet aliás
non submisserit se foro
sub quo ex praedictis, & suo foro non renunciauerit in Ciuitate
si ibi inveniatur, & coram, vel sub examine Iudicis illius Curiae
se in qua obligaverit, & si obligatus fuerit sub pena
missionum: & expensarum, (mesions, missions, &
despeses) ludex ille sub cuius examen obligatus fuerit mittit vel
dirigit litteras suas, & etiam Sagionem Baiulo sub cuius
Baiulo talis forensis moratur, vel est domiciliatus mandando ipsi
Baiulo, vel ipsum requirendo ut executionem faciat de illo obligato,
de eo in quo obligatus existat.

XVIIII.

Item
si aliquis forensis obligatus existat cum Instrumento facto ex
quocunque contractu etiam celebrato in Maioric. si reperiatur in
Ciuitate potest emparari ad iustitiam sui creditoris
de mandato Baiuli Maioric. & talis obligatus potest conueniri
coram Baiulo ex quo contractus, vel instrumentum ipsius contractus
celebratus, vel celebratum fuit in ciuitate
Maioric.

XX.

Item
si aliquis forensis obligatus, vt praesertim cum Iudiciali
obligatione, & seruus ipsius obligati, vel bestia sua inueniatur
in Ciuitate, potest emparari per creditorem, si tamen Dominus
rerum obligatus interfuerit in Ciuitate alias non Aliae vero res
dicti obligati inuentae in Ciuitate possunt emparari etiam in eius
absentia.

XXI.

Item
si aliquis forensis obligatus inuentus fuerit in Ciuitate cum
Iudiciali obligatione, vel alia quacunq; si fuerit in Ciuitate pro
negotijs communibus suae Parrochiae si de hoc Iurati fecerint fidem
non potest emparari in Ciuitate in illa vice.

XXII.

Item
sententia potest publicari per Notarium, vel Scriptorem etiam sine
praesentia Iudicis.

XXIII.

Item:
si aliquis receperit procurationem absentis ab Insula tenetur
ad expensas salarij Iudicis & scripturarum pro sua parte. Nisi
Dominus principalis cauerit parti aduersae pro expensis.

XXIIII.

Item
si merces vel aliae res emptae reperiantur penes emptorem venditor
est potior in illis quam aliquis alius pro pretio rei venditae.

XXV.

Item
si aliquis fuerit obligatus pluribus Creditoribus, & maior pars
creditorum fecerit gratiam elongamenti tali debitori, quod de
consuetudine Maioric. alij creditores minores in numero & in
debito habeant stare gratiae concessae per partem creditorum in
cumulo debiti, & in numero personarum.

XXVI.

Item
si aliquis Emphiteota cessauerit soluere censum quem facere tenetur
pro re emphiteoticali etiam pro triginta, vel quadraginta Annos, quod
talis res emphiteoticalis, non cadat in commissum de consuetudine
vsu, & obseruantia Maioric. ac etiam de permissu Regio, sed talis
Emphiteita habet soluere censum cessatum, & remanet securus in
dicta re Emphiteotecali.
XXVII.

Item
si aliquis denunciauerit aliquem de aliquo crimine, & persequutus
fuerit contra delatum tenetur soluere medietatem expensarum factarum
in dicta denuntiatione.

DE VENDITIONE SERVl
MORBOSI.
XXVIII.

Item
si aliquis vendiderit aliquem Seruum morbosum, & infra
annum fuerit inventum, quod talis Seruiis sit in reddibitione, quod
probato vitio, & morbo talis serui quod venditor habet recuperare
talem seruum morbosum, & restituere pretium emptori:
posito quod non fuerit probatum quod in primi Domini posse vitium
habuerit.

XXVIIII.

Item
si aliquis petierit longinquam dilationem vltra marinam in continenti
lapso tempore dilationis, pars quae non produxit testes infra
dilationem longinquam, habet soluere poenam
duorum solidorum in continenti fit executio, nisi ostenderit iustam
causam execusationis sed tamen si appellatio interuenerit,
recipitur appellatio; sed sit executio in continenti (data tamen
fideiussoria cautione) si contrarium iudicetur.

POST
quam die Lunae Tertio Kalendis Martij Anno Domini M. C
CC. XXXXV
(1345). Exorta materia questionum, in Maioric. Curijs de
infrascriptis contentis in stylo suo ordinatione infrascripta, &
fuisset per partes allegatum inter quas ipsae questiones vertebantur
mos, consuetudo, stilus, & obseruantia Curiarum praedictarum,
obtenta diutius in ipsis Curijs de eisdem. Hocquae ad auditum
Honorabilis viri Domini Phillippi Boils, Militis Consiliarij
lllustrissimi Domini Regis Aragonum antedicti, reformatorisque
ac Regentis Gubernationem totius Regni Maioric pro eo de
Domino Rege clamore ipsarum partium litigantium peruenisset ipse,
Honor. Dominus reformator pro celeri fine imponendo controuertijs
praedictis, & ne a modo inter aliquos alios, de similibus posset
in futurum debitum seu questio suboriri, congregari, ac vocari fecit
maiorem partem Iurisperitorum, Notariorum, ac causidicorum, qui in
dictis Curijs fuerunt practicando diutissime conuersati, aliqui per
decem annos, aliqui per xx. aliqui per xxx. aliqui per xxxx. &
tempore etiam ampliori coram cuius Vener. Consilio scilicet Arnaldo
Assessor dicti Honor. Reformatoris nec non, & cum Vener. Petro
Rubei, Guillermo Valenti. & Francisco de
portello Consiliariis Regis, legi & exponi fecit punctam
ipsarum questionum praesentibus aduocatis partium ipsarum, quatenus
de ipsis per partes erat mos; consuetudo, stilus, & obseruantia
ut praedictum est; allegata: tandem reperit contenta in Ordinatione
sequentis scripturae fuisse diuitissime in praedictis Curijs
obseruata, & obtenta diuersis, ac pluribus in contradictorio
iuditio, & etiam de more, consuetudine, stilo, & obseruantia
Curiarum Maioric. praedictarum, quare ea mandauit redigi in scriptis
& addi Ordinationi praedictorum stylorum, ac consuetudinum, vt
admodo ad ipsam scripturam si casus se obtulerit recurratur.

