Mostrando las entradas para la consulta Montesono ordenadas por fecha. Ordenar por relevancia Mostrar todas las entradas
Mostrando las entradas para la consulta Montesono ordenadas por fecha. Ordenar por relevancia Mostrar todas las entradas

lunes, 1 de junio de 2020

XCII. Reg. n.1897, fol. 152. 1 dic. 1230 (!! 1389: MCCCLXXXIX)


XCII.
Reg. n.1897, fol. 152. 1 dic.
1230 (!! 1389: MCCCLXXXIX)

Nos
Johannes etc. Exposito nobis humiliter per fideles nostros ambaxatores et sindicos universitatis civitatis Valencie qui adsunt in generali curia quam hic nunc celebramus ut cum ipsius civitatis consilium pro comuni utilitate incolarum ejusdem et signanter ut officiales dicte civitatis sicuti presunt ita prossint ceteris et ab inferendis eis injuriis arceantur deliberaverit quod inquisiciones que fori novi disposicione contra officiales ipsos fiebant et que postea ex speciali privilegio serenissimi domini regis Petri genitoris nostri recordationis inclite remisse fuerant ex nunc certis forma temporis ac modo tactis inferius reducantur: supplicatoque nobis humiliter ut hiis velut dicte civitatis comodis locum dare ac subscripta concedere dignaremur: nos qui in nostrorum subditorum utilitatibus delectamur hiis omnibus nostro in consilio solerter discussis supplicationi huic duximus favorabiliter annuendum. Igitur deliberate et de nostri certa sciencia statuimus providemus concedimus ac hujus serie ordinamus quod a festo sancti Michaelis proxime nunc lapso usque ad instans festum nativitatis Domini et ab ipso festo nativitatis ad quinque annos ex tunc inmediate sequentes tam contra mustaçafium in dicto festo sancti Michaelis electum et alios sui officii infra tactos quam contra omnes et singulos officiales dicte civitatis designatos inferius qui intra dictos quinque annos a dicto festo nativitatis sequentes electi aut positi fuerint seu infrascripta officia vel ipsorum quodlibet exercuerint statim lapso unoquoque anno hujusmodi exercicii fiant inquisitiones tam ex officio nostro quam ad partis instandam modo et forma inferius declaratis. Qui siquidem officiales sunt et sint hii: videlicet justitie in criminalibus et in civilibus et usque a summam CCC solidorum et locumtenentes ac assesores cujuslibet eorundem capita excubiarum dicti justitie in criminalibus scriptores quicumque et sagiones curiarum tam dictorum justitie quam gubernatoris et bajuli generalis dicte civitatis ac ejus regni mostaçafus locumtenentes pensatores et sagiones sui officii nec non scriptores curie consulum et illius vocate curie vel comissionis portarii seu comissarii decimorum et ipse portarius seu comissarius nichilominus quartenerii seu guardiani orte civitatis prefate ac insuper substituti omnium et singulorum predictorum: ad quas inquisitiones faciendas adveniente vigilia seu vespera beati Michaelis Septembris proxime instantis et ex tunc simili die cujuslibet dictorum quinque annorum per consilium dicte civitatis eligantur unus miles vel generosus unus civis et unus doctor vel in jure peritus domiciliati in civitate jam dicta qui cum fuerint electi et presentati nostro bajulo generali et in ejus posse juraverint se in hujusmodi officio bene legaliter ac viriliter hubituros mox habeant et nos nunc pro tunc singulis eorum plenam et perfectam potestatem et jurisdiccionem cum presenti concedimus et comitimus dictas inquisiciones faciendi et perficiendi contra officiales predictos et unumquemque ipsorum qui tum et usque ad proxime sequens tunc festum nativitatis Domini exercuerint quodvis ex officiis memoratis. Hujusmodi autem inquisiciones intra triginta dies post lapsum anni cujusque officii seu officiorum predictorum incipiant et super ejus et eorum universis et singulis fraudibus dolis et culpis latis ac etiam necligenciis notabilibus dumtaxat seu talibus que dolum videantur sapere fiant breviter summarie ac de plano sine strepitu et figura judicii et sine scriptis solemnibus: quarum inquisicionum sit notarius et scriptor ille quem dicti inquisitores cum electi fuerint assumpserint annuatim et non alius. Durent preterea et perficiantur inquisiciones ipse intra tres menses post incepcionem earum seu uniuscujusque ipsarum inmediate sequentes: intra vero dictos tres menses officialis contra quem inquiretur abesse vel recedere non presumat a civitate predicta absque ipsorum speciali licencia et super hoc in dicte inquisicionis inicio per fidejussores sufficienter caveat et cum pena in posse dictorum inquisitorum et ad eorum notitiam alias carceri continue dictis tribus mensibus durantibus mancipetur. Ulterius enantamentum sive processus dictarum inquisicionum duo ipsorum inquisitorum aut etiam unus videlicet dictus doctor vel jurisperitus in solidum colligere possint usque ad interloqutoriam et diffinitivam sententiam exclusive: cui interlocutorie duo saltem eorum deliberationi vero ac prolacioni cujuslibet sententie diffinitive omnes ipsi tres et etiam gubernator aut bajulus generalis regni Valencie vel locumtenentes alterius eorum habeant interesse. Adjecto quod si officiales ipsi vel eorum aliquis reperti fuerint culpabiles pena debita in personis et vel in bonis eorum pellantur juxta demerita singulorum: sed si reperti fuerint non culpabiles ad nullum salarium dictorum inquisitorum vel aliud et ad nullas scripturas vel alias expensas ullatenus teneantur. Et quia nolumus in predictis justitie impediri processum meritis ignoratis promittimus nulli ex officialibus antedictis vel eorum alicui ante vel post incepcionem ipsarum inquisicionum infra dictos tres menses remissionem supersedimentum guidaticum vel alias gratiam concedere. Verum si officiales ipsi aut eorum aliquis ante vel post sententiam componere vel se avenire voluerint hoc eis liceat cum dictis gubernatore ac bajulo de ac cum consilio inquisitorum ipsorum. Quantitates quidem pecunie ex condempnacionibus vel composicionibus seu avinenciis hujusmodi proventure dictorum inquisitorum salariis et aliis expensis justis secundum stilum curie nostre deductis nostro erario applicentur: proviso tamen antequam dicte quantitates vel earum aliqua in toto vel in parte solvantur quod parti private super jure suo prius et plenarie satisfiat: alioquin talis comdemnacio vel composicio seu avinencia nullius valoris existat et dicti inquisitores suo salario priventur et nichilominus teneantur ipsi parti private ad totum illius interese. Declarato finaliter quod si quis a quoque dictorum officialium injuriatum se senserit vel gravatum possit de illo etiam suo anno durante conqueri et jus suum assequi coram inquisitoribus memoratis. Mandamus igitur dictis gubernatori et bajulo ac universis et singulis aliis officialibus et subditis nostris presentibus et futuris et dictorum officialium locatenentibus quatenus provisionem concessionem et ordinationem nostram hujusmodi aliaque omnia predicta et singula rata et grata habeant et per dictum tempus observent et teneant observarique ac teneri faciant prestentque super eis auxilium consilium et favorem si et quando fuerint requisiti in cujus rei testimonium presentem fieri jussimus nostro comuni sigillo munitam. Data in Montesono prima die decembris anno a nativitate Domini MCCCLXXXIX. - + Dominicus Mascho. - Dominus rex mandavit michi Jacobo Cavaschani et fuit recognita per Raimundum de Franch Dominicum Maschoni Petrum Çacalm vicecancellarios suos et Sperantem in Deo Cardona promotores et consiliarios dicti domini regis.

