Mostrando las entradas para la consulta Capella ordenadas por fecha. Ordenar por relevancia Mostrar todas las entradas
Mostrando las entradas para la consulta Capella ordenadas por fecha. Ordenar por relevancia Mostrar todas las entradas

lunes, 15 de febrero de 2021

1, 2, 3, 4, 5 de agosto, 1461

1.° DE AGOSTO.

Ocupáronse, en este día, de varios negocios de reducida importancia, como de recepción de juramentos, sustituciones, clasificaciones etc.

2 DE AGOSTO.

Leyóse en consistorio la carta que sigue, en contestación al señor Rey, y aprobado que fue su contenido, mandóse que se expidiera.

Molt alt e molt excellent Senyor.
De vostra excellentissima Senyoria havem reebuda una letra dada a XXIII dies del present mes e vist lo contengut en aquella nosaltres havem comunicat ab lo lllustre Primogenit lo qual oyt considerats tots los capitols per vostra Majestat atorgats e o les respostes en aquells contengudes en nom e per part de vostra Illustrissima Senyoria fetes a nosaltres ab humil e subjecta reverencia de vostra Serenissima Majestat parlant no ha semblat sia derogat als dits capitols car jatsia en lo capitol onze supplicant sia demanat que vostra Illustrissima Senyoria donas obra ab tot compliment que lo lllustre don Charles fill vostre fos jurat en Primogenit etc. en la resposta per vostra Serenissima Senyoria feta es amplament e ab paraules de molta liberalitat e amor respost que plau a vostra gran Excellencia sia jurat e axi es pus larga la resposta que la demanda per merce e benignitat vostres. Item que si les letres ab les quals lo jurament es demanat son atteses en res Senyor no sembla esser a vostra reyal preheminencia e dignitat o superioritat derogat car en nom e per part de vostra gran Senyoria es demanat e lo lllustre Primogenit com a lochtinent de vostra real Majestat ho demana ni sembla ab la predita humil reverencia parlant haver impertinencia alguna com lo dit lllustre Primogenit en aquest cars tinga loch de dos ço es de lochtinent de vostra Serenissima Senyoria e de Primogenit lo que no ha incompatibilitat attesa la absencia de vos Illustrissimo Senyor la qual cosa satisfa a la pratica antigament observada quant la convocacio se fahia per la Majestat real stant en lo Principat de Cathalunya e lo Primogenit en los tals temps passats no tenia loctinent general ne era absent del Principat de Cathalunya lo Senyor Rey. E per conseguent considerats tots los capitols e conjungits los huns ab los altres e les respostes al dits capitols fetes salva la dita humil reverencia no es en res contrafet als dits capitols ans creem Senyor que prestantse lo dit jurament satisfem a la molt benigna e clement e liberal resposta per vostra excellentissima Senyoria al dit capitol e capitols feta. Regraciant quant en lo mon podem ni sabem a vostra gran clemencia la virtuosissima voluntat de observar los dits capitols en la dita letra por vostra excellentissima Senyoria a nosaltres significada. E sia molt alt e molt excellent Senyor la Sancta Trinitat proteccio e guarda de vostra excellentissima Senyoria la qual nos man lo que de sa merce sia. Scrita en Barchinona a XXIX de juliol any Mil CCCCLX hu. - Al molt alt e molt Excellent Senyor lo Senyor Rey. - De vostra Majestat humils vassalls los diputats etc.

3 DE AGOSTO.

No hubo sesión, con motivo de ser la fiesta de San Esteban.

4 DE AGOSTO.

Fue insignificante la sesión de este día, pues no llegó a tomarse acuerdo alguno.

5 DE AGOSTO.

Despachado un negocio enteramente secundario, se dio cuenta de la carta que sigue a continuación.

Molt reverend e honorables senyors. Per vostra part a supplicacio del prior de Lado en nom de fra Jacme Coll quis diu abbat del monestir de Sent Lorenç del Mon seria stat scrit ab letra patent als oficials daquesta vila e vegueria de Besalu en la forma en aquella contengut. Et jatsia que a nos com a jurats de aquesta vila ni a la vila de tal questio nos pertanga cenexer sino solament per lo interes publich entrevenir ço es que lo ofici de Deu no sia cessat al dit monestir ni a la devota capella de la verge Maria del Mon axi appellada la qual havem tots plena fiança nos conserva ens guarda nostres bens de perdicio empero contrets en dir la veritat del negoci e lo merexer de regir tal monestir qual es e havem a creure senyors que aquesta vila qui promte es stada e es tots temps a vostres dits prechs e ordinacions complir vui ab ferma sperança no le descomplaureu a la justicia e raho e es pus de necessitat per vosaltres dar fe a nostre entreveniment en tal negoci al qual neguna passio nons porta sino per lo interes publich e salut de les animes e lo cultu divinal sia fet al dit monestir que no a hun sol monjo qui per occupacio de bens temporals e pompes adquirir es mes promogut que no per lo servici de Deu. E mostraho la supplicacio per part del dit fra Coll donada la qual parlans ab honor de quis pertany es formada del tot contra veritat car pus de possessio del dit abhadiat se discepta lo dit fra Perer stant en son monestir daci de sent Pere de Besalu monjo per mort de fra Ferrer ultim abbat del dit Sent Lorenç no solament per hun monjo axi com es pretes mes per dos e tres e tants com ni havia conventuals ab la solemnitat deguda es stat elegit en abbat del dit monestir per Sancti Spiritus nemine discrepante e puix per ell aceptada confirmar per lo reverend bisbe de Gerona.
E axi ha possehit per lonch temps pacificament fahent continua residencia ensemps ab los monjos al dit monestir ab gran consolacio e alegria dels parroquians e de tota la vila e dels homens del dit monestir fins que per aquest fra Coll ab ses butles Deu sab quines e segons fama e oppinio de tot hom es stat perturbat e si es mes ab potencia de diners e favor de oficials gitantne aquell fra Perer sens altra coneguda ço qui recau de direccio en vosaltres defendre en favor del dit fra Perer legitim possehidor. E tant quant lo dit monestir en la forma damunt dita ha stat en poder de dit fra Coll Deu sab e nos com ha stat irroneu e sens monjos neguns que tots maltractant los ne havia gitats stat tanquat o sens nengun ofici que no si fahia e grans scandels qui si ha seguits e enormes inconvenients sobre los mesquins de parroquians seguis e en tal manera que si de aquells vos era plasent haver informacio com a culpa del dit fra Coll se son seguits serieu certs e darieu la culpa a qui la ha e cessar li en audiencia en tal cars. Per tant vos supplicam per los dits sguards queus placia e sia de vostra merce la dita sentencia per vosaltres emanada en favor del dit fra Coll ja de Barchinona a XVI del mes present entorb de la possessio de fra Perer qui continuant la sua possessio huy se troba en possessio vullau revocar del tot o almenys en aquella sobresseure per contemplacio nostra fins que en altra manera sabuda la veritat sia per vosaltres provehit qui mereix esser mantengut en sa possessio. E sia totstemps de vosaltres la Sancta Trinitat proteccio e guarda e entretant nos manen lo que plasent vos sera. De Besalu a XXV de juliol any Mil CCCCLXl. - Al molt reverend e honorables senyors los diputats del Principat de Cathalunya en Barchinona residents. - Molt reverend e honorables senyors qui a vosaltres se comanen los jurats de Besalu.

viernes, 22 de enero de 2021

10, 11, 12, 13 de mayo, 1461

10 DE MAYO. 

No hubo sesión.

11 DE MAYO.

Propuso el reverendo abad de Montserrat que, en atención a haberse trasladado el obispo de Elna, de Lérida a esta ciudad, se resolviese el modo como se había de proceder para tratar con este prelado, acerca del subsidio impuesto al clero, y que se creía inoportuno realizar; y después de largo coloquio sobre este asunto, acordóse, por fin, que el mismo obispo asistiese al consistorio, y allí personalmente se le dieran las explicaciones oportunas, para que desistiese de su comisión; escribiéndose al propio tiempo a su Santidad, con toda atención y reverencia, haciéndole ver los justos motivos que tenía el Principado para resistirse, entre otros muy especialmente la bula de su antecesor, por la cual se eximía al referido clero de todo subsidio particular.
Siguen las cartas que se recibieron o se mandaron expedir en este día.

Als molt reverend e magnifichs e de gran providencia mossenyors los diputats del General de Cathalunya residents en Barchinona.
Molt reverend e magnifichs e de gran providencia mossenyors. Ab letra de XXVII del prop passat vos scrivi com aci era arribat hun capella ab letres que aportava segons desia de mestre Johan Boreu tresorer del Rey de França dirigides la una a mossen lo regent la governacio de aquests comdats laltra als honorables consols de aquesta vila laltre al magnifich En Felip Albert les quals letres com jaus he scrit fahien gran demostracio de star nosaltres de part de sa ab gran sospita. Es ver com jaus scrivi sa dupte que lo dit portador nos hagues forjades dites letres e per aclarirho los dits consols havien trames al bisbe de Beses qui es fill del dit tresorer lo qual informat del cas sen es fort squivat e de continent ha tramesos aci dos homens de honor per fer afrent e altres enantaments ab lo dit capella qui esser stats aci los dits dos homens es stat mes en la preso e se es vist e trobat que tot aço es stat moviment e royndat del dit capella e veus aci com passa aquest fet. Altres coses a present nom occorren sino queus placia fer regonexer les tantes consultes queus he fetes e sobre aquelles voler rescriure de vostre deliberacione. Suplicant la divina potencia vos tinga en sa proteccio e continua guarda. Scrita en Perpenya a sinch de maig del any Mil CCCC sexanta hu. - A vostre ordinacio e manament prest Gabriel Girau diputat local.

Al honorable senyer En Francesch Sant Celoni diputat local de Gerona.
Honorable senyer. Per certs sguards que no curam aci explicar es mol necessari que cautament e secreta vos entremetau si son aqui En Miquel Albert e En Jacme Seroli qui entreveneren en los fets de les remençes e si hi son o aquen al entorn requiriu los oficials a quis pertan que en virtut de la seguretat que han prestada o son tenguts prestar de optemperar nostres requestes que aquells prenguen e tinguen ben guardats entro que de nosaltres hagen altre manament o requesta. E de continent nos ne avisau per vostra letra. E feuhi la diligencia que es obs e de vos confiam. Dada en Barchinona a XI de maig any Mil CCCC sexanta hu. - A. P. abat de Montserrat. - Los diputats del General de Cathalunya residents en Barchinona.

12 DE MAYO.

No hubo sesión por estar ocupados los señores Diputados en otros asuntos de la Generalidad.

13 DE MAYO.

Por el mismo motivo que el día anterior, no hubo sesión general, y sí tan solo reunión secreta entre los señores Diputados, los Concelleres de la ciudad y algunos jurisperitos.
Las cartas que se recibieron o se mandaron expedir en este día se hallan a continuación.

A mossenyors molt reverend honorables e de gran saviesa los deputats del Principat de Cathalunya.
Mossenyors molt reverend e honorables. Aci es stat en Ceroli Dempurda qui ab una letra de creença que portava del Senyor Rey ha aplegats tantes pagesos de remença com ha poguts al Carme de aquesta ciutat e som hi stats huns quaranta o mes entrels quals hi es stat lo portador de la present. Lo quels ha proposat sabreu per relacio sua. E per quant me semble interes de les generalitats lo per ell jo he fet ab lo dit portador que ell personalment vos ho anas referir prometentli que jol faria contentar de totes les despeses que faria per causa de la dita anada hoc encara dels jornals que perdria. Certificantvos que es home al qual podeu donar creença perque placieus ferlo satisfer e informar de la resposta que hauran a fer la qual han a fer disapte propvinent car fins en aquell dia se han aturat acort. E seria bo a mon semblant que li donassen ordonada la resposta que hauran a fer e encara que hi faessen venir algu dels sindichs qui aqui son per ferla. Remetho empero a vostres reverencies qui mils hi veen dormint que no faria yo vetllant. E sia mossenyors de gran reverencia lo Altisma vostra continua proteccio e guarda. En Vich a XI de maig. - De vostra reverend e honorables savieses humil servidor Pau Alamany diputat local de Vich.

Als molt reverends egregis nobles magnifichs e savis senyors los diputats del General e consell lur representants lo Principat de Cathalunya residents en Barchinona.
Molt reverends egregi nobles magnifichs e savis senyors. La present es per notificar a les reverencies nobleses magnificencies e savieses vostres com disapte prop passat a dinar aribi en aquesta ciutat. Com fuy dinat provehi los jurats se apleguassen ab los adjunts e per que era dia de mercat fonch hora tarda e certificat dells ani a lur casa de juyaria e segons forma de las instruccions precchints vostres saluts los doni vostra letra de creença e aquella lesta los spliqui com mils pogui la dita creença e aturasen se acort per altra hora. E lo diumenge hun dels jurats parla molt ab mi a la mia posada e en son rahonament mostra la gran divisio que es entre ells a que repliqui ço quem sembla significant li quants dans e inconvenients se seguien per discordia e quants bens portave unitat persuadint lo que li plagues haver sguard a la temporada e a les faenes quis manejaven quant eren a servey de Deu e a benavenir del Principat qui per la endreça de nostre Senyor e per gran unitat eren en lo punt que vuy son e si en la dita unitat nous conservau no obtendreu lo fi desijat. E partit lo jurat de la mia posada tentost fonch ab mi altre jurat sertificantme de tot lo contrari e per lo semblant li repliqui dolentme molt de la discordia era entre ells pregantlo ab aquelles pus dolçes paraules pugui totes pasions fosen posades adepart e solament fos ates al servey de Deu e a la conservacio del dit Principat e que per neguna passio ells nos devien metre en neguna discordia per gran que fos quant mes per ten pocha cosa de que debatien. E es per lo entrevenir en vostre consistori de mossen Francesch Sampso e los altres tres volen mestre Marti ells plau que abdosos entrevenguen en lo dit consistori mes que lo dit mestre Marti presehescha attes que fonch elegit per entrevenir en lo dit consell e que en mossen Sampso es finit son sindicat a que fonch elegit e la hun e laltre man molt pregat quels ne digues mon parer e jo son men lunyat dihentlos que en aquexa part nols diria mon parer ne axi poch los he vulgut res significar bels he molt stretament pregats se volguessen concordar e no aturarse per ten pocha cosa tots temps tirant los a tota amor pau e concordia en tant que hir sperant jo me trametessem a demanar per ferma resposta fonch a la mia posada hun jurat acompanyat de dos notables ciutadans lus (o los) qui per part sua e de dos companyons seus me dix com en manera al mon nos podien acordar en ferme rasposta e feu moltes ofertes en tot lo que fos plasent a vosaltres senyors e a vostre consistori e sap Deu li digui moltes coses dolentme molt de lur discordia e quem marevellave que a tan pocha resposta com se podia fer en lo quels havia explicat staven axi discordes e pus axi era ne volia parlar per mon descarrech ab sos companyons. E volentnos partir vench nova com CCC. homens armats de peu devallaven per la muntanya (o montanya, no está acabada de cerrar si es una o) e tota la ciutat se aremora e tancaven portals aquells qui poden tancar car prou stan desordonadament e fonch hun fill den Guillem de Biure qui era ab huns LX o LXX homens e anava a hun loch a una leuga de Gerona per hun matrimoni ha fet e esperes haver cert debat ab mossen Johan Çariera. Fonch acordat que dos jurats acompanyats de alguns ciutadans hisquessen parlar ab ells per fer los desapleguar e que no entrassen en la ciutat e com foren axits ells se foren ja spargits (falta punto o pone llan) Han ordonat de regonexer e metre en orde les portes dels portals e regonexer la ciutat e partirla per cinquantenes e Xnes e metres en orde degut e tornats ab los ciutadans que noy mancha nengu sino mossen Felip Sant Celoni qui no es ben dispost de sa persona. Jols reciti lo rahonament mera fet per lo dit jurat els pregui me volguessen fer la dita resposta e metres en aquella unio que los afers requerien e fahent los loch romangueren ensemps e stigueren fins entre X e XI hores de nit per ferma resposta la qual fonch que un jurat acompanyat de tres ciutadans e apres tres jurats qui tots los huns separats dels altres me manifestaren gran discordia entre ells stant e persevarant quiscuns en lus oppinions. Deu sap los repliqui lo que pogui ne sabi. E pus les parts son aqui placia a les vostres magnificencies e grans savieses hoyr a quiscuns e aplanar ho car los afers de aquesta ciutat sen torben e aquesta pocha spira (spark inglés; purna) poria fer hun gran foch qui poria molt noura e tot lo mon fora de vosaltres senyors noy basta en reposar ho. Aci ses dit que los pagesos de ramença se son ajustats e tant no he traballa no he poscut (se lee posent) sentir hon e res dit que diumenge se devien ajustar a la Bisbal mes yo fiu venir hir hun *bo pages de Foixa hon jo havia trames hun home propri e parli molt ab ell per que havien dit ell sabia molt entre ells dihentme que lo aplech de la Bisbal creya sera torbat perque lo procurador del bisbe havia feta una crida que nengu no si gosas ajustar mes avant de res. Placieus no sia tengut en vill lo fet dels pagesos de ramença que molt stretament se treballa en conduhir los e ham dit aquest que ells seran de cort ab lo Senyor Rey quels fermera V capitols dels mals usos e darli han LX mil florins. Lo bisbe e son capitol son fort mal per hun subsidi que lo dit bisbe vol li façen mes sera afermat com lo palau del bisbe formen de vitualles e armes secretament e apres per hun notable eclesiastich ab qui jo havia parlat senti esser no res e a nit stant jo ab los jurats se faheren venir loficial del bisbe per lo ques dehia del dit palau e lo dit oficial qui present mi que hun jurat e II ciutadans anasen al dit palau per veure lo que voldrien e no hi trobaren res sino prou poch e tot lo moble ne lo qui hi es no val cent florins. Aci ha gran fretura de oficials que en lo bruit que hir sich moch lo sotzveguer ne lo batlle nos trobaren en la ciutat car lo veguer se diu es aqui e aquests dos oficials se diu son tals com a Deu plau. De tot lo que pore sentir vos informare eus avisare suplicantvos que en la composicio de ma letra vullats prestar pasciencia com jous presente lo que tinch e no çe scriure ni menys ordonar e jou he a fer tot que Deus sab quant ha que laguin a fer la present e tantost partre per tirar mon cami la via de Perpenya. En Johan Ramon me suplica ir hora de dinar vostra creença e dinas ab mi e tantost fonch dinat parti oferintme tantost sia a Perpenya treballar en lo que ordonareu sens fallir hi hun punt de mon poder. Aquest plech no he trobat nengu e scrivint es vengut lo portador qui es de Perpenya e pus es master no he volgut fer home propri. De Gerona a XII de maig a X hores de mati any Mil CCCCLXI. - Mossenyors prest a vostra manament e ordinacio Francesch Lobet.

Als molt honorables e savis senyors los consellers de la ciutat de Vich.
Molt honorables e savis senyors. Per letra del vostre sindich lo honorable En Gabriel Vinet som stats avisats del que En Seriol fa aqui (falta punto, tres espacios) Regraciam vos lo avis. Nosaltres ab tot nostre poder treballam la questio dels homens de remença se meta en nostro poder. E per part de molts dels pagesos qui vuy son aci nos es feta instancia sobre aço hen havem ab ells molt comunicat e speram en nostro Senyor ques obtendra e hi darem tal conclusio que sera servey de Deu e del Senyor Rey e repos e benefici no solament de les parts mas de tots los poblats en aquest Principat e aço sen deu consellar per vosaltres als qui son aqui que donen dilacio a la resposta fundant ho que aquesta cosa tocha que ells a soles no porien respondre sens haver sentiment dels altres. De aço scrivim al diputat local. Vullaune ab ell comunicar e havervoshi virtuosament segons fins aci haveu fet. Car aço a tot tocha. E sia molt honorables e savis senyors la Sancta Trinitat vostra guarda. Scrita en Barchinona a XIII de maig any Mil CCCCLXI. - A. P. abat de Montserrat. - Los diputats del General de Cathalunya residents en Barchinona apparellats a vostra honor.

Al molt honorable micer Pau Alamany diputat local en la ciutat de Vich e vegueria de Osona.
Mossen molt honorable. Vostra letra havem reebuda e havem plaer del avis quens haveu fet e tots temps haurem a plaer de tals avisos. Com se vulla sia en la resposta deveu esser aconsellats los qui han a respondre que de aço que tocha a tots no poden axi breument delliberar. Ans convendria comunicarne ab molts e aço anas per via de una dilacio car nosaltres stam en punt de lavar los la questio a tots qui ho metran en nostro poder. E ja ninch ha aci molts per dar hi orde e manera e speram en nostre Senyor hi darem tal fi que sera servey de Deu e del Senyor Rey e gran repos no solament de les parts mes de tot aquest Principat. Vos podeu allagar la materia que vaja a dilacio per fer lo que dit vos havem. Dada en Barchinona a XIIII de maig any Mil CCCC sexanta hu. - A. P. abat de Montserrat. - Los diputats del General de Cathalunya residents en Barchinona.

jueves, 21 de enero de 2021

8 DE MAYO.

8 DE MAYO.

Fueron leídas en esta sesión las instrucciones y cartas que preceden, y aprobadas por los señores Diputados fueron entregadas desde luego, por los mismos, al comisionado Francisco Lobet. Se hicieron, además, otras varias proposiciones de interés secundario, y se recibió la embajada que enviaba el rey de Castilla por conducto de D. Diego de Ribera, caballero, quien, en presencia de los señores Diputados y Consejo, leyó una carta de dicho soberano cuyo contenido es como sigue.

