Mostrando las entradas para la consulta Çatrilla ordenadas por fecha. Ordenar por relevancia Mostrar todas las entradas
Mostrando las entradas para la consulta Çatrilla ordenadas por fecha. Ordenar por relevancia Mostrar todas las entradas

domingo, 6 de noviembre de 2022

Tomo XXVIII. 28. Opúsculos inéditos de Pedro Miguel Carbonell

COLECCIÓN 

DE 

DOCUMENTOS INÉDITOS DEL ARCHIVO GENERAL 

DE LA 

CORONA DE ARAGÓN,

PUBLICADA DE REAL ORDEN 

POR

SU ARCHIVERO, 

D. Manuel de Bofarull y de Sartorio.


TOMO XXVIII. 


OPÚSCULOS INÉDITOS 

DEL 

CRONISTA CATALÁN 

PEDRO MIGUEL CARBONELL

Ilustrados y precedidos de su biografía documentada 

POR

D. MANUEL DE BOFARULL Y DE SARTORIO,

ARCHIVERO DEL GENERAL DE LA CORONA DE ARAGÓN, SOCIO CORRESPONDIENTE DE LA REAL ACADEMIA DE LA HISTORIA, DE NÚMERO DE LA DE BUENAS LETRAS DE BARCELONA Y DE OTRAS CORPORACIONES LITERARIAS. 


Tomo II. 

(el tomo 27 está ya editado y online en https://pere-miquel-carbonell.blogspot.com) 


BARCELONA. 

EN LA IMPRENTA DEL ARCHIVO.

1865. 


Juramentum (1: Véase la advertencia final del tomo XXVII.)

Forma del jurament prestat per lo (los) reverend e magnifichs deputats del General del Principat de Catalunya e per los magnifichs consellers de la present ciutat de Barcelona (2) al reverend mestre Alfonso Spina del orde de Sant Domingo mestre en Sacra theologia Inquisidor de la heretica pravitat en la dita ciutat e bisbat de Barcelona (3) 

(2) Alii quinque Consiliarii civitatis Barcinonae hoc anno creati preinsertum juramentum prestiterunt die dominico XVI mensis decembris anno predicto MCCCCLXXXVII in manibus et potestate predicti magistri Alfonsi Spina alterius ex inquisitoribus predictis in quadam cathedra ante altare maius Ecclesiae monasterii Sanctae Chatherinae predictae civitatis personaliter existentis. 

(3) Hic magister Alfonsus Spina fuit creatus in mense novembris huius anni MCCCCLXXXVII Vicarius in spiritualibus reverendi domini Barcinonensis Episcopi. Et sic ipse reverendus magister in huiusmodi inquisitione procedit utroque nomine scilicet inquisitoris et vicarii. Deus dirigat eum et faciat in hac sancta inquisitione procedere juste et sancte ad augmentum et defensionem fidei catholicae sine qua placere Deo nequimus. 

stants tots dins la Seu de la dita ciutat devant laltar maior divendres a XX de juliol any MCCCCLXXXVII. (1487)

Com a feels e bons christians a nostre Senyor Deu volents servar e favorir la Sancta fe catholica promettem e juram a nostre Senyor Deu e als Sancts quattre evangelis per nos corporalment tocats e a vos reverend pare inquisidor que feelment e ab tota efficacia per servar aquella la Esglesia e a vos pare inquisidor offici e ministres vostres e exercici daquell maiorment si per vos o part vostra serem requests contra los heretges credents receptors defensors e fautors daquells defendrem e aiudarem en bona fe segons nostre offici e poder. E que de les terres a nostra jurisdiccio sotsmeses tots qualsevol heretges per la Esglesia o per vos denotats en bona fe e per totes nostres forçes exterminarem foragitarem e precisament attendrem e inviolablement servarem e farem per nostres subdits observar tot lo temps de nostre regiment en les terres de nostra jurisdictio subjectes les constitutions e decretals ad abolendam et excomunicamus e la constitutio o capitol qui comense ut officium Inquisitionis e lo altre començant ut inquisitionis negotium e les coses contengudes en aquelles e cascuna delles en quant toca nostre offici e totes altres constitucions contra los heretges credents receptors defensors e fautors fills e nets daquells per la Sancta Seu apostolica promulgades e aprovades. E axins aiut (així ens ajudi en català modern) nostre Senyor Deu e los Sancts quatre Evangelis. 


Pensio assignata Inquisitori hereticae pravitatis


Nos Petrus Dei gratia Rex Aragonum Valentiae Majoricarum Sardiniae et Corsicae Comesque Barcinonae Roscilionis et Ceritaniae. Quia officium Inquisitionis hereticae pravitatis in Regnis et terris nostris quod reverendus in Christo pater frater Nicolaus divina providentia sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalis regere consuevit fuit commissum vobis religioso et dilecto nostro fratri Joanni Gomir de ordine praedicatorum. Ideo volentes vos eandem seu similem pensionem a nobis habere quam dictus frater Nicolaus ac alii praeteriti inquisitores habere consueverunt pro inquisitionis honeribus supportandis tenore presentis constituimus et assignamus vobis super pecunia Thesaurariae nostrae Centum libras Barcinonenses per vos habendas et recipiendas annis singulis quamdiu officium Inquisitionis exercebitis supradictum. Mandantes per hanc eandem Thesaurario nostro presenti et qui pro tempore fuerit quatenus de pecunia Curiae nostrae quae est vel erit penes eum tribuat et solvat vobis aut cui loco vestri volueritis dictas centum libras anno quolibet dum officium inquisitionis tenebitis memoratum et recuperet a vobis in qualibet solutione apocam in qua huius series inseratur. Et ulterius promittimus vobis quod quamcitius commode poterimus assignabimus vobis in loco tuto dictas centum libras ad finem quod eas annuatim absque morosis solutionibus habere indubie valeatis. Datum Cesarauguste VI die februarii anno a nativitate Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo septimo (1357). Visa Ro. 


Pensio assignata Inquisitori hereticae pravitatis. 


Petrus Dei gratia Rex Aragonum etc. (ut supra) Dilecto Consiliario et Thesaurario nostro Bernardo de Ulzinellis Militi legumque doctori salutem et dilectionem. Cum nos religioso dilecto que (: dilectoque : y dilecto) Consiliario nostro fratri Bernardo Ermengaudi in sacra pagina professori et inquisitori hereticae pravitatis una cum religioso fratre Ferrario de Curtibus ordinis predicatorum in cismarinis partibus nostri dominii ac in Regno Sardiniae et Corsicae et in solidum deputato Centum libras Barcinonenses annis singulis dum officium dictae inquisitionis tenuerit in aliquale auxilium expensarum per ipsum fiendarum circa exercitium inquisitionis praedictae graciose ut moris est concedendas duxerimus cum presenti. Ea propter vobis dicimus et mandamus quatenus de pecunia Curiae nostrae que est vel erit penes vos dictas centum libras jamdicto fratri Bernardo vel cui loco sui voluerit annis singulis quam dictum officium tenuerit exsolvatis recuperando ab ipso in qualibet solutione quam sibi feceritis pro praedictis apocam de soluto in qua expressa fiat mentio de presenti. Datum Barcinonae secunda die octobris anno a nativitate Domini millesimo trecentesimo quinquagesimo octavo. Visa Ro. 


Dies processionis. 


Nota quod die veneris XIIII mensis decembris anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo octogesimo septimo iussu praedicti magistri Alfonsi Spina qui in his procedit non modo ut inquisitor praefatus sed etiam ut Vicarius in spiritualibus reverendi domini Barcinonensis Episcopi nec non jussu alterius consocii sui inquisitoris hereticae pravitatis cuius nomen est Sanccius Marinus decretorum doctor Regni Aragonum solemni cum processione cruce Ecclesie Barcinonensis et uno magno crucifixo in primis erectis homines tam mares quam mulieres numero quinquaginta in crimine hereticae pravitatis depraehensi quod confessi fuerant recedendo ab Ecclesia Monasterii Sanctae Catherinae Barcinonensis iter processionis fieri assuetae festo de corporis Christi lachrymis ora vigentes arripuerunt. Et facta praedicta processione praedictus magister Alfonsus Inquisitor et Vicarius eisdem penitentibus praedicare de fide catholica et eorum erroribus in medio praedictae Ecclesiae Barcinonensis caepit et cum penitentia eis injuncta et aliis solemnitatibus et verbis his accommodatis et necessariis ac in similibus assuetis sermonem suum peregit.

Accipe nomina omnium tam marium quam feminarum qui de eorum delictis haereticam pravitatem sapientibus confessi fuere et processionem supra scriptam personaliter sequebantur. (1) 


Antonius Far sartor sive caligarius. 

Andreas Amoros pellarius sive veteramentarius. 

Balthasar Foguet barbitonsor. (tonsura, barba)

Bernardus Rabacer revenditor. 

Franciscus Guordiola textor velorum. 

Franciscus Requesens drogarius

Gabriol Lunes pellarius sive... 

Gaspar Badia mercator. 

(2) (signo cruz) Gaspar Vilanova juponarius.

Galcerandus Colomer pellarius.

Galcerandus Tagamanent. 

Joannes Valls pellarius sive veteramentarius.

Joannes Malarts tintorarius.

Laurentius Costa juponarius.

Lodovicus de Sivilla juponarius. (Ludovico : Luis y variantes)

Lodovicus Baldufer birretarius

Manuel Olivarius. 

Arnaldus Huguet portarius

Paulus Falco pellarius. 

Paulus Aymericus textor velorum. 


(1) Hi qui sequuntur fuerunt reconsiliati gremio Sanctae matris Ecclesiae eo quia confessi fuerant tempore gratiae. 


(2) Hic scripti cruce signati processionem non secuti fuere alii vero 

numerum quinquagesimum unum non excedunt. 


Petrus Mestres pellarius sive veteramentarius.

(signo cruz) Thomas Sanctus-Georgius pelliparius. (San Jorge, Sant Jordi)

Ramundus Scales. 

Angelina uxor Gabrielis Montbru barbitonsoris. 

Narcisa vidua uxor Laurentii Costa quondam.

Euphrosyna Malarts uxor Joannis Malarts tintorerii. 

Alduncia uxor Jacobi Castello quondam pellarii. 

Brianda uxor Manuelis Olivarii mercatoris. 

Brigida uxor Bartholomei Requesens drogarii. 

Blanquina uxor Petri Serria pellarii.

Blanquina uxor Jacobi de Casafranca Regii Scribae. 

Clara uxor Bernardi Bernich coralarii. 

Clara uxor Francisci Requesens drogarii. 

Chatherina uxor Pauli Falco. 

Elionor uxor Pauli Olivarii mercatoris.

Elionor uxor Gabrielis Lunes pellarii. 

Eulalia uxor Bernardi Beget de Scribania domini Regis. 

Elionor uxor Bernardi Cardona revenditoris. 

Elionor uxor Arnaldi Huguet Regii portarii. 

Elionor uxor Joannis Valls pellarii.

Elionor uxor Francisci Guardiola textoris velorum. 

Eulalia uxor Galcerandi de Tagamanent. 

Francina Rossell uxor Francisci Rossell pellarii.

Francina uxor Petri Sart juponarii. 

Isabel uxor Joannis Rodrigues mercatoris.

Isabel uxor Galcerandi Colomer pellarii. 

Isabel uxor Lodovici de Sivilla juponarii.

Isabel vidua uxor Stephani Valls quondam veteramentarii. 

(signo cruz) Joanna Costa uxor Laurentii Costa tintorarii. 

Joanna uxor Joannis Castello pallarii (pellarii; pelaire; peletero).

Violans Amorosa uxor Joannis Cabrit juponarii.

Violans uxor Petri Maestres pellarii. 

Violans vidua uxor Raphaelis Avinyo, quondam curritoris auris. 

Die festo conversionis Sancti Pauli processus inquisitionum contra hereticos publicati fuere ut sequitur. 


Inquisitores hereticae pravitatis memorati peractis inquisitionum processibus adversus hos quatuor neophitos nuncupatos scilicet Joannem Trullols Joannem Sanctafe Franciscam vulgo Francoya uxor que primo fuit cuiusdam cognomento Ripoll ultimo vero Joannis Gil et Gabrielam Buçota uxor Petri Buçot et etiam adversus alios neophitos infrascriptos in fugam existentes et accersitis prius ad ipsos processus recognoscendos et examinandos decem doctoribus scilicet quinque in Sacra pagina magistris et quinque in jure canonico professoribus in hac urbe Barcinona vitam agentibus habitisque consilio et votis unius cuiusque ipsorum decem doctorum processerunt ad fieri facienda bina cadafalia in platea Regis eiusdem urbis coram Ecclesia palatii maioris Regii scilicet unum pro predictis inquisitoribus et eorum ministris et servitoribus alterum vero pro predictis hereticis et decem statuis illarum personarum ex prosaica judeorum ortum trahentium quae fugam arripuere. Quae quidem statuae representabant duodecim neophitos in crimine heresis deprehensos quorum nomina sunt haec Joannes Sant Jordi et eius uxor Joannes Ram et eius uxor Gabriel Sauri et eius uxor Gabriel Arguens et eius uxor Bartholomeus Rodrigues Petrus Benet et eius uxor ac Franciscus Scales. Et quarum statuarum erant aliquae cum duabus faciebus una a parte ante altera a parte post significantes duos scilicet virum et uxorem in una factisque predictis cadafalibus et adveniente die festo conversionis Sancti Pauli apostoli domini nostri Jesu-Christi quo computabatur XXV dies januarii anno a nativitate Domini millesimo quadringentesimo octogesimo octavo (1488) et extractis a carceribus predictis quatuor hereticis et in altero ex predictis cadafalibus inter praedictas statuas positis et collocatis ipso quidem die festo Sancti Pauli et ibidem palam et publice perlectis processibus predictis et quodam egregio sermone de fide catholica et ut in eadem mori cuperent jam eis facto tradiderunt eos curiae saeculari sic pro hereticis habitos. Et confestim jussu ipsius curiae saecularis officiales et sagiones capere eos curarunt et cathenis in collo predictorum quatuor hereticorum et IIII Christi crucifixi imaginibus coram eis positis adduxerunt eos cum magna hominum processione comburendos (como combustible, quemar) ad locum destinatum situm in litore maris (litoral) extra portale Sancti Danielis (fuera del portal de San Daniel) huius urbis Barcinonae vulgo nuncupatum lo Canyet et ibidem confessione facta de eorum delictus ocyus suffocati fuere cum dicerent se in Christi fide mori velle. Tandem animabus ab eorum corporibus separatis incontinenti predicti sagiones ea corpora una cum predictis decem statuis igni et flammis supposuerunt quorum animae in pace semper requiescant si in Christi fide ut praedicitur ab hoc saeculo 

migrarunt.

Alio die scilicet XXII februarii anno predicto festo cathedrae Sancti Petri fuit facta alia publicatio adversus IIII hereticos hic descriptos in hunc qui sequitur modum.

Accersitis jam diebus proxime dimissis ut in proxima publicatione plerisque in sacra pagina magistris et jure canonico professoribus pro recognoscendis et examinandis inquisitionis hereticae pravitatis processibus peractis adversus Joannem Conques Joannem Bardaxi 

Raimundum Sanctafe et Michaelem Roig Çabata tandem fuit per prefatos inquisitores conclusum declaratum sententiatum et pronuntiatum ut hi quatuor quos memoravimus in cadafali facto in ecclesia Barcinonensi ponerentur cum supra vestibus et mitris quibus de more heretici in cadafali sic stare consueverunt eosque ad perpetualem carcerem condemnando absque scilicet misericordia Joannem Conques. Reliquos vero tres cum misericordia. Idcirco die festo cathedrae Sancti Petri qua computabatur XXII mensis februarii anno a nativitate Domini MCCCCLXXXVIII (1488) existentibus praedictis quatuor condemnatis in Ecclesia Barcinonensi apud praedictum cadefale pereximius sermo cum aliis solemnitatibus assuetis factus est. Et missa maiore sermone et reliquis peractis ipsi condemnati carceribus mancipati fuere. Est tamen certum quod ipso

eodem die predictisque condemnatis ibidem existentibus (pone existenti-tibus) quaedam mulier nuncupata Joanna Costa quae propter invalitudinem suam die processionis supra scriptorum in crimine hereticae pravitatis deprehensorum in eius domo remanserat penitentiam ei iniuntam scilicet tenendo pedes cereum ardentem in manibus peregit.

Alio die scilicet festo Sanctae Julianae praetitulato XXIII maii anno praedicto MCCCCLXXXVIII fuit facta alia publicatio adversus tres mulieres in heretica pravitate deprehensas cuius publicationis effectus talis est.

Superioribus diebus iam examinatis et peractis inquisitionum processibus per prenominatos inquisitores hereticae pravitatis ac in sacra pagina et jure canonico professores et prolata sententia adversus has tres mulieres scilicet Joannam Bedos Viduam uxor quae fuit magistri Laurentii Bedos Medici Serenissimi domini Regis nunc foeliciter regnantis (rey Fernando II de Aragón, el católico) Joannam Carcassona viduam uxor quae fuit Bonanati Carcassona mercatoris Violantem Bedorch uxor Petri Bedorch corallarii (coralarii más arriba) et etiam adversus subscriptos qui fugam arripuerunt in quorum locum statuae XX factae sunt. Quas mulieres et statuarum personas pro hereticis condemnatas peractisque prius cadaphallis quas vulgo cadafalla appellant apud plateam Regis (Plaça del Rey) ut est de more sermone et aliis cerimoniis quae die festo Conversionis divi Apostoli ibidem factae extiterant ut supra lacius exaratur Curiae seculari tradiderunt et ex templo ipsius Curiae iussu predicte mulieres una cum predictis statuis a platea memorata recesserunt et ad locum supra descriptum et modo prescripto cum magna populi multitudine accesserunt ubi easdem mulieres una cum praedictis statuis confessione de earum delictis confessori prius facta et operante carnifice com chorda in earum collis astringente (sic quod earum animae e corporibus separate fuere) idem carnifex in igne ibidem incensum iacere curavit. Quarum animae si in Christi fide e corporibus exiere in pace dormiant per saecula cuncta. 

Nomina illorum ac illarum statuas tenentium et fuerunt pro hereticis condemnati sunt hi que sequuntur. 


Franciscus Vitalis filius Francisci Vitalis quondam.

Violans uxor Guillelmi Fabre curritoris auris.

Clara - Elionor horum coniugum filiae.

Isabel Alduntia Valentina uxor Leonardi Alvaro.

Gaspar Leo corallarius et Joanna eius uxor.

Joannes Puigmija Regius scriba et Florentina eius uxor.

Petrus Quot botigarius et Michaela eius uxor.

Nicolaus Calces pellarius sive veteramentarius et Constantia eius uxor.

Francina Salmons vidua uxor quae fuit Matthiae Salmons quondam et Joanna uxor Gabrielis Bellcayre. 

Clara uxor Lodovici Bellcayre predictorum coniugum filiae.

Elionor Vidua cognomento Crexells.

Isabel uxor magistri Requesens medici.

Francina uxor Gabrielis Argens.

Alduntia uxor Bernardi Jacobi.

Euphrosyna uxor Bernardi Ala quae primo fuit uxor den Çacoma (ipsa coma) omnes filiae praedictorum.

Matthiae et Francinae Salmons.

Ludovicus Darguens mercator pannarius.

Raphaela eius uxor. 

Cattherina mater dicti Lodovici et quae fuit uxor Gasparis Darguens. 

Raphael Andreas et Alduntia eius uxor. 

Franciscus Prats et Alduntia eius uxor. 

Franciscus Setmenat (Sentmenat, Sancto Minato) et Benvenguda eius uxor. 

Franciscus Benet qui moram trahebat in vico dels banys nous Callis judeorum (Call) Barcinonae.

Paulus Tholosa maior natus et Francina eius uxor.

Joannes Vallmoll algutzirius mart sive comentariensis optior.

Elionor eius uxor.

Alduntia uxor de Capstany sororis Joannis de Sancto Georgio Regii Scribae.

Alduncia Boscha socrus (suegra) predicti Joannis de Sancto Georgio. 

Joannes Sauri frater Gabrielis Sauri.

Joannes Sisa mercator.

Joannes Fortia mercator. 


Publicatio novem personarum in heretica pravitate deprehensarum facta in Ecclesia Barcinonense die scilicet veneris VIII mensis Augusti anno a nativitate Domini MCCCC octogesimo octavo. 