QVOD
SI ALIQVIS EMERIT REM ALlQVAM

in
Curia, & non soluerit praetium debet captus
detineri.

XXX.

Item
de vsu, more, stylo, obseruantia, & consuetudine Curiarum
Maioricarum; est quod emptores alicuius rei mobilis vel immobilis per
Curiam venditae, compelluntur deponere; & soluere pretium rei
emptae in posse Curiae, seu tabulae depositorum Curiae, & ad hoc
compelluntur per Curiam infra breue spacium temporis Iudicis arbitrio
moderandum, antequam adipiscatur, seu inducatur in possessionem
ipsius rei emptae. Quo pretio deposito, vt dictum est, per emptorem
in continenti omni exceptione, cessante, & ex causa, ipse emptor
poni-nitur in corporalem possessionem per Curiam rei emptae.

Nec
si aliquis ex creditoribus rei venditae seu in re ipsa, vel pretio se
ius habere pretendentibus, hipotechae contradixerit, non potest Curia
aliquem priuatum depositarium eligere pretij nec habere ipsum pretium
pro deposito, nisi ut praedicitur deponatur. Et si ille qui á Curia,
vt predictum est, emit infra tempus sibi per Curiam assignatum non
fecerit depositum pretij rei emptae: res eadem vendita, mox per
aliquos dies Iudicis arbitrio subhastetur, & vendatur plus pretij
offerenti, & si minus repertum fuerit in re ipsa precio, pro quo
eam emerat tamdiu detineatur captus in carcere donec supleuerit
quantitatem quae deficiat (déficit; falta) de numero praetij
quod ipse emptor obtulerit se daturum. Quae si quidem ommia
supradicta dictus Honor. Reformator iussit habita deliberatione cum
Honor. eius Assessore, & consiliarijs in presenti libro inseri, &
scribi ad habendam memoriam rei gestae. Cum super infrascripta
consuetudine nouiter in iuditio allegata fuisset inter aliquos
negantes dictam consuetudinem, & alios ipsam esse affirmantes
diceptatio, & pars affirmans vellet admitti ad probandum eandem &
secundum ordinationem factam per Nobilem Arnaldum de Arilo
dudum Gubernatorem Regni Maioric. nulla cosuetudo
admitti debeat ad probandum, prius quam per Gubernatorem Maioric.
cum suo Consilio fuerit deliberatum: an talis consuetudo sit
rationabilis, & ad probandum debeat admitti. Propterea die Lunae
xxij. mensis Martij Anno a Natiuitate Domini M. ccc. Lxxviij. (1378)
Honorab. Dominus Franciscus Ça garriga Miles Gubernator Regni
Maioric. ad instantiam allegantium dictam consuetudinem esse pro
scienda veritate infrascriptorum conuocari, & ante sui
praesemtiam venire iussit Vener. Iuratos Maioric. & aliquos legum
Doctores Iuriperitos Notarios, & causidicos, qui
diutius in Curiis Maioric. fuerunt conuersati, & etiam plures
alios tam Milites quam Ciues, & Mercatores Regni Maioric. quorum
numerus excedebat sexaginta, & tandem auditis, & allegatis
hinc inde & ibidem informatione de eisdem recepta reperiit
consuetudinem infrascriptam fuisse pluribus attentis rationibilem, &
iuxta assertionem plurium. qui ibidem erant diuturnis, & longis
temporibus in Regno Maioricarum obseruatis tam in
iuditijs, quam extra, nullo autem eorum, qui in dicto Consilio
interfuerunt contradicente, quin dicta consuetudo rationabilis
haberetur, igitur ad suplicationem dictorum Vener. Iuratorum mandauit
ipsam consuetudinem in scriptis redigi & alijs consuetudinibus, &
stylis in scriptis redactis addi in hunc qui sequitur modum.

XXXI.
De
vsu, & consuetudine longeuis Temporibus in Maior.

obseruatis
existit quod si aliquis negauerit, se scripsisse aliquam scripturam &
pars alia voluerit probare ipsum eam scripturam fescisse, &
scripsisse, quod ad hoc probandum admittitur tam per testes, quam per
comprobationem litterarum aliarum illius, qui negat se dictum
scripturam fecyse non obstante quod in dictis scripturis non fuerint
testes subscripti; ac etiam per quascunque alias probationes per quas
possit rei veritas apparere.

SVPER
ABREVIANDIS LITIBVS.