A los muy reverendos egregios nobles e magnificos prelados e cavalleros e notables persones diputados del Principado de Cathalunya e ciudad de Barchinona e nuestros caros e amados amigos.
Muy reverendos egregios nobles magnificos prelados cavalleros e notables persones diputados del Principado de Cathalunya e ciudad de Barchinona e nuestros caros e amados amigos. Yo envio al Principe mi muy caro e muy amado primo y hermano a Diego de Ribera cavallero de mi casa. Asi mesmo le di cargo que de parte mia con vosotros fablase algunas cosas yo vos roego y pido de gracia le dedes fe como a mi mesmo seyendo ciertos que las cosas que a vuestra honra e desse Principado compliran las he de fazer con todo amor e boena voluntat. Ayvos nuestro Senyor todos tiempos en su santa comienda. Scrita de mi mano en Aranda a XIIII de abril de LXI. - A la honra de vosotros presto el Rey.

Después de cuya lectura, dio el mencionado embajador de Castilla, en suma, las siguientes esplicaciones.

Primo premeses saluts per part del dit Rey ha dit com lo dit Rey ha en gran comendacio los actes fets per los cathalans per la liberacio de la persona del Senyor Primogenit Ios quals son stats ab molta virtut e fidelitat fets e stima tant aquells per lo deute e amor que ha al dit Senyor Primogenit lo qual no solament ha per cosi mes en loch de frare com si per la persona del dit Rey de Castella fets eren.
Item mes ha dit que de continent sabuda la detencio del dit Primogenit lo dit Rey ab alguna gent de cavall e de peu se acosta a la frontera de Arago. Apres sabuda la desliurada del dit Primogenit ses aplegat ab molta mes gent de cavall e de peu e ha donat part de aquella al conestable de Navarra per cobrar aquell regne e reduhirlo al dit Primogenit e ell sta prest a la frontera per fer lo necessari. E ha dit que lo Senyor Rey nostre e lo regne de Arago vist tal moviment han trames al dit Rey per conmemorarli la pau qui es entre ells e requirint lo seu degues tornar en sos regnes. E lo dit Rey los ha respost que vol servar la pau e no contravenir. Pero que en lacte del matrimoni del Senyor Rey ab la Reyna Blancha fonch capitulat inter alia que lo Rey de Castella hages ajudar e defendre lo primer nat de aquell matrimoni en la successio de aquell regne. E com lo dit regne sia del dit Primogenit en virtut de la dita capitulacio en la qual ell es obligat ab sentencia de excomunicacio donada per nostre sant Pare que per tant ell no fallirie al dit Senyor Primogenit en la recuperacio del dit regne. Pero que en lo que ha sguard al regne de Arago volia servar la dita pau. E mes dix que havia respost als dits embaixadors que si lo Senyor Rey nostre per causa dels actes dels cathalans volie res fer contra aquells e encara contra lo dit Primogenit que ell nols fallirie ans se oferie ell e tots sos regnes e stat a lur voler e honor. E totes aquestes coses per lur descencia ha volgudes significar als dits diputats e consell e a la ciutat de Barchinona. Mes lo dit embaxador ha explicat que lo dit Rey vol e desija se complesqua lo matrimoni de sa germana ab lo dit Primogenit e que es prest e apparellat aquell en obra. E que encara vol e desija se faça aliança entre ells.

Item per quant lo dit Rey desija molt veures ab lo dit Senyor Primogenit e per que stant ell ab tant poder lla hon sta a la frontera sens fer actes alguns no li par stigue a sa honor volrie axi del dit matrimoni e aliança e vistes haver presta resposta del parer dels dits diputats e consell.

Siguen las cartas que se recibieron en este día, y, a continuación, las que se mandaron expedir.

Als molt reverend magnifichs e molt savis mossenyors los diputats del General del Principat de Cathalunya residents en Barchinona.
Molt reverend magnifichs e molt savis mossenyors.
En lo loch Damposta havia hun appellat Jaume Sant Pere lo qual no ha molts dies es anat a Çaragoça e ha parlat e comunicat ab lo Senyor Rey e ab En Franci Mas alcayt del castell del dit loch de les coses que be li ha vengut e son contra aquell grans presumpcions que ha parlat e informat de pendre lo dit castell Damposta e levar En Pere Gill capita qui aquell guarda per vostres reverencies ab certes altres perdones que
jo hi e messes apres que ne tretes persones conduhides per lo General per ordinacio vostra que guardaven en aquell. E encara que hauria mal informat lo dit Senyor Rey contra aquesta ciutat e contra los procuradors consellers e ciutadans de aquella per causa de les coses que aqueixa ciutat fa en defensio de aquella e del Principat de Cathalunya donant li noticia de les persones e de tot lo que quiscu fa en los dits fets e anassen daquesta ciutat a la ciutat de Çaragoça secretament donant entendre que anava a Barchinona. E hun cert ciutada amich seu al qual dix que anava a Çaragoça li demana per que y anava aquell respos que ab sagrament ho tenia o semblants paraules lo qual dit Sant Pere solia esser loctinent dalcayt del dit castell per lo dit En Franci Mas. E per com no es stat tengut e tornat en la custodia de aquell ab les altres persones que aquell guarden ha pres en tant odi e mala voluntat los qui guarden lo dit castell que ha cominat de ferlos lenug que pora. E es lo dit Sant Pere home molt mogut e de mala condicio poch duptant en fer e cometre qualsevol mal (pues vaya lugarteniente de alcaide buscáis, atontaos). E en aquesta ciutat era contra aquell gran suspita e molt difamat que ha mal tractat de levar e fer levar lo dit castell al dit capita e persones quil guarden e de haver ginyades e tractades altres malesses per trahir la terra per les quals sospites e presumpcions e fames los honorables procuradors ab deliberacio de llur consell me han request que yo anas personalment al dit loch Damposta ensemps ab lo sotsveguer daquesta ciutat e que fes pendre lo dit Sant Pere e metre en les presons tenint lo en aquelles ben custodiat e guardat. E axi mossenyors ho ho (ho he) fet que diluns prop passat apres dinar ani al dit loch Damposta ab lo dit sotsveguer e prengui lo dit Sant Pere e le manat e mes en la preso. E apres los dits procuradors ab deliberacio del consell de la ciutat me han request yo procehesqua a rebre informacio del dit Sant Pere de las coses dessus dites per aquell tractades e ginyades e mal fetes rebut daquell confessio e testimonis metentli cadena e grillons e tenintli guardes com axi fos necessari attesa la condicio de aquell e fa molta difamacio que es contra aquell en la dita ciutat de les dites coses. E axi me so ofert de ferho. E encara mes so stat request per los dits procuradors que fes metre en la preso dues altres persones per com son stats ajudants al dit Sant Pere en avisar los e en altres coses per empatxar que no fos pres e axi me so ofert de ferho e aço per tant com per vosaltres mossenyors mes stat scrit e manat que yo faça e inseguischa les coses que sere request per pau de la ciutat he volgut scriure de les dites coses a vostres reverencies per ço que sien informades e
provehesquen e deliberen tot lo que volran yo faça en aquells. A les quals scriure e informare apres que hage rebuda confessio e informacio del dit Sant Pere de tot lo que trobare e sabre sobre les dites. Certificantvos mossenyors que aci es fama que en regne de Valencia se fa empre de moltes gents per part del Senyor Rey e en lo Meastrat de Muntesa (el Maestrazgo, lo Maestrat, lo mestre o maestre o magister de Muntesa, Montesa) per part del senyor mestre e en altres parts. E diuse que lo Senyor Rey deu esser prest a la ciutat de Valencia de que aquesta ciutat sta en gran suspita e vos haurien a gracia volguesseu provehir que algunes gents fossen aci tramesses per custodia de aquella. Mes encara mossenyors per dues letres vos he scrit dels homens que he tramesos a guardar lo castell Damposta. Sopplicantvos volguesseu scriure del receptor que pagas lo salari e sou que aquell preven perque soplich vostres reverencies ho vullen provehir. Les quals me rescriven e manen tot lo que plasent los sia. E tinga aquelles la Sancta Trinitat continuament en sa proteccio e guarda. Scrita en Tortosa a VI de maig any Mil CCCC sexanta hu. - Mossenyons lo qui es prest a tota ordinacio e manament de vostres grans reverencies Pere Jorda deputat local de Tortosa.

Als molt reverend magnifichs e molt savis senyors los diputats del Principat de Cathalunya residents en Barchinona.
Molt reverend magnifichs e molt savis senyors. Jaume Sant Pere del loch Damposta qui era loctinent den Franci Mas alcayt del castell del dit loch es anat a Çaragoça e per fama e moltes presumpcions e sospites que de aquell son hauria parlat ab lo Senyor Rey e tractat e ginyat ab lo dit Franci Mas familiar e servidor del dit Senyor que lo dit castell fos levat al capita e persones que aquell guarden per part de vostres reverencies e que fos mes en ma del dit Franci Mas o de altres gents per Íes quals aquesta ciutat fos dampnejada e apres lo restant del Principat e mes hauria mal parlat de aquesta ciutat e dels regidors e consellers de aquella malament informant e indignant lo dit Senyor Rey contra aquells per causa dels negocis occorrents. E no resmenys que hauria mal parlat e fet contra les provisions e ordinacions fetes en vostre consistori e que hauria altres coses fetes tractades e ginyades en perill e dan de aquesta ciutat e del dit Principat per les quals fama e murmuracions grans presumpcions e suspites havem de continent request lo diputat local de aquesta ciutat fer pendre lo dit Jaume Sant Pere e aquell fes tenir ben custodit guardat e que de aquell rebes confessio e procehis a rebre testimonis e informacio per saber la veritat de les dites coses e la confessio de aquell e tots los actes de la informacio a vostre reverend consistori remeta. E request lo dit diputat es anat de continent al dit loch de Amposta ensemps ab lo sotzveguer de aquesta ciutat e ab la diligent e cauta manera per aquells tenguda lo dit Sent Pere es stat pres e pres menat e mes en les presons comunes de aquesta ciutat hon es detengut ben guardat. E per quant les coses son tals per los fets occorrents que requiren sobre aquells esser diligentment provehit de tot lo que fins aci es stat fet sobre lo dit negoci vostres grans reverencies e magnificencies certificam e instarem e sollicitarem de continent la confessio e informacio dessus dites sien rebudes e aquelles sien per lo dit diputat a vostres reverencies trameses per ço que sie provehit axi sobre la punicio condigna del dit Sent Pere com a la indempnitat de aquesta ciutat. E per quant se parla e se ha gran murmuracio que lo Senyor Rey per los negocis occorrents vol fer algunes novitats contra aquesta ciutat e considerat lo temps de les messes esser molt prop en lo qual se spera aquesta ciutat esser molt despoblada molt afectuosament vos pregam e suplicam sia plasent a vostres reverencies trametre a aquesta ciutat tal nombre de gent darmes ab sou del General per les quals sia reservada de tot perill e dan. E no resmenys vos placia scriure en tal manera al senyor bisbe capitol e clero de aquesta ciutat que paguen e contribuesquen en les despeses axi comunes e necessaries en la custodia de aquesta ciutat e que se adeenen e concorreguen en guaytes les quals quiscuna nit se fan en la dita ciutat. E sia molt reverend e magnifichs senyors la Sancta Trinitat vostra continua proteccio e e guarda. Scrita en Tortosa a V de maig del any Mil CCCCLXI. - A tota honor de vostres reverencies molt promptes los procuradors de Tortosa.
Als molt reverend magnifichs e honorables senyors los diputats del General del Principat de Cathalunya residents en Barchinona.
Molt reverend e magnifichs senyors. Yo he trobat en poder de un correu qui es passat vuy per açi hun plech de letres que lo Senyor Rey tremet a mossen Andreu Catala tresorer al qual plech no he tocat mes e trobat una letra del Senyor Rey pera mossen Despens capita de la sua nau e altra per Nandreu Bisbal senyor del Cunit del dit Senyor Rey e altra per lo dit Bisbal la qual no sabia de quis era e aquesta he uberta e vist lo contengut en aquella e hagut causa de obrir les altres e axi jo he ubert les altres dues letres.
Trametvosneles copies. La proferta de mil homens me sembla fora merce tanbe sis faria per metrey gelosia en Cathalunya pur per ques vulle sia e deliberat fervosne lo present correu. Lo correu qui porta les letres va dret a Vilafrancha e de alli a Barchinona. Feta en Leyda a Vl de maig a Vl hores apres mig dia. - Quim recoman en gracia e merce de vostra reverencia e honorables savieses Johan Ferrer.

Als molt reverend e magnifichs senyors los diputats del General de Cathalunya.
Molt reverend e molt magnifichs mossenyors. Dues vostres letres he rebudes de dos del present a les quals respodre al necessari e primerament mossen del fet den Guillem Volo seray dat lo recapte ordonat si lo cas so porta. En ver que sera gran marevella que ell pas per açi car lo seu cami es per Monço e per Balaguer e Agramunt e de aqui a Puigcerda la via de Perpenya e la millor provisio del fet seria en Puigcerda que alli es son cami en cert. Del fet de mossen Delna micer Riquer parteix vuy de açi quius informara de tot ço cunstant les vostres magnificencies. Per mossen Johan Pere Fahena e per correu he scrit a vostra reverencia e honorables savieses de hun capella lo qual havia fet pendre açi perque donantli lo bollati desvaria molt quem dix anava per sos fets a Çaragoça e apres me dix que anava per la gobernadora e que no portava letres ne sabia per que anava e vehent lo axi mudar e variar e metent la proba per la hon la matia fiu metre en la preso del bisbe sperant de vostra reverencia e honorable savieses la resposta la qual fins açi no he haguda. Ara es vengud lo oficial de Tarragona qui es ordinacio vostra perque del que ordenareu del dit capella no cal sino scriuren del dit mossen oficial que ab tal comissio lo te. Del fet mossenyors queus scrivi per mossen oficial de Valencia del moviment de aquesta ciutat dos nits ha lo cedema de dia yo pugi al castell del Rey e reyalment lo moviment no fonch sens causa car lo loch hon la gent era ab les lums era molt sospitos e la nit segent hi son stats. A nit havent trets XXV homens de fora per los passos hon venen per veure si poriem aferrar res per saber lo misteri si res hi haura scriurem per lo primer hon fareu correu propri si lo cas so porta. Les noves de açi mossenyors son que don Felip de Castre ma dit que ha nova certa com en lo comdat de Ribagorça e abadiat de Graus ha mil homens emprats per lo Rey e tots disposts a segir e que tota aquella terra sta en sperança que lo Rey hi sera prest pur de la gent diu ell la sperança del Rey si per altres per que ell en aquesta materia es opassionat yo hi he trames vuy hun hom de recapte quim sabra dir en que sta la cosa. Mes he avis per hom pro fiable qui sent en moltes coses que lo Senyor Rey treballa continuament en fer diners fins en penyorar les joyhes de la Reyna ha de trametre en Castella XXX mil florins. Quant mes va ell te lo cap molt induit ha fer legir los capitols a les LXll persones de Arago e fins alli ni lo vicecanceller ni micer Jaume Pau nols havien vists de que staven molt stomochats. La Reyna deu tornar en Cathalunya per dilatar lo negoci si fer se pora fins a la eleccio novella dels diputats crehent que alli la terra pendra alguna alteracio. Deu vos ne trihe lo millor. Los D. homens de peu stan ben en orde e fan ses guaytes arregladament. La gent de cavall fins aci no ha fet mostra e aquest de don Felip dihen que speren tots diners de aqui. Feta en Leyda a cinch de maig a XI hores de nit any Mil CCCCLX hu. - Quim recoman en gracia e merce de vostra reverencia e honorables savieses Johan Ferrer.
Siguen la cartas que se mandaron escribir en este día.

Al honorable senyer En Blay Morles diputat local en la vila e vegueria de Vilafrancha de Penedes.
Diputat local. Nosaltres trametem aqui En Guillem de la Bruna sobrecollidor del General donador de la present informat de algunes coses queus dira de part nostra. Donauli creença com a les nostres persones. E manam vos molt stretament façau e deduhiscau en obra aço que per ell per part nostra vos sera dit. E provehiu atentament que la cosa no sia frustrada de efecte. Havent vos hi segons se confia de vos. Dada en Barchinona a VIII de maig any Mil CCCCLXI. - A. P. abat de Montserrat. - Los diputats del General
de Cathalunya residents en Barchinona.

Als honorables los veguer e batle de Vilafrancha de Penedes e tots oficials altres als quals les presents pervendran e seran presentades e a quiscu dells e loctinents seus los diputats del General de Cathalunya residents en Barchinona saluts e honor.
Per lo diputat local de la dita Vilafrancha de Penedes vos sera feta per part nostra certa requesta la qual vos dira esserli notificada per En Guillem de la Bruna sobre collidor del General lo qual ab letra de creença li haveu trames o per ventura la mateixa requesta per lo dit En Guillem de la Bruna feta vos sera. Requirim vos sots virtut del sagrament e homenatge per vosaltres e quiscun de vosaltres prestat e o que prestar son tenguts de obtemperar e exeguir les requestes nostres tota dilacio consell e consulta cessants que ço de que sereu requests o algu de vosaltres sera request per lo dit diputat local dihent ho haver per la creença a ell explicada per lo dit En Guillem de la Bruna o si per lo dit En Guillem de la Bruna ne sereu requests façau e complisquau ab efecte e obra. Haventvoshi en tal manera que per culpa o negligencia vostra lo efecte de la cosa no sia perturbat o frustrat. Altrament siats certs sera procehit contra aquell de vosaltres en aço culpable segons per dret e justicia se atrobara esser fahedor. Dada en Barchinona a VIII dies de maig any Mil CCCCLXI. - A. P. abat de Montserrat.

Als molt honorables e savis senyors los procuradors de la ciutat de Tortosa.
Molt honorables e savis senyors. Vostra letra havem rebuda sobre la preso den Jaume Sant Pere a la qual vos responem que loam la diligencia que ses feta en haver e pendre aquell a fi que si los demerits ho requerran sia castigat en manera que a altres sia exempli. En la gent que demanau per guarda de aqueixa ciutat al present nons par fretur. Per axo vosaltres sou tals que Deus volent vos sabreu regir e posar en tal custodia aqueixa ciutat que sera obviat a dans e inconvenients segons de vosaltres confiam. E sia senyors molt honorables e molt savis la Sancta Trinitat vostra guarda. Dada en Barchinona a VIII de maig any Mil CCCCLXI. - A. P. abat de Montserrat. - Los diputats del General de Cathalunya residents en Barchinona.

Además de las cartas recibidas que se han copiado, siguen otras dos en este lugar, que se recibieron el día anterior.

Al molt honorable lo senyer En Johan Montornes receptor de les peccunies del General de Cathalunya.
Honorable senyer. Nosaltres havem deliberat que per guarda del castell Damposta rest En Pere Gil de Villero ab los X homens qui hi son e sien pagats del temps qui hi han stat e si volen emprestança los sia feta per mig mes. E mes que si res es degut als qui hi guardaren los sia pagat. E de aço scrivim al diputat local que ensemps ab vos vejau lo compte de tot lo que sia degut a tots los dessus dits ço es a aquells qui abans dels dits deu homens qui ara hi son foren en guarda del dit castell e als dit deu e be vist aquest compte e deduhit lo que hauran rebut vos pagaulos de les peccunies del dit General lo que degut los sia e enviaunos copia del compte car lo que haureu pagat vos ho farem pendre en compte. Haveuvoshi ab la diligencia que de vos confiam. E si los que hi restaran volran alguna emprestança feulals de mig mes a quiscu. Dada en Barchinona a VII de maig del any Mil CCCCLXI. - A. P. abat de Montserrat. - Los diputats del General de Cathalunya residents en Barchinona.