Petrus Badorch (1) (Bedorch más arriba) Joannes Trinxer Franciscus Garret et Petrus lo Sart cum revera hic Petrus ortus Sardinia erat et eius originem non ab stirpe Judeorum sed Christianorum natura originem traxerat cum quibus quattuor hominibus hae sex mulieres erant Beatrix Bages vidua Oliva Barona vidua Elionor uxor Galcerandi Palou Constantia uxor Francisci Vilanova Margarita serva praedicti Petri Badorch quae est de genere de Munt de barques die scilicet veneris VIII mensis augusti anno a nativitate Domini MCCCCLXXXVIII de mandato predicti reverendi patris fratris Alfonsi Spina Inquisitoris hereticae pravitatis (cum alius inquisitor consocius suus peragravit et se transfretando contulit ad Baleares ubi hanc santam (se pierde la c de sanctam) inquisitionem facere intendit) omnes X personae tam masculi quam femine cadafale quod in Ecclesia Barcinonense constructum erat ascenderunt mytras ut est de more hereticorum in et super capitibus deferentes indutique erant supravestibus in quibus heretica pravitas qua defecerant depicta erat. Et ibidem peracto sermone quem quidam ordinis divi Augustini nominatus frater Raimundus Joannes emiserat prenominatus inquisitor contra eosdem 


(2) (es la nota 1) Hic Petrus Badorch ab carceribus fuit liberatus die sabbati XXVI marcii anno a nativitate Domini MCCCCLXXXX sic quod ex inde carceres eneat (carcere teneat ? la s de carceres está algo subida, página 18, nota al pie) in domo sua per certum ei prefixum terminum. 


haereticos publicari fecit sententiam suam ubi erant scelera eorum descripta cum qua condemnavit eos ad carceres perpetuos excepto praedicto Petro de Sart qui fuit condemnatus ad carceres cum misericordia. Et sic in carceres Palatii maioris Regii reversi sunt. Si quis autem scire velit quae Franciscus Guerret scelera perpetravit accipiat depositionem suam quam notarius predictae inquisitionis mihi Petro Michaeli Carbonello tradidit cuius verba haec sunt vernacula lingua. - 

Lo dit Guerret trobantse en casa den Pau Tholosa present lo dit Tholosa e sa muller e la muller de mestre Miro e altres stants en rahons de la Inquisitio digueren que per dones no havian sino mal e que aquesta vil bagassa de Regina nos fa anar per lo mon desterrats dients ho de la Serenissima Senyora Reyna muller del Serenissimo e potentissimo S. lo S. Rey don Ferrando (Ferran II de Aragó) huy beneventuradament regnant. A les quals rahons respos una delles e dix: Ja per amor deixa Verge Maria havem hagut prou mal e tribulations e ella era juya (judía) e es morta juya e nons devia fer mal per esser nostra parenta. Si mal viatge fassa ella e tot son linatge. A les quals rahons respos lo dit Guerret e lexaula star que mals bordells puixa ella correr dientho de la Verge Maria mare de Deu. - 

Et nihilominus serimonias et festivitates judaycas ac multa nephandissima hic et omnes supradicti tam mares (antes : masculi) quam feminae in vilipendium christianae religionis perpetrarunt quae non sunt dicenda neque scribenda et brevitatis causa omittere mihi libuit. 


Secunda processio in urbe Barcinone. 


Preterea die sabbati XVI mensis Augusti anno a nativitate Domini MCCCC octogesimo octavo cum paulo ante jam subscriptae personae eorum facinerosos actus ac serimonias judaycas confessae fuerant prefato reverendo patri fratri Alfonso Spina hereticae pravitatis inquisitori fuit facta processio cum cruce et crucifixo erectis ac modo et forma superius designatis in prima processione descripta supra nihiloque addito nihiloque remoto. Et ipsis personis ipso quidem die existentibus cum prefato inquisitore et aliis quamplurimis in Ecclesia Barchinonense et audientibus praedicationem vervi (verbi) divini quam fecit venerabilis Raimundus Joannes ordinis et conventualis monasterii Sancti Augustini Barchinonae jussu predicti inquisitoris ipsa processio regressa est ad monasterium praedicatorum Barcinonae unde egressa fuerat. Et inde cum supervestibus seu ut vulgo dicta guarnaxiis cruce crocei coloris in unaquaque tam a parte ante quam a parte post depicta ad domum suam unaquaque recessit. Nam praedictus inquisitor penitentiam eis injunxerat quod singulae earum per unum annum continuum ipsas supervestes palam et continue noctuque dieque portarent et singulis diebus veneris cujuslibet hebdomedae jejunarent ac ultra prescriptam processionem duas alias processiones facerent et sequerentur cum flagellis dorsos eorum verberando ut ita factum extitit et alia quae brevitatis causa scribenda non curo. (1: Die martis XIII mensis aprilis anno MCCCCLXXXX (1490) infrascripti deposuerunt eorum garnaxias modo et forma infra contentis.) 


Secuntur homines reconsiliati gremio Sanctae Matris Ecclesiae quia confessi fuerant post gratiam. 


Antonius Marcus veteramentarius seu variopola vel revenditor vulgo revenador. (revendedor)

Augustinus Bonanatus Amoros variopola vulgo tender o paller.

Baltasar Amoros variopola.

Bartholomeus Sartre bibliopola vulgo librater. (llibreter; librero, vendedor de libros)

Dominicus Clemens textor velorum.

Dalmatius Cirera variopola.

Philippus Rodes curritor auris. (curritoris más arriba)

Philippus Queralt coraliarius. (corallarius más arriba, y variantes)

Franciscus Ballester textor velorum. 

Galcerandus dez Far (d' es far : del faro) caligarius.

Guillelmus (pone Gaillelmus) Ballester textor velorum. 

Guillelmus Claver. 

Gaspar Mir veteramentarius. 

Galcerandus Palou variopola. 

Gabriel Foguet textor velorum. 

Gabriel Sartre sabonarius. (sabó : jabón; más arriba juponarius.) 

Gabriel Castell variopola. 

Guillelmus Nicolaus textor velorum. 

Joannes de Conques minor natu juponarius. 

Jacobus Menescal fornarius. (forn : forno, furno : horno)

Joannes Taranau marçarius. 

Joannes Patau variopola. 

Hieronymus Rosas caligarius. 

Joannes Roger variopola. 

Joannes Cirera veteramentarius. 

Manuel Fagoll textor velorum. 

Nicolaus Gomis coraliarius. (Gómez)

Narcisus Michael. 

Petrus Casasages coraliarius. 

Petrus Molins textor velorum. 

Petrus Sanç juponarius.

Petrus Morell cotamalerius. 

Ramon Sancta-fe caligarius. 

Raphael Deuder drogarius. 


Sequuntur feminae reconsiliatae gremio Sanctae matris Ecclesiae quia confessae fuerant post gratiam. 


Angelina uxor Gabrielis Castell variopolae sive veteramentarii. 

Angelina uxor Raimundi Sancta-fe. 

Angelina uxor Antonii Far variopola. 

Antonia uxor Joannis Descocia. (De Escocia) 

Angelina uxor Joannis Taranau. 

Angelina vidua uxor quae fuit Manuelis Maler (secunda processione quia egrota itura est.)

Angelina uxor Philippi Rodos.

Amata vidua uxor que fuit Pauli Claver.

Alduncia vidua uxor que fuit Joannis dez Far. 

Agnes vidua uxor que fuit Pauli Salvat (secunda processione ¡tura est quia aegrota.)

Angelina Far uxor Galcerandi dez Far caligarii.

Alduncia uxor Danielis Olers.

Agnes uxor Joannis Tranxet. 

Angelina uxor Petri Çabria barbitonsoris. 

Angelina uxor Petri Çaragoça botigarii. 

Benedicta uxor Gasparis Mir. 

Benedicta uxor Joannis Conquers natu minoris.

Bartholomeva uxor Gabrielis Rabaçet sartoris.

Blanquina uxor que fuit Petri Çalom quondam magistri in artibus et medicina. 

Beatrix Olers uxor Joannis Olers.

Beatrix uxor Raphaelis Deuder.

Brigida vidua uxor que fuit Petri Domenech.

Blanquina uxor Joannis Cirera.

Constancia Castanyera vidua uxor que fuit Benedicti Castanyer quondam bibliopolae.

Clara uxor Stephani Xorcano.

Columba uxor Joannis Roger. (Coloma : Paloma)

Columba uxor Francisci Ribelles.

Chattherina Siurana vidua que fuit uxor Francisci Siurana.

Constancia uxor den Santos vidua.

Constancia uxor Gasparis de Mur.

Clara uxor Joannis Morell cotamalarii. 

Coloma uxor que fuit Gabrielis Siurana quondam.

Clara uxor Francisci Ballester.

Damiata uxor den Sanç juponarii.

Elionor uxor Joannis Palau.

Euphrosina uxor Bartholomei Pinos cerdonis. 

Elionor uxor Petri Ribelles. 

Euphrosina uxor quae fuit Pauli Mompeller quondam. 

Elionor uxor quae fuit Raphaelis Tranxet quondam.

Elionor Gomis uxor Nicolai Gomis.

Elionor uxor Raimundi Sancta-fe caligarii.

Eulalia Burguera uxor quae fuit Petri Burguera quondam.

Elionor uxor Hieronymi Rosas caligarii.

Elionor uxor Jacobi Manescal.

Eulalia uxor quae fuit Raphaelis Bages.

Eulalia uxor Michaelis Soquerrats.

Eulalia uxor Petri Morell minoris natu.

Eulalia uxor Francisci Soquerrats.

Francina uxor Gabrielis Foguet.

Francina uxor quae fuit Antonii Ollers quondam.

Francina uxor Joannis Fabre botigarii.

Francina uxor Joannis Cabrera.

Francina uxor Philippi Queralt.

Francina uxor Narcissi Michaelis.

Francina uxor Joannis Ballester.

Francina Sent-Climent vidua.

Francina Çabatera vidua.

Griselda uxor quae fuit Francisci deç Far. (d' es Far)

Joanna uxor Joannis Sartre coraliarii. 

Joanna uxor quae fuit Joannis Gord quondam.

Joanna uxor Baltasaris Amoros.

Joanna uxor quae fuit Manuelis Coll quondam.

Joanna Buçota quae fuit uxor Antonii Buçot. 

Joanna uxor Francisci Dosa coraliarii.

Mandina uxor Petri Casasage (antes Casasages) (in partu laborat ibit in secunda processione.)

Michaela uxor Francisci Pou sartoris.

Marquesia uxor Dalmatii Cabrit. 

Raphaela uxor Petri Trullols. 

Raphaela quae fuit uxor Bernardi Cabrit quondam. 

Serena uxor quae primo fuit Gabrielis Parada quondam nunc autem est uxor Gabrielis Sartre.

Serena uxor Raimundi Bages textoris.

Salestina uxor Guillelmi Ballester quondam.

Isabel uxor Baltasaris de Font-Clara.

Violans Besaluna uxor Petri Besalu alias Bugarell.

Violans uxor Guillelmi Nicolai textoris velorum. 

Violans uxor Petri Molins textor velorum.

Isabel uxor quae fuit Benedicti Maler quondam.

Isabel Sala quae fuit uxor Andreae Sala quondam.

Violans uxor Bernardi Baro coraliarii.

Violans Coll quae fuit uxor Antonii Coll quondam.

Isabel uxor Manuelis Fagoll.

Isabel vidua uxor quae fuit Joannis Squella quondam. 

Violans Fabra vidua uxor quae fuit Francisci Fabra quondam. 

Isabel Vilafranca quae fuit uxor Joannis Vilafranca quondam.

Isabel uxor Gabrielis Portapa textoris velorum. 


Memoria teneto quod die quinta mensis Augusti anno proxime dicto Joannes Mayol auri faber sive argentarius qui undecim mensibus diebus VII mancipatus carceribus hereticorum sitis apud palacium maius Regium civitatis Barcinone ubi Regium hoc archivum constructum est ab ipsis carceribus liberatus fuit cum sententia per predictum Reverendum inquisitorem promulgata in eius favorem attenta maxima deffensione huius homini christiani natura et non ex stirpe judeorum quem aliqui falso accusarunt nam illi falsi testes praetendebant ipsum argentarium perperam dixisse se non credere esse paradissum infernum et purgatorium. Est nam in ipsa sententia exaratum quod novem probi homines christiani natura quos in testes predictus aurifaber produxerat unanimiter (pone unanimter) et medio juramento ad Sancta Dei quattuor evangelia manibus eorum corporaliter tacta et juxta canonicas sanctiones eorum depositiones facerent quippe qui dixerunt se credere praedicta verba hereticalia per praedictum argentarium quem catholicum in fide esse videbant nunquam prolata fuisse quia talia verba nunquam catholici pronuntiant sed heretici et damnati. Et prolata predicta sententia fuit 

eidem per ipsum inquisitorem injuncta penitentia quod per sequentem diem dominicum ipse argentarius sine calciamento et cum sola tunica ac uno in manibus cereo accenso tenens officium divinum ac missam maiorem pedes audirent ut fecit. Et (pone El) scitote quod predictus reverendus inquisitor priusquam predictam sententiam promulgaret convocavit magnum consilium in jure peritorum XII numero in sacra pagina professorum et XII numero ¡n jure canonico doctorum eiusque lecta inquisitione recepta adversus praedictum catholicum aurifabrum et habitis ac collectis votis praedictorum XXIIII seniorum ac jureprudentium memoratam protulit sententiam nemine discrepante. Quae quidem sententia in et pro huiusmodi re lata est annotatione ac memoratu digna. 

Et nihilominus die anno mense et loco praefatis Manuel Guasch tinctorarius civis Barcinonae se purgavit canonica purgatione quemadmodum fuerat et injunctum adhibita ipsi penitentia loco modo et forma praedictis. 

Sententia adversus hereticos in fuga arreptos Christi imaginem verberantes ac vituperantes. 

Rem nephandissimam ac in hac urbe Barcinonae inauditam sceleratissimi neophiti perpetrare non dubitarunt in Jesum-Christum et eius sacratissimam matrem semper virginem Mariam et propterea Reverendus frater Alfonsus Spina inquisitor praefatus processum (ut est de more) adversus hos sceleratos fieri mandavit. Tandem lata ac publicata sententia die XXIII maii anno a nativitate Domini MCCCCLXXXVIII in praemisso cadafallo facto apud plateam Regis supra scriptam ubi praedictae tres mulieres una cum viginti statuis duplicatis condemnatae fuere et in ignem combustae notarius huius Sanctae inquisitionis per me P. M. Carbonellum Regium Archivarium rogatus et requisitus depromere et tradere curavit mihi eidem Archivario ipsam sententiam latam tam contra Franciscum Vitalem filium Francisci Vitalis quondam mercatoris et Violantem uxorem Guillelmi Fabra curritoris auris quam etiam contra plures alios in huiusmodi peccato nephandissimo intervenientes et consentientes jamdudum ab hac urbe in fugam arreptos. In qua quidem sententia vernacula lingua haec verba comperi in effectu inter alia que brevitatis gratia omittere mihi placuit. 

Los dits Franci Vidal e la dita Violant muller del dit Guillem Fabra ensemps ab molts daltres aqui nomenats se applegaren un dia en una casa daquesta ciutat e en gran vituperi e scarn de nostre Redemptor Jesu-Christ prengueren un crucifix de fust e aquell lansaren per terra e calcigaren ab los peus fangosos uns apres altres e hu dells ab una correja despasa assotava dit Crucifix e un altre dells prenia fanch e lansavel en la fas del dit Crucifix e un altre dells faea altre presonatge (personatge) ço es que prenia la sua ma e metties aquella en la boca a manera de trompa trompejava e apres nos fartaven tots de pendre lo dit Crucifix e ab gran avalot lo colpejaven en tant quel lansaren per la scala avall e hu dells com a scelerat no dubta de dissimularse ço es que fingia per scarn que ell era la Verge Maria e ab gran attreviment no dubtuva (dubtava) dir.  

- Yo so la Verge Maria no haveu vergonya e temor de Deu de fer aquestes coses tant damnatissimes. - E venian apres los altres e no dubtaven de dir e respondre. - Per ço les fem com nos ve be.

- Et de his hactenus. 


Die decimo januarii anno a nativitate Domini MCCCC octogesimo nono fuerunt graemio Sanctae matris Ecclesiae reconsiliatae secrete apud Regium Palatium memoratum Elionor et Isabel filiae supra scripti Petri Badorch reconsiliati. 


Alio die scilicet lune IX mensis februarii anno a nativitate Domini MCCCCLXXXIX festo divae Apolloniae fuit facta alia publicatio adversus hereticos in heretica pravitate depraehensos. Cuius quidem publicationis tenor talis est.

Jam ruminatis inquisitionum processibus per Reverendum patrem inquisitorem fratrem Magistrum Alfonsum Spina memoratum et quosdam in utroque jure professores et prolata sententia adversus Antonium Raimundum Corronum bibliopolam Joannam conjuges et Michaelem Socarrats cotamalarium cives praedictae civitatis nec non adversus subscriptos profugos loco quorum statuae decem ut est de more factae fuere quos quidem tres et profugos pro hereticis condemnatos peractisque prius apud plateam Regis praedictam cadaphallis sermonesque et aliis serimoniis quae die festo divae Julianae ibidem factae extiterant quemadmodum supra scribuntur sic condemnatos Curiae seculari e vestigio tradere non dubitavit inquisitor memoratus. 

Et his complectis ipsi tres condemnati cum magna populi caterva associati una cum praedictis X statuis ad locum supra scriptum ubi heretici concremantur iter arripuere modo et forma predictorum aliorum damnatorum et illic fuerunt una cum statuis per carnificem 

strangulati prius et confestim eorum corpora in cinerem reversa. Quorum animae si in fide Christi ut fertur e corporibus exiere in pace semper requiescant. 

Nomina vero illorum et illarum pro quibus statuae praedictae factae et combustae fuere sunt haec quae sequuntur. 


Guillelmus Jorda sedarius morabatur in platea Trinitatis.

Uxor praedicti Guillelmi Jorda.

Violans quae fuit uxor Galcerandi Sunyer quondam mercatoris morabatur in vico Lato.

Blanquina uxor Gondisalvi veteramentarii morabatur in Callo judeorum. (Call dels jueus)

Joannes Girgos Regius Scriba morabatur apud pagum vulgo dictum de la Cucurella. 

Constancia uxor ipsius Joannis Girgos. 

Dalmatius Cartella mercator pannarius vulgo botiguer morabatur in vico de Mari.

Guillelmus Costa curritor auris morabatur in platea Trinitatis.

Clara uxor Joannis Bonanati mercatoris morabatur juxta cenobium de Mercede.

Isabel eiusdem Clarae neptis sive neboda.

Nicolaus Lybia mercator morabatur in platea Vini. (Plaça del vi) 

Uxor praedicti Nicolai Lybia.

Filia predicti Nicolai Lybia quae est uxor cuiusdam cognomento Ferrarius qui moram trahebat apud Regnum Siciliae.

Joannes de Becols barbitonsor natu maior morabatur in vico vulgo dicto de la Bocaria. (Boqueria) 

Franciscus Andreas.

Joannes Andreas morabatur in vico de Beseya.

Violans uxor Bernardi Januarii oppidi Perpiniani.

Joannes Alfonsus Regius Scriba qui fuit secretarius domini Regentis officium Gubernatoris in Principatu Cathaloniae morabatur in vico paleae juxta plateam Novam. (prop de la Plaça nova)

Joannes Naves lusor morabatur in platea Trinitatis.

Manuel Naves sedaçarius sive sedacer frater cuiusdam cognomento Naves qui morabatur in predicto Callo.

Berengarius Gual morabatur in vico de la Tapineria. 

Cabestany cognomento Sororius Joannis de Sent Jordi jam supra ex damnatis subscriptis.

Gabriel Arguens tinctorarius.

Clara ipsius Gabrielis uxor.

Isabel soror ipsius Gabrielis.

Joanna ipsius Gabrielis mater.

Galcerandus dez Valls morabatur in vico den Carabaça. 

Joannes Balle morabatur in platea Trinitatis.

Simon Balle morabatur in vico de Mari.

Serventa cognomento Vidua morabatur in praedicto vico de Mari. 

Isabel et Elionor eiusdem viduae filiae.

Uxor Jacobi Arguens tinctorarii.

Filiae ipsius uxoris Jacobi Arguens.

Joannes Lybia morabatur in vico de Beseya.

Dalmatius de Queralto mercator morabatur juxta caenobium Sanctae Mariae de Mari. (Cenobio de Santa María del Mar)

Mater predicti Dalmatii.

Uxorque ipsius Dalmatii de Queralto. 


Publicatio quatuor personarum in heretica pravitate depraehensarum facta in Ecclesia Barcinonensi die scilicet veneris XIII mensis marcii anno a nativitate Domini MCCCCLXXXIX. 

Joannes Corro bibliopola filius praedictorum Antonii Raimundi Corro et Joannae eius uxoris pro hereticis condemnatorum et concrematorum. (cremats)

Isabel uxor Bartholomei Sartre bibliopolae quem vulgo libratarium appellant.

Jacobus Corteyll frumentarius. (forment : formenter)

Clara ipsius Corteyll uxor.

Alduntia Cercossa vidua.

Isabel Beneta ipsius Alduntiae filia uxor Dominici Carbonell botigarii non conversi sed ex natura christiani.


Ex his predictis sex scilicet quattuor mulieribus et duobus viris ipsi viri cum praedicta vidua et eius filia ut est de more a carceribus liberati fuere die veneris proxime dicto praetitulato XIII martii anno salutis MCCCC octogesimo nono pro audienda sententia eorum delictorum tanquam in heretica pravitate deprehensi ac convicti quam ipso die recedentes ab Regio palatio processionaliter supervestibus depictis induti ac mittras in capitibus eorum et earum deportantes et ad Sedem huius urbis Barcinonae accedentes et in cadafali quod ibidem factum erat existentes et missam et sermonem ac totum divinum officium sic audientes sententiam ipsam ubi eorum delicta ac hereses describebantur patienti animo audierunt quaquidem sententia omnes praedicti sex fuerunt condemnati ad carceres perpetuos cum misericordia. Et his peractis praefatus Reverendus inquisitor cum comitiva sui alguazirii et aliorum suorum officialium et ministrorum associatus cruce erecta et cum praedictis sex reconsiliatis processionaliter ad palatium praefatum se contulit et ejus iussu ipsi sex reconsiliati supervestes et mittras deposuerunt et ad faciendam penitentiam duraturam per annum et ultra si ipse inquisitor voluerit in carceres praedicti Regii Palatii ilico se recluserunt scilicet ex praedictis sex Joannes Corro filius Antonii Raimundus Corro heretici condemnati Jacobus Corteyll Alduntia Cercosa (antes con ss) et Isabel Beneta duae vero aliae mulieres scilicet Isabel uxor Bartholomei Sartre et Clara uxor Jacobi Corteyll quae cum pastariis ad (pone adi) praedictam ecclesiam venerant nam in ipsis pastariis aegrotae jacebant ad domos earum meritorum reversae sunt ubi tanquam carceribus mancipato vitam agere tenentur quousque penitentiae tempus compleverint fidejussoribus idoneis inde praestitis Reverendo inquisitori prefato. 