Asso
es trallat faelment pres de vn Capitol Real, lo
qual ensemps ab altres Capitols Reals, foren atorgats
per lo Señor Rey en Valé. (Valencia) á xviij
de Desembre del Añy de la Natiuitat del Señor M. ccc. lxxxxij.
(1392) a suplicacio dels missatges (missatgers)
de Mallorca. Lo qual Capitol es del tenor (deltenor) seguent.

XXXII.

ITEM
com molts plets de vn temps ensa se menen en la
dita Ciutat é Regne malitiosament, é per longas dilacions
contraforma, é intencio de las Franchesas, Priuilegis,
é bons vsos del dit Regne, per ço
a tolre masions, é traballs, discensions, é molts
altres inconueniens, qui per aço seguir sa
podan prouehym, é ordenam, que tots plets é questions
quis menen, é de açi auant se menaran en la
dita Ciutat, é Regne deguen, é hayen esser finits á determinats
dins lo temps, ó terminis en las dites Franchesas
é priuilegis contenguts é expressats: E com per aquells pus
prestament fer se pora. E
que los officials, e
Iutges deuant los
quals los dits plets
se menen ó menaran
no admeten malitias
diffugis,
ó vanes excepcions dels pledetians:
ans determinen los
dits plets breument summariament, é de pla, tota figure
de iuy a part posada,
solament la veritat del fet attessa,
los terminis empero
de las ditas
Franqueses obseruats. E com alguns menen souint
plets iniusts,
é fatigant las parts á ells contrarias, de
missions é de treballs confiantse, que en la primera instantia
segons vs, (vel potius abus) de la terra, no seran condemnats en
missions: provehym, é ordenam, que aquell qui sera vensut en
qualseuol plet sia al vencedor condemnat en las missions tambe
en la primera com en las altres instancias: Si donchs
a cónaxensa del oficial, ó Iutge deuant quis menará lo dit
plet, no hauria euident iusta causa de pledetjar. E mes auant
que aquell quis clamará de mes quantitat, que en veritat nos
trobará, que li sia deguda apres que sera caygut del plet pach quint
á nos, e nostre Fisch per calumnia de quantitat mes de dret de
demanada, axi
com aquell qui negue, ço que deu, lo pague apres que es condemnat;
com per aquesta manere sia millor seruada egualtat:
Iat sia lo contrari fins are se sia (sesia)
practicat.

ADVENIENTE
autem die Veneris xvij. Septembris Anno a Natiuitate Domini M. cccc.
xxx. Iiij. (1434) Antonius Bassoni virgarius
Curiae Gubernationis Maioric. veniens ad hanc
Curiam Baiuliae Maior. obtulit & presentauit Iacobo Gorts
Notario, & eandem Curiam Regenti stylum infrascriptum mandans
inde ex parte Domini Ioannis de Faro Militis Locumtenentis
Gubernationis Regni Maioric; quatenus per eundem Scribam atq;
Regentem continueretur, & poneretur in scriptis cum aliis
presentis Curiae stylis in presenti Ciuitate, & Regno Vsitatis
cuius quidem styli, & eius prouisionis tenores sunt quae
sequntur.

Com
per informacio de quen solament rebuda per nom é per part del Honor.
Lloctinent de Gouernador del Regne de Mallorca apperega clarament
esser stat de molt temps en ça vsitat, que en las Parroquies foranes
de la Isla de Mallorca e en los llochs en los quals personalment no
habiten Notaris continuament los Rectors, e Vicaris com a
sorrogats (subrogats)
de altres Notaris prenen é acostumen de pendre contractes, é fermes
de contractes, per ço Lo dit Honorab. Lloctinent de gouernador hagut
sobre aço á cort é desliberacio ab son Assessor, é ab los Honor.
Iurats de la Vniuersitat, e Regne de Mallor. los quals
informats, é requests per los Sindichs de les parts foranes han feta
instancia e requesta, que per interesser del be publich la dita
consuetud, obseruança é vs sien seruats de aqui hauant, é
en los presents scrits reduhits: prouehex e mana que de aquihauant
per qualseuol contracta é fer mes fets, é fehadors en
la forma de sus dita, sien seruats los dits vs é consuetut per tots,
é qualseuol officials de Mallorca; manant aquell esser reduhyt, é
aiustat ab los altres estyls, é Ordinacions: per ço que per
alguns ignorancia nos pugue allegar de las dites
coses: mana no res meñys lo dit styl é
las coses en aquell contingudes als dits officials é a llurs
Escrivans esser intimades é manifestades é en llurs llibres
insertades, é reduhydes. Cuiusquidem styli tenor talis est.

XXXIII.
Item
est de consuetudine Maioric. á longo tempore citra obseruata, quod
Rectores, & Vicarij Ecclesiarum Parrochiarum forensium in locis
potissimem forensibus in quibus abest continuus incolatus seu
residentia Notariorum, recipiunt firmas contrahentium tam in
Ciuitate, quam in dictis Parrochijs forensibus nomine Notariorum
tales contractus recipientium, ex commissione ipsius Rectoribus, &
Vicarijs literatis per dictos Notarios facta, & talibus
contractibus statur & adhibetur plena fides ac si dictae firmae
contrahentium receptae fuissent per Notarios publicos seu eorum
subrogatos.

QVOD
FIAT IVRIS FIRMA AB VTRAQVE PARTE.

XXXIIII.