Al honorable senyer En Pere Jorda diputat local en la ciutat e vegueria de Tortosa castellania de Amposta e loch de Flix.
Honorable senyer. Vostra letra havem rebuda ab lo avis de la preso den Jaume Sant Pere a la qual vos responem que segons scrivim als procuradors de aqueixa ciutat serem molt contents li sia fet lo proces e segons ses demerits sia be cogitat. Axi mateix vos avisam com havem deliberat que En Pere Gil de Villero romangue ab si deesme en la guarda del castell Damposta e sien pagats de lur sou e encara que si volran emprestança de mig mes los sia feta. Axi mateix sien pagats aquells qui serviran en la guarda del
dit castell ans que los dits X hi fossen tramesos. Per que appellau hi lo receptor En Johan Montornes e vejau be les coses e si hi son stats tots los dits deu e quin temps e lo que hauran rebud. E de aço apres per vostra letra nos ne certificau. Haveuvoshi ab la diligencia que per vos confiam. Dada en Barchinona a Vll de maig any Mil CCCCLXI.- A. P. abat de Montserrat. - Los diputats del General de Cathalunya residents en Barchinona.

martes, 19 de enero de 2021

30 DE ABRIL.

30 DE ABRIL.

Se dio cuenta, en esta sesión, de unas cartas que habían recibido de Antonio Riquer, enviado al obispo de Elna para tratar del subsidio impuesto al clero del Principado; de otra que remitió Juan Ferrer; y de otra del diputado local de Perpiñan, conteniendo varias noticias de Francia; sobre lo que, no se tomó por de pronto ningún acuerdo, copiándose en seguida las mencionadas cartas, según es de ver.

Als molt reverend egregi noble magnifichs senyors los diputats del Principat de Cathalunya e consell en virtut de la comissio de la cort residents en Barchinona.
Molt reverents egregi nobles magnifichs senyors. Arribat en la present ciutat lo diumenge a vespre trobi que lo senyor bisbe de Elne ere poch havia e quasi en aquella hora arribat e pres posada en lo palau del bisbe on solie posar lo Senyor Rey e axi lo diluns mati doni les letres de creença de vostres magnificencies e de la ciutat de Barchinona als honorables pahers de la ciutat e al capita e En Johan Ferrer juxta la ordinacio de vostres magnificencies e explicada la creença a quiscu dells se oferiren promptes a la voluntat de vostres reverencies dient que asistencia e tot quant los fos possible per direccio del negoci eren contentissims fer en los dits fets e axi lo depres menjar muntam lo veguer de Barchinona e hun paher ab En Johan Ferrer e altres consellers del capita al dit senyor bisbe de Elne. E en presencia dels dessus dits dades les letres de creença li fonch explicada per mi la creensa (creença y creensa) juxta forma de les instruccions ab aquell millor tal (tal y tall) de paraules sembla esser fahedor segons la necessitat del negoci requeria. E lo dit senyor bisbe molt benignament hoida la dita creença me dix en efecte que al que ha sguart a la primera part per lo prelats e altres convocats no poder personalment esser en la convocacio per sa senyoria feta e de la prohibicio feta per les reverencies e magnificencies vostres en no leixar los exir ni venir atessa la necessitat acorrent en lo Principat et alias segons forma de les instruccions que a ell ere algun tant anugos (de enuig; enojoso) per quant axi comodament los negocis nos poran tractar ab lo procuradors com farie ab los principals e tals persones com eren los convocats. E que si a les reverencies vostres fossen notes les causes de la convocacio e la molta necessitat occorre en la provisio fahedora per lo regne de Xipre en lo levant que indubitadament nols agueren detenguts les reverencies vostres pero pus fet ere que per aquella part no podia als dir. En quant havie sguart al segon cap ço es de present sobreceure (sobreseure, con s, sobreceure, con c) en lo fahedor ates la necessitat urgentissima ocorre en lo Principat e que los motius a sa senyoria recitats e per contemplacio de les reverencies vostres e de la ciutat de Barchinona dix sa senyoria que en lo qui havia sguart a la persona sua ere molt content pero que aquests fets no eren en facultat sua e per quant ell esperave lo senyor archebisbe de Çaragoça e agut acort ensemps ab los qui conporran de les provincies axi de Çaragoça com de Tarrassona me farie resposta prometentme en lo mig no enantar en res e axi forem fets molts replicats a quascun cap per los quals lo dit bisbe devie complaure e condescendre a la voluntat de vostres magnificencies s stant axi fabulant e ell stant en pensament volgue significar que si algun *ale (salto de linea) *avie de vostres magnificencies e sa anada aqui podie res profitar als fets ho faria pero que la tregua li semblave inportar gran dan e nocument al negoci. Axi mossenyors pensen vostres reverencies si serie expedient se mudas la convocacio aqui e se tractas aqui al faedor. Hoc me demana li donas en scrit ço que de paraula li havia explicat de part del Principat. E en aquell cap me aturi acort per poder comunicar ab los qui per vostres magnificencies me son dats per consellers en lo dit negoci e hagut acort lo veguer de Barchinona pahers de Leyda e sos consellers som tots en parer no deure sen dar trelat en scrits sino que lo dit e explicat de paraula per mi ere segons forma de instruccions e tal comissio no me ere dada e axi no fore factible darla en scrits e poguere portar nocument algu e axi li fonch feta per mi la resposta en presencia dels dit veguer paher e consellers. Stech ne sobre pres e no curra mes insistir hi sino que dix no pensasen per nenguna via al mon ell ho demanas per voler pendre motiu algu contra lo Principat ni nosaltres sino per haver forma de consultar car sa senyoria ere cathala e tenia prelatura en Cathalunya e axi procurarie tota utilitat al Principat e no dan e axi ab moltes cortesias pres fi nostre rahonament. E presa fi stant en partida sobrevench nova en ciutat. E mes se murmuracio gran en lo poble que mossenyor dehie se volia fer fort al palau e lo Senyor Rey ere a Leyda en tant que la ciutat trames a dir al senyor bisbe de Elna que ii plagues buydar lo palau. E axi de continent pres sopar sen devalla en ciutat a possar en la casa den Belver. Essen molt anujat e presa molta congoixa. Diguem li senyor aso es cas en terments per lo qual
vostre senyoria pot be compendre que es lo que ha mogut als diputats e consell en pregar vostres reverencies que a present li plagues sobresseure. Axi mossenyors ell se justifique granment e que no vol fer res sense voluntat del clero e no res contra aut preter voluntatis dient que les indicacions an granment tolt lo credit e per cobrar la vol la senyoria de nostre Senyor lo Papa que tot sia aci convertit en fustes e exercit per mar faedor per los de la provincia e tota lur voluntat e beneplacit e axi solicitant lo de resposta diu que de present fins haje agut consell dels convocats nom pot dar difinitiva resposta. Los convocats hic son molt pochs en nombre. No tinch pença que res façe. A present sta ab gran temor e si color pot pendra crech pendra spassa. Ham dit li hau scrit que aqui se dehia que li fessen *beure lo plom e les bulles e cruada en que he satisfet per la honor del Principat quant en mi es stat possible dient ignorar tals rahons e que de tal loch e persones indegut sa senyoria no devia creure ne menys pensar et alia. Axi mossenyors en part es profitos si be ne pertinentment dich crech indubitadament si ale li era dat de transferir se en aqueixa ciutat pus segur fos ho deliberarie sens molts prechs. Pensen vostres magnificencies que es de fer e rescriven e manenme tot lo que plasent los sia. De Leyda a XXVIIII de abril.
Apres feta la present me tremes a dir mossen de Euna per lo oficial de Terragona he per lo dega de Barchinona que no prengues enuig en la triga de la resposta e que dema o dins dos jorns hauria resposta dessisiva (falta el punto) Certament segons lur parlar ell crech consultara vostres magnificencies de tot lo negoci car ultra la imposicio e indiccio de la decima o subsidi diu te altre carrech per la santitat de nostre senyor lo Papa e que mossen Villamari te a venir en Barchinona per quant es elet capita per nostre senyor lo Papa e axi ab companyia de altres galleres te a fer lo viatge e prestar la seguretat a mossen de Euna axi signifique de altres peccunies voler fer armada. E parlant li es stat dit que ni diners ni armes ni gent no pensava sens voluntat del Principat se permetes en aquest temps axir ni exaurir del Principat les quals paraules li han dat causa a consulta e repos del negoci. Placieus mossenyors atendre en tot lo mester car pens vostres magnificencies seran conplagudes si lo comensat ab efecte es proseguit e manen lo que plasent los sie. No hic ha sino tres o quatre dels convocats fins a la dada de la present. Mossenyors lo qui es promptissim a la ordinacio de vostres magnificencies Anthoni Riquer.

Als molt reverent e molt magnifichs mossenyors los diputats del General de Cathalunya residents en Barchinona.
Molt reverend e magnifichs mossenyors. Per micer Riquer enbaixad or vostre he rebut una letra en la qual mes manat vulla entrevenir en los negocis que lo dit micer Riquer haura de manegar ab mossen de Elna per que mossenyors fonch acordat per lo dit micer Riquer mossen veguer de Barchinona e En Bernat Gralla paher e yo fossem en lo primer rahonament fahedor per lo dit micer Riquer ab lo dit senyor bisbe e axi fonch fet e per que axi del primer rahonament ques hach hir ab ell com del segon que ses agut vuy lo dit micer Riquer ne scriu largament a vostra reverencia e honorables magnificencies e ha volgut per aço sia tremes lo present correu no cur gens de larch scriureu sols breument ho sumare. Lo rahonament contengue en efecte pregar lo dit senyor bisbe attesa la concurrencia del temps voler se transferir a les altres parts de sa legacio e sobreseure per al present en nenguns enantaments ques aguessen a fer aci per causa de la sua comissio o almenys ques mudas aqui. La sua resposta fonch denunciar lo gran fruyt ques segire en crestiandat dant se obra que los fets perque ell ve prenguen deguda conclusio e la gran honor que aquest Principat ne spere reportar allegant que en aquest fet no podia res delliberar sens sebuda de sos companyons e pus ell ses mes allarguat significant jatsia no determenadament que ell no procehira en imposicio de decima mas que sens aço ell havia de fer altres coses moltes axi com ere provehir les gualeres de mossen Vilamari al qual ell havia aguda licencia del Rey que pogues servir la sglesia e havia a fer provisio de naus e altres vexells maritims per la armada fahedora per nostre sant Pare he com se fara aço volguere haver colloqui ab sos companyons e que del anar aqui ell no sabia quin fruyt fere mas que si lo senyor arquebisbe de Terragona li scrivis quey anas que ell hi anare e certament crech diga aço per recel que ell ha que no li sie feta aqui alguna novitat e creu que si lo dit senyor arquebisbe li scrivia que vingues que no li scriuria que primer no aseguras qui la plaça e axi ell altre vegada es romas en pensament. Veig be ell sta ab gran dupte no li sia feta alguna novitat e ferneu quant volreu e ultra que de aqui ell ha hagut de tallar les bulles e fondre los ploms e moltes altres burlerias. Ha donat gran causa en la sua temor hun acte ques segui ahir ço es que arribat ell aci a Leyda lo diumenge passat a vespre ell fonch aposantat en lo palau del bisbe e ses besties foren meses en los stables del castell del Rey de ques segui que ir mentre erem ab ell en lo parlament que lo dit micer Riquer li fahia en lo dit palau del bisbe se mes tant gran avalot en la ciutat dient que Leyda ere venuda e trahida que en presencia de los qui eren alli ab ell la ciutat li trames a dir que buydas lo palau e si ben agues volgut entendre li digueren ques isques de ciutat ab paraules corteses dientli que en Framenos (frares menors, frailes menores, flares menós) o en Praycadors (Predicadors, Predicadores) se podia be alleugar e tot hom se mes en armes en ciutat pur tots los soldats vehent lo gran murmur de la ciutat que yom hagui de exir del dit rahonament e men hagui a devallar prest en ciutat per fer desarmar e reposar la gent e axi ell sen devalla del palau tantost. De aqui anant mossenyors a mi par que haureu molt poch afany en fer lo anar aqui ço que ell diu que porte es armar aci naus e galleres les patronies de les quals venen totes en mans de nostra nascio. Semblam mossenyors que sia molt necessari haver lo aqui e metrel en nececitat que lo que haja se faça per sole triga de la terra e puix ço que armara vinga en poder de gent fiada no sen pot seguir sino benefici gran e el Papa vehent que la andreça de aquest negoci nos puixa haver sino per miga de la terra crech tenbe condecendra en quantes coses la terra voldra de la sua santedat car en lo temps de vuy potencie cumpta obedient. De tot aço com dit he per lo dit micer Riquer nes scrit molt amplament a vostra reverencia e honorables magnificencies les quals sabran triar lo que pus util sia al servey de Deu e a honor de la terra.
La vostra gent de peu sera apunt per al primer dia de maig lo qual faran la mostra e comenseran de servir ab les roses. Tots se son a la derreria contentats de flixarse de sou aquests dies passats e serviran per tot lo mes de maig que axils he soldejats.
Ab gent he perlat vuy qui ve de Navarra los quals partiren divendres passat. Compten com la setmana passada lo Rey de Castella ere en Arande ab molta gent darmes ha fet portar al Faro XXXX mil faneques de forment per provisio de la gent darmes e molta artellaria. Dimecres passat la gent de don Luis fill del conestable pres lo castell de la poblacion e mes la gent del Rey de Castella ha pres Hoya e Uxen e Vilacabredo e la conclusio es que Navarra es plena de gent darmes. Laltre dia los del Faro hi corregueren e portarensen V mil caps de bestiar menut. Lo mestre de Calatrava fill del Senyor Rey sta en lo riu ab CL rocins. Als al present noy ha de que fretur scriure majorment no podent scriure sino noves mal certes. Feta en Leyda a XXVIIII de abril.
Perque mossenyors lo present correu no va per fets del exercit vegen vostra reverencia e magnificencies fareu pagar aqui An Tora ho si volreu que yol pach axi com dels altres viatges dels quals aqui no li es stat res pagat. Quim recoman en gracia e merce de vostra reverencia e honorables savieses Johan Ferrer.

Als molt reverend e magnifichs e de gran providencia mossenyors los diputats del General de Cathalunya residents en Barchinona.
Molt reverend e magnifichs e de gran providencia mossenyors. Disapte a XXV del present arriba aci hun capella ab tres letres de mestre Johan Boreu tresorer del Rey de França la una dirigida a mossen la regent la governacio de aquests comtats laltre als honorables consols de aquesta vila laltre es dirigida An Phelip Albert. La del dit regent o dels dits consols quaix donen a una sustancia. Trametvos ab la present trellat de la dels consols e axi mateix altre trellat de hun memorial donat per lo dit capella com veureu. En la dita letra e memorial ha moltes coses de star ab grandissima sospita ab tot que aci se sospita que aquest portador nos hage trobades aquestes letres e per aclarir aquesta sospita vuy ha partit daci hun home per anar a Beses (BéziersBesièrs
?) a parlar ab lo bisbe qui es fill del dit mestre Johan Boreu per seber ja aquest home qui es vengut si es parent de la muller del dit mestre Johan com diu en sa letra. Hoch encara sen porta una de les dites letres que aci ha portades per veure lo soscrit si es de ma del dit mestre Johan. Vengut que sia de tot seran avisades vostres grans reverencies. En aquest mig temps he delliberat fer la present he pregat lo portador qui sera Jaucme Soler guarda e cullidor del pas de Salses qui ja per sos afers havia anar aqui que vulla cuytar e en dos jorns esser aqui. Placiaus manar ferlo pagar segons sos treballs. Los consols de aquesta vila daço scriuen e tremeten trellat de lur dita letra e dit memorial als lurs missatgers qui aqui son quin deuen esser ab vosaltres. Lo trellat de dita letra havem fet metre de frances en vulgar cathala e axi mateix del dit memorial. Daqui anant no he mes a dir sino queus soplich que de tantes consultes queus he fetes vos placia volerme scriure de vostra intencio. E manen de mi vostres grans reverencia e providencies ço que plasent los sia les quals la divina potencia tinga en sa continua custodie. Scrita en Perpenya a vint e set de abril any Mil CCCCLX hu. - La present fou spatxada a XXVIII del dit corrent la vuytena hora devant mig jorn. - A vostre ordinacio e manament prest Guabriel Girau diputat local. 

Mos honorables senyors. Yom recoman a vos tant com jo pusch. Plassia vos asseber que a la requesta de alguns senyors stant en aquesta cort e assi de mon bon voler jo vos scrich hi envie lo present portador lo qual es parent de ma moller que vos hajau a gardar car yo son assegurat que en breu vos haureu grans fahenes de que me desplau. Yo en he scrit pus largament a Felip Albert e aixi lo portador de la present vos en dira pus amplament lo qual vos prech vullau fer aviar fins fora de vostra terra car per res que sia yo no volria que la causa fos sabuda car me portaria gran dampnatge e a vos enuig della part de sa car per be fer on non deu haver nengun mal yo he scrit a mossenyor vostre governador o a son lochtinent semblantment a la fi o per causa quen siau advertits.
Mos tres honorables senyors yo no vos scrich altra cosa sino que lo Sant Sperit sia guarda de vos e vos de bona vida e longa. Escrit a Bourges lo penultim dia de març. - Lo tout vostre Johan Bereau tresorer de França.

Mos tres honorables senyors. Jom recom a vos tant com pusch. Plassia vos assaber que a la requesta de alguns senyors stant en aquesta cort e axi de mon bon voler jo vos scrich hi envie lo present portador lo qual es parent de ma muller que vos hajau a guardar car jo son assegurat que en breu vos haureu grans fahenes de que me desplau. Jo en he scrit pus largament a Felip Albert e axi lo portador de la present vos en dira pus amplament lo qual vos prech vullau fer aviar fins fora de vostra terra car per res que sia jo no volria que la cosa fos sabuda car me portaria gran dampnatge e a vos anuig de la part dessa car
per be fer om no deu haver negun mal. Jo he scrit a mossenyor vostre governador o a son lochtinent semblantment a la fi quen siau advertits. Mos tres honorables senyors yo no vos scrich altra cosa sino que lo Sant Sperit sia guarda de vos e vos do bona vida e
longa. Escrit a Bourges lo penultim dia de març.- Lo tot vostre Johan Bureau tresorer de Fransa.

Memorial de França que envia lo diputat local de Perpenya.
Primerament doscents colobrines charreguen de Berri a Tholosa.
A Carcassona que on aparelle lartellaria e arnesos per e en nom del comte don Marti Seneschal del dit loch.
Item sobre les confinies e terra de Borgunya sis milia homens darmes que son venguts de la terra e ducat de Bar en Lorena.
Item en lo pas de Provensa certes quantitats de fustes.
Item de aquells qui son e atturen al pas e comdat de Rossello que en sa guarda car ells deuen fer foch.
Item de mossenyor lo Dalfi no es negunes noves que vulla fer guerra de la part dessa e crech que se los senyors daquell dit comdat lo requerien que ell llur donaria secos al encontre de mossen Charles.
Mossen Carles ha jurat en la presencia del Rey que si lo sol (?) entra en la vila de Perpenya que ell hi entrara.
Item mes siau assegurats que lo Rey no dona negun secors ne gents darmes de sa ordenansa.
Item plus que los passatges del comdat de Foix son dats e delliurats e ab allo cert nombre de gents.
Item plus que lo Rey no consent ne vol consentir tocant aquesta armada e en es molt mal content.
Item plus que lo Rey no es content que aquesta armada passe per sa terra ne per la terra de Lengadoch ne per altra part.
Item ha fet lo dit mossen Carles gran *amas al duchat Danion e comdat Dumayne.
Item diu lo dit mossen tresorer que si ell pot en qualque manera la causa sera nulla mes que tostemps on se guard en guardant sa honor.

Molt alta e molt Excellent e virtuosa senyora.
Per quant la singular intelligencia de la qual nostre Senyor Deu ha dotada vostra Altesa ha vist e compres la capitulacio per nosaltres feta e composta e a vostra Celsitut presentada quant redunda a servici de nostre Senyor Deu e del lllustrissim Senyor Rey e de la Serenitat vostra e a conservacio de benivolencia e amor entre lo dit Senyor Rey e lo lllustre Primogenit no resmenys a conservacio de tota la posteritat real e a tranquillitat e repos de la cosa publica de aquest Principat e de tots los regnes e dominis de la real corona. E per quant havem per cert e per ferm de la recta e santa intencio afeccio e voler que vostra dita Excellencia per los dits sguarts ha al repos votiva fi e saludable conclusio de aquest nogoci segons aquella per sa letra nos scriu e per experiencia havem vist e comprobat e vehem cascun dia ço que summament e quant mes humilment e devota podem regraciam a la prefata Celsitud vostra nosaltres indubitadament speram que vostra Excellencia usant de la sua acustumada virtut fara tals suplicacions e intercessions devers la real Majestat que meritament aquella sera inclinada condecendre a atorgar les coses suplicades. E per quant la laor e premi de tant virtuosa obra se attribuira a vostra sola Celsitut e que mes dignament se puga attribuir nons es stat vist esser condecent
acompanyar en aço algunes supplicacions de embaixadors nostres ne de altres persones e que altre sino la sola Excellencia hi haja algun participi. Havem donchs cessat per aquest sol reverend sguart trametre per aço alguna embaixada remetent a la sola vostra virtut lo negoci dessus dit a la qual humilment supplicam li placia lo dit negoci amplectar e pendre ab tal cura e sollicitut que la votiva e desigada fi no sia frustrada. E per quant la triga importa al dit negoci total detriment com lo maligne sperit tots temps vulla obviar a les coses ques componen a bona fi e ha ministres en lo mon vestits de habit humanal qui en aço mateix dirigeixen tots llurs studis e si tals desigen lo honor e servey de la real Majestat vostra prudentissima Senyoria leune son juhi. Placia donchs a vostra gran Altesa entendra en la cosa ab tota celeritat per manera que prest se obtenga la desigada fi e sia obviat a tots scandels e inconvenients que tals diabolichs e malignes sperits procurar volrien. En aquestes coses quant vostra lllustrissima Senyoria adquirira merit en lo conspecte divinal quant la gracia e amor de la real Majestat quant digue renom e fama per tot lo universal mon nos porie facilment dir ne scriure. E si res es que la obligacio de aquest Principat se puixa estimar es e sera tanta a la Celsitud vostra per aquesta gracia e benefici que ultra lo deute de naturalesa e fidelitat e sensera devocio e afeccio per aquell vos stimarem e lo dit Principat se stimara perpetuament
obligat a totes coses que per servici de aquella fer se puixen e apregar e suplicar lo poder divinal per la salut e prosperitat de vostra molt alta e molt excellent Senyoria e de les coses sues. E per quant nostres desigs sian molt attents en saber la bona nova de aquests afers vos suplicam Senyora molt Excellent e molt virtuosa eus demanam per gracia vos placia de aquella prestament a nosaltres certificar e scriure. Manantnos tot quant de sa merce sia. Scrita en Barchinona a XXX de abril any Mil CCCCLXI. - De vostra molt alta e molt excellent Senyoria. - Humils vassalls e subdits etc. - Los diputats e consell etc.

martes, 17 de noviembre de 2020

ALLEGACION EN DERECHO EN FAVOR DE DON FERNANDO AZCON

IESVS, MARIA, IOSEPH, 

ALLEGACION EN
DERECHO EN FAVOR DE
DON FERNANDO AZCON
lvgarteniente de la corte del
Illustrissimo Señor Iusticia de
Aragon.