Preterea anno die et mense proxime scriptis cum comitiva praedictorum sex reconsiliatorum ad carceres condemnatorum ad praedictam cathedralem Ecclesiam accesserunt sequentes qui post gratiam fuerunt reconsiliati gremio Sanctae matris Ecclesiae quorum nomina sunt haec.


Elionor Jonquers vidua uxor Joannis Jonquers quondam argentarii sive aurifabri. (platero; plater; plata, argent, AG)

Eulalia ipsius Elionoris filia uxor Francisci Guerret supradicti carceribus condemnati.

Isabel uxor Gasparis Darnius.

Elionor uxor Joannis Raimundi Corro supra ad carceres condemnati.

Violans uxor Lodovici Alenya.

Joannes Sastre coraliarius. 

Agnes vidua uxor Pauli Salvat variopolo quondam. 

Mandina uxor Petri de Casasaia veteramentarii. 

Francina vidua uxor Joannis Ballestarii quondam cortinarii. 


Sequitur alia publicatio octo personarum in heretica pravitate depraehensarum facta in Ecclesia Barcinonae die scilicet mercurii XXI mensis octobris festo XI millia Virginum anno a nativitate Domini MCCCC octogesimo nono. 


Petrus Marimon dez Pla dicto lo Jugador. 

Lodovicus Alenya. 

Elionor uxor Lodovici Clementis. 

Isabel vidua quae fuit uxor Francisci de Sos. 

Elionor Matamala concubina praedicti Marimon. 

Petrus Marimon dez Pla natu minor. - Alduntia domicella. Ambo filii praedicti Petri Marimon. 

Mundina uxor quae fuit Christofori Bosch. 

Et memoria tene quod praefatae octo personae modo et forma assueta et serimoniis ac solemnitatibus in primis factis condemnataeque carceribus perpetuis cum misericordia ad carceres sunt reversae et ibidem per annum et amplius ad arbitrium praedicti Reverendi inquisitoris penitentiam sunt acturae. 



Processio intra tempus Gratiae in civitate Tarraconae. 


Apud Ecclesiam Sanctae Teclae civitatis Tarraconae reconsiliati subscripti qui illuc venerant ut est de more processionaliter peracto divino offitio ad monasterium fratrum praedicatorum situm extra et prope maenia ipsius civitatis Tarraconae unde iter arripuerant cum eadem processione se contulerunt die sabbati XVIII mensis julii anno a nativitate Domini MCCCCLXXXIX quam processionem omiseram supra loco scilicet suo continuare. Quarum quidem personarum nomina hec sunt. 


Reverendi domini Alfonsi Spina Inquisitoris memorati ibidem cum sua Curia sive consistorio existentis mandato prius facto in ipsa processione affuerunt sequentes reconsiliati. 


Andreas Colom.

Franciscus Vilagut tarraconensis. 

Lodovicus Morato. (Morató)

Joannis Gomis.

Gabriel Alenya.

Joannes Nicolaus Montisalbi.

Franciscus Garriga.

Gabriel Falco.

Paulus Sanctius sive Sanç Rividolms. (Riudoms) 

Tecla Alamanya vidua.

Angelina uxor Francisci Simo.

Beatrix uxor Francisci Vilagut.

Violans vidua uxor quae fuit Gabrielis Colell quondam.

Blancha uxor Andreae Colom. 

Alduntia uxor Raimundi Ribelles de Monterubeo. (Mont roig)

Beatrix uxor Gabrielis Torrents oppidi seu villae de Alcover.

Francina Colom vidua.

Blanquina uxor Manuelis Ribelles Tarraconensis.

Blanquina Roja vidua uxor quae fuit Bernardi Roig quondam villae de Vallibus. (Valls)

Clara uxor Lodovici Morato.

Violans vidua uxor Jacobi Morato quondam.

Elionor uxor Joannis Gomis.

Violans vidua uxor Gabrielis Alenya quondam oppidi seu villae Montisalbi. (Montblanc, también Montalbán)

Francina Ferrera vidua uxor quae fuit Raimundi Ferrarii de Busquetes.

Elionor uxor Francisci Bennaçer villae seu loci de Falcet. (Falset, Falçet, Tarragona)

Isabel uxor Pauli Sanç.

Isabel uxor Francisci Rams Rividolms. 


Omnes praedicti sunt neophyti seu conversi lares (llars, llar : fuegos por los que se hacía el censo) habentes in Archiepiscopatu Tarraconae.

Peracta praemissa processione et jam antea ad instantiam fisci procuratoris exaratu processu et promulgata sententia per praefatum Reverendum inquisitorem adversum proxime nominatos reconsiliatos ut est moris idem reconsiliati flexis genibus coram praefato domino inquisitore abjurarunt in haec verba vernacula lingua concepta. Et facta abjuratione predictus Reverendus inquisitor de articulis fidei Sanctae Catholicae eos certiores fecit legendo prius qui ad divinitatem pertinent deinde qui ad humanitatem ita quod sic in fide instructi et exacta penitentia ad proprios lares rediere. 

Forma abjurationis. 

Nosaltres Andreu Colom Franci Vilagut etc. (describantur gradatim nomina praedictorum) conversos tots del Archabisbat de Tarragona de nostra libera franquea agradable e spontanea voluntat abjuram detestam renuntiam apartam e lunyam de nosaltres (pone nosaltret) tota e qualsevol heretgia e en special aquesta de que som infamats e testificats la qual nosaltres havem confessada ço es de judeiçar e de guardar e observar les cerimonies de la Ley de Moyses e fer los ritus e cerimonies e les solemnitats dels jueus les quals en special quiscu de nosaltres ha confessades les quals mes largament son contengudes en la sentencia que contra nosaltres ses donada e declarada e confessam de la nostra propria boca ab pur e vertader cor la Sancta fe catholica la qual te preica segueix monstra e ensenya la Sancta mare Esglesia de Roma e aquella tenim volem e promettem tenir e seguir e en aquella volem perseverar e morir e nunqua nos volem apartar ni partir de aquella. E juram per nostre Senyor Deu e per los seus Sancts quattre evangelis davant nos posats e per lo senyal de la Santa Creu + de star e esser subjectes a la obediencia del beneventurat mosenyer Sanct Pere princep dels Sancts Apostols e Vicari de nostre Senyor Deu Jesu-Christ e del nostre molt Sanct Pare Innocent Papa vuyte (Inocencio VIII) lo qual vuy en dia regeix e governa la Sancta Esglesia catholica e apres dell als seus successors que a ell canonicament succeiran e de nunqua james apartar nos e lunyar nos daquesta obediencia per alguna persuasio heretica e en special per aquesta judaica heretgia. E per tots temps perseverarem e starem en la unitat e congregatio de Sancta mare Esglesia e serem tots temps en defensio de la Sancta fe catholica christiana e perseguirem tots aquells qui contra aquella seran ne veuran e manifestarem e publicarem aquells e james nons ajustarem nins applegarem a ells ni ab ells ni creurem en llurs vanes e folles creençes ni en llurs dits ni en llurs obres ni los reebrem ni acullirem ni los defendrem nils consellarem ni favorirem directament ni indirecta publicament ni amagada per obra ni per senyal ni per algun dit. E si contra aquestes coses en algun temps farem o veurem volem que caygam e encorregam en pena de relapsos e siam malaits e excomunicats e ab los heretges deputats al foch e ab los condemnats siam porcioners en lo infern.

Et praeinserta abjurationis forma in aliis reconsiliatis tam in hac Catalanorum provintia quam alibi semper observatur licet hucusque nulla per me facta extitit mentio. Veniamus nunc ad alios reconsiliatos perpetuo carceri condemnatos per praedictum Reverendum Inquisitorem apud Urbem Tarraconam. 

Die quinta martii anno a nativitate Domini MCCCCXC fuerunt reconsiliati et carceri perpetuo condemnati apud urbem Tarraconam. 


Ferrarius Colell textor vellorum. 

Alduncia eius uxor.

Joanna uxor Manuelis Torres Tarraconensis. 

Isabel vidua filia den Macip filia cuiusdam cognomento Piera. 

Violans uxor Francisci Piera villae Falceti. 

Beatrix uxor Gabrielis Ribelles villae Falceti. 

Elionor domicella filia Angelinae Garriga pro heretica condemnatae.

Gispertus de Sancta-fide praedictae villae de Falcet.

Constancia Martines uxor Petri de Susana civitatis Barcinonae. 

Die veneris XIIII maii anno praedicto fuerunt reconsiliati et condemnati carceri perpetuo apud urbem Tarraconam. 


Magister Lodovicus Ribellis chirurgicus villae Falceti - Gabriel Ribelles barbitonsor - Joanna uxor Michaelis Benedicti - Lodovicus Ribelles jurisperitus Villafranchae Penitensis (Villafranca del Penedés). Omnes tres filii praedicti magistri Lodovici Ribelles. 


Die veneris XII martii anno praedicto MCCCCLXXXX apud urbem Tarraconam fuerunt pro hereticis condemnati et combusti (quemados; cremats) sequentes. 


Manuel Torres textor velorum.

Angelina Garriga uxor Gabrielis Garriga officio vulgo nuncupato custurera utens.

Isabel uxor Petri Macip Tarraconensis pro heretico condemnati.

Constancia uxor Lodovici Ribelles chirurgici villae de Falcet. 

Eulalia uxor Francisci Garriga praedictae villae de Falcet. 

Elionor Funes vidua uxor que fuit Gabrielis Funes loci de Riudolms. 


Die mercurii vigilia anuntiationis sacratissimae semper virginis Mariae Dei matris qua computabatur XXIIII mensis martii anno praedicto MCCCCLXXXX apud plateam Regis urbis Barcinonae factis serimoniis et actibus assuetis fuerunt Brachio (brazo; braç) sive Curiae Saeculari traditi pro hereticis condemnatis hi duo sequentes qui ipso quidem die fuerunt combusti apud locum destinatum extra predictam urbem vulgo nuncupatum Lacuna sive Canyet. 


Petrus Ballester coralarius.

Isabel uxor Antonii Ferrarii curritoris auris filia quae fuit Jacobi de Sos quondam mercatoris tanquam heretici sepulti in prefato loco del Canyet. 


Die autem praedicto XXIIII martii anno MCCCC in praedicta platea Regis scilicet in cadafallo ubi praedicti duo heretici pro sententia eorum audienda existebant fuerunt condemnati et Brachio seu Curiae Saeculari traditi in statuis sequentes pro hereticis condemnati. 


Gabriel Miro magister in artibus et medicina. 

Blanquina ipsius magistri Miro uxor. 

Bernandus (Bernardus) Morvedre curritor auris morabatur in platea vulgo dicta den Camprodo. (plaza den Camprodó, Camprodón)

Bernardus Benet curritor auris morabatur prope palatium Archiepiscopi.

Alduntia uxor Joannis Valls botigarii morabatur ¡n vico de la Tapineria.

Francina uxor Leonardi Benet.

Franciscus Badia textor velorum filius cuiusdam texillarii sive deuer qui morabatur in platea Trinitatis.

Blanquina uxor Raphaelis Monço. 

Euphrosyna uxor den Marques neptis sive neboda den Sentmanat.

Franciscus Falco mercator et eius uxor in vico vulgo dicto den Gimnas.

Alduntia uxor den Garret quondam.

Bernardus Jacobus mercator et eius uxor.

Lodovicus Vitalis mercator et eius uxor.

Galcerandus Castell coralarius et eius uxor.

Gaspar Vinyes mercator morabatur in vico dels Ollers.

Gabriel Petrus mercator morabatur in vico de Beseya.

Violans uxor den Colomer mercatoris morabatur in Callo vulgo dicto lo Call. 

Gabriel Mercader olim Locumtenens Thesaurarii.

Angelus conversus morabatur in vico dels tres llits.

Beatrix uxor Joannis Scales quondam. 

Gratiosa et Columba filiae Gasparis Domenech Sedarii quondam.

Gaspar filius Gasparis Domenech.

Gabriel Bellcayre.

Lodovicus Bellcayre.

Antonius Serra morabatur in vico de Mari. 

Marcus de Parets mercator filius Bartholomei de Parets.

Quidam cognomento Bonanatus curritor jocalium morabatur in Callo dicto vulgo den Sanahuja.

Isabel uxor Baltasaris Foguet barbitonsoris morabatur in vico vulgo dicto dels Banys nous.

Elionor filia Francisci Scales soror Raimundi Scales reconsiliati.

Joanna Besaluna uxor quae fuit cuiusdam cognomento Besalu Senioris.

Raphael Besalu - Franciscus Besalu fratres germani filii praedicte Joannae.

Quidam cognomento Bombarda Valentinus socrus Isabelis Valentinae.

Elionor uxor Joannis Caderona sucrarii morabatur prope domum de mossenyer Capell.

Jacobus Bonanatus curritor auris morabatur prope plateam de la Trinitat in vico per quem itur als Ollers.

Laurentius Benet morabatur in vico de Montcada.

Uxor Laurentii Salt quondam Senioris morabatur in vicco den Gimnas.

Laurentius Salt ipsius Laurentii... morabatur in praedicto vico den Gimnas. 

Uxor den Mascaro drogarii quondam morabatur prope fontem Callis.

Maria uxor Marci Macip morabatur in vico de Bonayre. 

Constancia uxor Manuelis Juliani coralarii quondam et 

Clara eius socrus et filiae scilicet 

Violans uxor den Colomer coralarii et

Elionor morabantur in vico dels Codols.

Mulier vulgo dicta Na Gempere uxor den Gempere Gomiç morabatur in quodam carrarono sito a tergo plateae de la Trinitat.

Paulus Vinyes mercator conversus morabatur prope plateam de Camprodo.

Quidam cognomento Paladar botigarius morabatur al trench de la Seu et

Florentina eius uxor et

Na Paladara la vella ipsius Florentinae mater et

Clara filia predicti Paladar morabantur a la Tepineria. (Tapineria más arriba)

Uxor Raimundi Vitalis morabatur in vico den Gimnas.

Franciscus Requesens magister in artibus et medicina morabatur in vico de Beseya.

Lodovicus Ripoll juponarius morabatur in vico dels Spaciers (especieros; especiers) prope Sanctum Jacobum (Sant Jaume).

Mater Dalmatii Cartella et - Joanna uxor predicti Dalmatii morabantur in vico de Mari.

Lodovicus Çalom sartor et - Michaela eius uxor morabantur apud plateam Trinitatis.

Antonia uxor Bartholomei Limona quondam coralarii et

Angelina eorum filia morabantur prope plateam Trinitatis.

Bernardus de Pau filius Benedicti de Pau quondam mercatoris morabatur in vico dels dies faynes.

Elionor uxor Ferrandi Caxado quondam morabatur in vico de la Bocaria. 

Filiae uxoris Pauli Tolosa senioris eius Pauli privigne scilicet. 

Francina uxor den Montço - Blanquina uxor Gasparis Sartre. Morabantur in vico del Regomir.

Alduncia et - Violans domicellae omnes privignae predicti Pauli Tolosa.

Franciscus Fortia filius spurius Joannis Fortia pro heretico condemnati. 

Francina soror germana Michaelis Domenech textoris velorum et est uxor del Salvat morabatur in vico del Regomir.

Francina vidua uxor quae fuit cuiusdam filii den Sos postea fuit uxor den Stopenya notarii Tameriti pro heretico condemnati.

Franciscus Pau caligarius morabatur in compito Sancti Justi et 

Beneta eius uxor.

Francina Tençes uxor den Tençes morabatur in vico den Carabaça.

Francina uxor Manuelis Puigmija filia Petri Badorch reconsiliati.

Garriga filius den Garriga balançarii morabatur prope capellam den Marcus. 

Guimera morabatur in vico den Simon Oller.

Gabriel Jacobus botigarius et - Isabel eius uxor morabantur in vico dels Cambis.

Gabriel Sartre filius Gabrielis Sartre quondam senioris morabatur prope vicum del Regomir.

Constancia uxor Jacobi Costa et

Joanna uxor den Cervello et - Isabel uxor den Viladecans filiae praedictae Constanciae.

Uxor Guillelmi Jacobi botigarii morabatur in vico dels Cambis vells.

Gaspar Bronto jener Michaelis Font morabatur in vico de la Carniceria den Sos.

Francina uxor Joannis Fortia pro heretico condemnato et 

Joanna et - Francina eorum filiae morabantur in vico dels Spaciers.

Isabel uxor Francisci Vitalis morabatur in vico-lato.

Vidua Sos morabatur in platea Campi-rotundi. (Camprodó)

Blanquina uxor den Gonçalbo de Sanctes lo vell soror germana Joannis Leo.

Gaspar de la Cavallaria et eius uxor morabantur in domo honorabilis Philippi de la Cavallaria sita in vico de Beseya.

Mulier cognomento Gual vidua morabatur in vico de la Tapineria.

Columba uxor Melchioris Badia botigarii canamassariae (cañamazo) morabatur in vico de Mari.

Quidam cognomento Carcasona morabatur in plano fratrum minorum.

Uxor Dalmatii Cirera morabatur in Callo.

Daniel Jorda textor vellorum morabatur in platea Trinitatis.

Elionor Paladara morabatur in Callo prope los Torners.

Eulalia Paladara morabatur in Callo.

Eulalia Colomera mater Galcerandi Colomer morabatur in Callo. 

Euphrosina uxor Francisci Benet curritoris morabatur ante hortum Archiepiscopi. 

Eulalia uxor que fuit den Burgos nunc autem den Valls filia Antonii Raimundi Corroni pro heretico condemnato et jam personaliter combusto. 

Quidam cognomento Navarro curritor animalium et - Isabel eius uxor morabantur in vico de la Bocaria.

Quidam alius cognomento Xorquano morabatur in Callo.

Franciscus Puigmija qui morabatur in vico de la Bocaria.

Francina uxor Danielis Jorda Sedarii morabatur in platea Trinitatis.

Uxor Raimundi Falco morabatur in vico den Simon Oller.

Uxor den Serra morabatur in vico den Sos.

Violans Fabra et - Eulalia eius uxor den Montbru curritoris auri morabantur in platea den Camprodo.

Alduntia uxor Manuelis Riera morabatur in vico dels tres lits (llits).

Agnes vidua que fuit uxor Laurentii Benet morabatur in vico de Mari. 

Jacobus Benet et - Alduntia eius uxor morabantur in vico lato. 

Joannes Bosch et 

Alduntia eius uxor filia Christofori Domenech.

Berengarius Valls et - Clara eius uxor morabantur in Callo. 

Jacobus Cartalla.

Francina uxor Laurentii Çatrilla quondam morabatur in vico de la Bocaria et 

Constancia ejus filia uxor cuiusdam cognomento Jonques argentarius. 

Angelus conversus morabatur in Callo.

Franciscus Vitalis nepos sive net Francisci Vitalis senioris morabatur in vico den Gimnas. 

Jaufridis Queralt et - Elionor eius uxor morabantur in vico den Serra. 

Joanna vidua uxor que fuit cuiusdam cognomento Molle jurisperiti consanguinea cuiusdam cognomento Teiadell jurisperiti et morabatur in domo ipsius Teiadell.

Joannes Badia coralarius morabatur ante fontem de Mari.

Joannes Cervello qui morabatur in domo de Besaluns.

Quidam cognomento Mercadell et - Isabel eius uxor morabantur in vico dicto la devallada del pou nou.

Jacobus Uguet frumentarius morabatur prope plateam divi Jacobi.

Rhothlandus de Sancto-Martino jurisperitus morabatur in vico vulgo dicto de la palla.

Michael Domenech textor velorum et - Blanquina eius uxor morabantur in vico del Regomir.

Marquesia uxor Petri Benet quondam morabatur in vico lato.

Margarita uxor Bernardi Benet soror germana Bernardi de Marco Andrea morabatur in vico de Beseya.

Michael Font coralarius morabatur in vico de la carniceria den Sos.

Mulier quedam cognomento Cartallana mater Gasparis Cartalla.

Petrus de Leonart Benet et - Clara eius uxor morabantur in vico de Mari. 

Quidam cognomento Palou parator pannorum lanae.

Raphael Julia et - eius uxor ac mater nomine Clara Boscha et filiae eiusdem uxoris predicti Raphaelis morabatur in vico dels Codols.

Raphael Fortia filius Joannis Fortia et 

Francina eius uxor.

Margarita uxor Raimundi Raro mercatoris et - Alduntia eius filia morabantur in vico de la Palla.

Hugo Bertran frater Joannis Bertran.

Quidam cognomento Viladecans textor velorum morabatur in platea Trinitatis.

Uxor Joannis dez Pla argentarii nomine Isabel.

Vidua Bonsenyor morabatur in vico lato.

Isabel uxor Raphaelis Cadarona et - mater ipsius Isabelis morabatur in vico de la Trinitat. 

Violans uxor Marci Fortia filia Bernardi Benet. 

Quae quidem personae supra scriptae pro hereticis condemnatae et earum statuae ut predicitur combustae sunt conversae seu neophitae quae ob Inquisitionis timorem ab hac Urbe Barcinona fugam arripuere tanquam perfugae

Depositio seu expoliatio garnachiarum crucibus crocei coloris depictarum quas per annum et octo menses vel circiter tam mares quam mulieres supra scripte juxta penitentiam eis injunctam portaverunt super eorum et earum personas palam et publice et continue usque in diem subscriptam. 