Item
que ningu dels Balles, Vaguers, Consuls, de la mar é altres
officials, Escriuans de las Corts, no gozen rebre clam (clá)
supplicacions, ó en altre manera demandes. Vlles, que sia
ordinaria, ó extraordinaria, ó summaria, ó de scrits, ó de
paraula conuenint, ó renunciant, si primerament lo demanant no ferme
dret en poder de la Cort segons francheza de Mallorca ni
despuys rebre alguna resposta de paraule ni de escrits si
lo demanant ans de totes coses no ferma dret ó
atorga axi q lo procehyment apres q aytal
clam supplicacio, ó demanda sera fete si aqll demanant ferm
dret e lo damanant atorch e ferm e de totes aytals
coses, se fasse scriptura en tal mamera (manera,
res que vore en la gatera, o gatina: borrachera; d´una gatera me vaig casar, Tomeu Penya, segons estos escrits, Peñya) quels
exactors ó cullidors dels drets Fiscals puguen totes les
firmes, que fetes hauer e deguen aconseguir lo quint, é aço sots
pena de pagar los emoluments que al Señor Rey se pertañen.

Item
xxij. die mensis Martij, Anno a Natiuitate Domini M. ccc. lj. (1351)
comparuit Martinus de Burnau Virgarius Curiae
Gubernationis Maioric. & obtulit seu presentauit Vener. Baiulo
Maioric. Ordinationem sequentem.

QVE
AQVELLS CONTRE LOS QVALS ES POSADA

demanda
responguen dins un iorn

XXXV.

Mane
lo Noble Señor en Gilabert de Centelles
Gouernador del Regne de Mallorca al Veguer de la Ciutat é al Balle,
é Veguer de fore, que en tots clams, que seran posats en
llurs Corts estiguen aquells contre los quals seran
posats á respondre dretament atorgant, ó afermant dret precisament,
e sens tot alongament, é contradictio dins espay
de vn iorn, toca appellacio remoguda.

DIE
Iouis sexta mensis Aprilis Anno a Natiuitate Domini M. ccc.
xxx. (1330) Honor. Ioannes Aymerich Miles Consiliarius
Domini Regis Gubernator Generalis Regni Maioric.

visa
supplicatione praesentata per Venerabilem Ioannem (con
nnn) de Torrissella Domicellum (donzell; doncel)
& informatione super contentis in eadem supplicatione recepta
maturius cum suo Vener. Assessore, & aliis pluribus Iure
peritis presentis Ciuitatis ex sua prouisione ordinauit quod
stylus seu consuetudo, qui nunc in Curiis obseruatur, redigatur in
scriptis, & obseruetur de coetero in Curiis sicque de coetero non
opporteat ipsum seu ipsam per testes nec alias, nisi sola eius
ostensione probari, cuiusquidem styli
seu consuetudinis, tenor est huiusmodi serie.

XXXVI.

ITEM
de consuetudine Maioricis est, & ita fuit obtentum in Curia
Gubernationis Maioric. quod Inuentarijs, & repertorijs confectis
per Tutores seu Curatores, vel alios quosvis bonorum alienorum
administratores datur plena fides, & obtinent roboris firmitatem,
posito quod ipsa inuentaria seu repertoria non fuerunt per haeredes
seu alios ad quos bona ipsa pertinent confirmata, & roborata.

In
quodam originali processu in Curia Gubernationis Maioric. incepto,
vigore supplicationis praesentate ex parte Honorabilium
Iurisperitorum, & discretorum Notariorum Ciuitatis Maioric. sub
die Lunae prima mensis Septembris Anno a Natiuitate Domini M. cccc.
xxij. (1422) est correctio xxxxij. Capituli ex Capitulis
nouarum Ordinationum quod incipit: Item in sententijs omnibus
Ciuilibus, & Criminalibus concordandis &c. ratione salariorun
procerum interuenientium, vt procerum in sententijs proferendis quae
correctio fuit facta per Honorabilem Dominum Locumtenentem in fine
dicti processus originalis ut sequitur.

POST
praedicta autem die Lunae xj. mensis Martij Anno Domini M. cccc.
xxxvij. (1437) Honor. Bernardus de Lupiano Miles
Consiliarius Illustrissimi Domini Regis Locumtenens,

Honorabilis
Berengarij de Vlmis (Berenguer Dolms, de Olms, Oms, ulmus,
olmo, olmos) Militis Consiliarij Domini Regis ante dicti; de
Consilio Honor. Ioannis de Copons eius Assessoris
fecit prouisionem sequentem super praedictis.