Contra el Procurador Astricto de Çaragoça.

Doña Catalina Abarca de Bolea Religiosa prosessa de la Orden de san Francisco del Conuento de nuestra Señora de Altabas de la ciudad de Çaragoça, afligida con penosos desconsuelos, y ocasionada de las persecuciones y agrauios que le hazian las Religiosas de su Conuento, como lo dize la carta por el Astricto exhiuida, que ella escriuio desde Francia al señor Doctor Domingo Escartin, y aun la que su merced escriuio a dicha doña Catalina, en aquellas palabras, Ea señora, valgase de su caudal, y de su entendimiento, y animese, con que esta muy entendido, que le han dado a v.m. sobradas ocasiones y despechos para esta accion. Dizen que se salio del Conuento a 5. de Setiembre del año passado de 1629. para yr al Superior, y quexarse, pues es de drecho natural la defensa, y buscar con esto remedio, y quietud para su alma y cuerpo, como en efecto le tiene, reduzida ya en el Conuento de San Hilario en la ciudad de Lerida. De esto resulta que
no ay cuerpo de delicto prouado en este processo, y assi que deue ser absuelto don Fernando.
I Para lo qual supongo por fundamento, que para la pena de rapto son necessarios quatro requisitos. El primero, que aya violencia en la persona raptada, o en la de sus Superiores, padres, o tutores. El segundo, que se lleue la persona de vn lugar a otro diuerso. El tercero, que el rapto se haga libidinis causa. El quarto, que la muger raptada sit honestae vitae.
2 Primum requísitum deducitur tum ex ipsius verbi significatu. Cum rapi solum dicatur, quod vi cripitur, vt constat ex l. 3. versi. non solum ff. de incendio, ibi, Aliud autem esse rapi, aliud amoueri palam, est siquidem amoueri aliquid sine vi potest, rapi autem sine vi non potest. l. si eximendi. ff. ne quis in ius vocatus vt eximat. Can. Lex illa. Versi. Raptus.36.q.I. S. item lex Iulia. Instit. De publicis iudicis. & in S. lex illa. Versi. Raptus. 36. q.I. S. item lex Iulia. Instit. De publicis iudicis. & in S. item lex Iulia de vi publica. Forus. 1. de raptu mulieru (u con linea encima). Ibi, Violentment. Docent Pater Sanchez lib. 7. de matrimonio. Disput. 12. a nu 6. & innumeri ab eo relati, Don Ioan. Vela. De poenis delict, cap. 29. in principio. Peguera decis. 42. nu.7. Punctim R. Sesse decis. 94. nu. 27. P. Gregor. Lib. 36. syntagm. iur. c.8.nu.2.Thesaur. Decis.217.anu.I.S.Thom. 2.2. q.154.art. 7.pro constanti docet ad raptum violentiam desiderari, punctim in terminis de egresso de Religiosa, Giglio. De Cremona consi. 40. inter crimi. Zilet. In paruis. Num. 4. Farin ac. q. 144. nu. 70. Et si haec vis fiat tantum parentibus, vel superrioribus, quamuis ipsa mulier consentiat poena raptus erit, Sanchez Supra nu. 6. Sesse nu. 15. Et ratio est, quia inuiuria maxima parentibus irrogatur, quam mulier remittere nequit, sponte sua abductione consensum praebens. l.2. Versi. Vsq; adeo ff.. de iniurijs, argumento quod clericus non potest iniuriuam ei irrogatam quatenus est facta statui clericali remittere. c. contingit el primero. De senten. Excom. Versi.iniuriosam. E contrario si violencia ipsi mulieri raptae facta sit parentes autem, vel superiores consentiant, ahhuc poena raptus erit, quia principalis persona violatur, & parentes non habent dominium corporis mulieris, nec facultatem illud ei vsui exponendi absque iniustitiae labe. Sanchez supra nu.8 Cremona nu. 4.
3 Y esta violencia quien acusare del rapto, la ha de prouar por actos necessariamente concluyentes, alias succumbet, ita per Angel. In l. sedeximendi, ff. Ne qui eum qui in ius. & Carrer. In sua pract. Crimin. S. circa quartu. nu. 282. Sanchez ubi supra nu. 5. Farin.q. 145.nu. 208.

4 Y si bien algunos han dicho esse tunc raptum & violentiam, quando no solo es la violencia expressa, sino interpretatiua, videlicet si mulier abducitur dolosis suasionibus, & donis inducta, quia dolosa persuasio habetur pro violenta suasioibus, & donis inducta, quia dolosa persuasio habetur pro violenta coactione, argum. Tex. In l. I. S. persuadere.ff.de servo corrupto.l.3. S. siquis violenter.. ff. De libero homine exhibendo.l. I. versi. Poenas autem. C. de rapu virginum. Sanchez supra nu. 10. Peguera nu.4. Sesse nu.15 forus fin. De raptu mulierum qui ad tolendum inconueniens, quod oriebatur, & for. I. eiusdem tit. Ubi solum comprehendebatur vis propria & naturalis de nouo factus fuit, & per eum sublata illa dictio, violentment, vt sic comprehenderetur etiam vis persua siua sub poenis fororum nostri Regni Aragonum, & sic redactus fuit primus forus ad terminos dictae l.unicae.C. De raptu virginum, ibi, Volentibus, vel nolentibus, punctim Sesse decis.94.nu.29. Contrarium tamen verius & receptius est, quia hoc casu magis dicitur seductio, quam raptus, quae longe differunt. Nam rapitur inuita seducitur volens, licet decepta, & ita semper obseruasse Senatum Pedemontanum tradit Anton. Thesaurus d decis. 217. nu. 5. & ita tenet Egidius Bossius in tractatu de dlictis. Tit. De raptu mulierum. nu.15. Post. Castrensem, & Angelum in d.l.si eximendi. Subdens ibi Bossius, Verum vt fatear hoc esse falsum, quod si aliter diceremus totus mundus capite puniretur, & quod in casu isto plus possunt mali mores, quam vis. Y esta doctrina no solo procede respectu mulieris, quae in nullius est gubernio, verum & respectu illius, quae est sub gubernio aliorum, vt tenet Bossius nu. 7. & Thesaur. nu. 9. Farinac. d.q. 145. nu. *113 & consi. 33.nu.45.&46.

5 Pero quidquid sit de esta opinion sin assentarnos en ella no consta plenè, nec semiplene coniecturis, neque indicijs (indiciis:indicijs), que don Fernando con promessa, ni otros medios illicitos y dolosos, nec per vim propriam vel impropriam aya persuadido a doña Catalina para que se saliesse del Conuento, antes consta de lo contrario, pues los testigos del Astricto no solo no deponen, pero dizen lo contrario, y que por causas proprias suyas se salio: por lo qual no ay delito de rapto prouado, conforme lo que dize Cremona vbi supra. num. 4. ibi., Item nec fuit dolosa persuasio. propter quam fuerit subducta. De lo qual se infiere, que dichos fueros fin.y primero de raptu mulierum. no obstan a don Fernando, porque no comprehenden este caso, quia in eo non reperitur teste processu violentia externa, neque interpretatiua & impropria.

6 Que no aya dolosa persuasion al egresso, sino que fue no por causa voluntaria, sino por causa necessaria, es a saber, por redimir la vida, pues en dicho Conuento no la tenia segura, lo dizen dichas dos cartas del señor Doctor Escartin y de doña Catalina, que como presentadas por el Astricto confiessa lo que en ellas dize, segun la l. cum praecum. C. de liberali causa. y assi metu mortis, & sic metu cadenti inconstantem virum a dicto Conuentu B. Mariae de Altabas, dicta nobis D.Catharina egressa fuit, como parece de las palabras de su carta, ibi, Pues que queria v. m. que hiziera vna muger que no tenia la vida y el alma segura, el echarme en vn poço parecia poco, omnium etenim terribilium finis mors est, vt ex Philosopho lib.4.ethicor.docet Sanchez lib.4.disp.5.nu.4.

7 Lo segundo se prueua con los testigos del Astricto, pues examinados ad offensam de don Fernando tertifican lo siguiente. Iuan de Arcas soldado testigo I. del apellido, y 30. de la demanda, Que que auia de hazer doña Catalina de Bolea en el Conuento persiguiendola tanto que auian llegado dos, o tres vezes a darla veneno. Doña Madalena Ximeno testigo 46. sobre el 4. 5. 6. y 7. articulos, Que en su presencia la dieron a la dicha doña Catalina de Bolea vna carta, en la qual via la auisauan auia de morir en horas, aunque se atrauessassen muchas vidas: y desto la dicha doña Catalina concibio tanto miedo, (q con signo o virgulilla encima) que trato de manifestarse, y lo comunico con esta deposante y otras religiosas lo que auia de hazer para guardarse, y a todas les parecio que hiziesse adereçar la comida fuera de casa. Con cuya ocasion vio la deposante, que la dicha doña Catalina de Bolea dio dineros a vna muger criada de dicho don Fernando, para que le adereçasse en su casa vn puchero, y la dicha criada lo traya dentro de vna cestica con (co, o con virgulilla) mucho recato: y la deposante vio que en dicho puchero no venia sino vna comida muy moderada de la qual algunas vezes comia la deposante, porque la dicha doña Catalina estaua tan llena de persecuciones y penas, que no podia comer. Y esto dize ser verdad per iurametum. El testi.78. en el 5. artic. de la demanda, Que por quererla dar veneno se guisaua la comida fuera del Conuento en casa de don Fernando. Ana Gomez 36. Que preguntando en casa de don Fernando de la comida que lleuauan fuera de casa, que respondio la criada, era para doña Catalina de Bolea, porque se sospechaua, que en el Conuento le querian dar yeruas. Francisca Guallart test.41. en el 63 artic. de la demanda, Que viuia con temores por auella amenaçado que la auian de matar con yeruas, y que por esto la lleuauan guisada la comida al Conuento de casa de don Fernando. Pedro Luys Lopez test. 70. en el 63. Que se auia salido del Conuento ocasionada, que no la hazian buena compañia las Religiosas de dicho Conuento. Doña Maria de Bolea test. 93. en el 46. Que se sospechaua algun mal sucesso en su hermana por el encuentro que tenia con dichas Religiosas, y assi que entrassen alla a ver si estaua, o no.

8 Lo tercero, con los testigos en el 10. delas desensiones, que son doze Religiosas, y a mas desso el testigo 2. 17. 48. en donde se prueua que las Religiosas embiaron a llamar a don Fernando, y le representaron el peligro euidente que tenia doña Catalina de perder la vida si comia cosa del Conuento, y que el como deudo mandasse guisar vn puchero en su casa para dicha comida, y que a las noches comeria vnos hueuos, o dulces hechos por sus manos, para librar se de las de sus enemigas. Y el testigo 17. que es el Conde de Castelflorit, dize de auditu de doña Catalina de la carta que le auian echado en presencia de doña Magdalena Ximeno, que le causo tanta lastima, quanta el le ofrecio de embiar de su casa la comida, y ella le respondio, que ya se auia encargado de embiarsela su primo don Fernando. Y el Conde de Fuentes test. 48. sobre el dicho articulo 10. dize lo mismo, y que por esta causa en diferentes ocasiones embiaua de comer de su casa a doña Catalina.

9 Lo otro, que doña Magdalena dize, que doña Catalina comunico con esta deposante, y otras Religiosas lo que auia de hazer para guardarse, y que ellas resoluieron que se adereçasse la comida fuera de casa, y que embiaron a llamar a esta parte. De que resulta, que las de la replica deponen contra el hecho de la verdad, pues este testigo produzido por el Astricto, el qual no se puede impugnar, dize lo contrario.

10 Lo otro, pues era tan limitada la comida, como dicha doña Magdalena dize, ab vtraque parte producta, y las Religiosas en la defension, y que para este fin doña Catalina daua dineros a vna criada de don Fernando, siguese que no era por ostentacion, sino por dicha necessidad, aliàs ni fuera tan limitada, ni la criada de don Fernando tomara dineros. Lo otro si algunas vezes la daua a la Aguilar, seria porque no la podia comer por los pesares que tenia, assi lo dize doña Magdalena. Y quando alguna vez comiera de la comunidad no excluyen el temor del veneno, porque viendo comer a otras Religiosas siendo sus enemigas, con seguridad podria comer de aquello mismo, si ya no es, que ellas por matar a doña Catalina poniendo veneno en la comida quisieran matarse a si mismas. De que se infiere, que la replica no puede subsistir. Todo lo demas que en los articulos de la replica, respecto de la comida testifican las Religiosas, se deue mandar quitar, tum quia deponunt extra artic. tum quia iam articulatum erat in quinto petitionis, vbi assumpsit onus probandi, & ibi probatum non fuit. Tertio quia pro hac parte contra Astrictum protestatum fuit, quando replicam dedit, non fore, nec esse admittenda ea quae articulata, & probanda erant in petitione, quae omnia ex praxi inconcusa huius Regni ita procedunt, faciunt a fortiori tradita per Sesse de inhibit. Cap.3. S.3. Ubi ex Molina & Portoles in verb. Appellatio.nu.82.allegata coram iudice a quo, coram iudice ad quem allegari non posse, docet ex foro querientes, de firmis iuris. Con lo mismo se deshaze la prouança de la replica en el 4. en querer prouar, no fue el pegar fuego al aposento por quererla matar,
pues delos testigos y documentos del Astricto resulta lo contrario.

11 Lo quarto, que dicho egresso fue ex causa necessaria, y que mucho antes per prius le preuino doña Catalina a sus deudos, y a otras muchas personas, que si no la remediauan sacandola de aquel Conuento, y mudandola a otro, pues alli no tenia segura la vida, que auia de salirle (salirse) de dicho Conuento, aunque fuesse saltando por las tapias, o paredes: y assi hizo diferentes diligencias con su Santidad, con el señor Nuncio, y con otras personas, para que la mudaran de Conuento: y para esto vltimo embio de proprio a Madrid vn Capellan suyo con cartas para dicho señor Nuncio, como consta de la carta que doña Catatalina escriuio al señor Doctor Escartin, cuyas palabras en vn fragmento son las siguientes: Dessee yrme al Conuento de Casbas, o al de Santa Lucia, y pidi para esso breue a su Santidad, dandole exemplar de una señora que fue de Santa Ines. No quiso concedermele. Embie a vn Capellan mio a Madrid con vna carta de mi mano para el Nuncio, representandole todos los trabajos que tenia muy claramente, y suplicandole me diera licencia para mudar de Conuento, y si no queria de otra suerte, aunque fuera con mi mismo habito, diziendole que de no hazerlo se auia de seguir el saltar yo por las ventanas, o tapias, y que yria sobre su conciencia todo. Y tampoco quiso concederla. Bolui a suplicarle me diera Breue para ser monja Capuchina. En efecto no quiso hazer cosa, ya por su voluntad, ya por la de mis parientes, ò no se que diga, sino que fue mi desdicha. A todo esto mis pesares se aumentauan. Pues que queria v. m. que hiziera vna muger que no tenia la vida y el alma segura? el echarme en vn poço parecia poco. Y assi en esta parte de la ocasion que he tenido me podra disculpar mi mayor enemigo.

12 Esto se confirma con la carta que escriuio doña Catalina al Excelentissimo señor Duque de Maqueda, suplicandole intercediesse con dicho señor Nuncio, para que le diesse licencia para mudarse de dicho Conuento, con atendencia de las causas sobredichas: la qual esta exhibida originaliter en processo, cuya carta fue inuentariada por la Audiencia Real deste Reyno, entre otros papeles a mossen Geronimo Gerau, testigo 2. de la defension, que es el capellan que fue a Madrid a solicitar esta causa, y no la pudo conseguir, como el lo dize en el 35. y 36. de la defension, ibi, No se pudo conseguir, porque segun entendio, lo estoruò y embaraço assi la misma Religion de san Francisco, como otras personas, y señaladamente algun deudo suyo. Y esto es verdad per iuramentum. Lo qual concuerda con lo que el Conde de Fuentes en el 9. de la defension ha testificado, que es lo siguiente, Que doña Catalina le contò que le pegaron fuego al aposento, que la querian matar con veneno, que auia dado razon al Marques de Torres su hermano, y a otros deudos, para que la mudassen a qualquier otro Conuento, aunque fuesse al de las Capuchinas: y que si ellos no procurauan el remedio, pues se veya tan oprimida de los Frayles y Monjas de la Religion, se echaria por vna ventana.
La qual carta por no hallar al dicho Excellentissimo señor Duque de Maqueda (Maqneda) en Madrid, se la boluio dicho Capellan.

13 Luego bien se infiere, que esta accion y egresso de doña Catalina fue mucho antes preuenido, y publicado por ella, y assi que no fue ni per vim, ni dolosis persuasionibus de don Fernando.

14 Y aunque ha articulado el Astricto en el 11. y 45. de la demanda, que se jactò don Fernando, auia de sacar a doña Catalina del Conuento. Lo primero, fuera de no auer prouança en este cargo, y ser solo calumnia, y no creyble de persona tal, de tan buena vida, costumbres y naturaleza, como en el 5. y 8. de su defension esta prouado. Con lo qual dizen muchos DD. referidos por Bursato consi 129. lib. 2. in haec verba: Euidentioraque signa innocentiae sunt sanguinis claritatis. Grammat. Decis. 23. nu.9. Secundo, vitij praecedentiae morum, qualitas, Grammat. consi. 37. num 13.
Tertio, non solitum similia committi. Corneo consi. 198. num. 23, vol. 2. Quarto, prasentatio spontanea ad carceres. Boerrius decis. 219. nu. 17. Quinto, bona fama, AEmili. consi. 52.nu.7. Sexto, fuga non sequuta, Alciat. consi. 45 *. nu. 5. Septimo, ordo facti tempus & superuenientia Illustri D. Caroli qui causaliter se ouiam tunc fecit Illustri D. Hypo. vt in terminis inquit Corne. consi. 198. nu. 26. & 27. vol. 2. Octauo, praesumptio legis in dubio non praesumit delictum assistentis, Coepolla consi.I. nu.9. Deinde, notitia eorum in delicto commisso.

15 Todo esto concurre en don Fernando. Lo primero, la calidad de su linage y familia de las mas notorias de hijosdalgo delas Montañas. Lo segundo, el ser tan honesto y de buenas costumbres, y los puestos tan honrosos que ha ocupado,como en el artic.5. de su defension esta prouado. Lo tercero, no auerse prouado que otra vez lo aya cometido.
Lo quarto, auerse presentado voluntariamente, assegurado que se hallaua sin culpa.
Lo quinto, la buena opinion y fama in genere & in specie dicto artic. 5 de las defensiones.
Lo sexto, que el retiro de no yr a Consejo solo fue de quatro dias con tan justas causas como abaxo se diran. Lo septimo, el modo y tiempo con que figura el Astricto el rapto, que es en 5. de Setiembre, y por las puertas del Arrabal, y esta noche prueua don Fernando en el 18. de la defension, que estuuo en su casa sin salir della: y en el 16. de la defension esta prouado con onze testigos, que era impossible por la parte de afuera por donde dizen salio doña Catalina, poder abrir dichas puertas, porque tienen sus cerrajas y cerraduras por la parte de adentro, sin correspondencia alguna a la de afuera. Lo octauo, auer articulado el Astricto, que don luan de Azlor y Matheo Aznar la sacaron del Conuento en el 3. de la demanda contra ellos dada: contra los quales ha obtenido sentencia: y auiendo dicho fixamente que ellos la sacaron primero, no se presume que don Fernando la sacò, ni assistio, maxime cum ei omnis de iure assistat praesumptio.