Ordo expoliationis supravestium ut vulgo loquamur garnachiarum

Scire vos velim o lectores huius tractatus quod die sabbati XXVII mensis martii anno predicto a nativitate MCCCCLXXXX prefatus reverendus dominus Alfonsus Spina inquisitor hereticae pravitatis et Vicarius in spiritualibus reverendi domini Barcinonensis Episcopi accersitis et congregatis omnibus predictis reconsiliatis apud palatium maius Regium (Palau reyal major) in hac Urbe Barcinone situm ubi ipse dominus Inquisitor suum fovet domicilium cum suis ministris ac reconsiliatis carceribus detrusis brevem orationem super eorum penitentia et defectibus concitavit. Tandem (ut ait) eorum misertus garnaxias seu supervestes quas tanto tempore pro eorum reatibus eos palam et publice portare injunxerat licet eas adhuc dimittere non deberent ob ipsorum pravitatem et modicam ad crucem devotionem ut cognoverat deponi jussit hoc modo quod ipsi reconsiliati omnes in proximo die festo secundo Pasche resurreccionis Domini missam audirent in Ecclesia parrochiali beatae Mariae de Pinu huius urbis Barcinonae. Qua audita sic omnes congregati nudis pedibus cruceque erecta processionaliter iter arriperent ad sacellum illud devotissimum Sacratissimae semper virginis Mariae Dei matris Sanctissimae quod vulgo Montemserratum  (Montserrat) appellant additis tamen eis tribus vel quattuor fratribus conventualibus monasterii praedicatorurn predicte Barcinonensis urbis et totidem sacerdotibus non religiosis qui eos cum processione ad ipsum prestitutum locum sacrum propriis expensis garnachias portantium associarent. Deinde audita in primis missa in ipso loco et oblatis unusquisque prefatae Virgini Dei matri denariis duodecim mixtis cum lucerna ardenti et peracta ibidem vigilia una jussit predictas omnes garnaxias seu vestes extra et juxta portale maius prefati sacelli loco tamen patulo et eminenti pendentes apponi et dimitti ad futuram rei memoriam. Et his peractis contentabatur (ut dixit) ut unus quisque ad suos lares ad urbemque Barcinonam rediret et per ipsam urbem absque garnaxiis sed vestitus ut caeteri alii de natura christiani incederet dimissis tamen vanitatibus ac pompis primevis cum amodo portare supra corpus non possint aurum argentum vestesque coccineas et alias ut in praeceptis eis traditis latius exaratur. Quequidem omnia singulaque suprascripta in actum deducta fuere attestor et fidem facio quia vidi et audivi ego ipse Scriba et Archivarius Regius memoratus. 


Ne verbis immoremur postquam jam modus et forma in hereticos procedendi supra deducuntur et pleraque ad officium Inquisitionis pertinentia accipe brevi sermone nomina illorum qui pro hereticis condemnati fuere in civitate Gerunda. 


Die lune XIIII mensis februarii anno a nativitate Domini MCCCC nonagesimo primo in civitate Gerunda praefato inquisitore magistro Alfonso Spina cum sua curia personaliter existente fuerunt pro hereticis condemnati et Curiae seu Brachio saeculari in statuis traditi infrascripti. 


Franciscus Falco et

Elionor eius uxor.

Joannes Vitalis Samso et ejus uxor. 

Bernardus Vitalis Sampso.

Violans uxor Bernardi Vitalis.

Blanquina Falcona. (de Falco : Falcó : halcón) 

Bernardus Mercader maior natu. 

Dalmatius Mercader natu minor.

Daniel Mercader.

Angelina uxor predicti Danielis.

Angelina filia Dalmatii Mercader que fuit magistri Jacobi Falco quondam medici nunc vero uxor magistri Karoli Faena oppidi seu villae Perpiniani.

Elionor uxor Jacobi Benet.

Petrus Falco. 

Clara uxor predicti Petri Falco. 

Mattheus Sampso. 

Violans uxor ipsius Matthei Sampso. 

Violans uxor Bernardi Sampso quondam. 

Uxor Francisci Marci Andree - Uxor Bernardi Macip - Uxor Bernardi Costa filiae predicti Bernardi Sampso quondam.

Joanna vidua que fuit uxor Lodovici Dala quondam. 

Violans uxor Guillelmi Andree.

Violans filia ipsius Guillelmi Andree.

Guillelmus Andreu pater ipsius Violantis. (Violante : Yolanda)

Bernardus Guillelmus.

Blanquina uxor ipsius Bernardi Guillelmi.

Joannes Montpeller.

Elionor filia Joannis Vidal Sampso que est uxor Guillelmi Rodon.

Falcona Roca vidua.

Euphrosyna uxor Petri Cabrit natu minoris.

Joanna uxor quae fuit Andree Vitalis. 

Isabel filia Bernardi Vidal Sampso que est uxor Joannis Vidal filia Honorati Vidal.

Omnes proxime dicti sunt neophyti seu conversi civitatis Gerunde. 


Quia pestis in civitate Barcinone cesavit revertitur predictus Inquisitor ad hanc urbem ubi processum continuavit in hunc qui sequitur modum. 


Die veneris decimo mensis junii anno a nativitate Domini MCCCCLXXXXI in civitate Barcinona praefato reverendo inquisitore cum sua curia personaliter existente et apud plateam domini Regis fuerunt sententialiter pro hereticis condemnati et brachio seculari traditi hi tres sequentes qui ilico per officiales ipsius brachii saecularis fuerunt capti adducti ad locum destinatum vulgo nuncupatum Canyet ubi fuerunt combusti. 


Joannes Morell cotamallarius. 

Bernardus Pla cursor. 

Euphrosyna uxor Gabrielis Montzo campsoris civis Barcinone. 


Ibidem proxime dictis die et anno personaliter et modo praemisso existente prefato reverendo domino Alfonso Spina inquisitore pro hereticis condemnati et brachio seculari in statuis traditi sequentes fuere. 


Mater Joannis de Santjordi quondam Regii Secretarii pro heretico condemnati. 

Galcerandus Sunyer larem foventi in vico lato civitatis Barcinonae.

Gaspar Cartala morabatur in vico de Beseya.

Gabriel Dalmau morabatur in vico del Carme.

Jacobus Pau et - ejus uxor morabantur in plano monasterii fratum (fratrum) minorum (hermanos menores) Barcinonae. 

Jacobus Costa morabatur in platea Trinitatis ejusdem urbis.

Joannes Bonanatus curritor jocalium morabatur in Callo.

Petrus Amat et ejus uxor.

En Nadal botiguer et ejus uxor et Alduntia eorum filia. 

Alduntia uxor Francisci Andree.

Francina Junyent.

Uxor den Far caligarii morabatur in Callo.

Elionor Arguens morabatur in platea den Camprodo.

Isabel uxor Galcerandi Cartella sororia sive cuyada (cunyada : cuñada) uxoris Petri Benet.

Galcerandus Cartella predictae Isabelis maritus.

Uxor Joannis Sauri.

Uxor den Badia corallarii soror magistri Gabrielis Socarrats conventualis monasterii Sancti Augustini Barchinonae.

Joannes Oliver de Valencia et 

Ursola eius uxor et

Alduntia ipsius Ursolae germana.

Franciscus Bertran frater germanus uxoris Dalmatii de Queralt.

Franciscus Rodo Botigarius morabatur in vico de la Tapineria.

Maria uxor Marci Macip morabatur in vico de Bonayre.

Marcus Fortia filius Joannis Fortia.

Joannes Bertrandus mercator morabatur in vico vulgo nuncupato de la Merce.

Manuel de Res gener Joannis Vilella.

Chatherina vidua quae fuit uxor Bonanati Hugueti quondam.

Joannes Bosch morabatur juxta fontem Sanctae Mariae de Mari.

Uxor den Campells botigarii morabatur in vico vulgo appellato La boria.

Joannes de Heredia sartor morabatur in vico de la Bocaria.

Joannes Leo filius Joannis Leo morabatur in vico-lato.

Joannes Caderona sucrarius morabatur juxta domum de mossen Capell sitam in vico de la Merce.

Quedam mulier nomine Joanna morabatur in domo den Cadarona.

Nurus den Leo que morabatur juxta macellum den Sos. 

Laurentius Andreas et 

Joannes Andreas mercator ipsius Laurentii pater morabantur in vico den Correger.

Omnes filiae den Mascaro drogarii quondam quae morabantur juxta fontem Calli.

Petrus Palou morabatur juxta fontem beatae Mariae de Mari.

Uxor den Font botigarii filia cuiusdam cognomento Paladar morabatur in vico de la Tapineria.

Alduntia filia den Cabrera quae est uxor Bonanati Sever morabatur a la Boria. 

Avinio botigarius de telaria morabatur in vico predicto de la Boria.

Balerna veteramentarius morabatur al Call.

Benedictus Gordiola sedarius vulgo seder et eius uxor morabantur in platea Trinitatis.

Bernardus Fabregues mercator telarius sive botiguer de teles et 

Francina eius uxor morabantur in vico de la Tapineria. 

Blanquina filia Francisci Paladar que est uxor den Far caligarii morabatur in platea divi Jacobi Barcinonae.

Guillelmus Costa morabatur in vico dels tres lits.

Franciscus Requesens filius magistri Francisci Requesens medici.

Filius cuiusdam cognomento Roger morabatur in Callo.

Filia Francinae Çatrilla morabatur als banys nous.

Joan Rodrigo diplomarius sive giponer - Isabel eius uxor et - Franciscus Joannes eorum coniugum filius morabantur in vico dels Spaciers.

Quidam cognomento Font corallarius morabatur in vico macelli den Sos. 

Magister Franciscus Beçols barbitonsor morabatur juxta domum civitatis.

Franciscus Scales botigarius et - Francina eius uxor morabantur in vico den Sos.

Francina uxor Stephani Oliver capellarii de feltre morabatur in vico dels Cambis.

Na Gralla quae prenebat sive perfilava vela morabatur in vico dels tres lits. 

Benedictus Guordiola morabatur in vico de la Bocaria.

Gabriel Bonanat et - Joannes Bonanat fratres germani mercatores.

Gabriel Oliver filius Manuelis Oliver morabatur in vico den Gemnas (antes Gimnas).

Gabriel Guimera frater Joannis Guimera. 

Melchior Badia morabatur in compito vici de la Freneria.

Constancia uxor Joannis Falco botigarii telarum morabatur als Cambis vells.

Guillelmus Jacobus botigarius telarum et - eius uxor morabantur in predicto vico.

Jacobus Benet mercator morabatur in vico-lato.

Joanna soror uxor Bernardi de Ferreres curritoris morabatur in vico macelli den Sos.

Chatherina uxor cuiusdam cognomenti Angel morabatur in Callo. 

Uxor de misser Teiadell.

Quedam mulier que cum predicto misser Taiadell pro pedissequa moram traxerat morabatur in angiportis sive carrerono quo itur scilicet a vico de la Trinitat ad vicum dels Olers. 

Uxor Petri Antonii. 

Uxor Antonii Gual curritoris auri morabatur in vico dels Leons.

Alduntia filia Joannis dez Pla aurificis sive argenter. 

Mater Francisci Prats curritoris auris morabatur in vico Baraller.

Franciscus Bosch morabatur in platea Trinitatis.

Filia cuiusdam cognomento Moles diploidarii (antes diplomarius) sive giponer morabatur in vico de la Çabateria maris.

Mater cuiusdam religiosi nominati fratris Galcerandi Benet ordinis Sancti Augustini estque uxor Petri Benet.

Uxor Gabrielis Comte morabatur juxta plateam divi Jacobi.

Guillelmus Rodo et - ejus uxor morabantur in vico de la Tapineria. 

Joannes Guimera curritor auris morabatur in vico Maris.

Catherina uxor Bartholomei Gaya morabatur in vico dels Caldares. (Calderers : caldereros ?)

Vidua Fabra que fuit uxor cuiusdam quondam cognomento Fabra botigarii.

Euphrosyna uxor Alfonsi Vanover que morabatur ante januas portalis ecclesiae Sancti Michaelis. 

Elionor uxor Francisci Mascaro mercatoris sororis Danieli Jordani sedarii sive seder. 

Elionor Vidala sororia den Salt quondam neophyti.

Eulalia uxor den Amat corallarii.

Mater ipsius Eulaliae morabatur in vico den Sos. 

Elionor uxor Gabrielis Bonanat mercatoris morabatur juxta plateam Vini. 

Euphrosyna uxor Petri Moles botigarii morabatur in vico dels Spaciers. 

Quidam cognomento Font frater cuiusdam cognomento Font corallarii.

Angelina filia alterius ipsorum fratrum Font quae fuit uxor cuiusdam cognomento Navarro civitatis Ilerdae.

Francina uxor Berengarii Gual Andatoris bursae neophytorum. 

Raimundus Falco et - eius mater morabantur in vico den Simon Oller. 

Blanquina Çacoma.

Jacobus Cartella. 

Mater Benedicti de Ferreres. 

Joanna ipsius Benedicti soror morabatur in vico de la carneceria den Sos. 

Quedam nominata Na Gratiosa uxor cuiusdam Cerdonis quae morabatur in vico de la Deputatio. (Deputació, Diputació)

Joannes Costa filius den Costa curritoris morabatur prope vicum del Vidre. 

Joannes Rubert neophytus fugitivus. (Com Carlos Puigdemont)

Lodovicus Ripoll sartor filius cuiusdam mulieris cognomento Francoya que superioribus diebus jam flammis fuit supposita quia pro heretica fuit sententialiter condemnata.

Uxor praedicti Lodovici Ripoll.

Benedictus Mos et - ejus uxor morabatur in Callo.

Quidam cognomento Maçana mercator morabatur juxta macellum den Sos.

Magister Funes Cerdo - ejusque uxor morabantur in vico dels Speciers. (Spaciers más arriba)

Melchior Badia botigarius - ejusque uxor nomine Columba (Coloma) morabantur in vico de Mari.

Melchior Vergueta et - Francina eius mater uxor Antonii Vergueta morabantur in vico dels Caldarers. (Calderers)

Manuel Puigmija filius Joannis Puigmija Scriptoris mandati domini Regis pro heretico condemnati.

Petrus Buçot maritus Gabrielae Buçota quae pro heretica condemnata fuit combusta.

Petrus Garret filius de Na Garreta ejusque mater ac

Beatrix et - Alduntia atque - Florentina ejusdem Petri sorores.

Uxor Raimundi Vitalis quondam neophyti.

Quidam cognomento Roger qui fuit scriptor tincti sive tinct den Marquilles.

Socrus (sogra) Petri Miro neophyti quae morabatur in clivio sive muntada o devallada (subida o bajada) furni de Viladecols. 

Quidam cognomento Tremps gener Bernardi de Ferreres quondam presbyteri.

Uxor Gonçalvi de Sanctes fugitiva. (Como varias políticas catalanas)

Uxor den Oller textoris de listes morabatur in vico transverso supra plateam Campirotundi.

Isabel uxor cuiusdem cognomento Mercader morabatur in platea Campirotundi.

Isabel filia Angelinae Domenega socrus Melchioris Badia.

Isabel uxor cuiusdem cognomento Bosch fugitivi morabatur in plano Lullii.

Isabel filia Jacobi Darguens morabatur in vico de Sant Domingo. (¿Por qué no se le llama Sant Diumenge a Sant Domingo?) 

Violans eiusdem Isabelis soror morabatur in eodem vico. 

Omnes supra nominati sub proxime dicto kalendario sunt neophyti fugitivi huius urbis Barcinone. 

Ne reconsiliatorum nomina tegantur morae praemisso ad ea hic exprimenda procedamus. Scire tamen vos velim lectores quod die veneris XXVIII mensis octobris (quo die festus dies sanctorum Simonis et Judae celebrabatur) anno praedicto a natali christiano MCCCCLXXXXI apud ecclesiam huius Urbis Barcinonis subscriptae tredecim personae in heretica pravitate depraehense pro reconsiliatis publicatae fuere et peractis publicatione earum divinoque officio aliisque in similibus assuetis ipsae personae in carceres regrediuntur ad quos perpetuo tenendos cum misericordia Reverendus frater 

Alfonsus Spina memoratus eas processibus actitatis mediantibus damnavit excepto apostata infrascripto. 

Gabriel Monço curritor auris.

Franciscus Salvator sartor sive veteramentarius.

Franciscus Badia texillarius.

Gabriel Salvator sartor sive veteramentarius predicti Francisci Salvatoris frater et ambo prius fuerant judei in aetate adulescentiae. 

Baltasar Raimat corallarius. 

Joannes Fabra Pertusa mercator.

Petrus Joannes Sanant scriptor nepos sive nebot Bernardi Beget Scribae regestri.

Petrus Lodovicus Funes variopola.

Isabel Aguilona vidua uxor que fuit Michaelis Aguilo (Aguiló) quondam jupponarii.

Clara uxor Gabrieli Mir botigarii.

Beatrix uxor Martini Magallo. 

Blanquina vidua uxor quae fuit Petri Calom (Çalom) quondam magistri in artibus et medicina et quae fuit filia Antonii Ferrer quondam curritoris auris. Ipsa enim jam prius unam ex processionibus predictis secuta fuerat cum guarnaxia cruce signata. 

Mattheus Berenys apostata. Hic namque Mattheus Berenys primo usque ad aetatem (pone atatem) discretionis judeus fuit postea baptismum ecclesiae recipiens christianum se dixit usque ad jam suam provectam aetatem in qua apostatavit et sub Mahumeti (Mafumet, Mohamad y variantes, Mahoma) regula atque secta apud Lubiam regionem tempore multo vixit et tandem per christianos cum aliquibus sarracenis captus et cognitus (ut penas lueret) praefato inquisitori traditus fuit quippe qui videns illum apostasiam suam ita flentem confitentemque se corde fuisse et esse christianum licet ore christiani nomen abnegavisset misericordia lacessitus ad gremium Ecclesiae ipsum reduxit et apud Ecclesiam Barcinone una cum praefatis reconsiliatis existentem ab episcopo chrismate ungi iterum fecit et postea in crastinum diem ab carceribus illum liberavit certa es injuncta penitentia. 

Quae quidem praedictae tredecim personae reconsiliatae una cum infrascriptis XXXVIIII personis gremio ecclesiae reconsiliatis et post gratiam confessis vestimentis scilicet garnaxiis inductis in quarum qualibet a parte ante et a parte post crux domini nostri Jhesu-Christi magnae formae croceo colore depicta erat processionem per loca solita praedictae civitatis similiter garnaxiis similibus indutae singulas mitras in capite haereticorum more portantes uti unaqueque ipsarum XXXIX personarum singulas coronas sive mitras (las que llevan los obispos) in capite portabat facere non desinerunt. Quarum XXXIX personarum nomina sunt haec quae sequuntur. 

Benedictus Bellarbre corallarius. 

Bernardus Janer veteramentarius. 

Guillelmus Vincentius textor lini. 

Joannes Salvator sartor filius Gabrielis salvatoris.

Mattheus Bellarbre corallarius.

Paulus Canto tornarius. 

Agnes uxor Gabrielis Salvatoris praedicti.

Alduntia uxor Joannis Bardaxi Scriptoris.

Alduntia uxor Francisci Bosch textoris lini.

Angelina uxor Guillelmi Vincentii textoris lini.

Alduntia vidua quae fuit uxor Joannis Rodo quondam. 

Blanquina uxor Petri Sant Jordi variopolae.

Bonanata Torrelles uxor Raimundi Torrelles mercatoris. (no significa buena nata, sino bien nacida, como Bonanat, bonis natus)

Blanquina uxor Petri Joannis Sanant Scriptoris.

Eulalia Balestera (Ballestera) uxor Petri Ballester coralarii. 

Elionor uxor Bernardi Janer Variopolae. 

Eulalia Rovira vidua quae fuit uxor quondam Jacobi Rovira aurifabri sive argentarii.

Euphrosina uxor Pauli Canto pictoris.

Elionor uxor Simonis Falco sabonarii.

Euphrosyna domicella uxor Francisci Badia texillarii.

Eulalia domicella filia Benedicti Sancti-Jacobi (Sant o Sent Jaume).

Eulalia Guillelmi Duran merçarii.

Francina uxor Matthei Bellarbre corallariis.

Francina vidua quae fuit uxor Gabrielis Xameno.

Florentina uxor Petri Lodovici Fones (Petrus Lodovicus Funes más arriba) variopolae.

Joanna Cabrit uxor Joannis Cabrit sartoris.

Michaela uxor Lodovici Avinyo merçarii. 

Margarita filia Benedicti Sancti-Jacobi corallarii.

Margarita uxor Benedicti Bellarbre corallarii.

Matiana sponsa Gasparis Berrell filia Gabrielis Salvatoris sartoris.

Mandina vidua mater Joannis Fabra Pertusa. 

Paula Oluja vidua quae fuit uxor Gasparis Oluja quondam.

Sperantia uxor Francisci Salvatoris sartoris.

Serena domicella filia Michaelis Aguilo curritoris auris.

Violans uxor Pauli Aymerich.

Isabel Tamerida vidua quae fuit uxor Baltasaris Tamarit. 

Omnes praedicti sunt neophiti habitatores urbis Barcinonis. 

Sequitur alia publicatio subscriptarum personarum in heretica pravitate deprehensarum et carceri perpetuo condemnatarum pro penitentia que quidem publicatio fuit facta in Ecclesia barcinonensi die scilicet martis primo mensis maii festo apostolorum Philippi et Jacobi anno a nativitate Domini MCCCC nonagesimo secundo (1492) solemnitatibus que ut supra assuetis servatis. 