HONORABILIS Bernardus de
Lupiano Miles Locumtenens multum Honorabilis Berengarij de Vlmis
Militis Gubernatoris Regni Maioric. visa supplicatione facta &
praesentata per dictos Venerabiles ac Discretos Rectores: tam
Iurisperitorum quam Notarioum huius Ciuitatis Maioric. coram dicto
Honor. Ioanne de Faro (des Far, dez Far), é Vener.
martino de Brullio Legum Doctore eius Assessore, &
visa prouisione per ipsos facta in pede eiusdem supplicationis de
faciendo recipi, dictam informationem super contentis in ipsa
supplicatione, nec non visa dicta informatione inde recepta quadam
summaria informatione inde etiam fieri recepta verbo per Notarium &
Scribam presentis causae, Gubernationis, tam a dicto Venerabili
Martino de Brullio quam a dicto Bartolomeo Pisani,
Notario; seu Scriptore; seu vno tunch ex Scriptoribus dictae Curiae,
qui dictam informationem ex dicta Curia, mandato, & prouisione
dicti Honor. Locumtenentis seu dicti eius tunc Assessoris recepit, &
in dictis scripturis continuavit, necnon, & super prouisione in
scriptis facta in quadam papiri cedula manu dicti Venerabilis
Martini de Brullio iam tunch facta, vt patet per ipsum, qui
fatetur illam fecyse, & etiam per dictum Scriptorem, fuisse
publicatam, & testificatam vt per ipsum scriptorem fuit
fides facta continentem in effectu dictum vsum, & consuetudinem,
fore, & esse seruandos, ac debere seruari scilicet, quod ut per
dictam informationem in scriptis receptam, & redactam seruentur
contenta in dicta supplicatione. Sed quia dicta cedula in qua erat
dicta prousio continuata non inuenitur ad presens quia fuerat tradita
per dictum Scriptorem quia dictam prouisionem, & in ea contenta
publicauit Discreto Bartholomeo Gil Notario Maioric. tunch in
humanis agenti, & Regenti dictam Scribaniam dicti Gubernatoris,
ut illam continuari faceret, in dictis actis, & processu dicte
supplicationis, & registrari, qua per quisita diligencia minime
potuit inueniri. Ideo sequentem dictam informationem tam in scriptis
redactam, quam, & illam, quae fuit tunch recepta a Venerabili
Martino de Brulio, & ab Scriptore siue Notario, qui illam
tunch in scriptis reduxit, & provisionem praedictam, quae inde vt
praedicitur facta fuit publicauerat, & testificauerat in dicta
supplicatione. Prouidit igitur nunch, pro tunch, & e conuerso, &
decreuit ac declarat de consilio Vener. Ioannis de Copons Legum
Doctoris Assessoris sui dictos vsum, & consuetudinem fore
seruandos, tam pro praeterito tempore, quam etiam praesenti, ac
futuro, tot, & eadem debere habere quoscunque tam iurisperitorum,
quam Notariorum Proceres, qui interueniunt in aliquibus causis ad
consulendum & concordandum, & ferendum quascunque sententias
in deferendas, & quae latae fuetint seu ferentur de eorum salario
inter omnes quantum Iudices in dictis pro eorum salarijs debeant
habere pro ipsis sententijs per eos ferendis. Mandans dictus Honor.
Locumtenens hanc prouisionem in pede dicti processus dictae
supplicationis inseri, & continuari ac redigi in scriptis, &
ab inde haberi pro vsu, & consuetudine in quibuscunque
Curiis Ciuitatis Maioric:

STYLUS
HABENS, QVOD LATIS TRIBVS SENTENTIIS
diffinitiuis exequatur
vltima.
XXXVIII.

Item
si aliquis post res Sententias diffinitiuas latas dicat Sententiam
esse nullam, non obstante dicta nullitate, mandetur vltima sententia
executjoni, praestita satisdatione per actorem de restituendis his
quae sibi per Sententiam tradentur, si Sententia nulla appareat, &
postea audiatur, & examinetur causa nullitatis.

DE
TESTAMENTIS.

XXXVIIII.

RVRSVS
omne Testamentum valeat, & teneat in suis partibus vniuersis non
obstante solemnitate Iuris, aut quauis alia solemnitate ommissa. Dum
tamen haeres sit capax qui
eodem testamento fuerit institutus.

XXXX.

RETVLIT
Sanctius de Result nuntius Nobilis Domini Arnaldi de Arillo
Gubernatoris Regni Maioric. & Insularum eidem adiacentium missus
ex partee eius mandauit Domino Vicario, quod super querimonijs
quae expositae fuerunt eos directe, & pure concedendo, firmando,
& rei per excepciones, ac rationes responderint querimonijs, quae
claré non testantur concedere, vel affirmare non recipiantur tales
responsiones.

XXXXI.

MANDAVIT
etiam quod si super talibus emissa fuerit appellatio, quod non
recipiatur. Quin haec omnibus appellationibus pro vt dictus Sancius
retulit. Haec omnia ex parte dicti Nobilis Domini Gubernatoris.

QVOD
VENDITIONES BONORVM TAM

mobilium,
quam immobilium per Curiam factae, valeant,

&
emptores in perpetuum sint securi.

QVIA
rei experiencia in agendis rebus efficax est, & magistra idcirco.
Nos Sancius Dei gratia Rex Maioric. Comes
Rossilionis, & Ceritaniae, ac Dominus montis Pesulani
vtilitatibus Nostrae Reipublicae & subditorum
nostrorum intendentes libenter, quia multiplicatione litium sepissimé
oprimuntur: vtrique. Edicto proposito statuimus quod in Ciuitate,
& Regno Maioric. & Insulis adiacentibus ipsi Regno ab
interloquutorijs, quae feruntur in causis Ciuilibus ante
diffinitiuae Sententiae tempus non nisi semel vlterius appelletur,
nisi interloquutoria (interloquutotia) talis esset quae
decisionem negotij principalis
absorberet, vel per quam in principali praeiuditium pateretur,
taliter quod non posset reparari grauamen per appellationis Iudicem a
diffinitiua sententia interjectae. In quibus casibus possit amplius,
modo tamen debito, appellari. Vsum abusum ab olim in Curijs
obseruatum, scilicet, quod nedum semel sed pluries super
interloquutoriis indifferenter admittebanrur appellationes
penitus resecantes.

Super
causis vero Criminalibus ab interloquutorijs, quae feruntur ut super
aliquo torquédo possit apellari dum taxat.