16 Praeter haec ex abundanti en el 35. y 36 de la defension tiene articulado y prouado don Fernando, que por las causas sobredichas asistio y ayudo a doña Catalina con todo esfuerço,para que consiguiera el fin de mudarse de Cóvento (convento, la o nasal se escribía a veces ~o, ó), y para ello fuera de dichas diligencias pidio a Geronimo Virto
ciudadano de Çaragoça, fundador que es de vn Conuento de Franciscas en la villa de Exea, representandole las dichas justas causas, que fuera seruido de lleuar a esta señora con las fundadoras a dicho Conuento de Exea. Lo qual estaua assi acordado como el Arcipreste don Matheo Virto de Vera, y doze Religiosas y algunas dellas tratado con dichos Geronimo Virto, doña Catalina, y don Fernando, que auian de yr con ellas a ser fundadoras, en el 35. y 36. de la defension lo han testificado.

17 fuera desto no cósta, ~q la aya receptado en su casa, ni en otra parte, ni aya sido visto con ella ni con personas propias, ni criados del, sin q obste lo articulado en el quarto de la vltima adicion, que Mossen Gregorio Cauero auia dicho a Francisca Guallart, como don Fernando auia tenido en su casa a doña Catalina tres, o quatro dias, porque Felipe Soriano test. 38. que deposa en esto dize se lo conto Francisca Guallart, y ella tambien por el Astricto produzida test.41. dize lo contrario, y que preguntandole a Mossen Gregorio, que vn page auia dicho esso, el con juramento respondio, que el page se auia engañado, porque la que dezia auia estado quatro dias en casa de don Fernando era
doña Geronima su sobrina, y esto del tiempo que dixo el page concuerda con el tiempo que doña Geronima estuuo en Çaragoça. Menos obsta lo articulado en el I. y 2. de la vltima adicion, que don luan y doña Catalina auian escrito a don Fernando desde Alcubierre, quien esto deposa es solo el testigo 69. del Astricto, y dize le siguiente, Oyo dezir este testigo (y no dize a quien) que viniendo el Abad de Castro a Çaragoça, y passando por el lugar de Alcubierre, hallandose en el el dicho don Iuan de Azlor, sin dezir que dia, mes, ni año, auia encomendado al dicho Abad de Castro vna carta para don Fernando, y otro no sabe per iuramentum. No prueua este porque no nombra Autor, por singular: por que no ha deposado el Abad de Castro, por que no dize que dia, mes, ni año, siendo necessario, porque era vis in tempore, para poder presumir contra don
Fernando, que no dize vio a doña Catalina, ni que ella le diera carta para don Fernando, ni le escriuiera, es su dicho, nullo porque no deposo ante el Señor Iusticia, ni despues se retifico, segun el fuero vnico. tit. Que los Consejeros de lo criminal, ibi, Aya de assistir personalmente, lo qual es practica del Reyno, Porto, verb. Testis. nu. 6. etiam si egregia persona sit, idem Portol. nu.8.

18 Al cargo, que don Fernando ausento sus criados porque no dixeran la verdad deste caso, que se le imputa.

19 Se responde, que lo contrario resulta del processo, pues el test. 5. y 78. del Astricto son las dos criadas de don Fernando, los demas han deposado por el, y estan publicamente en Çaragoça, como en el 53. de la defension esta prouado.

20 Menos obsta, que don Fernando amenaço a los testigos que contra el deposauan, a fin de que no dixessen la verdad, como en el artic.7, de la vltima addicion, lo testifican Giner, y Ayanço test.38. y 39. y dizen, que Diego Barrera test.87. Tábien (también, a nasal) por el Astricto producido Ies auia dicho, q dó Ferrádo auia amenaçado a dicho Giner, que le auia de hazer matar có vn soldado de la compañia de don Francisco de Aragon que lleuaua vn sombrero blanco, y dicho Barrera testifica lo contrario. Si dicho Giner tertificara, que con promessas de dinero, o otras cosas inducia testigos contra don Fernando, dixera la verdad, como en el contradictorio se le ha prouado.

21 A mas quando huuiera indicio, que don Fernando auia tratado de sacarla, era inuerosimil que la huuiera encomendado a don Iuan de Azlor, no siendo ellos amigos, como tratando de la fama en el 63. de la demanda lo dize el testigo.55. del Astricto de auditu de otros, y porque con la distancia y ausencia de doña Catalina auia de quedar don Fernando priuado de su correspondencia, cosa contraria al fin que le pretende de la voluntad que entre ellos auia. Y como de la verosimilitud resulta indicio de culpa, de la inuerositud oritur innocentiae, Farin. consi. 32. nu. 35. lib.I & ab eo relati. Bald. Consi. 80 vol 3. Tum & etiam, quia quando in aliquo actu concurrunt duae praesumptiones, vel indicia, vnum scilicet inclusiuum delicti, alterum vero exclusiuu~, semper attenditur illa praesumptioque delictum excludit, non vero illa quae illud includit, etiam si crimen laesae maiestatis praesumatur, farin. q. 85.nu.19. Honded. Consi. 100, nu 40. lib.2.

22 Ni obsta el dezir que don Iuan de Azlor de mandato de don Fernando sacò a doña Catalina, y la lleuo a la casa de Iuan Quintana, casado con Ysabel Ana Azcon, prima hermana suya, con que se saca indicio contra el del rapto. Cuyo cargo esta en el 21. de la demanda.

23 In facto, & in iure se responde, delictum praetensum de ordine & mandato don Ferdinandi commissum non fuisse. In primis, de iure certissimum est mandatum nedum ciuili in causa non praesumi nisi probetur, Decius consil. 437. nu.2. Sed nec in criminali, in qua de maiori agitur praeiudicio, Felin.in cap.Petrus. de homicid. Maluasia consi.88.nu.7. Decian, consi.4.nu.50. & consi. 104. nu. 33. in 3. Bald. consi. 98. nu. 8. Tusch.lit.M. conclu.32.num.8. Maxime ad illicita Iacob. Gallus consi.81. num. 13. Proinde aduersus mandantem formari non potest inquisitio, nec vllo modo procedi ratione mandati, nisi de mádato prius constiterit, Bart. in l. si is qui rem. S. si tu Titium.ad si.ff. de furtis. Foller. in praxi. glo. capiant informationes. nu. 58. Bossius tit. de delictis. nu.35. Parisius consi.171.nu. 20. in 4. Marsil. Consi. 49. nu. 10. Bursat. Consi. 20. num 6. Menoch. de arbitra. Casu 352. num 15. Farin. q. 3. in prin. Pacian. Consi.119. nu. 49. Nec sussicit de mandato & mandatarij persona constare per coniecturas, sed necesse est verè per & concludentes probationes id probari, vt contra mádantem (mandantem) procedi valeat, Bossius d. tit. de delictis. nu. 36. ad fin. Farin.q.3.nu.1. & consi. 24. nu.21. Menoch. de arbitra. casu 349. nu.13 & casu 352. num 15. Decian. lib. 9. crimin. Cap. 33. nu.2.Maceraten. lib.3.resol. 2.num.10. & resol. 47. num.5.Surd. Consi.40. nu. 10. Bursat. consi. 20. nu.6. & consi.146. Num. 11. Taliter, quod aliàs nec delicti corpus probatum esse voluit, Eugen.consi.76. nu. 135. Goazzinus reor. defensio. 4. cap. 13 . nu. 2. Quae theorica & doctrina procedit sine controuersia, & si delictum à familiari famulo, vel amico committeretur, Pacian. consi. 119. anu. 46. Ananias consi. 59. Bossius tit. de mandato ad
homicidium. num. 39. Natta consi 449. Bursat. consi. 20. num.2 Farin. q. 134. nu.67. & 72. & consi. 22. num. 31. Caephal. Consi. 652. nu.22. Tusch. Lit. M. conclu. 32. nu.8. Iacob. Gallus consi.115. nu.8. Imo & si filius meus occideret inimicum meum, ex glo. cap. cum ad sedem. de restitu. spoliat. Bossius d.tit.de mandato ad homicidium, nu. 39. Pacian. Consi. 119. num 75.
24 Percurramus ad casum & superiorem doctrinam num ex meritis processus constat raptum praetensum de mandato, & quod minus est de conscientia don Ferdinandi fuisse commissum, nec pactum aliquod inter ipsum & don Ioannem de Azlor, quem fiscus asseuerat delictum perpetrasse, interuenisse? Num constat de amicitia familiaritate, aut conuersatione aliqua don Ferdinandi cum don Ioanne de Azlor? Nec per somnium de his in processu probatur. lmo & quod magis est, nec articulatum apparet. Quorsum igitur imputari potest don Ferdinando raptus praetensi delicti per don Ioannem de Azlor perpetrari, quem non constat fuisse amicum aut familiarem dicti don Ferdinandi, cum etsi de tali amicicia constaret adhuc conscius delicti praefati don Ferdinandus non praesumeretur, ex supradictis.
25 In facto se responde al Astricto con su misma prouança. Este cargo q fuesse con mandato y con sciencia de don Fernando, se forma en el 21. de la demanda, si bien contradize al 33. de la misma, y mas indiuidualmente al 3. 5. y 17. que contra la de don Iuan de Azlor se ha dado, en el 3. contra don Iuan articula el Astricto, que vna noche de Setiembre don Iuan y Aznar sacaron a doña Catalina, con llaues maestras, del Conuento (contradicion euidente con la verdad articulada y prouada en el 16. de la defension desta parte, pues consta que no auia cerrajas ni correspondencia por la parte de afuera.) En el 5. que don Iuan y Aznar temerosos de la justicia determinaron sacarla de donde la
tenian escondida, y passarla a Francia, y que para esse efecto tomò Aznar a su cargo el buscar tres mulas. En el 17. dize el Astricto, que estos dos llegaron a casa de Iuan Quintana, y le rogaron passasse a Francia a doña Catalina, y la ocultasse donde nunca mas se supiesse della. EI testigo 9. del apellido dize, Que don Iuan dixo a doña Catalina, si quiere a la persona que passo por la barca del lugar del Grado, quando este en Burdeus vera vn monte de barcas. El señor Doctor Escartin, Iuan Perez de Echo, el Alguazil Bellido, Iuan de Gachapay, Blas de Catarecha, testigos por el Astricto produzidos en los artic. 35. 36 y 38. de auditu de Quintana testifican, Que su amigo don Iuan le rogo la passasse a Francia, que assi lo hizo, y la encomendo a Mosur de Barbasan. Lo mismo dize el testigo 7. al qual le dixo dicha muger que llamauan doña luana, A Dios Pedro, que azia Francia me voy, y el deposante le dixo que Dios la diesse buen viaje, y se partieron
los dichos don Iuan de Azlor y Matheo Aznar con el deposante al lugar de Capella sin la dicha muger.
26 Infierese desta prouança del Astricto, que el intento y fin desde el principio desta jornada que tuuo don Iuan fue Ileuar a esta doña luana a Francia. En el 33. de la demanda que contra esta parte ha dado el Astricto articula, que la encomendo a don Iuan para que la lleuasse a la casa de Iuan Quintana casado con dicha Ysabel Ana Azcon, su prima hermana, para alli tenerla segura entre personas tan proprias (cuya casa como esta prouado en el 29. de la defension, esta en Aragon.) Luego contradizese el Astricto, porque sacarla don Iuan de Çaragoça con resolucion de passarla a Frácia (Francia) para ocultarla donde nunca mas se supiese della, si quiere a Italia, como alguno de los dichos testigos del Astricto dize, a llevarla con orden de don Fernando a la casa de Quintana,

para tenerla alli segura como deudo suyo entre personas tan proprias: y assi al lugar de
Montanuy que esta dentro del Reyno de Aragon, oponense ex diametro. Luego cessa la presumpcion que fuesse con mandato de don Fernando.
27 Menos obsta lo que en el 64. de la demanda se ha propuesto, que despues de auer passado a Frácia doña Catalina, la han buelto a España entre deudos de don Fernando, con que se verifica que ha sido con orden suya. Quien en esto deposa es Esquex testigo 27. criado del Masques de Torres, y no prueua, ni concluye.
28 Tambien es cierto que Quintana no la conocio, assi lo deponen dicho señor D. Escartin, y los demas arriba referidos, en los artic. 35. 36. 37 y 38 del Astricto, que su amigo don Iuan le rogo la passasse a Francia, que era vna señora Castellana que se llamaua doña luana: assi lo hizo y la encomédo a Mosur de Barbasan, y que a la despedida le daua ella vn lienço de reales de a ocho, y no los quiso, diziendo, que no por interesse sino por su amigo le auia seruido. Y la tal doña luana le dixo, que no se llamaua doña luana, sino doña Maria, que quando supiesse quien era, no le pesaria de auerla ayudado. Y que quando dicho señor D. Escartin le dixo a Quintana, q era doña Catalina, tuuo grande sentimiento del engaño de don Iuan, y que a mas de ser doña Catalina deuda del por su madre, y por su muger, y ser del seruicio de Dios, y del Rey nuestro señor, si lo supiera que huuiera perdido primero la vida y la hazienda, que la passara a Francia. Esto cócuerda con la respuesta de doña Catalina a la carta del señor Doctor Escartin en vn capitulo della a la postre que dize assi, V.m. crea lo q quisiere y auerigue lo que mandare q lo cierto es, q por el Señor que ha de saluarme q he engañado a todos los que en el viaje me han hablado, sin que pudieran entender la materia tan grande y presumir del todo quien era la calidad de la persona.Y q Quintana no la conociera, se assegura mas con la deposicion de Belenguer Nauarri testigo producido por el Actricto 5. de el apellido, y 22. de la demanda, vezino del lugar de Bonansa, el qual dize, Que llegaron a Bonansa don Iuan, y Aznar con doña luana vestida como hombre, que el deposante con carta de el dicho don luan fue a buscar a Quintana a su casa, que esta muy cerca del dicho lugar de Bonansa, y que despues de auer hablado el y don Iuan mucho rato a solas, vna de las tres personas que auia llegado vestida como hombre se vistio de muger, y se acuerda bien, que al tiempo de partirse la dicha muger pregunto a don Iuan de Azlor, que si le auia dicho su nombre a dicho Iuan Quintana, y auiendola
respondido que no, entóces dixo la dicha muger, que se llamaua doña luana. Lo qual concuerda con lo que dixo esta Señora a Quintana siempre, hasta que se despidio de el en Francia, que no se llamaua doña Iuana, sino doña Maria, como dichos testigos del Astricto lo tienen testificado.
29 Lo otro, que don Fernando en dicho articulo 29. de la defension ha articulado y prouado, que la casa de Quintana es camino real, y forçoso para passar a Francia: y pues essa fue la causa primera y el fin que don Iuan tuuo, como de lo articulado y testigos del Astricto consta. Siguese que el passar por casa de Quintana fue preciso, por yr a Francia, y no por yr a casa de deudos de don Fernando.
30 His omnibus addatur, que don Iuan y Quintana son intrinsicos amigos de muchos años a esta parte, y a mas de los casos particulares, que en el 28. de la defension prueua don Fernando, y lo que en las Cortes de Barbastro passo con acciones entre ellos de grande amistad, se da a entender con la fiaduria de diez mil escudos, en que Quintana se ha obligado por don Iuan en el oficio de Tesorero de el seruicio que en este Reyno se ha hecho a su Magestad en las vltimas Cortes, excluyendo in totum a don Fernando, el qual no ha tenido amistad, trato ni correspondencia particular con dicho don Iuan, ni se la ha articulado el Astricto, menos con Matheo Aznar, a quien no conoce ni ha hablado en su vida, como en el 21. de la demanda lo respondio a V.S. Illustrissima, a lo qual no ha replicado el Astricto: señal cierto que es mucha verdad.
31 Ni obsta el dezir, que la noche antes que se partiera don Iuan de Çaragoça con dicha doña Catalina, estuuo en casa de don Fernando, y cerca del estauan dos mugeres atapadas, que se presume era dicha doña Catalina. Porque se responde a este cargo, que esta en el 19. de la demanda, con lo articulado y prouado en el 22. de la defension, que las dos mugeres eran doña Geronima Abarca y Azcon, hija de don Sancho Abarca y de doña Ysabel luana Azcon, hermana de don Fernando, y vna dueña que doña Victoria Villanoua su madrastra, con tres criados auia embiado de Huesca a casa de don Fernando, para tratar con el como tio, y amparo suyo del ingresso en el Conuento de
Santa Clara de Huesca: la qual estuuo algunos dias en su casa. Y assi con esta verdad aueriguada cessa toda presumpcion illicita, quia praesumptio cedit veritati. A mas que dicho señor Doctor Hortigas ex aduerso produzido en el apellido y demanda, depone, que estando con don Fernando oyo se dixo fuera de la pieza donde estauan, Aqui està la sobrina del señor don Fernando. Y en dicho artic.22. de la defension esta prouado, que dicho don Iuan entro con doña Geronima a vn tiempo en casa de don Fernando, acompañandola. Y que mucho era, pues quando no fuera accion de vn Cauallero topando vna dama acompañarla, el y la casa de Azlor de Huesca, y la de don Sancho Abarca (.) padre de doña Geronima, son de grande amistad y correspondencia como es notorio.
32 Ni obsta el dezir, que en la misma ocasion escriuio don Fernando a doña Catalina vnas cartas, las quales embio con mossen Gregorio su Capellan, remitidas al señor del Pilçan, y Mossen Rabal, y que ellos las embiaron con Beltran Ribera, y que cobro respuesta de doña Catalina para don Fernando, y que en recibir las cartas lloro aquella, y Quintana la passo a Francia.
33 Porque se responde, a mas de tenerle prouado que ha deposado falso en tiempo y lugar, diziendo que fue despachado por mossen Rabal antes de San Matheo, que es a 21. de Setiembre, y dicho mossen Rabal, y dicho mossen Gregorio Cabero, testigos 29. y 31. & sic cum clerici sint maiori fidedigni, quam laici, punctim ex alijs Alexand. Ludo. Decis. 351. num. 10. en la addicion con articulo possitiuo han testificado, que fue despachado a 23. de dicho mes de Setiembre, y auersele prouado ser vil, y miserable hombre, de nacimiento Frances, tocado del vino, y sin honor, permitiendo que su muger viua deshonestamente, que dize ser labrador, no auiendolo sido jamas, ni tener otro oficio que es fer pelayre y correo, como con los testigos Iuan Borraz test. 28. Móserrate Tello 51. Sebastian Plana 30. dichos mossen Rabal, mossen Cabero, y señor de Pilçan en dicha addicion esta prouado.
34 Que por las cartas inuentariadas por el Astricto, y exhiuidas en este processo, y por los testigos mossen Rabal, mossen Gregorio, y señor del Pilçan cósta, que lo que entonces don Fernando con sus deudos y amigos trataua, era de vn prestamo de quinientas libras que pidia al señor del Pilçan, con aduertencia particular, que si no los prestaua, en subsidio se pidiessen a Iuan Quintana. Y de auditu de Iuan Quintana, que don Fernando entonces le pedia este dinero, sin tratar materia de doña Catalina, tienen deposado dicho señor Doctor Escartin, Alexandre Guaso, mosen Miguel Valle Rector de Salinas en el
33. de la defension.
35 Y quando fueran cartas que se remitieran a doña Catalina, no por esso se presume, que don Fernando era participe deste delicto: porque quando alguno despues de auer cometido el delicto, recepta al delinquente, y le da lo necessario, no se presume participe del delicto, sino que constasse del mandato Decian. respon.88. num.25.Iib.3. Rimin. luntor consi. 31. num.34.lib.3.
36 Lo otro, quando las cartas tuuieran palabras que con mayor propriedad recibieran la intelligencia contraria a la desta parte, auian de impopriarse para defender a don Fernando: porque de dos interpretaciones no preualece la mas propria, sino la menos odiosa y culpable, vt post glossam in c. ne quis arbitretur.27.q.2. expendit Marsil. Consil. 2. nu. 9. & 10. Craueta consil. 990. nu. 55. vol.6. vbi concludit, non solum impropriè, verum etiam sicté, intelligi verba oportere potius, quam delictum admittatur. Bald. In l.1.nu. 20.C.de seruis fagitiuis. Menoch. lib. 5 . praesump. 1. num. 18. versi. extenditur. vt procedat etiam si verba impropriantur, vt quis bonus praesumatur.
37 Lo otro, pongamos que don Fernando y don Iuan tratassen de alguna cosa illicita, lo qual negamos, y la euidencia del hecho descubre lo contrario, bien podia tocar a materia de mugeres, o otra qualquier que no fuesse tan graue y extraordinaria, como la pretendida por el Astricto, nam in dubio minus delictum praesumitur, Farin. pluribus relatis q.8. nu.26. videndus. Menoch. de praesump. lib.5. Praesump.2. nu.24. Alciatus de praesump. Regul. 1. praesump. 6. nu. 1.
38 Ni obsta, que don Iuan de Azlor tiene vn pleyto en la Corte del señor Iusticia de Aragon sobre la Varonia de Rafales por elecció de firma, y que por obligarlo a don Fernando, como a quien auia de votar esta causa, se encomendo don Iuan de lleuar a dicha doña Catalina. Este cargo esta en el 12. y 13. de la demanda, y fuera del abonatorio de recto juez que en el processo, y con obras tá prouado tiene dó Fernádo en el 37. de la defensió, ha articulado y prouado la impossibilidad q esta causa tiene de poderse votar, por estar dicho processo perdido y la reparacion q se pretende no proceder de drecho, ni de fuero: como sobre dicho articulo lo há testificado el D. Frácisco Arpayon, Pedro Meliz y Lobera, y otros Causidicos: y aun dizen lo sintio assi consultado sobre ello el señor Doctor Mathias Bayetola y Cabanillas Regente dignissimo del Consejo Supremo de Aragon.
39 Lo otro, quando estuuiera in puncto ferendae sententiae, dicho processo en este que es acusado don Fernando, no ay prouança plena, ni semiplena de tal tratado y conuencion: y assi no se presume, porque es quid facti, & facta non praesumuntur nisi probentur, maxime in delictis. l. in bello. S. factae. ff. De captiuis.
40 Ni obsta lo que en el 20. de la demanda se propone por cargo, que dó Fernando fue visto en casa del canonigo Berbegal Iueues a la noche a 13. de Setiébre, que fue la q don Iuan de Azlor saco a doña Catalina de Çaragoça.
41 Respondese lo primero, que no ay prouança. Lo segundo, que el 18. dela defension tiene prouado don Fernádo q essa noche, y desde el primero hasta quince de Setiembre estuuo sin salir de su casa con circústancias particulares, con Mossen Gregorio Cabero, y Diego Bernues criados suyos.
42 Lo otro, quien en esto deposa es Pedro Miranda testigo 20. moço de mulas, que fue con don Iuan, y lo que dize es, Que vio vn hombre con vna capa larga, que salio de casa, y el dicho Pedro Miranda pregunto, Quien es aquel hóbre que ha salido de casa, a lo qual le respondieron a su parecer dicho don Iuan Que lo dexassen estar, que era de casa, y con esto se partieron, y vio, que acompaño a don Iuan a pie hasta passado el puente de piedra, y despues que vio otro a cauallo, que caminaua con don Iuan, que no sabe si era el mismo de la capa larga. Y este q yua a cauallo era Francisco Carruesco Alcayde de la carcel de V.S. Illustrissima, como el, y otros de auditu, en la vltima addicion a este intento dada lo tienen testificado.
43 Y finalmente a este y a los antecedentes cargos, que miran y respetan a la persona de don Iuan en el 22. de la defension esta articulado y prouado, q don Iuan no entraua en casa de don Fernando, sino raras vezes, ni tenian amistad particular, argumento, que no le auia de encomendar accion tan grande.
44 Ni obsta la pretensa fama, que en los articulos 14. y 63. aduertus accusatum proponitur.
45 Quia respondetur, praedictam famam (a mas que no es prueua plena, ni semiplena, nec ponitur in praedicamento probationis, sino que tan solamente coadiuuat alias probationes, Farinac. q. 47. nu. 35. Peguer. Decis. 17. nu.12. ex quo plurimum mendax est Farinacius omnino videndus supra n.6.) de iure non esse probatam, ad hoc enim vt testes deponentes famam probent debent esse omni exceptione maiores, cap. qualiter, & quando de accusation. Farinac. q.47.nu.2.10. & testes 14. qui de fama deponunt huiusmodi requisito carent teste processu, & specifice nominare a quibus audierint, vt cognosci valeat an a fidedignis orignem habuerit, Farinac. q. 47. nu.229 cum innumeris ab eo relatis. Peguer. decis. 17. nu. 23. & 24. R. Sesse decis. 118. nu. 20. Resoluit Rota
saepius, & in vno Imolen. considen. Corá (coram) Domino Pamphilo 24. Februari anno 1592 Reprobauit testes Fisci deponentes super publica fama, ex quo poterat ab inimicis & maleuolis originé habere, Et in vna Calagurritana (de Calahorra) coram eodem Pamphilo 25. Iuliij anno 1597. & in alia monasteriij Sancti Mansueti 27. lanuarij anno 1597. coram Domino Peña Farinac. supra nu. 229. in fin. in casu praesenti testes qui de fama deponunt, teste processu non nominant authores.
46 Deinde testes dicere debent se a maiori parte audiuisse, & addere a maiori parte populi vel illius ciuitatis, Farinac. supra nu. 237. cum seqq. Decian nus respon.83. n.29. vol.3. in casu autem praesenti tantum abest testes ad offensam productos, deponere illos de auditu a maiore parte populi, quod imo potius ex testibus per Astrictum productis contrarium resultat, cum enim 93. testes in offensam adfamam praedictam inducédam fuerunt examinati, ex ilis 14. tantum contra don Ferdinandum deponunt, alij autem de hoc interrogati plures, nihil dici audiuisse testantur, quo in casu isti vltimi testes reprobát primos ea ratione, quia si illa fama ita publica esset, vt praedicti 14. testes dicebát, vtique
etiam alijtestes de eo notitiam habuissent, cum eorumque publice fiunt, vel dicuntur scientia praesumatur non ignorantia, l. regula, ff. de iuris & facti ignorantia. cap. 1. de postulatione Praelat. Farinac. plures decisiones Rotae referens dicta quaest.47. nu. 170. inquiens, & in proposito aduerte ad vnum quod est notabile.
47 (Y de passo digamos, quan bueno es esto para vna Religiosa, que es Sor Graciosa de Alcober la qual producida por el Astricto en los articulos 14. y 63. sola ella testifica contra don Fernando en la fama lo siguiente, Que tiene la fama por cierta, verdadera, y no fingida, y que en dicho Conuento entre las Religiosas, y a fuera entre los seculares se ha tenido por tal, y todas las Religiosas, que por el Astricto han testificado dizen lo contrario, estando todas dentro de vna casa.)
48 Sequitur ergo euidenter, quod cum de fama pretensa mayor pars testium non deponat, illam non a maiori parte populi originé trahere, quid dicemus si testes ad ofensam producti pro accusato contra accusantem positiue deponunt? dicemus nullum dubitandi locum relinqui.
49 In primis D. Bernardinus Perez deBordalua test. 63. contra accusatum productus in fama praetensa deponit, Que doña Catalina se auia salido del Conuéto de Altabas, pero que huuiera sido por orden de don Fernando, no le ha constado por ningun camino.
50 Segundo, Pedro Lorente Aguado test. 71 .Que no sabe, ni ha oydo dezir, que aya sido con orden de don Fernando.
51 Tercero, Thomas Perez de Rua test. 72. Pero que aya sido con orden de don Fernando no lo sabe, ni lo ha oydo dezir, ni lo cree.
52 Quarto, Pedro Luys Lopez test. 70. Pero que aya sido con orden de don Fernando no lo sabe, ni lo cree.
53 Hij omnes testes pro Astricto producti contra ipsum retorquétur, & maximam faciunt fidem, praecipue cum omni exceptione maiores sint, & ciues ciuitatis Caesaraugustae. Vnde cum fama affirmatiua, quod accusatus huiusmodi crimen praetensum perpetrauerit, concurrat cum fama negatiua, & vtraque per testes Astricti probata, haec posterior priorem excludit, vt ex pluribus docet Farin. Supra num. 168. Et hoc ex ea ratione, quia vbi adsunt testes inuicem contrarij probantes bonam famam, & malam illi tanquam deponentes super eo, quod a iure praesumitur praeferuntur, Farin. post alios omnino videndus supra nu. 182.
54 Omnia alia requisita respectu praetensae famae lato calamo scripsit Farin. d. q. 47. per totam. A num. 208. quae in praedictis fere alia omnia includuntur, haec fama quae bona vox populi est, tam in ciuilibus, quam criminalibus, procurata & affectata nihil probar, vt exl. miles. §. mulier. ff. de adulter. Mascard. de probat. lib. 2. conclu. 748. nu. 8. vbi dicit hanc famam non solum non probare, sed etiam procurantes fore puniendos. Bueno es esto para Felipe Giner testigo 38. del Astricto, para prouar la fama pretensa, al qual se le ha prouado, que con promessas de dinero y vestidos, induzia testigos en la fama contra esta parte, faciunt quae scripsit Foller. in pract. crimin. Versi. dentur capitula, num. 35. Farin. vbi supra num. 180.