Imprimis (In primis) memoria teneamus quod mense aprili proxime lapso et hoc Maio mense per omnes terras et dominia Serenissimi domini Ferrandi secundi Regis Castellae Aragonum etc. domini nostri nunc faeliciter regnantis et Granatae regnum dominio suo subigentis quamplurimae praeconizationes de judeorum omnium expulsionibus ab omnibus praedictis terris et dominiis factae fuere dando et assignando eisdem judeis tempus trium mensium quorum ultimus finiet ultimo die julii proximo futuri intra quos sub pena mortis et bonorum omnium amissione ad alia regna et dominia se transferrent. 

Reconsiliati et carceribus perpetuis condemnati pro penitentia predicto die festo Sanctorum Phelippi et Jacobi apostolorum sunt hi qui sequuntur numero XXXIX. 

Benedictus Sanctus-Jacobus corallarius. 

Bernardus Campells mercator. 

Jacobus Marc vulgo garbelador de species.

Laurentius Canto texillarius.

Raphael Tranxer textor filius Joannis Tranxer. 

Petrus Rodo alias Çabata variopola. 

Alduntia uxor Gabrielis Puig. 

Blanquina Vilanova vidua quae fuit uxor Ferrari Vilanova quondam. 

Beatrix Boneta uxor Antonii Bonet Regii notarii pro crimine heresi in carceribus detrusi. 

Clara vidua uxor quae fuit Francisci Ferriz quondam medici. 

Elionor uxor Baltasaris Raymat (sale Raimat antes) corallarii.

Francina uxor Francisci Badia texillarii.

Gabriela Cabrida vidua quae fuit uxor Bernardi Cabrit quondam textoris. (Cabrita : esposa, mujer, uxor de Cabrito)

Gratia uxor Pauli Canto turnarii.

Joanna Ferrera vidua quae primo fuit uxor Gabrielis Ballester pictoris et ultimo Petri Ferrer quondam. (ferrer : herrero; inglés farrier, ferrier : el que pone las herraduras a los caballos, el que hierra, herrero, antiguo ferrero; ferrera : herrera)

Violans vidua quae fuit uxor Galcerandi Raymat quondam. 

Angelina domicella filia Joannis Trinxer maioris natu.

Gabriel Vilanova corallarius.

Marquesia domicella filia Bonanati Bernich corallarii. 

Alduncia uxor Bernardi Campells mercatoris.

Angelina uxor Laurentii Canto texillarii.

Euphrosyna uxor Michaelis Aguilo curritoris auris.

Violans uxor Petri Rodo variopolae.

Alduntia uxor Benedicti Sancti-Jacobi corallarii. 

Clara vidua quae fuit uxor Raphaelis Bellarbre quondam. 

Elionor domicella filia Antonii Bonet quondam Serenissimi domini Regis Scribae mandamenti. (scriba de manament del Rey)


Eodem die alia cum sententia. 


Michael Aguilo curritor auris.

Gabriel Portapa textoris.

Franciscus Domenech curritor animalium.

Bonanatus Bernich corallarius.

Joannis Castello curritor auris.

Guillelmus Duran mercator.

Francina de Pau uxor Bernardi de Pau.

Joanna Vilafranca uxor Manuelis Vilafranca.


Eodem die alia cum sententia. 


Elionor uxor Francisci Domenech curritoris. 

Isabel uxor Gabrielis Portapa. 

Joanna uxor Joannis Castello. 

Alduntia Castellona vidua quae fuit uxor Jacobi Castello quondam. 

Clara uxor Bonanati Bernich. 

Omnes supra scripti sunt neophiti degentes Barcinonae. 


Continúa en la sentencia a Benet Garcia

lunes, 25 de noviembre de 2019

ACTAS DEL COMPROMISO DE CASPE,


ACTAS DEL COMPROMISO DE CASPE, EN EL QUE FUE ELEGIDO REY DE ARAGON EL INFANTE DE CASTILLA DON FERNANDO.

INTRODUCCIÓN. (1)
(1) Damos principio a esta parte del proceso con las mismas palabras con que lo comenzó el notario, insertando a continuación la concordia firmada en Alcañiz entre los comisionados de los varios parlamentos, y que fue la norma a que hubieron de atenerse los nueve compromisarios elegidos en virtud de ella hasta llegar a la proclamación del soberano. 

ACTAS DEL COMPROMISO DE CASPE, EN EL QUE FUE ELEGIDO REY DE ARAGON EL INFANTE DE CASTILLA DON FERNANDO.


Núm. 410. Tom. 22. Fol. 2070.

Jesuchristi nomine devote et humiliter invocato cunctis et singulis per universos orbis terminos constitutis presentibus et futuris pateat evidenter: Quod dudum in mense madii anno a nativitate Domini millessimo quadringentessimo decimo illustrissimo et excellentissimo principe et domino domino Martino Dei gratia rege Aragonum Sicilie Valentie Majoricarum Sardinie et Corsice comite Barchinone duce Athenarum et Neopatrie ac etiam comite Rossilionis et Ceritanie sub cujus predecessorum recordationis eximie ac stirpis gloriose sceptro atque dominio virtuoso
amplissima regna et terre ipsa in pacis quiete et tranquillitatis dulcedine fuerant feliciter gubernata in monasterio de Valldonzella juxta civitatem Barchinone constructo personaliter residente prout humanis corporibus solet accidere idem dominus gravi fuit infirmitate percussus que velut mortis nuntia sic truculenter deseviit in eum quod ut verus tamen et ortodoxus christianus sicut Altissimo placuit die ultima ipsorum mensis et anni spiritum reddidit Creatori: ob cujus obitum ipsius regna principatus et terre amaritudinis calicem degustarunt gravisque doloris in eorum precordiis sensere pressuras cum per substractionem sue virtuose presentie qua ipsa regna principatus et terras fulgore prudentie rigore justitie limpiditate temperantie ac fervore fortitudinis et virtutis dono Dei inter ceteros mundi principes insignitus stupentius illustrabat se cernerent desolationis caligine obfuscatos. Sed graviori et amarissima subditorum dicti gloriosissimi principis viscera fuerunt commotione turbata et acriori doloris acerbitate commota quia nullum certum reliquit proh dolor successorem. Oh delira fortune cecitas inimica nature gratiarum noverca: quid tibi profuit duo illa illuminaria magna extingere videlicet serenissimum et triumphatorem invincibilem dominum Martinum regem Trianche in dictis regnis et terris ut primogenitum successurum et ejus postea gloriosissimum genitorem nullo sidere ut prefertur relicto et turbionem densum in predictis regnis et terris aspergere ubi lux exaltationis et letitie radiabat. Certe nihil: sed solita statera dolosa thesauros tuos distribuens gaudium in luctum liram in planctum et omne jocunditatis solatium in desolationis calamitatem et miseriam convertisti. Que cum sic ut accidit excellentissimus dominus rex predictus tamquam princeps sapiens eleganti spiritu et profunda circunspectione munitus jam ante sui obitum quodammodo presagiret querens suis regnis principatui et terris pacis commoda et
quietis solatia ejus dimittere post decessum magna et sollicita cura studuit perscrutari cui post decessum ipsius suum diadema regium spectaret cuique successio regnorum principatus et terrarum ipsius per justitiam pertineret: sed ingluvie mortis ut prefertur preventus ad perscrutationis
hujusmodi terminum non valuit pervenire. Cumque dierum vite sue constitutus in fine suscitatus ad quem suorum regnorum et terrarum successio pertinere arcana sue mentis dilucidans sic respondit: quod dicta successio illi post ipsius obitum perveniret cui per justitiam deberetur. Regna igitur et principatus terre predicta pro conservanda legalitate et fidelitate eorum preciosissima nullo pretio comparanda que inter alios preciosos lapides ipsius regie corone Aragonum clarioribus facibus reluceat tam propria consideratione quam regia ammonitione commota ad notitiam veritatis tanti negotii pervenire pre ceteris cupientes eorum parlamenta generalia mora et quacumque somnolenta lenticitate repulsis debite congregarunt prout de presenti sunt etiam congregata in quibus prosperitatibus et sollicitis studiis exquisitum extitit et tractatum qualiter et quomodo ad veritatem tam ardui negotii possent celeriter pervenire prout per processus et acta cujuslibet parlamenti potest difusius intueri. Tandem parlamenta predicta pluribus et solemnibus ambaxiatis et tractatibus hinc inde secutis ad concordiam quorundam capitulorum inferius insertorum per Spiritus sancti gratiam devenere: post quorum capitulorum concordiam atque firmam Deus scientiarum dominus volens in subditos dicte precellentissime corone Aragonum mira magnalia et magna mirabilia misericorditer opperari sic dictorum parlamentorum velle unanimitatis compagine solidavit in unum sicque in idem affectum et effectum fecit eorum dilabili concurrere voluntates quod de novem personis que juxta formam et modum dictorum capitulorum inferius insertorum in regnis principatu et terris predictis verum regem et dominum publicarent sine discrepantia concordarunt easque ad executanda et perfecta complenda predicta concorditer nominant et unanimiter eligent: prout hec et plura alia sub presentis processus compendio clarissime demostrantur. Ne igitur ea que de et super premissis fuerunt executioni deducta oblivionis valeant defectui subjacere imo potius eternis temporibus clareant et ut digna vinciti memoria longum conserventur in evum presens processus extitit compositus et formatus in quo primo capitula supradicta a quibus tota fere virtus et effectus prenarrati negotii derivatur et deinde omnia et singula que ipsorum vigore et alias super dicto negotio acta et secuta fuere seriatim et per ordinem subjunguntur.

Núm. 411. Tom. 22. Fol. 2071.

In Christi nomini: noverint universi: quod die lune intitulata quintadecima mensis frebroarii anno a nativitate Domini millesimo CCCC° XII° in presentia mei Raimundi Bajuli notarii ambaxiatorum parlamenti generalis Cathalonie principatus necnon venerabilis Bartholomei Vicentii
et Pauli Nicholai notariorum parlamenti generalis regni Aragonum et testium subscriptorum ad hec specialiter vocatorum et assumptorum: personis et partibus infrascriptis nominibus et pro parte inferius dessignatis de quorum potestatibus inferius mentio specialis habetur in ecclesia majori ville Alcanicii intus videlicet capitulum ecclesie ipsius personaliter congregatis: eedem persone et partes concordarunt firmarunt et jurarunt capitula infrascripta eisdem seu in eorum presentia de verbo ad verbum ipsorum ordinatione perlecta quorum tenores per ordinem subsequntur. - Capitula tractata et concordata facta et firmata super factis vel negotiis tangentibus successionem regnorum et terrarum regie corone Aragonum subditorum inter reverendum in Christo patrem dominum Dominicum episcopum oscensem ac multum honorabiles circunspectos et providos viros dominos fratrem Guillelmum Raimundum Alamanni de Cervilione comendatorem majorem Alcanicii ordinis Calatrave Johannem del Archipestre magistrum in Sacra Pagina canonicum et cantorem ecclesie Cesarauguste in personam archiepiscopi Cesarauguste Anthonium de Castellot procuratorem nobilis Petri Eximini de Urrea domini vicecomitatus de Rueda Alfonsum de Luna procuratorem nobilium Johannis Ferdinandi de Ixar et Johannis de Luna Egidium Roderici de Lihori militem Johannem Eximini Cerdan militem Berengarium de Bardaxino dominum de Çaydi Johannem de Funes legum doctorem Arnaldum de Bardaxino Bernardum Durgell scutiferos Dominicum de La Naja jurisperitum civitatis Cesarauguste Johannem Primeran jurisperitum comunitatis aldearum Calatajubi et Johannem Sancii de Orihuela jurisperitum comunitatis aldearum Albarracini deputatos sindicos et procuratores parlamenti generalis regni Aragonum in villa Alcanicii congregati nomine et pro parte ipsius parlamenti: et reverendissimum in Christo patrem dominum Petrum miseratione divina sancte terraconensis ecclesie archiepiscopum ac multum honorabiles viros dominos Filipum de Medalia in artibus et in theologia magistrum archidiaconum Penitensis in ecclesia Barchinone nobilem Berengarium Arnaldum de Cervilione Asbertum Çatrilla domicellum Johannem de Plano legum doctorem civitatis Barchinone et Johannem de Ribesaltes ville Perpiniani sindicos procuratores et ambaxiatores parlamenti generalis Cathalonie principatus in civitate Dertuse congregati nomine et pro parte ipsius parlamenti: de quorum omnium predictorum potestatibus inferius mentio specialis habetur pro se et omnibus eis adherentibus et adherere volentibus in futurum. - In primis siquidem dicti deputati sindici et procuratores representantes parlamentum generale regni Aragonum et ab ipso parlamento posse habentes et pro ipso in subscriptis partem facientes et dicti ambaxiatores sindici et procuratores representantes parlamentum generale Cathalonie principatus et ab ipso parlamento posse habentes et pro ipso in subscriptis partem facientes ipse ambe partes et unaqueque earum et earum quelibet conjunctim et divisim ac simul et in solidum protestantur salvant et retinent expresse etiam consentiunt atque volunt quod per firmam promissionem et obligationem infrascriptorum capitulorum seu alicujus eorum aut per subscripta vel aliqua ex eis et per quecumque vigore infrascriptorum seu alicujus eorum aut alias per eas vel alteram procedenda abinde fienda vel enantanda non intendunt prejudicare aut in aliquo derogare quibusvis foris constitutionibus usibus consuetudinibus observantiis usaticis privilegiis libertatibus ac aliis quibuscumque juribus competentibus aut competere valentibus ipsi regno Aragonum brachiis statibus sive conditionibus aut personis eorundem per se et in solidum universaliter ac particulariter ac dicto principatui brachiis statibus sive conditionibus aut personis eorundem per se et in solidum universaliter aut singulariter aut cuilibet parlamento dictorum regni et principatus per se et in solidum aut dictis regno et principatui sive parlamentis eorum ac ipsorum personis insimul nec viis quibuscumque eisdem et cuique vel alicui ex eis simul aut in solidum conjunctim seu divisim qualitercumque pertinentibus et competentibus a quibus discedere non intendunt per quoscumque actus quantumcumque etiam contrarios nec eis nec ipsorum alicui in aliquo derogare. Et volunt ac consentiunt dicte partes et earum quelibet quod per infrascripta aut aliqua ex eis aut per quecumque que ipsorum vigore nunc vel in futurum fiunt aut fient non adquiratur aliquid juris alicui dictarum partium in prejudicium alterius sive econtra nunc aut in posterum: sed quod unaqueque dictarum partium et illi quos representant remaneant plenissime in eis foris constitutionibus usibus consuetudinibus observantiis usaticis privilegiis libertatibus et aliis juribus quibus erant ante firmam infrascriptorum capitulorum: et sint salve eis et unicuique ex eis vie quecumque ante firmam hujusmodi capitulorum quomodolibet pertinentes: et voluerunt quod per electionem unius vie alteri non renuncient nec censeatur renunciatum imo ad aliam vel alias vias libere redire valeant quandocumque. Volunt tamen nichilominus et expresse consentiunt quod capitula infrascripta et contenta in eisdem observentur et executioni mandentur infra et non ultra tempus sive tempora in quinto presentium capitulorum contenta et prout in eo continetur. - Item cum finis seu terminus ad quem tendunt omnes superius nominati sit habere citius quo fieri rationabiliter poterit regem et dominum per justitiam prout inferius latius declaratur: est tractatum et concordatum quod temporis dispositione et negotiorum celeritate et qualitate pensatis non est nunc pro predictis insistendum circa regnorum et principatus generalem ac comunem in unum locum conventionem: sed quod ad dilationem tollendum et malis periculis ac scandalis dispositis obviandum totum negotium investigationis instructionis informationis noscionis recognitionis et publicationis cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli regie corone Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere dabeant et teneantur simpliciter et absolute ac plenissime comittatur et remittatur aliquibus personis pure conscientie bone fame et idoneis ad tantum et tale negotium peragendum in quas omnis potestas dictorum parlamentorum quoad predicta transferatur hac vice cum dependentibus emergentibus et incidentibus ex eisdem ac eis quoquomodo connexis. - Item quod ad evitandum confusionem divisionem vitium et infectionem que in multitudine reperiuntur faciliter et ad inveniendum facilius sufficientiam scientiam concordiam et virtutem que in paucis inveniuntur promptius quam in multis et consideratis pluribus que malitia temporis exhibet dicte persone sint novem que in premissis et infrascriptis per viam noscionalem ac bone conscientie informationis procedant: et quod prefate persone postquam nominate fuerint seu electe cujuscumque status gradus vel conditionis extiterint onus assumere et in loco et termino assignandis interesse personaliter teneantur: et quod nullus ipsas personas fraudulenter aut maliciose retrahere vel impedire audeat a premissis. - Item quod dicte novem persone que isto modo graduentur videlicet quod ponantur tres in primo gradu et alie tres in secundo gradu et alie tres in tertio gradu in villam seu locum inferius dessignatos convenire teneantur et habeant: infra quam villam non intrent in statu excedente videlicet tres prime ipsarum inter omnes tres triginta equitaturas et quadraginta personas inter ipsas tres eorum arbitrio dividendas et alie tres ultra totidem et restantes tres ultra totidem cum armis vel sine prout ipsis videbitur. - Item omnes superius nominati videlicet deputati et ambaxiatores sindici et procuratores parlamentorum regni Aragonum et principatus Cathalonie predictorum vigore et auctoritate potestatum per predicta parlamenta ipsis atributarum et vice et nomine dictorum parlamentorum et cujuslibet eorum et omnium eis coherentium et adherere volentium in futurum dant conferunt tribuunt transferunt atque concedunt dictis novem personis de quibus dicta parlamenta concordabunt infra viginti dies a die firma presentium capitulorum in antea computandos onus et plenariam ac plenissimam et generalem ac generalissimam auctoritatem facultatem et potestatem investigandi instruendi informandi noscendi recognoscendi et publicandi cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli dicte corone Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere debeant et teneantur et procedendi in omnibus aliis supra et infrascriptis cum dependentibus emergentibus et incidentibus ex eisdem ac eis quoquomodo connexis: ita quod illud quod dicte novem persone in concordia sive sex ex ipsis in quibus sex seu inter quas sint unus de dictis tribus primis et alter de dictis tribus secundis et alter de dictis tribus ultimis publicaverint vel alias pro exequtione presentium capitulorum fecerint aut exequtaverint quovis modo habeatur pro facto justo constanti valido atque firmo: quam quidem publicationem dicte persone facere teneantur infra duos menses a die vicessima nona martii proxime futuri in antea continue numerandos qui finient et terminabuntur vicessima nona die madii proxime tunc sequentis inclusive: quem quidem terminum dicte persone in una vice vel pluribus possint et valeant prorogare ita tamen quod earum prorogatio sive prorogationes inter omnes terminum duorum mensium a dicta vicessima nona die madii in antea continue computandorum et inmediato sequentium qui terminabuntur et finient vicessima nona die julii proxime tunc sequentis inclusive non excedat. Volunt inquam dicte partes quod contra predictas novem personas nulla possit opponi exceptio. - Item quod prefate novem persone postquam confesse fuerint et comunicaverint audita missa et sermone solemniter et publice voveant Deo et beate Marie et curie celesti et jurent super ligno crucis Christi et sancta quatuor Evangelia quod in dicto negotio successionis procedent et verum regem et dominum quam citius rationabiliter poterunt secundum Deum et justitiam et bonam eorum conscientiam juxta eorum scire et posse publicabunt omnibus amore odio favore et timore prece pretio dono gratia seu munere aut eorum quavis spe et alia sinistra voluntate quacumque postpositis et rejectis. Item dicte persone et alii qui in dicto negotio intererunt jurent ut supra quod ante publicationem regis per predictas personas fiendam nemini voluntatem intentionem seu mentem dictarum personarum circa predicta ipse persone nec alii supradicti suam vel aliarum personarum predictarum manifestabunt publicabunt vel aperient publice vel oculte directe seu indirecte verbo scriptis aut signis vel alio quovis ingenio sive modo. - Item quod si durante tempore informationis seu investigationis per predictas personas recipiende aliqui pro parte competitorum vel alicujus ipsorum voluerint ipsas personas verbo scriptis vel alias de aliquo informare persone ipse informationes audiant seu recipiant supradictas: hunc ordinem observando quod primo informationem illius audiant sive recipiant qui se ipsis personis presentaverit primitus paratus dictam informationem dicere seu offerre et successive aliorum prout quisque eorum primo venerit modo superius expressato. Et si omnes vel aliquos ipsorum insimul venire contigerit sit in electione dictarum personarum audiendi seu recipiendi informationes predictas illo quo voluerint ordine in preferendo vel postponendo servato: et quandocumque ante publicationem predictam dicte persone cum aliquo vel aliquibus ex illis qui pro parte competitorum ipsos informaverint ut prefertur vel alias quovis modo se super aliquibus voluerint informare hoc sit ipsis personis licitum et permissum. - Item quod si prefate persone aliquem vel aliquos pro se informando ad se accedere requisiverint vel venire quilibet requisitus ad eas infra terminum dandum et assignandum per ipsas et in statu quem ipse persone duxerint limitandum teneatur venire expensis inferius designatis et ad id remediis et penis debitis compellantur. - Item quod si aliqua vel alique de dictis novem personis infra terminum ipsis dandum ad locum villam seu castrum non venerint infrascriptum eo quia noluerint aut non potuerint morte vel alias impedite aut postquam in eo fuerint aliquam vel aliquas mori vel tali impedimento detineri contigerit quod secundum judicium aliarum personarum electarum non possent intendere in premissis: utroque capite sive casu dicte persone loco talis vel talium per se ipsas aliam vel alias pure conscientie bone fame et idoneam vel idoneas eligant citius quo poterint que habeant similem potestatem quam habebant illa vel ille in cujus seu quarum loco fuerit vel fuerint electa seu electe et teneatur ac teneantur simile juramentum prestare ut alie persone prius electe. - Item quod cum dicte novem persone fuerint in puncto ea que recognoverint et de quibus se informaverint et deliberaverint publicandi mittant intiment et denuncient parlamentis quod mittant in termino prefigendo per ipsas aliquas personas notabiles cujuslibet parlamenti que tamen numerum de sex pro quolibet parlamento non excedant mittant etiam pro personis de quibus eis videbitur ut veniant ad audiendam publicationem regis faciendam per eas: et omnes ingrediantur locum in statu per dictas novem personas limitando: quibus in dicto termino venientibus vel non venientibus ad publicationem procedant supradictam. - Item quod de noscione manifestatione et publicatione predictis fiant per verba et clausulas congrueritia necessaria utilia et opportuna aliqua publica instrumenta in forma autentica et solemni prout dictis personis videbitur esse fiendum. - Item quod die ad dictam publicationem ut predicitur assignata dicte novem persone missam et sermonem solemniter audiant: quibus auditis publicationem et manifestationem publico et solemniter prout eis videbitur veri regis faciant in nomine Jhesuchristi aliqua verba devota et pertinentia premitendo et unum ex dictis instrumentis in posterum per alteram ipsarum legi publico faciendo: post quam quidem publicationem sic factam Te Deum laudamus campanis pulsantibus solemniter et altitone decantetur devote insuper orationes dicantur et demum gloria laus et honor exhibeantur Altissimo Regi regum: preterea clangor tubarum et aliorum instrumentorum ibi resonet et major quo fieri poterit letitia ostendatur: de qua publicatione etiam recipiantur et fiant plura publica instrumenta. - Item quod prefate persone cum consilio illorum de quibus eis videbitur vel sine provideant debito modo et tempore cum competitoribus vel eorum procuratoribus potestatem habentibus circa securitatem et conservationem libertatum et privilegiorum ac jurium regnorum et principatus et conservationem patrimonii regii et bonum reipublice quanto securius et honestius fieri poterit.
- Item quod locus conventionis et congregationis dictarum novem personarum sit villa de Casp in regno Aragonum prope flumen Iberi situata: quam facta ceterorum comparatione castrorum et
locorum el super eisdem subjiciendo rem oculis informatione diligenti recepta et consideratis omnibus que in hujusmodi actu considerari secundum qualitatem et dispositionem temporis debuerunt omnes deputati ambaxiatores sindici et procuratores superius nominati tanquam aptam et idoneam eligunt et nominant cum presenti. - Item quod dictus locus dimittatur et per illum vel illos
qui super hoc potestatem habebunt simpliciter et absolute ponatur in manibus dictarum personarum dominio atque posse cum omnimoda jurisdictione et juramento fidelitatis hominum alias prestari solito dominis dicti loci seu ville dictis personis vel deputando seu deputandis ab eis prestando quamdiu dicte persone seu aliqua earum pro predictis morabuntur erunt seu remanebunt in eo et per octo dies ultra: ita quod durante tempore supradicto prefate persone sint domine solum et simpliciter castri et loci seu ville predictorum et omnium in eis et eorum terminis habitantium ut prefertur: lapso vero termino supradicto castrum et villa seu locus predicta in jus dominium atque posse illius seu illorum qui per prius habebant et possidebant eadem ipso facto quacumque solemnitate cessante transferantur et penitus revertantur et nunc pro tunc habeantur totaliter pro translatis: et quia prefatus locus est ecclesie supplicetur domino nostro pape quod supradicta concedere et etiam illi vel illis ex dictis novem personis cui vel quibus sanctitati sue placuerit jurisdictionem spiritualem clericorum et personarum ecclesiasticarum in dicto loco et ejus terminis committere de apostolica benignitate dignetur. - Item omnes superius nominati eligunt nominant constituunt et de presenti faciunt atque creant duos capitaneos generales videlicet Petrum Martinez de Marziella filium Garcie Martinez de Marziella et Azbertum Çatrilla filium Azberti Çatrilla milites domicellos qui presint nomine dictarum novem personarum ville et terminis ejus et omnibus habitantibus in eisdem seu ibi forum quomodolibet sortientibus et omnem jurisdictionem exerceant in eisdem: et isti tales facient solemne juramentum et homagium dictis personis de custodiendo ipsas personas et eorum familiares ac quoscumque ambaxiatores et alios in dicta villa admitendos et eorum bona et locum seu villam fidelíter et bene juxta eorum scire et posse et de obediendo dictis personis simpliciter et absolute: et idem juramentum et homagium facient gentes armorum ballistarii et familiares dictarum personarum principalium et omnes alii ad eorum deffensionem vel servitium deputati: capitaneis autem predictis onus et sollicitudo operum excubiarum murorum et custodiarum portarum loci seu ville predicte et omnium aliorum ad custodiam facientium seu pertinentium supradictam pertineant et incumbant: istos attamen et omnes alios dicte novem persone possint deponere et amovere et eosdem vel alios iterum ponere si et quando et totiens quotiens ipsis videbitur faciendum. - Item quod uterque dictorum capitaneorum habeat quinquaginta homines armorum cum singulis equis et quinquaginta ballistarios pedites ita quod sint inter omnes centum homines armorum equites et centum ballistarii fideles et bone fame arbitrio eorundem capitaneorum. - Item quod castrum et locus seu villa predicta muniantur et provideantur debite de victualibus atque armis. - Item quod in castro predicto vel domibus ubi dicte novem persone fuerint vel se receptaverint pro premissis nullus absque ipsarum voluntate licentia et permissu valeat introire: in locum autem seu villam quicumque sine armis et cum illo numero de quo dictis capitaneis videbitur et non alias ingrediatur: et super hoc fiant custodie diligenter hec et similia dictorum capitaneorum ordinationi et arbitrio relinquendo. - Item quod nullus cujuscunnque auctoritatis status gradus preheminentie aut conditionis extiterit qui secum vel in ejus societate habeat ultra viginti homines armatos de quatuor leucis audeat se appropinquare ad dictum castrum seu villam de Casp exceptis ambaxiatoribus qui ultra quadraginta equitaturas et quinquaginta personas pro qualibet ambaxiata et sine armis in villa introducere non possint: et si plures pro eorum societate duxerint illos statim ultra dictas quatuor leucas remittere teneantur. Et quod quicumque officiales quantumcumque magni non valeant ad villam prefatam de Casp venire nec in eadem intrare permittantur nisi de licentia aut ad requisitionem dictarum novem personarum. - Item quod pro parte parlamentorum conjunctim quorum auctoritate superius nominati funguntur mittatur celeriter et per personas autenticas presentetur cuilibet ex competitoribus litera que contineat in effectu quod parlamenta generala regni Aragonum et Cathalonie principatus pro se et eis adherentibus notifficant intimant seu denunciant eidem quod certe notabiles persone ab eisdem parlamentis super his plenum posse habentes in villa de Casp prope flumen Iberi in Aragone constituta pro investigando instruendo se et informando noscendo et publicando cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli dicte corone fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere debeant et teneantur hinc ad vicessimam nonam diem martii proxime futuri convenient et erunt personaliter congregate processure abinde ad investigationem instructionem informationem noscionem et publicationem predictas. - Item quod dicta parlamenta continuentur et durent donec facta fuerit regis publicatio supradicta et deinde quamdiu ipsis parlamentis fuerit bene visum. - Item omnes dicti deputati et ambaxiatores sindici et procuratores nominibus ante dictis jurant et se obligant quod parlamenta predicta aut ipsi potestatem dictis novem personis eligendis atributam non revocabunt non impedient neo aliqualiter impugnabunt etiam inito et firmato pacto inter predictos nominibus quibus supra mediante legitima stipulatione vallato nomine et vice uniuscujusque dictorum parlamento rum et singularum personarum eorundem ac etiam pro interesse regnorum et principatus predictorum et reipublice eorundem et veri regis in posterum publicandi et quorumvis dictorum competitorum et aliorum quorumcumque quorum intersit aut interesse poterit in futurum: imo pro toto eorum posse dabunt consilium auxilium et favorem quod presentia capitula exequtioni demandentur et quod ordinetur latissime cum omnibus securitatibus et clausulis necessariis et oportunis. - Item dicti deputati ambaxiatores sindici et procuratores procuratorio nomine ac in animam suorum principalium promittunt et se obligant atque jurant habere et nunc pro tunc et e converso habent in verum regem et dominum illum qui per predictas personas in concordia vel modo superius expressato pro rege fuerit publicatus: et quod contra publicationem regis sic factam per ipsas personas ac contra ea que per eas in et super predictis processa et enantata fuerint aut contra personas publicantium vel publicati vel contra formam aut ordinem eorum que acta et publicata fuerint non possint verbo scriptis facto aut alias quidquam dicere petere proponere objicere excipere aut alias quovismodo impugnare seu etiam allegare. - Item quod litera intimatoria de qua supra fit mentio presentetur domino Frederico ut uni de competitoribus et hortetur per parlamenta episcopus segorbicensis in cujus custodia dictus dominus Fredericus existit ut pretensum jus dicti domini Frederici in successione regnorum et terrarum corone regieAragonum prossequatur seu prossequi faciat per sufficientes procuratores et advocatos.
- Item cum illi de regno Valentie fuerint per magna tempora spectati fuerintque super hac materia ut modo debito mitterent requisiti et eis protestatum propter moram et materia presens ulterius dilationem non patiatur: est concordatum quod procedatur in hoc tam urgenti negotio eorum absentia non obstante. Si tamen suos ambaxiatores et nuntios in concordia misserint taliter quod regnum Valentie representent admittantur super hiis que nondum erunt exequtata de preparatoriis in eo statu in quo tunc erunt negotia sine discussione vel impugnatione quacumque eorum que facta fuerint seu etiam concordata. - Item quod expense que pro premissis et sequentibus fient dividantur in hunc modum: videlicet quod expense que personis et ministris aragonensibus fient per aragonenses et cathalanis per cathalanos solvantur: comunes vero prout est alias fieri assuetum.
- Item quod capitula predicta et in eis et quolibet eorum contenta solum pro forma substantiali et necessario observanda habeantur quoad tempora numerum novem personarum voces publicationem modos substitutionis vel electionis fiende in casibus supra in nono capitulo expressatis vel altero eorundem: in ceteris vero possit forma et ordo in dictis capitulis et in eorum quolibet contenti preposterari vel omitti. - Que fuerunt acta die loco mense et anno prefixis presentibus testibus ad predicta multum honorabilibus Francisco Daranda donato Porteceli Jaufredo de Ortiguis licentiato in decretis et Dominico Cavero canonico ecclesie ville Alcanicii. Et idem testes fuerunt presentes firme multum honorabilis Johannis de Plano doctoris et ambaxiatoris predicti qui imfirmitate podagre detentus firmavit in domibus Guillermi Claver ubi idem ambaxiator hospitabatur et etiam firme Anthonii de Castellot jamdicti qui utique detentus simili infirmitate firmavit in domibus suis.