Coeterum
erroneum vsum in Curijs diutissime vsitatum omnino euellentes;
Statuimus, & Ordinamus: vt cum quis de alio conquereretur de
paecunia, vel alia quacunque re, etiam immobili causam in prima
querimonia apprimere teneatur quare id petit, vel sibi petenti
debetur: nec vocatus per illum sic conquerentem respondere dictae
querimoniae antea teneatur quam fuerit causa expressa per ipsum
petentem scilicet mutui, vel commodati aut alia quauis causa.

Postremum
vero, quia ea quae per Curiam exequuntur, & fiunt per modum
executionis praesumi debent iusti, legittimé facta fore.

Idcirco
Nos Sancius (Sácius) Dei gratia Rex antedictus
edicimus nostro statuto perpetuo valituro, quod omnes
venditiones, insolutum dationes, & coetera alienationes mobilium,
& Immobilium rerum factee, & faciendae iustis causis per
Curiam, in Ciuitate & Regno Maioric. & Insulis supradictis
(dummodo in illis alienandis fuerit debita, & consueta Iuris
solemnitas obseruata) gaudeant perpetua firmitate, &
inperpetuum inuiolabilter obseruentur:
Nec aduersus eas illi contra quos factae fuerint pro executione
Iustitiae, vel successores illorum admittantur vel audiantur ad
restituendum, vel infringendum, aut plus praetium
modo quocunque supplendum, vel alias quoquo modo, quia tales
venditiones, aut alienationes volumus, & statuimus inconcussas
manere, ut emptores perpetuo sint securi. Mandamus itaque Baiulis,
Vicarijs, Procuratoribus, & alijs maioribus officialibus nostris,
& nostrorum praesentibus, & futuris, in Regno, & Insulis
supradictis quatenus nostra, haec edicta, statuta, & Ordinationes
ac omnia, & singula supradicta firma habeant, & obseruent, &
faciant ab omnibus firmiter, & inuiolabiliter in perpetuum
obseruari, & ea in libris Curiarum conscribi ad memoriam
sempiternam. Dat. in Ciuit. Maioric. vi. Kalendis Martij. Anno a
Natiuitate Domini M. CCC. XXI. (1321) Constat de subscriptione
decimae lineae vbi dicitur exprimere teneatur.

SVPER
REPETIONE DOTIS QVANDO

Mariti
vergunt ad inopiam.