Por don Fernando Azcon.
Al cargo que don Fernando ha sido visto dentro de la clausura de dicho Conuento.
Se respode, que no ay articulada clausura en todo el processo, y assi no se puede hazer cargo, quia deficit fundamentum supra quod cadere potest probatio.
2 Y quando la huuiera, tampoco es parte el Astricto, segun los fueros en que casos el procurador Astricto esta obligado a hazer parte, del año 1528. y el de la via priuilegiada del año 1592. ibi, Raptores de mugeres, viudas, donzellas, casadas, assi en poblado como fuera del. Y assi tan solamente del pretenso rapto, pero no de la violación de clausura, quando della constara, ni aun cumulando puede proponerse este cargo, conforme el fuero E si despues. De procuratoribus Astrictis, del señor Rey don Fernando, del año 1510. cuyas palabras son las siguientes, E si despues de fecha dicha publicacion por el dicho procurador, no constara por aquella el dicho preso auer cometido algunos de los crimines y delictos en los quales el dicho procurador es tenido fazer parte, aunque constasse por dicho processo el dicho preso auer cometido otro, o otros delictos quanto quiere sean graues, è enormes, en tal caso dicho jueZ que tédra el dicho preso sea tenido librar, è soltar aquel sinse (sin; sense) fazerle pagar expensas ningunas. Y si el dicho lo recusara fazer, pueda ser acusado como official delinquente en su officio, iuxta el fuero. Y esto confirmá los fueros I. & final. de procurator. Astrictis. ibi, E q la dicha acusacion fara de los dichos casos tan solamente, sin otra mixtura alguna. De lo qual ay proueydas muchas firmas en su Corte de V.S. Illustrissima, en cuyos fueros pone la forma que el Astricto pena de fractor de fueros, de ser perjuro, y estar descomulgado, deue guardar, que es no acusar en otros casos que los dichos, tenet R.Sesse decis.434.n. 5.
omnino videndus.
3 Pero demos que huuiera articulada clausura, y que fuera el Astricto parte, tampoco ay prouança. Lo primero no ay testigo de vista. Lo segundo quatro Religiosas, a quienes se reduze esta prouança, que son Agustina Lanuza, Graciosa Alcober, Coristas. Mariana Lopez, y Ana Caluo legas, o donadas, a mas de ser las enemigas, y que deponen falso, ex infra dicendis, todas se fundan en vn rezelo que tuuo doña Francisca de Luna. Las dos que oyeron este rezelo y sospecha a doña Francisca. Las otras dos que lo auian oydo a estas dos. Y assi de auditu auditus.
4 Lo otro, que Ana Caluo dize, tuuo sospecha de don Fernando, o de alguna persona secular.
5 Lo otro, que doña Francisca que viue, no ha deposado, y quando testificara fuera testigo singular, y no de vista, sino de sospecha, y assi no fuera prouança.
6 Lo otro, que doña Francisca era enemiga de don Fernando, porque en secreto dezia no se queria casar con el: como lo atestan las Religiosas, en el 7. de la defension.
7 Lo otro, que de dicha sospecha hizieron juyzio para si, que don Fernando entraua en la clausura de Altabas: temeridad conocida que se vsurpan. Lo que la ley no permite al juez. Et ex hoc capite eorum depositiones non valere punctim tenuit Rota apud Farin. Decis. 553. nu. 5. in antiquis, his verbis, Respectu depositioni 4. testis dixerunt Domini, nullum super eo posse constitui fundamentum, quia deponit de *indicio suo. Demas que por ser mugeres son incapaces de juzgar. l. faeminae. ff. De reg. iur.
8 Lo otro, que deposan, si bien nunca de vista, que entraua y salia don Fernando por la Craticula de la rexa de la Capilla. Pues a mas de constar por su visura, que es impossible poder entrar, o salir por tal puesto vna criatura, y vn braço. Menos don Fernando por ser tan rezio y dispuesto: como en el 7. de la primera addicion de su defension con articulo positiuo lo tiene esta parte prouado con 9. testigos. Y reconociendo sin duda esta tan grande verdad, como temeridad y falsia de dichas quatro deposiciones, el Astricto en sus replicas no ha puesto cosa a la defensa deste cargo, que tanto ha ponderado. Demas que en esse tiempo concurrian otras personas de mucha calidad, que visitauá a doña Catalina, como en el 38. de la defension esta articulado y prouado. Y don Fernando yua con intencion de casarse con doña Francisca, como lo cófiessan los testigos 46. y 56. del Astricto, y como mas largamente consta en el 7. de la defension con muchos testigos omni exceptione maiores, de que abaxo se hara mencion. Y contra estas quatro aunque han deposado tambien por el Astricto, la Ministra, Manuela Martel, doña Luysa de Heredia, doña Madalena Ximeno, Barbara Sáz (Sanz), Geronima Moles, Anamaria Pueyo, Geronima de Ortubia, Iacinta Morera, y Geronima Nabaz, ninguna dellas testifica q sea fama aya entrado don Fernando en el Conuento. De q resulta notoriamente la temeridad, si ya no argumento de falsia có que deposan las 4. pues dentro de vna misma casa q sea fama, y q solo llegue a noticia de 4. y no a la de tantas, y todas por el Astricto produzidas, juzguese la voluntad y calidad de las quatro, y se conocera sin otra demonstracion alguna, que son las enemigas ciertas de doña Catalina, y don Fernando: Y aqui entra bien decisiuè la doctrina de Farinacio d. q. 47. de inditiijs & tortura. nu. 170. ibi, Et in proposito aduerte ad vnú quod est notabile, quod si aliqui testes deponant super publica voce & fama, quod Titius occiderit Seium, alij autem interrogati respondeant, nihil scire, vel nihil audiuisse isti vltimi testes reprobant primos, ex ratione de qua supra en el tratado de la fama.
9 Y finalmente, de las dichas quatro, y de todas las Religiosas por el Astricto en la demanda producidas no se ha de auer razon ni cuenta alguna, porque en la recepcion de su jura, siendo preciso y necessario de iure, foro, & praxi huius Regni, procuratorem Astrictum debere citare partem aduersam sub poena nullitatis, quatenus assisteret ad videndum iurare testes contra eam productos, iuxta testum in l. si quis a testibus. C. de testibus. Cap. in nomine Domini extra de testibus, fuero multotiens de testibus, obseru.5. de dilat. Molina verb. Testis. Versi. Testes recipi non debent absente illo contra quem producuntur, nisi aduersarius ex malitia vel contemptu contumaciter se absentet, & ibi Portol. nu. 20. idem Molina verb. absens. versi. Absente aduersario, vbi Portol. Vidend. nu. 123. punctim Ludouis. Decis. 268. nu. 2. his verbis, Verum testes quibus vtitur Andreas ad hoc probandum sunt nulliter examinati ex pluribus defectibus, & praecipue ex defectu citationis ad videndum iurare testes. Cap. 2. de testibus. l. si quando C. de
testibus, lo qual no lo hizo, teste processu.
10 Cuya nullidad en este caso es mas notoria, porque los procuradores de don Fernando non solum ex malitia vel contemptu contumaciter non se absentarunt, imo potius expresse protestati fuerunt, licet ex abundanti, in Curia ipsos velle assistere ad videndum iurare testes omnes extra Curiam productos ex quacumque causa impeditos in Curia iurare, teste processu, in illis verbis, Sub die 17. mensis Decembris, anno 1629. Y requiriendo tambien no se reciba juramento de algun asserto testigo por ningun impedimento ni causa alguna fuera de Corte, ni del presente Consistorio, sin intimarlo y hazerlo saber a esta parte, y la hora, puesto y lugar donde se ha de recibir juramento a lo qual el dicho procurador, o el otro, o otros del dicho su principal quieren hallarse, a cuya protesta statim reprotestatus fuit procurator astrictus.
11 Y en 19. del mismo mes, sin estar intermedia otra diligencia, teste ritu processus, en la capilla de nuestra Señora de Altabas, a presentacion del Astricto juraron las dichas Religiosas ante V.S. Illustrissima, sin auer citado ni hecho requesta al procurador de don Fernando, quatenus assisteret ad videndum iurare testes, prout de iure, foro, & praxi huius Regni procedebat, y esto sin auer contumacia, nec contemptus aliquis ex hac parte. Y el Astricto si se descuydo entonces, aduirtiolo despues en 26. de Enero del año 1630. pues auiendo produzido testigos que auian de jurar fuera de Corte, sin que huuiera protesta de parte de los procuradores de don Fernando, les requirio que assistieran a dicha jura, y se les assigno dia, hora y lugar. Como tambien los procuradores de don Fernando en la produccion de las Religiosas que por el auia de jurar en su defension, requirieron al procurador Astricto, quatenus assisteret ad videndum iurare testes, sicut de iure, foro & praxi huius Regni tenebantur facere ex dictis supra. Y el dicho Astricto protestatus fuit, y se hallo en la jura que dellas recibio V.S. lllustrissima en la misma yglesia y parte donde juraron las del Astricto, y alli de nueuo protestatus fuit procurator Astrictus de vitio & nullitate, & quod non consentiebat, &c.

Al cargo que doña Catalina dexo escritas unas cartas en que dezia a las Religiosas, que fingiessen que estaua muy enferma, y despues que era muerta, y la enterrassen por apariencia. Y que don Fernando fue al Conuento, y se les persuadio, y assi que era señal que tenia noticia de dichas cartas, y consequentemente del egresso.
ESTE cargo se forma en el 44. de la demanda. Para cuya respuesta se suponen tres tiempos diferentes. El primero, que luego la noche que hallaron falta a doña Catalina, y antes de topar con las cartas, habito, llaues, y gançua q auia dexado doña Catalina en la puerta por donde dizen se salio, comunicaron entre si el caso, de fingir que era muerta, de enterrarla, como lo testifican en el 34. de la defension las Religiosas, y en particular doña Luysa Marzilla. Y esto porque en otras ocasiones auian oydo dezir, que en otro Conuento auian hecho otro tanto. El segundo tiempo es, que el dia siguiente por la mañana, quando hallaron dichas cartas, llaues, gançua, habitos, y puerta abierta, entonces boluieton a tratar, y a altercar entre si dichas Religiosas, si se haria, o no, lo que las cartas dezian, a vnas pareciendolas bien, a otras mal. Y entonces la Ministra no resoluiendose en executar lo que dezian las cartas (aunque dixo q si se auia de hazer el entierro, ella tenia vna caraça para poner en el feretro, como las Religiosas en la defension lo testifican en el 34. y 35.) lo embio a consultar con el Prouincial. El tercero, que muchas de dichas Religiosas pidieron licencia a la Ministra para llamar a don Fernando, y comunicar con el este caso, para que como de deudo de doña Catalina, persona prudente, y de quien la comunidad tenia satisfacion, les diesse consejo de lo que auian de hazer. Y precediendo dicha licencia fue llamado don Fernando por dichas Religiosas. Y luana Pasqual en presencia de doña Geronima Cabrero Ministra inmediata
a la de oy, de doña Luysa Marzilla, y de doña Madalena Ximeno, le contò el caso, y don Fernando respondio, que como no lo auian dicho antes, para que se pudieran auer hecho algunas diligencias, y que lo sentia mucho por sus deudos, y por los que la visitauan, y particularmente por su hija. Y luego discurriendo en el caso baxo la Ministra, y ellas tratando entre sí, a vnas pareciendo bien, y a otras mal, el fingir dicha muerte, dixo la Ministra, que lo auia embiado a comunicar con el Prouincial, y don Fernando dixo, que se esperasse la resolucion del, y que essa seria la acertada. Y de todas las Monjas que por el Astricto produzidas deposan, ninguna dellas dize, que don Fernando dio princi-cipio a esta platica, si bien callan algunas de dichas circunstancias, que todas y muchas mas de las que aqui se refieren las testifican dichas Religiosas en la defension en dichos artic.34.y 35. de que notoriamente consta, quan calumnioso es este cargo que se ha propuesto.

Al cargo que vna llaue y gançua que dexo doña Catalina en la puerta por donde se salio, se las auia embiado don Fernando con Ana Maria de Aguilar criada de doña Catalina, y confidente que dizen era de don Fernando.

ESTE cargo se funda en los artic. 15.16. 60. 61. y 62. de la demanda. Respondese, que en dichos artic. 15. y 16. no ay mas prouança, que auerlo articulado (calumnia conocida.) En los 60. 61. y 62. dicha Aguilar por el Astricto produzida, testifica, que aunque despues de sucedido este caso estuuo en la carcel, pero que jamas ha dexado de dezir la verdad, y que de lo contenido en dichos articulos no sabe cosa ninguna.
2 Lo otro, que en el dicho artic.60. de la demanda en que se dize, que doña Catalina y la Aguilar altercauan en el torno sobre vna llaue si venia bien o mal, y que era por la que don Fernando la auia embiado. Las Torneras, en cuyo puesto se altercaua, testigos 45. 48. con ser las enemigas de doña Catalina. La vna dize, que era vna llaue de vna arquimesa: y la otra dize, que no sabe cosa.
3 Lo vltimo, que don Fernando tiene prouado en el 58. con los testigos 2. 23. 31. 60. y otros, el disgusto grande que el manifestaua, de que dicha doña Catalina tuuiera por criada a esta Aguilar, porque la desacreditaua, y gastaua su hazienda infructuosamente, y que si alguna vez le lleuaua de su dueña algun recado, que lo admitia muy mal.