Se hallan seguidamente copiados en el proceso los poderes de algunos diputados, el acta de la elección de los nueve compromisarios, y las correspondientes notificaciones a los pretendientes; empezando luego las actas de las sesiones que dichos compromisarios celebraron en el castillo de Caspe, hasta llegar a la proclamación de don Fernando, con la // parece que se corta //

Sesión del día 29 de marzo de 1412.


Principia el acta con estas palabras:

Núm. 412. Tom. 22. Fol. 2100.

Adveniente autem die vicessima nona mensis martii hora completorii vel quasi anno a nativitate Domini millessimo quadringentissimo duodecimo de qua quidem die in quinto capitulorum insertorum superius mentio specialis habetur apud villam de Casp in regno Aragonum constructam in castro videlicet ipsius ville fuerunt personaliter constituti reverendissimi in Christo patres et domini Petrus archiepiscopus Terrachone Dominicus episcopus oscensis ac multum honorabiles et religiosus Franciscus Daranda donatus Porteceli Berengarius de Bardaxino et Bernardus de Gualbis utriusque juris doctor ex novem personis per parlamenta regni Aragonum et Cathalonie principatus electis ad investigandum noscendum et publicandum cui subditi et vassalli dicte corone regie Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere debeant et teneantur deputatis et electis: de quarum deputatione nominatione et electione ac potestate constat per acta et capitula desuper jam inserta: qui per organum dicti reverendissimi domini archiepiscopi Terracone jamdicti dixerunt et se obtulerunt presentibus me Raimundo Bajuli notario et Paulo Nicholai connotario meo ac testibus infrascriptis paratos procedere in predictis juxta potestatem eis atributam et formam capitolurum superius expressorum: requirentes me et dictum connotarium meum ut de predictis conficeremus acta publica ac etiam instrumenta.

Constituida, pues, así la junta de Caspe, compareció en seguida Bernardo Costeja, procurador de don Alfonso, duque de Gandía, y entregó el siguiente escrito:

Núm. 413. Tom. 22. Fol. 2100.

Coram vobis reverendo domino episcopo oscensi et egregiis nobilibus et honorabilibus dominis parlamento regni Aragonum ac reverendissimo patre et domino domino archiepiscopo Terracone ac egregiis nobilibus et honorabilibus dominis ambassiatoribus parlamenti Cathalonie constitutus personaliter Bernardus Costeya notarius procurator substitutus ad infrascripta per honorabilem dominum Bernardum de Vilalig militem procuratorem incliti domini Alfonsi ducis Gandie ceterosque ambassiatores electos et deputatos ad infrascripta per inclitum dominum antedictum
proponit: quod cum inclito domino Alfonso patri dicti incliti principalis sui fuerit per vos scriptum intimatum notificatum et denunciatum quatenus certas personas deberet mittere apud locum de Casp XXIX presentis mensis martii ad informandum vos et parlamenta ac supradictos embassiatores de jure corone regie quod pretendit esse suum: super quo habito consilio maturo elegit certos nuntios suos ad informandum regnum et vestras reverentias de jure quod ipse reputat se habere in corona regni Aragonis antedicti cui dictum jus de jure debetur: et dictus dominus Alfonsus filius succedat juridice in dicto jure corone: ideo dictos ambassiatores elegit ad predicta vestris reverentiis destinandos. Cumque dicti ambassiatores essent deliberati et parati accedere ad dictum locum de Casp in tempore per vestras reverentias assignato contingerunt impedimenta in via per quam opportebat eos necessario ad dictum locum superius memoratum transire: que impedimenta sunt homines armorum Castelle et Gaschonie qui fere totam viam occupant per quam ipsi transitum facere opportebat: ea propter mittentes pro salvoconductu responsionem adhuc recipere non valuerunt. Ideo deliberatum extitit ut unus de ambassiatoribus antedictis precederet magister in sacra theologia Johannes de Montesono et dictus Bernardus dicto nomine una cum eo per mare usque Dertusiam transitum facerent et deinde dictus procurator accederet ad vestras reverentias per predicta omnia denuntiare. Idcirco dictus substitutus procurator vestris reverentiis denuntiat presentiam dicti reverendi magistri Johannis accedentis pro causa superius memorata et dominos ambassiatores alios scilicet dominum Bernardum de Vilalig militem dominum Franciscum Blanch in legibus licentiatum et dominum Petrum de Falcho in decretis licentiatum de proximo venturos eo facto quo salvum conductum habuerint supradictum. Et nichilominus predictus magister Johannes de Monço et dominicus Johannes Navarro legum doctor sunt parati accedere ad declarandum et informandum vestras reverentias de juribus incliti domini ducis antedicti. Ideo dictus procurator substitutus vice dicti incliti domini ducis et aliorum ambassiatorum predictorum offert se paratum de jure dicti incliti domini ducis allegare: protestando quod interim aliquod prejudicium dicto inclito domino principali suo non fíat nec generari possit: requirendo de predictis sibi fieri publicum instrumentum ad habendum rei memoriam in eternum.

Leyéronse también y fueron aprobadas las cartas que debían dirigirse a los cuatro compromisarios que no se hallaban aun en Caspe, instándoles para que compareciesen luego.

Sesión del día 30.

Se dio a Pascasio Albert y a Juan Albiol el encargo de llevar a su destino las cartas para los compromisarios ausentes, acordadas en la sesión anterior.

Sesión del día 31.

Fue leída una carta de don Fadrique, en la que, después de algunas lijeras indicaciones sobre su derecho a la corona, manifestaba su abandono y la necesidad que tenía de que se le proveyese de abogados; y se acordó en seguida su contestación.

Sesión del día 3 de abril.

Presentóse Juan Albiol, y dio cuenta de haber entregado ya a Guillermo de Vallseca la carta que le habían encargado los demás compromisarios que se hallaban en Caspe.

Sesión del día 9.

Comparecieron los enviados del duque de Gandía, pidiendo que se les señalase día y hora para alegar y probar el derecho de su representado.

Sesión del día 11.

Pascasio Albert hizo relación de haber entregado a Bonifacio Ferrer y a Ginés Rabasa las cartas que para ellos se le habían dado en la sesión del día 30 de mayo anterior.

Sesión del día 12.

Asistieron ya a la sesión de este dia Fr. Vicente Ferrer y Bonifacio Ferrer, otros de los compromisarios que hasta entonces no se habían aun presentado.

Sesión del día 14. (1)
(1) Los compromisarios se reunieron también el día 13; pero omitimos el estractar todas aquellas sesiones en que el escribano secretario se limitó a levantar auto de que dichos árbitros se habían reunido, dispuestos a oir en justicia a cualquiera de los pretendientes o sus procuradores que quisiese demostrar su derecho.

Se señaló el día 18 y demás sucesivos para oir a los enviados del duque de Gandía.

Sesión del día 15.

Despacháronse algunas cartas relativas a las demandas de don Fadrique.

Sesión del día 17.

Señalado este día para que los compromisarios presentes prestasen el debido juramento, procedióse a este acto según manifiesta el secretario en estos términos:

Núm. 414. Tom. 22. Fol. 2111.

Et incontinenti predicti domini deputati ibidem in dicta ecclesia existentes per organum reverendissimi domini archiepiscopi Terracone presentibus honorabilibus Narciso Astrucii archidiacono Terracone et Dominico Ram priore ecclesie Alcanicii testibus ad hec vocatis et assumptis dixerunt quod cum ipsi descendissent de castro predicto et vellent accedere ad fores ipsius ecclesie ubi paratum erat altare et alia necessaria pro audiendo solemniter missam et sermonem comunicando jurando et alia nonnulla acta peragendo juxta tenorem sexti capitulorum superius insertorum: requisiverunt me dictum Raimundum Bajuli et alios connotarios meos ibidem presentes ut de omnibus et singulis actis que ibi fierent conficerem et conficerentur acta atque publica instrumenta. - Et statim presentibus me Raimundo Bajuli et dictis Paulo Nicholai et Jacobo de Monteforti connotariis meis et testibus infrascriptis et presentibus multum honorabilibus Gondisalvo Roderici de Neyra archidiacono Dalmaçan et Petro Sancii legum doctore ambassiatoribus assertis illustrissimi domini regis Castelle ac Bernardo de Villarig milite et aliis ambassiatoribus dicti incliti domini ducis Gandie superius jam contentis prenarratus reverendissimus dominus archiepiscopus Terracone ibidem aliis suis condeputatis jamdictis personaliter existentibus et audientibus indutus vestibus pontifficalibus ut est moris ante fores ecclesie predicte ad hec ut populus melius et spatiosius staret in platea celebravit missam solemniter: et fuit diaconus dictus Narcisus Astrucii archidiaconus Terracone et subdiaconus venerabilis Bernardus Olzina prepositus ilerdensis et minister venerabilis prior dicte ecclesie de Casp. Et postquam dictus dominus archiepiscopus sumpsit corpus Christi reversus ad alios dominos supradictos condeputatos suos coram altari flexis genibus ordinatos et facta generali confessione per ipsos tradidit cuilibet eorum sacratissimum corpus Christi comunicandum: et primo dicto domino episcopo oscensi secundo priori Cartusie tertio Francisco Daranda quarto magistro Vincentio Ferrarii quinto Berengario de Bardaxino sexto Bernardo de Gualbis qui omnes de manibus dicti domini archiepiscopi corpus sanctissimi Jesuchristi sumpserunt et receperunt devote. Et postmodum perfecta et finita missa fuit posita coram altari quedam crux aurea perulis et lapidibus preciosis ornata in qua dixerunt fore ex ligno vere crucis Christi et quoddam evangelisterium subtus illam: et incontinenti idem dominus archiepiscopus et ex post ceteri predicti deputati singulariter unus post alium per ordinem supradictum flexis genibus jurarunt et voverunt alta et intelligibili voce coram omni populo ibi stante super crucem et sancta quatuor evangelia supradicta manibus uniuscujusque eorum corporaliter tacta unusquisque ejus nomen et cognomen exprimendo in modum sequentem:
- Yo Pere de Çagarriga arquebisbe de Terragona solemnement et publica faç vot a Deu et a la Verge Maria et a la cort celestial et jur sobre la creu de Jesuchrist et los sants evangelis que en lo negoci de la successio procehire e vertader rey e senyor lo pus prest que rahonablament pore segons Deu et justicia et bona consciencia juxta mon poder et saber ensemps ab los altres segons el poder a ells et a mi donat publicare tota amor hoy favor et temor pregaria preu do gracia o servey o qualsevol sperança de aquells et tota altra sinistra voluntat posposats et remoguts. Item que abans de la publicacio dessus dita no manifestare publicare e obrire a algu qui no sie dels nou publicament o amagada directament o indirecta de paraula o per scrits o ab senyals o ab altre qualsevol enginy o manera la voluntat intencio o proposit de mi o de qualsevol de mos companyons en et deves lo dit acte.
- Et hiis per eos et quemlibet ipsorum dictis crucem et evangelia supradicta devotissime fuit eorum quilibet osculatus. - Et in predictis fuit differentia ista dumtaxat quod predicti domini episcopus oscensis Franciscus Daranda et Berengarius de Bardaxino votum et juramentum predicta in aragonensi lingua pronuntiarunt: ceteri vero prout superius continetur.
- Et his omnibus sic peractis dominus reverendus et religiosus magister Vincentius Ferrarii predictis aliis condeputatis suis necnon populo in multitudine copiosa ibidem congregato presentibus et audientibus predicavit solemniter ibidem ante fores ecclesie predicte summendo pro themate verba sequentia: Fiet unum ovile et unus pastor illudque plurimis et diversis rationibus conclusionibus et auctoritatibus ad materiam dicte successionis applicando prossequendo et etiam concludendo.