PETRVS
Dei gratia Rex Aragonum, Valentiae, Maioricarum,
Sardinie & Corcicae, Comesque Barchinonae
Rocilionis, ac Ceritaniae, dilecto, & fidelibus Gubernatori
Regni Maioric. Baiulis, Vicarijs, coeterisque officialibus nostris
per Ciuitatem, & Regnum Maioricarum constitutis
praesentibus, & futuris, ad quos praesentes, peruenerint vel ad
eorum loca, tenentibus salutem, & dilectionem. Vt sic
plurimorum relatione fidedigna percepimus, quod in dicto Regno quidam
abusus fuit introductus, & per patientiam aliquorum obseruatus,
quod mulieres, quae volunt repetere dotes suas ab earum
viris ad inopiam mole creditorum, vel aliás deductis,
& postea facta dicta repetitione petunt pro predicta earum dote,
& iuribus bona eorum Virorum eis hypotechari, vel
hypotecham sibi dari coram eorum Ordinario comparentes facta
repetitione dotis praedictae requirunt, quod bona suorum Maritorum
pro hypotecha tenenda, & possidenda per ipsas pro dote, &
sponsalitio ac alijs earum iuribus sibi tradantur, & eo
tunch Ordinarius ipse duos vel tres homines loci vbi ipse Ordinarius
praesidet in extimatores dictorum bonorum ducit destinandos, & ex
post per ipsos facta dicta extimatione bonorum praedictorum,
Ordinarius ipse dicta bona tradit ipsis Vxoribus pro
estimatione supradicta per ipsas pro hypotheca tenenda &
possidenda. Cum autem creditores tam Christiani, quam Iudei
dictorum bonorum eorum virorum quibus pro diuersis debitis,
quae ipse vir contraxit, sibi obligata consistunt, requirunt
pro dictis suis debitis contra dictum virum debitorem bonaq; sua
fieri executionem procedunt eo tunc, & denegatur via agendi
eisdem. Nam asseritur dictas ex quo dicta bona tradita fuerunt eis
stimata hipotheca ut praesertur ad dictorum solutionem minimé
teneri nec ipsam a possessione dictorum bonorum debere aliquatenus
priuari. Ex quibus damna plurima tam nobis nostrisq; iuribus quam
dictis creditoribus euenerunt, & incessanter deueniunt, vt ex
sequentibus potest colligi manifesté; quia si creditores
dictorum virorum vocarentur, sicut fieri debet in dicta repetitione,
& viderent dictam estimationem fore iustam & factam esse pro
minore praetio, quam valerent bona praedicta pro eorum debitis
recuperandis idem creditores dotem, & alia Iura dictarum Mulierum
eisem forsitan persoluerent, & tunc venirent dicta bona
exequenda, seu ponenda in executionem & vendenda postea plus
offerenti, & eorum praetia inter creditores ipsorum iuxta
prioritatem temporis, & iuris potioritatem distribuenda. Qui
quidem modus, & forma similiter seruatur Iure petitionibus dotium
fiendis per vxores post mortem eorum
contra haeredes ipsorum virorum seu tutores, & Curatores ipsorum
& eo tunc tertium, & alia iura nobis de, & pro huiusmodi
venditionibus spectarent. Huiusmodi autem fraudibus
prouidere volentes habito super his maturo, & digesti consilio;
Volumus, prouidemus, & Ordinamus vobisq; dicimus, & mandamus
(se lee mandamas) de certa scientia, & expraesse sub poena mille
florenorum auri a vobis, & quolibet vestrum si contrarium
feceritis, habendorum nostroq; erario applicandorum, quatenus ad
instantiam dictorum Creditorum, seu aliquorum fece-(salto página)-ex
eis, vel procuratoris Iurium & reditum nostrorum in dicto Regno,
& toties quoties inde fueritis requisiti voce praeconia in
Ciuitate Maioric. & in locis vbi praesidetis proclamari faciatis,
quod die certa, vestro praefingenda arbitrio, dicti creditores per
se, vel eorum legitimum Procuratorem, plena potestate suffultum,
coram vobis compareant, responsum repetitionibus factis, & etiam
faciendis per tales vxores contra eorum viros, vel haeredes, aut
tutores, vel Curatores eorumdem, & alias
audituri: extimationem factam, vel de vestro mandato, vsque nunc pro
hypotheca eorum maritorum eis traditorum. Et si idem creditores coram
vobis obtulerint se extimationem dictorum bonorum in dictis bonis
soluturos, & cum effectu dictis vxoribus de facto tradent
extimationem ipsam, eo casu traditionem per vos factam, sub hypotheca
de dictis bonis iam dictis vxoribus, reuocetis: in dictis quam bonis
ad dictorum creditorum instantiam executionem faciatis: vendendo ea
plus offerentibus, & eorum praetia inter dictos creditores iuxta
temporis prioritatem, & Iuris potioritatem distribuendo. Et haec
per vos fieri volumus, & mandamus in hypothecis factis
vsque in hunc praesentem diem: Pro futuro autem tempore cum requisiti
fueritis per vxores, hypothecas de bonis suorum virorum eis fieri,
modum sequentem seruabitis, & aliter ipsas vxores minimé
audietis: videlicet, quod post factam supplicationem, seu
requisitionem vobis per vxores, quod bona ipsorum virorum pro
hypotheca sibi tradatis; tunc publicem proclamari in loco vbi
praesidebitis, & etiam in dicta Ciuitate Maioricarum faciatis,
sic quod Creditores quicunque, qui credita sua, & alia iura
habeant, in bonis dictorum Maritorum die certa per vos praefigenda,
per se, vel eorum Procuratorem legitimum, plena potestate suffultum
coram, vobis proponendo, se repetitioni fiendae per tales vxores de
earum dotibus, & etiam prouidendo fieri extimationem dictorum
bonorum, compareant, & illa die si creditores, vel eorum aliquis
coram vobis comparuerint facta dicta extimatione obtulerint
se coram vobis exoluere, & de facto prius dictis vxoribus,
si ipsae vxores priores fuerint in tempore, dictis debitoribus
praetium, vel extimationem bonorum praedictorum exoluere,
eo casu; dictis vxoribus primitus dicta extimatione exoluta, bona
supradicta ponatis in encantu, & plus offerentibus
vendatis, praetia eorundem inter Creditores, vt supra dictum est,
distribuendo: vbi vero dicta die creditores iam dicti comparere, vel
comparentes dictam extimationem in dicto casu supra dictis vxoribus
exoluere de facto recusauerint ad hypothecam, vel pro
hypotheca dicta bona ipsis vxoribus tradendum per vos procedi
volumus, & iubmus; per talem enim viam fraudes cessabunt: quae
antea in, & pro dictis hypothecis quotidie commitebantur, &
dictis vxoribus ac creditoribus plenariem satisfaciet Ius quae vobis
inde pertinens, poterimus consequi, & habere. Haec enim quae
supra continentur per vos, & quemlibet vestrum fieri, &
obseruari sine aliqua interpretatione volumus, & iubemus de certa
scientia, & expraessa, & sub poena etiam nostrae gratiae, &
mercedis, quibuscunque prouisionibus seu litteris in contrarium
factis, vel fiendis, quas cum praesenti ex Iustitiae debito,
revocamus: in quantum huic contrariari in aliquo videantur; non
obstantibus vllo modo: abdicantes vobis omnimodam potestatem
contrarium attentandi. Dat. Barchinonae x. die mensis Martij anno á
Natiuitate Domini M. ccc. lxxvij. (1377)

QVOD
MANDATA POENALIA FIERI NON POSSUNT

praeterquam
eo modo obligatis.

SANCHIVS
Dei gratia Rex Maioricarum Comes Rossilionis, &
Ceritaniae & Dominus Montis Pesulani dilecto Vgoni
Detatione Militi Tenenti nostrum locum in Regno Maioric. salutem,
& dilectionem: fideles nostri Guillermus de montessano
(mótessano), & Guillermus Çaragoça Ciues
Maioric. Nuncij ad nos missi per Iuratos, & Vniuersitatem
Maioric. proposuerunt coram nobis conquerendo, quod vos in dictis
plura, & diversa mandata, vtpoté soluendi certo termino
sub certa poena quam nisi compleatur mandatum, nitimini absque
misericordia cere extorqueri: praetendentibus quod talibus poenis
consueuerunt in Regno Maioric. vti, nisi contrahentes ad poena
huiusmodi se obligarunt, quare supplicarunt nobis vt talia mandata
pena- salta página - poenalia mandaremus omnino
constari: vnde ad supplicationem Nuntiorum praedictorum, & in
fauorem Vniuersitatis vobis mandamus quatenus a talibus mandatis, &
indictionibus talium poenarum cessetis, & faciatis, per alios
nostros officiales obtineri, & si quid ratione talium poenarum
extortum reperietis, faciatis restitui. Dat. Auinione viij.
idus Decembris anno a Natiuitase Domini. M. ccc.xvj. (1316)

Infrascriptum
Capitulum est continuatum in Capitulis dudum factis, & firmatis
in Pariagio olim facto per Dominum Regem, & Episcopum
Barchynonae.