Al cargo quando se ausento don Fernando que hizo vna obligacion en fauor de Valeriano de Rojas, y trataron inuentariasse sus bienes para solo assegurarlos.

Como si fuera parte el Atiricto, y delicto el obligarse, se propone este cargo. Lo qual, y que tal pacto y tratado precediesse, no se prueua, y assi non praesumitur, quia ea quae facti sunt non praesumuntur, nisi probentur, ex vulgatis. Menos se prueua que la obligacion fuesse en fauor de dicho Rojas.

Al cargo que don Fernando dixo a deudos de doña Catalina que presto pareceria ella, o cartas suyas, infiriendo desto, que el sabia donde estaua doña Catalina: el qual se propone en el artic.46.

Se responde, que quien en esto deposa es doña Alberta Cerdan testigo 53. y sobrina del Marques de Torres: y dicha doña Maria testi. 93. tambien por el Astricto produzida, y hermana de dicho Marques, dize, Que don Fernando no lo dixo, sino vno llamado Morales, quiça quiso dezir la dicha señora lo que en el 63. auia deposado, que a Domingo Perez criado de su casa oyo dezir, como auia hallado vna carta sin firma en el çaguan de su casa para doña Maria, en que le dezia, que dentro de pocos dias pareceria dicha doña Catalina en vn Conuento de Çaragoça, y que no tuuiesse cuydado que estaua en parte segura.

2 Ex quibus omninibus nisi mea me fallit coniectura corpus delicti praetensi raptus non videtur constare aliqua ratione, & casu quo constaret non fuisse nobilem domnam Catharinam a don Ferdinando per vim extortam a dicto monasterio B. Mariae de Altabas, nec de ordine mandato, aut conscientia ipsius commissum. Sicque primum requisitum, ad poenam raptus, scilicet, quod per vim fiat probatum non censeri, quod necessarium erat, ex iuribus, & Doctoribus in principio huius allegationis relatis.

Secundum requisitum vt poena raptus commitatur est, quod fiat transductio personsa de loco ad locum.
Praedictum requisitum probat tex. in l. mariti Ienocinium in fine. 29.ff. Ad l. luliam de adulterijs, l.qui cetu. §. vacantem. ff. ad l. Iul. de vi publ. Canon. lex illa. 36. q.I. tenent. Sanchz de matrim. plures referens. d. lib.7. disputa 12.nu. 20.D.Iuan. Vela. de poenis delict. cap. 39. lulius Clarus in §. raptus. num.5. vbi multis alijs citatis dicit omnium opinionem esse, Peguera d.decis. 42. nu. 7. Sesse. d. decis. 94. nu. 10.
2 Sed huiusmodi requisitum, quod Domna Catharina trásducta sit de loco ad locum, videlicet, de Conuentu B. Mariae de Altauas, in aliaum locum, probatum non videtur, in praesenti processu, ex quo omnes depositiones monialium per quas huiusmodi egressus probatus erat nullitatem notoriam continere videntur ex defectu solemnitatis, vt dictum est supra. Igitur egressus dictae domnae Catharinae in praesenti processu probatus non apparet, & ex consequenti de corpore delicti non constat, sine quo de iure, foro, praxique incócusi huius Regni quis puniri non potest, iuxta tex. in l. I. §. Item illud ff. ad Sylanian. vbi communiter DD. & ex varijs iuribus & DD. quos longa manu cumul a Farinac. tit. de inquisitione, q.1. nu.6. Decian. Resp.8. nu. 31. Si esto es necessario solo para la inquisicion del delicto, vt prius de corpore delicti per legitimas probationes constare debeat, mucho mas preciso es, quando agitur de vindicta, vt in casu praesenti. In tantum quod si reus delictum confessus esset, sine de eo legitime conuictus, nectorqueri nec puniri potest, cú aliter constare debeat, quam rei confessione, Tusch. conclus. 171. lit. B. nu. 3. Maceraten. lib. 3. resolut. resolut .44. nu. 4. & resolut. 20. nu.1. Giurb. Consi.37.nu. 46.Reg. Sesse decis. III, nu 1. Tusch. lit. D. conclus. 158. & conclus. 171.

3 Neque obstat praetensa insormatio pro parte Astricti his diebus supplicata, &c.

4 Quia respondetur, in casu praesenti eam nullatenus admittédam fore, ex quo factum non est recens, cum a die 17. mensis Decembris in qua praedicta enantata & gesta fuerunt, vsque ad diem informationis suplicatae, fere 140. dies transacti sint, & licet in facto recenti regulariter insormatio quae supplicatur locum habere soleat, non tamen si factum non est recens, quod in praesenti recens non est, quia factum recens dicitur id quod infra 15. dies actitatum est, ita docet & refert Molina verb.recens. ibi, Recens factum dicitur infra 15. dies, & talis est practica % consuetudo Regni, & sic fuit saepissime dictum, & determinatum in Consilio lustitiae Aragonum, & ibi, recens si est factum, possunt probari acta iudicialia, seu gesta in iudicio per assistentes in curia, quod desumitur ex obseruan. Item si notarius. 20, tit. de probat. Portel. § recens. nu. I. Molin. Verb. Notarius. Fol. 335. col.3. Ibi Portol. nu. 69. Et ita plures iurisfirmae in hac Curia per dominos Locumtenentes concessae extant, quod in facto quod recens non est, praedicta informatio non admittatur. Et inter alia est iu istima Alphonsi Martinez de Marzilla 15. mensis Decembris, anno 1625. punctim casui praesenti similis.

5 A praedicta tamen regula generali, vnus excipitur casus, videlicet, quando reparatio & informatio supplicatur fieri per notarium, & testes actus simul, quia tunc & si factum non sit recens acta iudicialia, per eos probari possunt: ita tenet Molina verb. notarius. fol. 235. col.3. in med. ibi, T ene menti, quia alibi hoc non reperitur in foris nec in obseruantijs. In casu autem praesenti licet notarius sit, non tamen adsunt testes, ergo reparatio non est admittenda, faciunt tradita per Sesse decis. 359. a nu. 9. & 419. tenet Hospital. in d.. obser.20.tit.de probationibus.

6 Necque oficit, quando haec ita procedereut ex testibus acusati corpus delicti, & egressum domnae Catharinae probari in artic.16.&34. Quia respondetur hoc extra articulum esse, nam pro parte accusati talis egresius & tale corpus delicti nedum articulatum fuit, verum & in omnibus articulis semper protestatum nullatenus de eo constare, vt constat in articulis 2.4. 16. 17. & 34 defensionis. Vnde si testes accusati de hoc deponunt, preter quam quod est extra articulatum, & sic absque fundamento, supra quod eorum depositiones cadere possint, non directo primo & principaliter deponunt, sed aliud agentes incidenter, sic quae non liquido nec clare de praedicto corpore delicti probatú extat, sicuti articulatú erat ab actore & per necesse probare dedebat, pro vt de
iure, foro, & praxi inconcusa huius Regni obseruatur.

7 Et dato quod constaret de tali egressu, non constet de violentia, pro vt supra dictum est, Neque re, verbis, aut consilio accusati, teste processu hinc fit Ex hoc etiam capite secundum requisitum probatú non extare.

Tertium requisitum videlicet, quod raptusfiat libidinis causa.

POENA raptus quis non tenebitur nisi raptus fiat libidinis causa prout cóstat ex tex. in can.*3. 36.q.I. raptum esse illicitum coitum a corrumpendo dictum. Raptus enim est species luxuriae, teste D. Tom. 2. 2.q.254. Art. 7. D. Isidor. lib. ethimelog. cap. 26. tenet praedicta Pater Sanchez vbi supra num. 17. Acebedo lib. 8. recopil. tit. 13. c.2. num. 9. Vela de poenis. d. cap. 29. Peguera. d. decis. 42. num.7. ibi, Raptus enim est, quando mulier per vim raptus libidinis causa, & transducitur de loco ad locum. In praesenti autem, & si constaret de praedicto raptu (quod semper negatur) tamen quo ad finem libidinosum factus non sit effectus demonstrat, cum dicta nobilis domna Catharina tot causis vrgentissimis & necessarijs metu scilicet mortis & alijs de quibus supra in primo requisito ex scripturis & testibus ab Astricto productis demonstratis, egressa fuit a praedicto Conuento B. Mariae de Altabas, & in Conuentum sancti Hylarionis ciuitatis llerdae receptata extat. Finis ergo huius terti requisiti probatum non extat.

Quartum requisitum.
QVOD sit honestae vitae mulier quae rapitur, non disputatur, ex quo certo certius est. Ex quibus concludendum videtur, praetensum egressum & corpus delicti constare non videri.

A los cargos que por yr tan continuadas vezes al Conuento de Altabas, hazia falta en su casa, en la aßistencia y despacho en las cosas de su oficio.

ESto se propone en el 4. y otros articulos de la demanda. Y aunque auia de ser lo primero, se responde a lo vltimo, porque del no es parte el Astricto, conforme los fueros de procurator. Astrict. y de la via priuilegiada, y de los demas supra dictis. Y porque mira y respecta a las faltas del oficio, y solo dellas pueden conocer los Iudicantes, iuxta el fuero E porque, & totum titulum. de officio Iustitiae Aragonum. Y desto no es juez V.S. Illustrissima, sino de los cometidos, como priuada persona, conforme al fuero *Yatsia.3. de offi. lustitiae Aragonum. De lo qual mas largamente trataremos despues.
2 Fuera desto no ay prouança, porque solo deponen Felipe Giner, Geronimo Esquex, Pedro de Ayanço, criados del Marques de Torres parte interessada, y a mas de las objecciones particulares, de quibus in processu, basteles este de ser domesticos de dicho señor, vt ex pluribus Farinac. q. 55. nu.8.Molina in verb.testis repellitur si es commensalis. vbi Portol. nu.40.

3 A los Alguaziles Martin y lordan remitelos al contradictorio: y a Geronimo de Herrera, al qual dize don Fernando, que se le pregunte si le ha buscado para sus pleytos alguna vez en su casa, o en otra parte, y si dize la verdad, confessara que jamas Y por ella por don Fernando, y contra ellos responden todos los demas testigos por el Astricto produzidos.
Y es mucho, que siendo 93. solos estos ayan conocido esta falta. A esto se añada en el 8. de la defension los testigos 1.2.3.4.5.6.7.8.9.11.13.15.16.17.31.37.42.48.53. que casi todos son litigantes, regentes de la escriuania, y curiales, los quales deponen de la mucha assistencia que en horas no solo ordinarias, pero muy extraordinarias, muy de mañana, y muy tarde hallauan a don Fernando en su casa trabajando y despachando causas. Y baste para consideracion de lo dicho, solo el dicho del Conde de Fuentes testigo 48. que dize lo siguiente, Que hallaua a don Fernando en la cama, y lo visitauan dos Medicos, y allí despachaua: y aunque le reprehendian por el daño que le hazia, respondia, que aquel era su oficio, y que aunque se muriesse no haria otro. Y a las Religiosas que ponen nota creo son las mismas quatro de arriba, a mas de ser enemigas capitales de don Fernando, y que como arriba depusieron notoriamente falso en lo del ingresso, tambien lo deponen en esta parte, pues dizen, Que en todas las horas exceptadas las que ocupaua en consejo a donde tenia obligacion de assistir, estaua don Fernándo en Altabas. Esto dize Graciosa Francisca Alcober, testigo 57. por el Astricto, en el artic. de la demanda. Y no es mucho, pues depone y dize todo quanto el Astricto ha articulado, por el Adagio, Dadmelo articulado que yo os lo dare prouado. Sesse decis. 302.nu.3. como se vera en lo aduertido arriba en el cargo de la fama, & testis in parte substantiali falsus, in omnibus falsus censetur, Sesse decis. 362. numer. 100. Alex. consi. 170. num. 9. lib.6. Socino Senior consil. 115. num. 10. lib. 2. *Crauet. consi. 6. num. 14. de communi Decius consi. 424. nu. 17. Farinac. punctim decis. 553. num. 1. in antiquis.
Y contra ella, y las otras, y por el Conuento, y acusado respondan (fuera de los testigos arriba propuestos de la asistencia que hazia don Fernando en su casa) los del Astricto en el mismo artic.4. Manuela Marcel test.43, Que vio yua don Fernando a Altauas Algunas vezes a titulo de comunicar negocios con doña Catalina como deudo suyo. Doña Madalena Ximeno test.46. Que como deudo de doña Catalina yua a hablarla por negocios que ella tenia, vnas vezes sin ser llamado, y las mas siendo llamado por ella, la qual se quexaua, que rehusaua venir quando lo embiaua a llamar porque dezia, que trataua de casarlo con su hija. Ana Maria Pueyo test.49. que doña Catalina trataua a don Fernando como a otros que la visitauan. Agustina Lanuza test. 56. aunq es de las quatro enemigas, y dize de la nota añade, Si bien sabe, que yua con segunda intencion de casarse con doña Francisca de Luna. Y deuieran de considerar estos testigos las causas que don Fernando tenia para yr a visitar a doña Catalina.
4 La primera, por ser deudo suyo, assi lo acaban de dezir los testigos del Astricto 43. y 46. de quien por ser acreedora la naturaleza no desata sus lazos la ley ciuil, l. iura sanguinis ff. de reg. iur.
5 Lo segundo porque doña Catalina procuro con muchas veras casar a su primo don Fernando con doña Geronima de Mur deuda de ambos, como lo testifícan dicho testigo 46. de el Astricto, y los de la defension de que luego se tratara particularmente, el Prior del Pilar, y fray Pedro del Rio test. 21. y 54. omnino videndi.
6 Lo tercero, por que esto no tuuo effecto lo intento despues con doña Francisca de Luna su hija como antes de la prouança de los testigos del Astricto 46. y 56. en el 7. de la defension de auditu y comunicacion con doña Catalina, y con particulares circunstancias lo deponen los testigos 1.2.6.21.24. 25. 26. 30. 37. 44. 45. 52.60.61.62.63.64.67. señaladamente los testigos 1. y 2. 21. y 23. y los egregios Condes de Fuentes y Castelflorit testigos 17. y 48. y esto ha sido tan notorio y publico assi en dicho Conuento de Altauas como en esta Ciudad y Reyno, que nulla indigebat probatione. De que resulta quan sin fundamento han testificado en el 2. y 3. de la replica las Religiosas de Altauas, que don Fernando no trataua dicho casamiento, y si alguna dize, que trato de casar a doña Francisca con el hijo del Señor de Torresecas dizelo porque quiere, y porque lo ha articulado el Astricto, y no por que sea verdad, ni porque lo aya oydo ni visto que don Fernando lo tratara, y pues las Religiosas del Astricto en la demanda lo dizen a fauor de don Fernando, y en la replica testifican lo contrario. Iuzguese la buena gana que estas han tenido de deposar, y pues trae testigos el Astricto ad inuicem contrarios circa eandem rem non venit audiendus tamquam contraria probans, l. mulieri. & Titio. ff. de cond. & demonst. vbi Bart. & repetentes.
7 His addatur, que doña Francisca de Luna ha tenido diferentes pleytos, manifestose dos vezes, pidio diferentes decretos por ser menor de veynte años, y todos ellos tuuieron principio estando ella en Altauas, de los quales fue relator don Fernando, y oy esta manifestada por el:
8 Praetera, que don Fernando en este mísmo tiempo fue componedor de las diferencias tan grandes y de tanto interesse, que auia entre doña Francisca de Luna, y don Pedro de Luna su tio, por auer tenido la administracion de la hazienda de su sobrina 14. años, que duraron muchos dias, y meses, y esto a ruegos, instancias, y peticion de los deudos mas proprios de doña Francisca y doña Catalina, y de otras personas muy graues deste Reyno, y estando las dos madre y hija en dicho Conuento de Altauas era precisso el auer de yr alla don Fernando como en el artic.7. lo testifican dichos testigos.
9 Lo otro el yr a quietar y consolar a doña Catalina despues que su hija se salio de su compañia por los grádes trabajos y persecuciones que padecia có sus enemigas, disponiédo con Christiano zelo q se mudara de Conuento, y no voluiendo la cara como otros quiza mas obligados a los trabajos desta señora, como de los testigos ad ofensam & defensam in dicto articulo 7. 35. & 36. abunde supra probatum extat.
10 Ex quibus manifeste apparet, supradicta omnia nimirum accessum don Ferdinandi ad Monasterium B. Mariae de Altauas, amicitiam, familiaritatem & conuersationem ex causiis necessarijs vtilibus & non voluptuarijs & in honestis, sed ad alium finem licitum, & honestum horta & facta fuisse. Quo casu sine controuersia apud omnes admittitur ab huiusmodi actibus omne delicti vestigium excludi docet Vlpian. in l. merito. ff. Pro socio. l. idem apud Labeonem. §. idem si communem. ff. de iniur. l.cum pater. §. rogo. ff. de leg. 2. I. omnimodo. in princ. C. de inossi. testam. Farin. q. 85. num.5. Et hoc ex ea ratione, quia quando concurrunt duae cucausae, vna inclusiua delicti, altera exclusiua, praesumenda est illa quae excludit delictum. Farin. d.q.85. nu.nu. 19. Mascard. de proba. conclu. 496. num. 13. Marius Giurba consi. 37. nu. 31. Alciat. de praesump. Praesump. 1.nu.1. Quid dicemus in hoc casu, cum tot causae iustificatae ad oculum demonserentur, quod nec ad faciendum indicium, nec praesumptionem contra accusatum aliquod delicti vestigium remaneat, certú etenim est in iure, quod vna praesumptio tollit aliam. l.diuus.& ibi glo. ver. aestimatur.ff.de in integr. restit. l. non solum. in princ. ff. de ritu nupt. nunquam etenim ex praesumptionibus quis criminaliter condemnatur, quando illae sunt sublatae per contrarias probationes, ex iuribus & ratione mox dictis Farin. videndus q.86.num.102. Alios referens.
11 Y quando todas estas causas faltaran, es delicto el visitar a vna Religiosa? Respondan a esto los testigos de la defension en el artic.7 Como tambien assi ha despachado don Fernando pleyto, o causa por intercession de doña Catalina. Y si bien algunas personas llegauan a hablarle, los efectos han manifestado lo que aprouechaua. Ello se prueua latamente en el artic. 15. de la defension, y có particulares razones lo testifican todas las Religiosas, y fuera de otros los testigos 2. 17. y 48

Al cargo que don Fernando por auer cometido este delicto se ausento y falto del Consejo, temeroso que contra el se pidia iusticia, y fue visto en el lugar de Poliñino, que esta articulado en el artic. 66.67.69.73.74. y en las primera y segunda addicion.

REspondese a este cargo, que no es parte el Astricto, conforme los fueros de procurator. Astrict. y el vnico. tit. en que casos el procurador Astricto es obligado a hazer parte. y el de la via priuilegiada del año 92.
2 Lo segundo, que desta falta a Consejo quando se pudiera pidir querella se ser ante los iudicantes supremo Tribunal a todos los deste Reyno, porque de los pretensos delictos en calidad de juez cometidos, solo ellos priuatiuamente pueden conocer, iuxta forum E porque el tercero & toto titulo forus inquisitionis Iustitiae Aragonum.