Sesión del día 18.

Comenzaron sus alegaciones los enviados del duque de Gandía (1).
(1) Como el actuario no insertó en el acta ni el estracto de las arengas ni la copia de los escritos que cada abogado dijo o presentó para apoyar el derecho de su cliente; nos vemos privados también de continuar aquí ningún documento de esta clase.

Sesión del día 19.

Continuaron las alegaciones de los embajadores del duque de Gandía, y terminado el discurso de Francisco Blanc, a quien había tocado hoy la palabra, se presentó Francisco de Perellós para manifestar a los compromisarios que, a pesar de haberse trasladado a Caspe Ginés Rabassa con el deseo de cumplir la misión que le había sido confiada, con todo que se lo impedían la enajenación mental y demás achaques de que adolecía.

Sesión del día 20.

Prosiguió Francisco Blanch en demostrar el derecho del duque de Gandía.


Sesión del día 21.

Continuó la demostración del derecho del mencionado duque.

Sesión del día 22.

Después de haber prestado juramento Guillermo de Vallseca, con protesta de no comprometerse a dar su voto dentro determinado plazo; se dio comisión a los médicos Honorato Bonafé, de Perpiñan, y Gerónimo, de Alcañiz, para que averiguasen la certeza de lo espuesto por Francisco de Perellós acerca de la enajenación mental de Ginés Rabassa.

Sesión del día 23.

Autorizóse a Narciso Astruch, Gaufredo de Ortigues y Domingo Ram, para recibir las informaciones que creyesen convenientes sobre el estado de enajenación mental en que se decía
hallarse Ginés Rabassa.
En este mismo día el obispo de Huesca hizo entrega a los compromisarios de la jurisdicción y dominio que le correspondían sobre el castillo y villa de Caspe; y habiéndola aquellos aceptado, traspasaron dicha jurisdicción a Asberto Çatrilla y Martin Martinez de Marziella, gobernadores nombrados para ejercerla, los cuales prestaron en seguida el debido juramento y homenaje.

Sesión del día 24.

Verificóse en este día la toma de posesión por los gobernadores de Caspe, y se cumplió la solemnidad de separar y nombrar de nuevo a todos los oficiales y empleados que ejercían alguna autoridad en dicha villa. Últimamente se publicó un edicto prohibiendo bajo pena de cinco sueldos el jugar a los dados.

Sesión del día 25.

Continuaron las solemnidades de toma de posesión de la villa de Caspe por los gobernadores Asberto Çatrilla y Martin Martinez de Marziella.

Sesión del día 27.

Comparecieron los embajadores del duque de Gandía, y entregaron escritas las alegaciones que en los días anteriores habían pronunciado ante los compromisarios.

Sesión del día 28.

Leyóse una carta con que don Fadrique reiteraba su demanda de abogados y procuradores.

Sesión del día 30.

Se dio cuenta de una carta con que el parlamento aragonés instaba a los compromisarios para que decidiesen luego el negocio de la sucesión.

Sesión del día 4 de mayo.

Fueron leídas a los compromisarios dos cartas de los valencianos, en las que se trataba de las pretensiones de don Fadrique; y otra de los conselleres de Barcelona, exhortándoles a dar su fallo lo más pronto que les fuese posible.
Sesión del día 5.

Primeramente se dio audiencia a Fernando de Vega, Juan González de Acevedo, Miguel de Navés, Juan Sarañana, Martin Sanchez de Sevilla, fray Juan de Villaban, Pedro Sanchez de Castiello y Gonzalo Rodriguez de Neyra, embajadores del infante don Fernando, los cuales pronunciaron algunos discursos para demostrar el derecho de dicho pretendiente. Presentóse después Francisco de Perellós,y pidió nuevamente que fuese declarado inhábil para ejercer el cargo de árbitro su suegro Ginés Rabassa. Por último, se dio cuenta de la información recibida para averiguar el estado de enajenación mental de dicho Rabassa, y sobre ella dieron los ocho compromisarios el siguiente fallo:

Núm. 415. Tom. 22. Fol. 2144.

Virginis filio invocato: nos deputati predicti visis geminatis suplicationibus ac requisitionibus nobis factis per nobilem Franciscum de Perellós // primera tilde en latín que veo en estos textos // militem et generum honorabilis Januarii Rabaça militis legum doctoris et una nobiscum deputati: visa etiam informatione per honorabiles Narcissum Astrucii archidiaconum Terrachone Jaufridum de Ortigiis et Dominicum Ram priorem ecclesie Alcanicii in legibus licenciatos ex comissione per nos eisdem facta habita et recepta super requisitis et supplicatis per dictum nobilem Franciscum: visis etiam depositionibus testium receptorum virtute comissionis predicte et alias audita nichilominus relatione dictorum comissariorum et cum dicto honorabili Januario Rabaça non solum semel immo pluries presentialiter comunicato colloquio et potestate nobis in capitulis supra insertis atributa: judicamus dicimus et declaramus dictum honorabilem Januarium Rabaça nobiscum electum et deputatum ad investigationem et publicationem nostri veri regis et domini non esse idoneum seu suficientem immo penitus impeditum et inhabilem ad faciendum et exequendum ea que nobis comissa existunt et ipsum non posse intendere in premissis et propterea alium loco ipsius fore per nos juxta dictorum capitulorum seriem eligendum et deputandum.

Sesión del día 6.

Después de haber dado segunda audiencia a los embajadores del infante don Fernando, que continuaron sus alegaciones; se dio cuenta de un escrito presentado por Gerardo Zelonis de Luca
y Bernardo de Gallach, a nombre de doña Violante y de su hijo el príncipe Luis, en el cual eran recusados algunos de los compromisarios por enemigos personales de dichos pretendientes.

Sesión del día 7.

Fueron oídos otra vez los embajadores del infante de Castilla.
Por la tarde volvieron a reunirse los compromisarios; y después de haber tomado el juramento a Domingo de La Naya y Ramon Fivaller, guardianes o alcaides del castillo de Caspe, y al notario Ramon Batlle; dieron audiencia a los embajadores del duque de Gandía, los cuales presentaron por escrito las razones que favorecían su derecho. Ultimamente Bonanato Pere presentó a los compromisarios varios documentos relativos al derecho de sucesión que habían sido enviados por los diputados de Cataluña (1).

(1) Entre otros documentos, buscaron los diputados y remitieron por último a los compromisarios el que menciona la siguiente carta:
- Al molt honrat senyor en Francesch Despuig deputat local de Tortosa. - Senyor: una vostra letra havem reebuda responsiva a una letra nostra queus haviem tramesa ensemps ab altres dues letres nostres quis dressaven la una al batle general de Catalunya e laltra als consols de Perpenya sobre un translat que demanam de una pracmatica faent per la real successio: de la qual segons som informats es stat trames translat no ha molts dies a certa persona desta ciutat tret daqueixa vila de Perpenya qui apres fo liurat al governador de Cathalunya. E responemvos quens meravellam molt com diets quel dit batle es a Cochliure e que con sia aqui que vos li darets la dita sua letra: car bens semblaba pus propri que vos haguessets tantost cavalcat e fossets ab lo dit batle e praticat ab ell de ço que demanam o almenys li haguessets tramesa la dita letra per certa persona attesa la qualitat dels affers e la gran cuyta a quels demanam. Perqueus pregam senyor que si lo dit batle no es aqui cavelquets e siats decontinent e con pus prest porets ab ell e comuniquets ab ell de ço de que scrivem o li trametats la dita letra per persona certa. E per tant que hajats pus clara certitud qual es la pracmatica que demanam vos diem que aquesta pracmatica fo feta ab consentiment de la terra en lo temps de la unio ço es con se tractave que la filla del rey en Pere fos jurada primogenita e que fos muller del marques qui apres fo duch de Gandía: la qual pracmatica conte que filla de rey no puxa succehir en aquest regne. Direts aço als dits consols e batle e serals remoguda la incertitud de les paraules que diets son contengudes en la dita nostra letra: e treballets ab tota cuyta e fets que los dits consols e batle treballen e entenen en aço segons contenen les letres que ja havem trameses. Scrita en Barchinona a XI dies de abril del any MCCCCXII.
- Los deputats del general de Cathalunya e les VI persones a ells adjunctes. (Reg. de la dip. De 1411. fol. 124).
- Sobre el contenido de la antecedente carta y la disposición de la pragmática de que en ella se trata, es necesario advertir, que la corona de Aragón no constituyó nunca un verdadero mayorazgo, que tuviese señalado de una manera fija e invariable el orden de su transmisión; pues recorriendo la serie de sus soberanos se ve que sucedieron todos por llamamiento de su antecesor o por aclamación de sus súbditos, y no en fuerza de ninguna ley constitutiva que estuviese establecida de antemano. Las sustituciones y gravámenes que algunos condes-reyes impusieron a sus herederos, según se ve en los testamentos que conserva este archivo, casi nunca se estendieron más allá del primero o segundo grado; y por lo mismo todos dispusieron del reino y condado como de libre y propio patrimonio, desmembrándolo a veces; repartiendo entre sus diferentes hijos, como mejor les plugo, considerable porción de sus estados; y aun cediéndolo a personas enteramente estrañas, como lo hizo don Alfonso el Batallador, que instituyó herederos a los templarios, a los hospitalarios y al Santo Sepulcro de Jerusalén. Así pues, la pragmática que aquí se cita hubo de ser por lo más una disposición especial y aislada, que don Pedro el Ceremonioso creyó prudente dar, porque juzgó que contribuiría a sosegar los disturbios que a los pocos años de haber él ascendido al trono se habían suscitado en Aragon y Valencia. En prueba de que no estaba reconocida en las hembras semejante incapacidad para suceder, baste considerar: que en los dos testamentos que dejó otorgados el conde don Ramon Berenguer el Grande, las llamó espresamente a la sucesión del condado, en falta de los hijos varones: que si bien don Ramon Berenguer 4.° parece que pretendió siempre derivar su derecho al reino de Aragón, no del que le transmitiera su esposa, sino de la cesión que le hizieron los templarios y demás a quienes lo había legado el Batallador; doña Petronila no dejó de considerarse también por su parte verdadera reina por derecho propio, y como tal, muerto ya su marido, abdicó el reino a favor del hijo común instituido ya por el padre, y le nombró además heredero en su postrer testamento: que en la
última voluntad de don Ramon o Alfonso el Casto se hallan también esplícitamente llamadas las hijas para el caso de no existir ningún hijo; y finalmente, que entre los muchos consejeros y letrados a quienes consultó don Pedro antes de declarar sucesora a su hija doña Constanza, declaración que revocó después con la pragmática de que aquí se trata, solo dos o tres opinaron por la incapacidad de dicha hija para suceder en el reino. Se ve, pues, que el órden de suceder en los estados de Cataluña y Aragón no tuvo casi nunca otra norma que la última voluntad del antecesor, y que si bien fueron siempre preferidos los hijos a las hijas, también estas escluyeron a los varones de otro grado más remoto. A no haber sido estas la ley o costumbre y la opinión del pais, no hubieran por este tiempo mostrado las cortes tanto empeño en que don Martin declarase quién quería que le sucediese, ni se hubiera siquiera puesto en tela de juicio el derecho del infante don Fernando, ya que no podía derivarlo sino de doña Leonor, hija del señor don Pedro 4.° de Aragón.

Sesión del día 9.

Comparecieron Juan Icart, reclamando la sucesión para el conde de las montañas de Prades; y Gerardo Zelonis de Luca, pidiendo contestación al escrito que había presentado el día 6.
Diéronsela los compromisarios, desestimando sus recusaciones.

Sesión del día 10.

Dióse audiencia a Juan de Alzamora, Bernardo del Bosch y Bernardo de Gallach, enviados por doña Violante, viuda del rey don Juan primero de Aragón, para apoyar el derecho de doña Violante y don Luis de Nápoles. Leyéronse, pues, algunas cartas de estos personajes, que fueron presentadas por dichos mensajeros, y cuyo contenido se reducía a pedir que fuese declarado el derecho de sucesión a favor del mencionado príncipe Luis.

Sesión del día 11.

Después de haber oído nuevamente a Juan de Alzamora, Bernardo del Bosch y Bernardo de Gallach, se leyó una carta de los jurados de Zaragoza, en la que pedían que se decidiese prontamente el negocio de la sucesión.

Sesión del día 13.

Leyóse una carta de don Fadrique, en la que repetía sus demandas de abogados y procuradores. Contestósele que ya se había proveído lo necesario para que los tuviese.

Sesión del día 14.

Fue admitido por notario Juan Dezplá, enviado por los valencianos, y prestó el debido juramento.

Sesión del día 16.

Presentáronse y fueron oídos los enviados del conde de Urgel.
Reunidos nuevamente los compromisarios por la tarde del mismo día, procedieron a la elección de Pedro Bertran para que sustituyese a Ginés Rabassa en el cargo de compromisario por Valencia, Fueron por último leídas dos cartas, una con que el parlamento de Aragón instaba la pronta resolución de los compromisarios, y otra con que don Fadrique reiteraba sus demandas.

Sesión del día 17.

Continuaron sus alegaciones los embajadores del conde de Urgel.

Sesión del día 18.

Compareció y prestó el debido juramento Pedro Bertran, compromisario nuevamente elegido; y luego se dio otra vez audiencia a los embajadores del conde de Urgel, para que continuasen demostrando el derecho de su principal.

Sesión del día 19.

Continuaron las alegaciones de los embajadores del conde de Urgel.
Por la tarde se procedió a nombrar por otro de los castellanos de Caspe a Guillermo Çaera, tomándosele en seguida el debido juramento.
Sesión del día 20.

Se presentaron nuevamente los enviados de don Jaime de Urgel, y continuaron sus alegatos.

Sesión del día 21.

Se dio audiencia a Geraldo de Ardevol y Pedro Ferrer, enviados por la condesa de Urgel para demostrar el derecho de don Jaime. Presentóse después Bernardo Zaidia, enviado por la ciudad de Murviedro para asistir a la futura proclamación; y últimamente se leyó una carta con que el parlamento de Valencia instaba a los compromisarios para que verificasen luego la elección.

Sesión del día 22.

Los compromisarios nombraron secretarios suyos a los escribanos Bartolomé Vicens y Francisco Fonolleda, tomándoles en seguida el correspondiente juramento.

Sesión del día 23.

Fueron oídos nuevamente los embajadores enviados por el conde y la condesa de Urgel para demostrar el derecho de aquel magnate.

Sesión del día 24.

Continuáronse las alegaciones de los enviados del conde de Urgel.

Sesión del día 26.

Por la mañana se dio otra vez audiencia a los embajadores de don Fernando; y por la tarde a los que había enviado la condesa de Urgel.

Sesión del día 28.

Acordaron los compromisarios prorogar hasta el día 29 del venidero junio el plazo que se les había señalado en la concordia de Alcañiz; notificando desde luego dicha prorogacion a los parlamentos de los tres reinos. Pasóse después a la lectura de dos cartas, a saber, de una con que los aragoneses instaban la pronta elección; y de otra dirigida (dirgiida en el pdf) a Bonifacio Ferrer por el obispo de Segorbe, recomendándole las demandas de don Fadrique. Los embajadores de Castilla y los del duque de Gandía presentaron también por escrito varios alegatos a favor de sus respectivos principales. Por último, en este día los compromisarios nombraron a Pedro Sabata gobernador de Caspe en representación de Valencia, para que ejerciese su empleo junto con Martin Martinez de Marcillo y Alberto Çatrilla, que lo eran respectivamente por Aragón y Cataluña.

Sesión del día 29.

Notificóse a Pedro Sabata su nombramiento, y se le tomó el correspondiente juramento.

Sesión del día 30.

Se presentó Jaime Juglar, enviado por el curador de don Fadrique para pedir que se difiriese el fallo del negocio de la sucesión hasta tanto que este hubiese podido alegar su derecho.


Sesión del día 1.° de junio.

Fueron leídas dos cartas del parlamento de Cataluña, relativa la una al nombramiento de abogados para don Fadrique, y pidiendo en la otra instrucciones sobre el modo de enviar las seis personas que debían asistir a la proclamación.

Sesión del día 2.

Acordóse escribir al parlamento de Cataluña, prescribiéndole que los seis diputados que enviase para oír la proclamación pudiesen ir con aquel acompañamiento que conviniese a su estado y categoría; pero que tres o cuatro leguas antes de llegar a Caspe debiesen dejar su comitiva, y entrar en la villa con solas cuarenta cabalgaduras y cincuenta personas por cada embajada.

Sesión del día 3.

Después de haber sido oído Matías Vidal, otro de los embajadores del conde de Urgel que peroró a favor de dicho conde; fueron leídas varias cartas, a saber: dos del parlamento aragonés y otra de los jurados de Zaragoza, instando ambos para que se procediese con brevedad a la elección; y otra finalmente de los compromisarios a los jurados de Mallorca, pidiéndoles que enviasen procuradores para oír la proclamación.

Sesión del día 6.

Espidiéronse instrucciones a los aragoneses y valencianos sobre el modo de enviar sus diputados para asistir a la proclamación.

Sesión del día 8.

Los embajadores del conde de Urgel y los de doña Violante, viuda de don Juan primero, presentaron por escrito las razones que antes habían alegado de viva voz a favor de sus respectivos
representados.

Sesión del día 9.

Se espidió la órden a los parlamentos de los tres reinos para que enviasen a Caspe los diputados que debiesen asistir a la proclamación; y luego se dio audiencia a los abogados de don Fadrique, los cuales espusieron de palabra las razones que favorecían el derecho de su defendido.

Sesión del día 10.

Los abogados de don Fadrique presentaron por escrito las razones que en el día anterior habían alegado de viva voz.

Sesión del día 11.

Presentaron también sus alegatos por escrito los enviados de la condesa de Urgel.

Sesión del día 14.

Fueron oídos en este día otros de los abogados de don Fadrique.


Sesión del día 15.

Continuaron nuevamente sus alegaciones los embajadores del infante don Fernando.

Sesión del día 21.

Se recibieron los alegatos por escrito que presentaron los embajadores de Violante de Aragon y del duque de Gandía.

Sesión del día 22.

Los enviados de don Fadrique y los del conde de Urgel presentaron nuevos alegatos.

Sesión del día 23.

Peroraron nuevamente a favor de su defendido los abogados de don Fadrique.

Sesión del día 24.

Después de haber entregado sus últimos alegatos los defensores de don Fadrique, procedieron los compromisarios a dar su fallo en el negocio de la sucesión, y lo hicieron en estos términos:

Núm. 416 (1). Tom. 21. Fol. 1920.
(1) No se estrañe el hallar en esta colección algún documento que haya visto ya la luz pública en otras obras; pues lo continuamos aqui solamente por no interrumpir el enlace que puede tener con los demás inéditos que publicamos.