QVOD
PARROCHIAE, ET LOCA EPISCOPI

Barchynonae
cum Domino Rege, & ipso Episcopo sint pro indiuiso quoad
lurisdictionem.

PRIMO
videlicet quod omnis iurisdictio Ciuilis, & Criminalis etiam ad
merum, & mixtum Imperium pertinens Parrochiarum, & terminorum
earum, ac locorum omnium quas; & quae dictus Barchynonensis
Episcopus, & etiam Ecclesia Barchynonensis habent &
habere debent in Insula Maioric. tam super habitatoribus
Parrochiarum, & locorum ipsorum quam super extraneis
delinquentibus ibidem, sit ex nunc in antea medio per medium pro
indiuiso inter praefatum Dominum Regem, & suos perpetuo, &
praedictum Episcopum & Ecclesiam Barchinonen. Exceptis
inde dum taxat personis generosis, & Ciuibus Ciuitatis Maioric.
quorum omninium cognitiones, & prouisiones tam super Ciuilibus
quam criminalibus
dictus Dominus Rex sibi, & suis retinet, retentis omnibus
secundis appellatiomibus in cognoscendo & diffiniendo
quorum condemnationes sint dictae communionis seu Pariagij:
sic quod omnes quae sequuntur ex dictis secundis appellationibus,
sint medio per medium inter dictum Dominum Regem. &
Episcopum Barchinon.

FERIAE
MESSIVM DVRANT, A MEDIO MENSIS MAII,

vsq;
per totam mensem Iunij proximé sequentem.

PETRVS
Dei Gratia Rex Aragonum &c. fidelibus nostris Baiulis Locorum
forentium Regni Maioric. praesentibus, & qui pro tempore
fuerint salutem, & gratiam, per Petrum Fenoll, &
Petrum Castellar Nuncios Sindicorum, & proborum hominum
dictorum locorum ad Nos misss fuit nobis humiliter suplicatum, quod
cum ex consuetudine antiqua & Priuilegio speciali eiusdem,
annis singulis tempore missionum concesso scilicet a medio mensis
Maij vsque per totum mensem Iunij tunc proxime sequuturum sint
seriae concessae, &

Sindici
praedictorum proborum hominum pro habendis litteris super ferijs
huiusmodi a Gubernatore dicti Regni teneantur ad dictum Gubernatorem
accedere annuatim, & tam pro litteris, quam pro salario cursorum,
qui portandis dictis litteris habetan destinari conueniant eos
diuersos sumtus subire in ipsorum non modicum damnum, &
interesse: dignaremur sibi super his de opportuno remedio prouidere.
Idcirco huic supplicationi tamquam iustem benigniter annuentes vobis,
& cuilibet vestrum dicimus, & praecipiendo mandamus, quatenus
dictas ferias, annis singulis tempore supradicto indicatis nullo alio
mandato ex pacto. Dat. Caesaraugustae x. die Nouéb. anno
M.ccc.lxxx. (1380)

SOBRE
LAS FERIAS.

LAS
FERIAS DE MESSES DVREN DE XV.

de
Maig, fins per tot lo mes de Iuñy primer vinent.

EN
Francesch Çagarriga Gouer. General de Mallor. als amats
Balles de la Isla de Mallorca fora la Ciutat costituits als
quals las praesents peruindran ó als Lloctinents de aquells
saluts é dilectio, com lo temps de las messes (mies;
siega) sia prop, e per vtilitat
de la cosa publica sia necessari de vegar los homens
per cullir, é estojar los blats, é per
ço es acostumat quascun añy en lo temps deuall contengut de atorgar
ferias dins lo qual los homens vagans
(vacants; vacantes; vacacions, vacassions, vacances, vacaciones)
per la dita raho no deuen esser appellats ni forçats de esser
en iuy per plets, é per ço segons disposicio
de dret ordenam continuament per tota la Isla ferias,
duradoras de xv. del mes de Maig, fins per tot lo mes de Iuñy
primer uinent tantsolament perq; manam a cascu de vos dits Balles,
que las ferias obseruen, obseruar, é tenir fesseu per
lo dit temps; axi que en aquelles no forçeu
ni estringueu ni appelleu en iuy nigu per plets,
ne per clam, ne per execucio de bens per deutes. Exceptam empero, que
en les dites ferias, é llibertat de aquellas no sien
enteses, ne compreses, nes pugua alegrar de aquelles en
Censals, prouisions violaris, dots, salaris, lloguers,
de iornals, deutes Reals, é de la Ciutat, e Vniuersitat de
Mallorc. Dat en Mallorca a v. de Maig Añy de la Natiuitat de
Nostre Señor M.ccc.lxxvij. (1377)