3 Lo tercero, que en este caso ni aun ante los Iudicantes se puede tratar desta ausencia, porque ya tiene don Fernando ley que le impone pena, que es el fuero 12. tit. de la residencia de los Lugartenientes en la Camara de Consejo, del señor Emperador Carlos V. del año 1528. en donde despues de auer prescripto obligacion a los Lugartenientes de auer de assistir todos los dias de Corte dos horas cada dia en dicho Consejo, en caso que no lo hagan dize las palabras siguientes, E los dichos Lugartenientes, o alguno dellos no aura la residencia sobredicha (cessante justo impedimento, el qual impedimento lo ayan de aduerar el Lugarteniente, o Lugartenientes que auran seydo impedidos mediante juramento, y sentencia de excomunion, en presencia de los Diputados, o mas del Reyno: de lo qual aya de constar por instrumento publico recibidero por el notario de la Cort del dito Iusticia) pierda el salario que le cabrà por dicho dia que faltado aura.
4 Deste fuero se sacan dos cosas precisas y literales. Vna, que si don Fernando ha faltado a Consejo quatro días, tiene solo de pena el descontarle el salario, y mas siendo ley penal y estatutaria, que como odiosa se ha de restriñir, ex regula odia restringi, de regul.iur. in 6. l. cum quidam. 19. ff. de lib. & posthumis. Sesse decis. 433. nu. 12. & decis. 401. nu. 24. Y esto aunque sea el retiro, o ausencia de Consejo faltando el Lugarteniente de Çaragoça. Y si no digame alguno, que fuero ay que tal le prohiua.
5 Lo otro, que si el aduera con juramento ante dos Diputados del Reyno, el justo impedimento y causas que ha tenido para la falta de Consejo, no le pueden quitar el salario. Y en el caso presente propone las siguientes.
6 Primo, que teniendo noticia se auia dado contra el vn apellido criminal, y examinadose diferétes testigos, dudò mucho pudiesse ser preso por ser Lugarteniente, conforme el fuero 3. de officio lustitiae Aragonum, en aquellas palabras, Yatsia que por loable y antigua costumbre del Reyno sea introduzido las personas del Iusticia de Aragon, Lugartenientes, notarios principales y vergueros suyos, por alguna causa, delicto, o razon no puedan seyer presos por oficial alguno del dito Reyno, ni de los delictos de aquellos como priuadas personas cometidos, puede seyer conocido sino por el señor Rey, y por la Cort del dito Reyno conjuntament. Y por no dessear perjudicar al oficio y preheminécias del, Lunes por la mañana a 19. de Nouiembre del año 1629. se retiro a fin de consultar las disposiciones y practicas forales, y lo que sobre ello aduertian los Practicos antiguos y modernos: y algunos dezian no podia ser preso don Fernando por loable y antigua costumbre deste Reyno, la qual dezian estaua fundada en buena razon, es a saber, que como el Magistrado de V.S. Illustrissima esta formado para conseruacion de los Fueros y libertades deste Reyno, y se opone a las fuerzas y violencias que se podian hazer a los Regnicolas, miraua y respectaua el bien publico estando preso vno no la podia tener, quia vbi non est libertas corporis, ibi non est libertas animi, ex tex. in l. nec timorem.l. qui in carcerem. ff. quod metus causa. Baldus in rubrica. nu. 4. C.de rescind. vendit. Alex. consi.241.nu. 10. vol.6.

7 Lo segundo, que si bien la regla afirmativa de drecho es, q por delictos todos los delinquentes pueden ser presos, Farin. De carceribus.q.24.num.41. Diziendo el fuero, que los Lugartenientes no pueden serlo por costumbre antigua, es lo mismo que si dixera por tiempo inmemorial, Tuschus verb. Consuetudo. Conclu. 803.num.2. Y assi sera excepcion de dicha regla.

8 Lo tercero, que siendo como es costumbre negatiua, ibi, No pueden ser presos por delicto alguno, no pudo formarse sino con actos, o atentados afirmatiuos de auerlo preso, o querido préder por delictos como priuada persona, como dizen Federico de Senis consi. 146. nu. 3. versi. sed quidquid. Alex. Consi. 136. nu. 19. lib. 2. Tuschus conclu. 802. verb. Consuetudo. De manera, que ya en aquel tiempo antiguo les imputarian a los Lugartenientes culpas y delictos como priuadas personas, y que parecia no podian ser presos.
9 Lo quarto, por aquellas palabras, ibi, Por oficial alguno, en virtud de las quales por su generalidad parece que estaua comprehendido V.S. lllustrissima.
10 Lo quinto que en dicho fuero 3. donde da la jurisdiccion a V.S. Illustrisma, dize, acusados, y no apellidados, quod longe diuersum est apud Foristas & Practicos in hoc Regno.
11 Lo sexto, que del delicto cometido en la calidad del oficio siendo mas graue que el que se comete como priuada persona, conocen del los Iudicantes Tribunal supremo, porque representan al Rey nuestro señor, y Reyno, y conocé y juzgan solo por acusacion. Y aunque pueden condenar al Lugarte-teniente (en dos líneas) a muerte, no le prenden, antes exerce su oficio hasta el dia de la sentencia, fuero E porque las sentencias. 29. tit.forus inquisitionis. Y assi, que en este caso del pretenso delicto, como priuada persona no podia ser preso don Fernando, si solo acusado, argumento a multo magis.
12 Lo septimo, que el fuero I. y otros, tit. de appellitu, donde se trata de la prouision de apellidos, se hizieron el año 1381. y dicho fuero 3. que prueua no podian ser presos los Lugartenientes, el año 1436. manifestando en esto, q si contra los Lugartenientes pudiera con apellido procederse, no estuuieran entresacados y exceptados, no pudiera dezirse q no podian ser presos, pues estuuieran ya comprehendidos en su disposicion y forma de dicho fuero de appellitu. De mas que el dicho fuero 3. es posterior y especial: y el dicho fuero I. de appellitu, es general y anterior, maxime si specialia sint, prioribus derogant,
l. Titiae textores. ff. deleg.I. c. I. de rescriptis. argum.l.2. C.qui pottor.&c.obser. Item nota de pignor. Molina verb.obligatio generalis.
13 A otros, aunque dichas razones hazian fuerça, parecio que no disputasse los fueros por la breuedad de la causa, y que pues estaua sin culpa se presentasse ante V.S. Illustrissima, con lo qual daria satisfacion de su innocencia, y assi lo executo, y se represento voluntariamente Viernes a 23. de dicho mes de Nouiembre.
14 Y aunque despues de auerse presentado se trato de pidir firma que no podia ser preso, ni preso detenido, como dicho fuero 3. lo dize, don Fernando lo estoruo como es publico y notorio, porque ha querido dar entera satisfació de su inmunidad de todas maneras.
15 Y quien dira que para esta consulta de causa tan graue, por las razones arriba dichas, fue mucho el retiro de quatro dias, y mas auiendo prouado en processo en el artic. 51. de la defension, que el Doctor Francisco Arpayon, el Doctor Suelues Aduogados desta parte estauan fuera desta Ciudad, a saber es, el Doctor Arpayon con dos señores luezes dela Real Audiencia en la *visura de la partida de Mareca, y en estos dias fue buscado por parte de don Fernando con mucho cuydado, con carta suya por orden de Valeriano Rojas, y vino Iueues a 22. de dicho mes de Nouiembre. Y el Doctor Suelues enla villa de Caspe, como los tres en dicho artic. 51. lo tienen testificado. Fuera desto don Fernando en estos dias estuuo indispuesto, como lo testifican el testigo 78. del Astricto, y en el 53. de la defension el testigo 48.
16 Neque obstat, quod don Ferdinandus latitauerit, & absens fuerit per tempus quatuor dierum ab Aula Consiliij, ex qua absentia indicium oriri videtur ex mala conscientia latitasse & absuisse, & fugiendo in oppidum de PoIiñino a pluribus visum fuisse, ad cuius comprobationem procurator Astrictus 15. testes ministrauit, videlicet 6.8.11.15.19.28.31.67.74.81.83.85.92. nullus tamen ex illis praedictam fugam, sine absentiam probat, quamuis enim Antonius Carceler testis 15. in actu visurae factae in carceribus praesentis ciuitatis dixerit esse eandem personam, quam in hospitio de Poliñino viderat, eius tamen depositio nullam potest facere probationem.

17 Tum quia inuerosimilitudinem & repugnantiam continet manifestá, cum dicat se vidisse don Ferdinandum, que en la cara lleuaua puesta vna vigotera, y que sin apearse vio se entro en la caualleriza de dicho meson, y despues passando por el patio a vn comedor, y que no lo vio mas, porque en auiendo comido cótinuò su jornada. Implicat enim & obstatiue se opponit in sui ratione, cum dicat se vidisse don Ferdinandum facie vellata, & cooperta, & per transitum quae ratio ad non cognoscendum optima & concludens, ad cognoscendum autem falsa & inepta, & sic imaginem quandam falsitatis in sui dicto praefefert. cap. quia. de praesumpt. c. cum super. 3. de renuntiat. l. non est verosimile.
ff. de eo quod metus causa. Farinac. de falsit. q. 153. num. 176. Gaspar Thesaur. lib.I. q. 47. num. I.
18 Tum quia dictus Carceler est testis defectuosus, vt apparet ex testibus tam ab Astricto ad bonam famam pro eo productis, quam ex adductis ad malam famam.
19 Tum & etiam, quia est singularis, & sic per eius dictum fuga non probatur, nec aliquod indicium operatur, ad hoc enim vt fuga faciat indicium ad delictum, de ea plene & concludenter, & per duos testes cóstare debet, prout ex Archidiacono in cap. cum contumacia. de haereticis. In 6. & Cathalino de syndicatu q. 137. num. 76. tenet Farin. q. 48. nu. 59.
20 Tum quia los testigos 6.7. y 28. sobre el 68. de la demanda, y el 2. de la primera addicion, con ser los mesoneros de Poliñino, y los que dizen siruieron a la mesa al pretenso don Fernando, con auerle visto mas tiempo que dicho Anton Carceler, deponen y dizen, que aunque lo han visto y reconocido en la carcel, no se asseguran que sea la persona que vieron en dicho lugar de Poliñino. Y el testigo 7. dize mas, que aunque ha visto y reconocido en la carcel a la dicha persona que ha visto y oydo llamar y responder por don Fernando de Azcon, no se assegura, ni puede dezir con certeza, que es la misma persona que vio en la caualleriza de dicho meson. Y da la razon, que entonces mostraua ser de mayor corpulencia y disposicion de la persona de don Fernando Azcon. Res vt videtur impossibilis tam breui temporis spatio.
21 His addatur, que dicho Anton Carceler vio a don Fernando en la carcel a bueltas de otras muchas personas, como el lo testifica,

y no obstante esso, y que deposo lo vio en Poliñino, dize ser la misma persona. Y los mesoneros dichos testigos 6. 7. y 28. con auerle visto a solas en la carcel, y oydole nombrar por persona de don Fernando, y visto mas tiempo en dicho meson de Poliñino a la persona que ellos siruieron como mesoneros a la mesa, dizen, que no se certifican sea la persona de don Fernando.
22 Lo mismo depone el testigo 8. Ximenez de San Roman, el qual por tener como litigante mucho conocimiento con don Fernando, y auerle hallado en la misma ocasion en dicho meson de Poliñino, dize Que aunque tuuo sospecha no le conocio. Lo mismo dizen los testigos 19. y 18. que este es el mesonero de Peralta, lugar distante de Poliñino quatro leguas, que la dicha persona lleuaua vn vestido de color fraylesco: y el dicho Anton Carceler dize, que lleuaua vn vestido verdoso. Los demas todos hablá de auditu destos, exceptado el 11. que dize, Topo en el camino dos hombres a cauallo, y no conocia quienes eran.
23 A mas de lo dicho, los testigos del Astricto 74. y 78. en el 68. de la demanda deponen, como don Fernando y las mulas de don Manuel Belbis, en que dizen yua dicho don Fernando, estuuieron essos dias en Çaragoça. Lo qual concuerda con lo que atestan en el presupuesto el Conde de Fuentes, y don Manuel Belbis en el 53. de la defension.
24 Sed demus don Ferdinandum praetensam absentiam fecisse, ad huc ex ea nullum potest oriri indicium praetensi delicti.
25 Primo, quia talis absentia subsecuta fuit post accusationem formatam, & assumptas informationes per Astrictum, quo in casu potius timore carceris fugisse praesumitur, quam ex mala conscientia, nec sua absentia aliquod aduersus eum facit indicium, Pacian. consi. 119. num. 53. Tuschus litera F. conclu. 319. num. 2. & conclu. 531. nu. 2. Corneus consi. 295. vol. 2. Decius consil.72. Craueta consi. 235. num. 31. Riminal. consi 554. nu. 5. Farin. q. 48. num. 45. Peguera punctim decis. 17. nu. 32.& 33. Scacia de iudicijs lib. I. cap. 12. num. 7. ibi, Non sic est in fuga quae cum proueniat ex metu, inspicienda est causa ipsius metus, qualis enim potest iudicari causa metus, tale colligitur indicium fugae.
Vnde cum fuga post accusationem videatur oriri potius ex metu ingrediendi carcerem, quam ex conscientia delicti. Ideo *mtrum non est, quod eo casu non faciat tantum indicium, quantum facit illa quae sequitur ante accusationem, cuius causa ad solam delicti conscientiam referenda videtur, &c. Et huiusmodi metus carceris, pro metu cadenti in constantem virum reputatur. l. nec timorem. l. qui in carcerem ff. Quod metuc causa. Tenet P. Sanchez lib. 4 de matrimonio, disput. 5.nu.8. Quod quidem ex pluribus existimat Peguera supra nu.33. esse ampliandum in casu quo solum habeatur suspicio, quod contra eum formatur accusatio, argum. In l. miles. S. socer, ff. Ad l. Iuliam de adult. Ibi, Sed accusationem parante, & probationibus insistente, & imminente, & ita expresse per illum textum tenet Ludou. Roman. In l. lege Cornelia, nu.2.ff. ad Sylanian. Matesilan. In singulari.145. nu. 2. quam plurimos idem sentientes allegat.
26 Secundo, quia don Ferdinandus statim elapso modico tempore quatuor dierum se sponte in carceribus constituit, per quam spontaneam sui constitutionem & praesentationem omne indicium praecedentis absentiae, si quod aderat etiam leue remansit purgatum, Farin. q. 48 nu.48. elegantissimis verbis id disputat & tenet Franciscus Mariae de *Plotis consi. 65. tom.I. Diuers. nu.24. Vers. Sed si ista fuga, eleganter Decianus respon. 33. num.30. tom.3. Praecipue cum intra breue tempus voluntarie se representauerit.
27 Tertio pro parte accusati extat iustificatum, se non ob delicti timorem sed ob praedictas & alias causas absuisse, nimirum videns futuram carcerationem sibi imminentem consuluit Peritos an secundum praedictum forum. 3. de officio Iustitiae Aragonum, posset ipse carceribus mancipari. Quo in casu intrat optima distinctio quam tradit Farinacius de inditijs. d. 48. nu. 44. cuius federe conciliatur in hac re DD. controuersia, quod quoties constat de causa probabili, propter quam quis dicit se dicesisse credatur, iuramento dicedentis &
dicentis, quod ex illa causa dicesserit, etiam quod in contrarium posset praesumi, quod dicesserit ob delictum iá commissum, eandem doctrinam *sequitur Peguera.d. Decis.17. nu.35. & 36. quia in concurrentia duarum causarum fem per praesumenda est illa quae delictum excludit, & excludenda illa quae delictum includit punctim Farinac. d.num.44.& Peguera d.num. 35. licet absolute standum esse iuramento discedentis, tenent plures DD. relati a Farinac. & Peguera supra, signanter D.Laurentius ab Oca Iurisconsultus Ferrariensis, consil. 60. tom.2. Diuersorum.
28 Deinde quia in dubio quis praesumitur abesse potius ex iusta & probabili causa, quam ob conscientiam probati criminis, & qui contrarium dicere voluerit probare tenebitur Farin. d. q. 48. num.39. & q.85. Num.19. & q.86. Num.102. Et ita testificatus fuit punctim hanc rationé reddens D. Martinus Altarriba testis 84. in artic.64. petitionis contra accusatum datae, que a este deposante no le ha causado nouedad el auer faltado dicho don Fernando Azcon de su casa y Consejo, por quanto pudo estar ausente en caso permisso, y que no deuia presumir otra cosa per iuramentum.
29 Tandem, quod huiusmodi absentia animo aufugiendi non fuisset probatur ex depositione testis 8. ab Astricto producti, el qual dize, Que dixo a Soldeuilla, pareceme que es don Fernando Azcon el que va con vos, y me pesaria, porque no se me alargasse vn pleyto q lleuo en Çaragoça: a lo qual el dicho Soldeuilla se rio, y le dixo, No es el, pero quando fuera, yo se que estara en Çaragoça dentro de quatro, o cinco dias. Huiusmodi tractatus, & cóuersatio inter praedictos habitus fuit die 19. mensis Nouembris, effectus autem illius, quod Soldeuilla dixerat subsequutus fuit, ex quo praedictus accusatus intra quatuor dies in carceribus voluntariae se representauit: ergo quando fuisset don Ferdinandus persona in hospitio de Poliñino visa, quod semper negatur, sequitur non iter arripuisse, nec se absentasse animo fugiendi, sed ex aliijs causis supra propositis, maxime cum abunde in processu probatum sit eum fuisse bonae conditionis, vitae, & famae supra. Tunc enim eius absentia nullum contra ipsum facit indicium, secundum Archidiaco. in cap. decernimus. 3.q.9. Quem refert & sequitur Franciscus Brunus in suo tracta. de indicijs, in 3 cartha.2. col. in fi. & dicitur fuisse de mente (en dos líneas) Baldi in l. in bonae fidei. C. de iur. iura. Tradit Marsil. qui praedicta allegat consi. 69. nu. 38.
30 Neque tandem obstát praetensa inditia, tot capitulis petitionis articulata, nimirum frequens accessus don Ferdinandi ad Monasterium B. Mariae de Altabas familiaritas, amicitia, & conuersatio illius cum domna Catharina, praetensa fuga, absentia a Camera Consilij, & alia supra proposita, quibus probari videtur, quod licet de perse non sint indicia ad condemnandum sufficientia, tamen, quod simul collecta coadiuuent Astrictum ad faciendum vnum corpus completum, vt sic quod ex pluribus inditijs imperfectis, vnum perfectum & sufficiens ad condemnandum eliciatur.
31 Quia respondetur, contrariam opinionem de iure veriorem esse (maxime in Aragonia, vbi per inditia quem condemnari non debere, pluries iudicatum extat) vt tenent Farinac.q.86.num.3.72. & 95 & consi 193 nu. 19. & q.37. nu.39.punctim Peguer. in fuga decis. 17. nu. 37. Mascard. De probation. Conclus. 379. nu. 14 plenius concul. 1223. nu. 32. abunde Honded.consi. 102.n.85. & consi. 98 nu.20. vol 2. Marius Giurb. Consi 37. nu. 49. & consi. 77.num.29.
32 Secundo, praedicta iuris conclusio locum haberet, si inditia sir gula de per se, & in suo genere perfecte probata essent, secus si in suo genere essent imperfecta, pro vt in nostro casu, ex quo praedicta inditia de quibus mox dictum fuit retorquentur aduersus Astrictú cú in processo probatum extet per accusatum, causas supradictas, finem licitum, honestum, & iustificatum habuisse, quo in casu coniungi non possunt ad perfectum vnum indicium constituendum, tenent Giurba d. consi. 37. nu. 49. cum innumuris ab eo relatis, Peguer. d. decisione 17, nu. 42. maxime in crimin. vbi neque ad torquendum coniúgi debere, ex pluribus tenet Farin. d. q. 86. nu. 72. & 74. ibi, Non tamen recedas a proposita limitatione quae sicut verior est ita & DD. magis communiter recepta, & pro ea facit viua ratio, &c. idem Farinac. nu.95.ibi, Dummodo tamen sint in suo genere plene & perfecte probata, aliàs secus, Marsil. Consi 20. num. 48. Honded consilio 102. nu 82. & consi 106.nu.77 & plures relati a Giurb.d.consi 87. num. 10. Cornaz. Decis. 13.nu.19.& decis. 114. nu.6. & 7. Craueta videndus consi. 160. Thesaur. Decis. 24.nu.11.versic. Quibus sic stantibus, & aliij relati a Farinac. Tit. De inditiijs & tort.q.37.num.33. Et in dubio iudicem arbitrari debere inditia plura ad torturam non sufficere, referunt Osasc. Decis. 79. nu 58. 59. Bossius tit de indittijs nu. 72. refert Giurb. d.consi.37.nu.49. In fi. Si igitur in criminalibus pradicta inditia ad torquendum non sufficiunt, a fortiori ad condemnandum sufficere non debent. Quae omnia in casu praesenti multo fortius vrgét, ex quo praesumptiones quae contra accusatum vrgebant, illius bona fama probata tolluntut, vt prae caeteris tenet Peguer d.decis.17.nu.13. Et quia praesumptio non delicti praesumptionem delicti excludit, Gram. Decis. 8.nu.5.Farin.d.q.85.n.19. & aliij supra relati.
33 Ni obsta lo que en la replica se ha querido prouar, que Mossen Gregorio Cabero auia dicho, que fue venturoso no le toparan con unas cartas quando le hizieron el inuentario: 34 Porque se responde, que ay solos dos testigos de rezelo, el primero, y el Alguazil Bellido, y de auditu de dicho mossen Gregorio, Frácisca Guallart: y en el 33. de la defension dichos Mossen Cabero, Mossen Rabal, el Señor de Pilçan, el señor Doctor Escartin, Alexandre Guaso, y Mossen Miguel Valle Rector de Salinas testigos 27. 29. 31.49.50. y 55. dizen lo contrario, quibus cum sint omni exceptione maiores, & ad defensam preducti, maxime el señor Doctor Escartin, que ab Astricto fuit iam productus maior fides adhiuéda erit, mayormente siendo tres de ellos Sacerdotes.
35 Concludamus igitur pro defensione, nulla inditia contra don Ferdinandum per Astrictum allegat, nec de per se, nec simul coniuncta in suo genere perfecte probata fuisse, & consequenter omni ex capite in probationibus deficere, ea propter don Ferdinandum a carceribus libere fore & esse relaxandum, vt spes mea est, votum.Salua semper, &c.

El D. Luys Pardos.