In nomine Domini nostri Jhesu-Christi pateat universis: quod die sabbati intitulata vicesima quinta mensis junii anno a nativitate Domini millessimo quadringentessimo duodecimo hora tertiarum vel quasi existentibus reverendissimis et honorabilibus dominis novem personis infrascriptis ad investigandum instruendum informandum noscendum recognoscendum et publicandum subscripta deputatis et electis in quadam aula castri ville de Casp prope flumen Iberi in Aragonia constitute personaliter congregatis in presentia nostrum notariorum subscriptorum qui de auctoritate facultate et potestate dictorum dominorum deputatorum et aliis per kalendaria tactis et expressatis prout nominati sumus inferius faciemus autenticam et veridicam fidem et in presentia etiam honorabilium dominorum testium infrascriptorum: prefati domini mandarunt reverendo magistro Vincentio Ferrarii subscripto quod ipsorum nomine legeret et publicaret quamdam scripturam quam illico dictorum dominorum ex parte reverendus in Christo pater et dominus Dominicus Ram episcopus oscensis infrascriptus dedit et tradidit eidem magistro Vincentio Ferrarii: et requisiverunt nos infrascriptos notarios quod de predictis omnibus et singulis faceremus unum et plura publicum et
publica instrumenta. Qui quidem reverendus dominus magister Vincentius Ferrarii accepit dictam scripturam et eam coram omnibus legit et publicavit cujus tenor sequitur in hunc modum: Nos Petrus de Çagarriga archiepiscopus Terrachone Dominicus Ram episcopus oscensis Bonifacius Ferrarii dompnus Cartusie Guillermus de Vallesicca legum doctor frater Vincentius Ferrarii de ordine predicatorum magister in sancta teologia Berengarius de Bardaxino dominus loci de Çaydi Francischus Daranda donatus monasterii Portaceli ordinis Cartusie oriundos civitatis Turolii Bernardus de Gualbis ulriusque juris et Petrus Bertrandi decretorum doctores novem videlicet deputati vel electi per generalia parlamenta prout de nostra electione et subrogatione mei Petri Bertrandi constat per publica instrumenta facta in Alcanicio die quarta decima martii anno a nativitate Domini millessimo quadringentessimo duodecimo et Dertuse tertia decima dictorum
mensis et in castro de Casp sexta decima die madii ejusdem anni cum plena ac plenissima generali ac generalissima auctoritate facultate et potestate investigandi instruendi informandi noscendi recognoscendi et publicandi cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli corone Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et nostras conscientias habere debeant et teneantur ita quod illud quod nos novem in concordia vel sex ex nobis in quibus sex seu inter quos fuerit unus de qualibet terna publicaremus vel alias pro executione capitiilorum inter dicta parlamenta concordatorum faceremus aut executaremus quovismodo haberetur pro facto justo constanti valido atque firmo: prout de predictis potestate et capitulis constat per publica instrumenta recepta in Alcanicio per Barttholomeum Vincentii Paulum Nicholay et Raymundum Bajuli notarios die quinta decima februarii anno predicto: considerantes quod inter cetera solemniter et publice quilibet nostrum vovit et juravit quod simul cum aliis secundum potestatem concessam citius quo rationabiliter fieri posset in negotio procederet et verum regem et dominum publicaret prout in dictis voto et juramento de quibus constat per publica instrumenta recepta in villa de Casp per dictos Paulum Nicholay Raymundum Bajuli et Jacobum de Monteforti notarios diebus decima septima et vicesima secunda aprilis et decima octava madii anno predicti latius continetur: visis tenore et forma dictarum electionis de nobis facte et potestatis nobis tradite et juramenti et voti premissorum et prehabitis investigatione instructione informatione noscione et recognitione que per nos fienda erant et dictis ac datis et nominatis per justitiam secundum Deum et nostras conscientias necessariis oppinionibus dictis atque votis et illis ac aliis premissis recognitis et consideratis solum Deum habentes pre oculis secundum tenorem potestatis et juramenti ac voti predictorum dicimus et publicamus quod parlamenta predicta et subditi ac vassalli corone Aragonum fidelitatis debitum prestare debent et tenentur illustrissimo ac excellentissimo et potentissimo principi et domino domino Ferdinando infanti Castelle et ipsum dominum Ferdinandum in eorum regem et dominum habere tenentur et debent. De quibus omnibus ad perpetuam rei memoriam petimus et requirimus fieri unum et plura publicum seu publica instrumenta per vos notarios infrascriptos: de quibus omnibus et singulis supradictis dicti reverendissimi et honorabiles domini novem deputati verbo etiam requisiverunt per nos notarios suprascriptos fieri unum et plura publicum seu publica instrumenta. Que fuerunt acta die anno et loco predictis presentibus honorabilibus viris dominis Francisco de Pau milite Dominico Ram licenciato in legibus milite Dominico de la Naja Guillermo Çaera et Raimundo Fivallerii castellanis et custodibus dicti castri de Casp ad hec pro testibus vocatis specialiter et assumptis. - Sig+num mei Bartholomei Vincencii notarii publici civitatis Cesarauguste et auctoritate domini regis Aragonum per totam terram et dominationem suam qui predictis una cum connotariis infrascriptis interfui et clausi etc. - Sig+num Jacobi de Plano auctoritate regia notarii publici serenissimi domini regis Aragonum qui premissis omnibus et singulis una cum aliis connotariis suis hic contentis interfuit. - Sig+num mei Raymundi Bajuli auctoritate illustrissimi domini regis Aragonum notarii publici per totam terram et dominationem suam qui premissis una cum connotariis meis hic contentis presens fui eaque scribi feci et clausi. - Sig+num mei Jacobi de Monteforti auctoritate regia notarii publici per totam terram et dominationem illustrissimi domini regis Aragonum qui omnibus et singulis supradictis una cum aliis meis connotariis hic contentis interfui eaque clausi. - Sig+num mei Pauli Nicholay illustrissimi domini regis Aragonum olim
scriptoris auctoritateque ejusdem notarii publici qui predictis omnibus et singulis interfui eaque clausi. - Sig+num mei Francisci Fonolleda illustrissimi domini regis Aragonum olim scriptoris regiaque auctoritate notarii publici per totam terram et dominationem suam qui publicationi predicte requisitus una cum prenominatis connotariis meis interfui eaque recepta per olim scriptum clausi.

Sesión del día 26.

Comparecieron los obispos de Vich y de Barcelona, el conde de Cardona, Raimundo de Bages, Juan Dezplá y Pedro Grimau, enviados por el parlamento de Cataluña para asistir a la proclamación.

Sesión del día 27.

Se presentaron fray Romeo de Corbera, fray Pedro Pujol, Manuel Diez, Pedro Siscar, Juan Suau y Pedro Gil, enviados también por el parlamento valenciano para oír la proclamación; y con el mismo objeto se presentaron de parte de los aragoneses fray Iñigo de Alfaro, don Pedro Jimenez de Urrea, don Juan de Luna, Juan de Bardaxi, Juan de Ovelfa y Juan Sanchez Sadornil. Se acordó después que el día siguiente se verificase la proclamación, y con este objeto se dio al maestro fray Vicente Ferrer el encargo de pronunciar el sermón y de leer publicamente la sentencia.

Sesión del día 28.

Procedióse en este día a la publicación de la sentencia y solemne proclamación de don Fernando, del modo que esplica el acta con las siguientes palabras:

Núm. 417. Tom. 22. fol. 2186.

Novissime autem die martis hora tertiarum vel quasi intitulata XXVIIIa dicti mensis junii anno predicto a nativitate Domini MCCCCXII dicti domini deputati in aula predicti castri de Casp personaliter constituti convocatis nobis dictis eorum notariis et secretariis per vocem dicti domini terrachonensis archiepiscopi dixerunt se velle eadem hora accedere ad publicandam publice et solemniter publicationem per eos factam cum instrumentis publicis in posse nostri dictorum notariorum confectis die sabbati proxime lapso de nostro vero rege et domino ad ecclesiam dicte ville et in ea missam et sermonem solemnes audire et post eorum consumationem publicationem facere supradictam: requirentes nos dictos notarios et secretarios quatenus celebrationem dictorum misse et sermonis et publicationem predictam et alia que in ipsis et circa ea fierent et exequerentur continuaremus in presenti processu et de eis conficeremus unum et plura publicum seu publica
instrumenta. - Et quasi incontinenti dicti domini deputati accesserunt simul ad ecclesiam supradictam ad cujus fores in illis videlicet que respiciunt versus plateam fuit quoddam altare mirabiliter apparatum et a dextris et sinistris ipsius erant scanna seu cadafalia pro sessionibus dominorum ambaxiatorum designatorum inferius fabricata: et dicti domini deputati excepto dicto domino oscensi episcopo circa infrascripta occupato sederunt supra quoddam scannum appositum quasi inmediate coram dicto altari intus cancellum ibi factum sub forma et ordine qui sequntur. Dictus enim reverendus dominus archiepiscopus sedit in medio dicti scanni et ad partem dexteram post eum sederunt primo dominus Bonifacius Ferrarii secundo Guillelmus de Vallesica tertio Franciscus Daranda: ad partem vero sinistram primo Berengarius de Bardaxino secundo magister Vincentius Ferrarii tertio Bernardus de Gualbis et quarto Petrus Bertrandi predicti. Ad partem vero dexteram dicti altaris in scanno seu cadafallo ibi ut prefertur facto sederunt religiosi reverendus nobiles et honorabiles deputati regnorum Aragonum et Valentie subscripto ordine collocati. Primo enim religiosus frater Ennecus Dalfaro comendator de Ricla ordinis sancti Johannis hospitalis Jherosolimitani pro dicto regno Aragonum et post eum reverendus frater Romeus de Corbaria magister militie beate Marie de Muntesia et sancti Georgii pro dicto regno Valentie deinde nobilis dominus Petrus Ximenez Durrea pro eodem regno Aragonum et post eum religiosus Petrus Pujol prior Vallis Jesuchristi pro dicto regno Valentie successive autem nobilis dominus Johannes de Luna miles pro dicto regno Aragonum et inmediate post eum nobilis Manuel Diez pro eodem regno Valentie deinde autem honorabilis Johannes de Bardaxino miles pro prefato Aragonum regno et post eum honorabilis Petrus de Siscar miles pro dicto regno Valentie et statim post eum honorabilis Johannes Dovelfa pro eodem regno Aragonum et post eum honorabilis Johannes Suau pro dicto regno Valentie et inmediate honorabilis Johannes Sanchez de Sadornil pro dicto regno Aragonum et post eum honorabilis Petrus Gil jurisperitus pro eodem regno Valentie ambaxiatores seu nuntii. Ad partem vero sinistram dicti altaris in alio scanno seu cadafallo sederunt sub ordine infrascripto reverendi in Christo patres multum nobiles et potentes viri et honorabiles domini ambaxiatores seu nuntii Cathalonie principatus: primo enim Galcerandus urgellensis secundo Franciscus barchinonensis episcopi tertio dominus Johannes comes Cardone quarto Raimundus de Lupiano alias de Bages miles quinto Johannes de Plano legum doctor sexto Petrus Grimau ville Perpiniani: intus vero cancellum predictum erant videlicet in dextera parte ipsius honorabilis Dominicus de la Naya Cesarauguste et Guillelmus Çaera in legibus licenciatus Valentie et in parte sinistra Raymundus Fivallerii Barchinone cives castellani et custodes dicti castri de Casp: extra dictum vero cancellum ad partem dexteram dicti altaris quasi ad pedes dictorum dominorum ambaxiatorunn dictorum regnorum Aragonum et Valentie sederunt honorabiles Martinus Martinez de Marziella pro dicto regno Aragonum et Petrus Çabata pro dicto regno Valentie et ad partem sinistram juxta pedes dictorum dominorum ambaxiatorum principatus predicti Asbertus Çatria capitanei pro dictis dominis deputatis dicte ville de Casp. Dictus vero reverendus dominus oscensis episcopus indutus vestimentis sacerdotalibus in aparatu pontifficali cui honorabilis Narcisus Astruci archidiaconus Terracone et Cipressus Balaguerii ejus secretarius pro subdiacono ministrarunt missam sancti Spiritus solempniter celebravit. Finita autem dicta missa dictus reverendus magister Vincentius Ferrarii suum incohavit sermonem in quo pro themate sumpsit: Gaudeamus et exultemus et demus gloriam Deo quia venerunt nuptie Agni: Apochalipsis XVIIII° capitulo: quod trinas dividens in partes juxta solempnitatis materiam fuit notabiliter prosequtus. Quo finito sermone dictus reverendus magister Vincentius ad mandatum per dictos dominos deputatos sibi ut premittitur factum publicationem de dicto nostro vero rege et domino dicta die sabati proximo lapsa factam ibi publice alta et intelligibili voce coram dictis dominis ambaxiatoribus et populo ibidem congregato legendo de verbo ad verbum unum ex instrumentis super dicta publicatione dicta die sabbati proxime lapsa confectis solemniter publicavit. Et cum in publicatione predicta fuit in passu illo seu puncto in quo nomen excellentissimi ac magniffici principis et domini domini Ferdinandi nostri veri regis et domini exprimitur seu continetur idem magister Vincentius et omnes desuper nominati et alii etiam ibidem presentes magnis et altis vocibus jocunditatem et gaudium denotantes exclamarunt dicentes repetitis vicibus per magnam pausam durantibus: Viva viva nostre rey et senyor don Ferrando. Et post longam repetitionem dictorum verborum et similium in effectu dictus reverendus magister Vincentius publicationem predictam perfecit. Qua quidem publicatione sic ut prefertur completa et facta statim dictus reverendus magister Vincentius et universi alii de publicatione dicti nostri veri regis et domini Altissimo regum Regi laudes debitas persolventes Te Deum laudamus et alia cantica et orationes flexis genibus decantarunt. Et dicti honorabiles Dominicus de la Naya
Guillermus Çahera et Raymundus Fivallerii castellani et custodes dicti castri quoddam magnum vexillum sive bandera armorum regis Aragonum in quadam magna asta seu lancea coram dicto altari protinus erexerunt: et nichilominus pulsatio campanarum clangor tubarum et sonitus diversorum instrumentorum musicorum ibidem extitit incohatus ad quorum sonitum dicti capitanei una cum pluribus aliis gentibus ibidem existentibus eorum gaudium et letitiam aprobantes ac dicta verba viva viva nostro rey et senyor don Ferrando continue geminantes inceperunt ibidem coram dicta ecclesia in platea et postea per dictam villam tripudiare: quod quidem tripudium per totam illam diem quasi continue perduravit. De quibus omnibus et singulis supradictis tam predicti deputati quam ambaxiatores seu nuntii supradicti petierunt et requisiverunt eis fieri atque tradi per nos notarios et secretarios supradictos conjunctim et vel divisim unum et plura publicum et publica instrumenta ad habendum de eis memoriam in futurum. Que fuerunt acta loco die et anno predictis presentibus honorabilibus religiosis et providis viris dominis Dominico de la Naya Guillelmo Çaera et Raymundo Fivellerii castellanis et custodibus castri Martino Martinez de Marziella Petro Çabata Azberto Çatria capitaneis dicte ville de Casp Anthonio de Bardaxino domicello Aragonum fratre Anthonio Tolosano clavario ordinis militie beate Marie de Muntesia et sancti Georgii valentine diocesis Jacobo de Orries domicello Aragonum fratre Emanuele de Vilarasa dicti ordinis beate Marie de Muntesia Garsia Munionis de Pamplona domicello Aragonum Petro Desplugues milite Valentie Eximino de Sayos domicello civitatis Calathejubii Petro Sagarra ville Morelle Beltrando Coscon domicello Cesarauguste Francisco Desplugues domicello Valentie fratre Roderico de Bardaxino comendatore Osce ordinis sancti Johannis Hospitalis Iherosolimitani Giraldo de Gualba milite Valentino fratre Fortunyo de Heredia comendatore domus antique oscensis dicti ordinis sancti Johannis Andrea Castella domicello Valentie Eneco Desparça domicello ville Muriveteris Manuele Suau cive Valentie Ludovico Coscon domicello Cesarauguste Raymundo Constantini milite Valentie nobili Raymundo Dorcau Francisco de Pau Raymundo de Calderiis Guillelmo de Blaniis Guillelmo Raymundi de Muntagut Lucha Davinyo Johanne Petri Fahena Petro Arnaldi de Salli domicellis Johanne de Vallo Jacobo Columbi Hugueto Fiveller Leonardo de Vallesicha Francisco de Gualbis Poncio de Busquets Francisco Çaplana Bonanato Petro et Gaufrido de Ortiguis in decretis licenciato civibus Barchinone testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis et pluribus etiam aliis in multitudine copiosa.

Volvieron después a reunirse por última vez los compromisarios en la tarde del mismo día, y en aquella sesión renunciaron la jurisdicción que durante el compromiso habían ejercido sobre el castillo y villa de Caspe; recibieron a los enviados de Aragón, Cataluña y Valencia, que fueron a darles las gracias por haber terminado tan felizmente su encargo; y acordaron finalmente notificar la elección a los parlamentos, universidades y otros interesados, espidiendo entre otras las cartas que siguen:

Núm. 418. Tom. 22. Fol. 2188.


Sanctissime ac beatissime pater: premisso semper vestrorum pedum osculo beatorum. Celestis altitudo potentie in excelsis habens imperium super cuncta sic distribuit ineffabili providentia munera gratiarum sicque res universas disponit quod in horum consideratione sensus hominis hebetatur cum sint ininvestigabiles vie Domini et sapientie sue magnitudinem humani non capiant intellectus. Ecce itaque beatissime pater quod Deus judex justus nostros gemitus et dolores vestre beatitudinis intercessionibus ut pie credimus respiciens occulo pietatis: volens nobis de dictarum gratiarum muneribus impertiri non modicam portionem: nos taliter fecit esse dispositos et paratos quod die presenti juxta facultatem auctoritatem et potestatem nobis plenarie atributas per justitiam duximus publicandum quod parlamenta et subditi ac vassalli regie corone Aragonum debitum fidelitatis eorum prestare tenentur et debent illustrissimo ac excellentissimo et potentissimo principi et domino domino Ferdinando infanti Castelle illumque pro eorum rege et domino debent et tenentur habere: super quibus in exultationibus et letitie jubilo consurgentes tanto plenius agimus Deo laudes quanto specialius ab ipso donum hujusmodi veritatis et justitie cognoscimus processisse. Verum ut sanctitas vestre paternitatis inmensa de cognitione tanti filii valeat in domino exultari premissa per venerabilem Dominicum Ram licenciatum in legibus priorem ecclesie Alcanicii quem ad sanctitatitem vestram hac de causa tantummodo destinamus quique sanctitati eidem unum ex instrumentis de dicta publicatione confectis est in forma propria traditurus vestre beatitudini cum omni humilitate decrevimus intimare: quam conservare et prosperare dignetur Altissimus ad regimen universalis ecclesie sancte feliciter in longevum. Scripta in castro de Casp sub sigillo
reverendissimi domini archiepiscopi Terracone de ordinatione omnium subsriptorum vigessima octava die junii anno millessimo quadringentessimo duodecimo. - Vestre sanctitatis humiles servitores et oratores devoti novem deputati ad investigandum et publicandum regem et dominum per justitiam in regnis et terris regie corone Aragonum subjectis.

Núm. 419. Tom. 22. Fol. 2189.

Excellentissimo et serenissimo principi et domino domino Ferdinando Dei gratia regi Aragonum Valentie Majoricarum Sardinie et Corsice comiti Barchinone Rossilionis et Ceritanie. - Excellentissime et serenissime rex princeps et domine. Magna et inextimabili lelitia et exultatione repleti vestre celsitudini regie cum omnimoda reverentia intimamus quod nos die presentí Spiritus sancti gratia illustrante juxta facultatem auctoritatem et potestatem nobis plenarie atributas per justitiam publicavimus quod parlamenta et subditi ac vassalli regie corone Aragonum celsitudini vestre debitum fidelitatis ipsorum prestare serenitatemque vestram pro eorum vero rege et domino debent ac tenentur habere. Quocirca nos qui exaltationem excellentie vestre ornatibus virtutum regalium insignite tota mente diligimus de publicatione jamdicta jocunditatis plenitudinem assumentes tanquam de illo quem sui nominis fama precelsa strenuissimum diffundit per orbem et predicat gestis laudabilibus gloriosum premissa per venerabilem Petrum Blan domicellum nepotem archiepiscopi Terracone hujusmodi littere portitorem quem ad excellentiam vestre regie majestatis hac de causa tantummodo destinamus eidem regie majestati inmediate decrevimus intimare: quam Pater altissimus donorum gratie celestis adimpleat suique amoris ubertate fecundet feliciter et longeve. Scripta in castro de Casp sub sigillo reverendissimi domini archiepiscopi Terracone de ordinatione omnium subscriptorum XXVIII die junnii anno MCCCCXII.
- Serenissime rex princeps et domine vestre celsitudinis servitores perhumiles et vassalli qui ejus gratie et mercedi nos humiliter comendamus novem deputati ad investigandum et publicandum regem et dominum per justitiam in regnis et terris regie corone Aragonum subjectis.
- Similis domine regine mutatis mutandis. - Similis inclito et magnifico domino infanti Alfonso primogenito Aragonum. - Similis inclito domino infanti Johanni illustrissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Similis inclito domino infanti et magistro sancti Jacobi serenissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Similis inclito domino infanti et magistro Alcantere ordinis Calatrave serenissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Similis inclito domino infanti Petro illustrissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Item archiepiscopo Toletano mutatis mutandis.

Núm. 420. Tom. 22. Fol. 2190.

Excellentissime et serenissime rex princeps et domine: gaudemus et exultamus in Domino sibique actiones exsolvimus gratiarum qui spiritum innovans in nostris visceribus veritatis dedit nobis recta et justa sapere et talia per justitiam insuper operari per que regnis et terris regie corone Aragonum subjectis firmiter et juste pacis et felicitatis augmenta provenire credimus ut optamus. Hinc est
excellentissime rex et domine quod cum ad investigandum et publicandum cui regnorum et terrarum regie corone Aragonum successio per justitiam pertineret in qua jus habere competitores plurimi asserebant nos per parlamenta fuerimus deputati in qua investigatione ex debito fidelitatis nostre et alias hactenus insudavimus toto posse hodie data presentis Spiritus sancti gratia illustrante juxta facultatem auctoritatem et potestatem nobis plenarie attributas per justitiam duximus publicandum quod parlamenta et subditi ac vassalli dicte regie corone Aragonum debitum fidelitatis ipsorum illustrissimimo ac excellentissimo et potentissimo principi et domino domino Ferdinando patruo vestre serenitatis prestare illumque pro eorum vero rege et domino debent et tenentur habere: super quibus in exultationis et letitie jubilo consurgentes tanto plenius agimus Deo laudes quanto specialius ab ipso donum hujusmodi veritatis et justitie cognoscimus processisse. Verum ut serenitas vestre regie majestatis quem de recomendatione dicte justitie parlamenta et nos per suos ambaxiatores et literas hactenus oneravit de premissis certa valeat consolari eadem per Arnaldum de Bardaxino domicellum hujusmodi littere portitorem cum omni letitia et exultatione statim vestre celsitudine decrevimus intimare: quam feliciter Altissimus conservet et prosperet pleris annis. Scripta in castro de Casp sub sigillo reverendissimi domini archiepiscopi Terracone de ordinatione omnium subscriptorum XXVIII die junii anno MCCCCXII. - Similis serenissime et illustrissime principisse et domine domine Caterine regine Castelle et Legionis mutatis mutandis. - Ad omne servicium et mandatum excellentie vestre prompti novem deputati ad investigandum et publicandum regem et dominum per justitiam in regnis et terris regie corone Aragonum subjectis.

FIN DEL TOMO TERCERO Y DEL COMPROMISO DE CASPE.