LXXXVIII. Reg.n.1895, fol. 116. 25 nov. 1388.


LXXXVIII.
Reg.n.1895, fol. 116. 25 nov. 1388.

Pateat universis quod nos
Johannes Dei gracia etc. licet ad omnium fidelium et dilectorum nostrorum favoribus debitis prosequenda commoda et honores munificencie nostre liberalitas quadam generalitate sit habilis illis tamen quadam specialitate fit debitrix quos utilia et continuata obsequia graciis et favoribus apud culmen regium nostrum dignos reddunt utique et acceptos. Ad memoriam igitur reducentes nos annus est lapsus seu circa ad humilem et ingentem supplicacionem nostrorum dilectorum consiliariorum et proborum hominum civitatis Barchinone nonnulla capitula ordinacionem consiliariorum et aliorum officialium per vos eligendorum utilitatem rei publice civitatis prefate concernencia laudasse approbasse confirmasse et ratificasse prout in quodam privilegio per nos vobis concesso dato die XXIII mensis octobris anni MCCCLXXXVII infra monasterium de Valdonzella et clauso per fidelem consiliarium et prothonotarium nostrum Galcerandum de Ortigiis seriosius continetur: nunc autem per nuncios civitatis predicte ad curias generales Montissoni celebrandas vestri ex parte destinatos pro utilitate declaracione et confirmacione premissorum capitulorum comparentes nonnulla capitula nobis oblata fuisse denique et ostensa tenoris et continencie subsequentis.
Confirmacio feta per
lo senyor rey dels capitols novellament ordonats per la ciutat de Barchinona e consell de aquella sobre la eleccio dels V consellers que la dita ciutat per privilegi ha acostumat de elegir cascun any en la festa de sant Andreu en e sobre lo regiment de la dita ciutat. Per ço com experiencia de fet monstra dels actes fets lur efficacia e virtut e per experiencia se sia clarament atrobat en la ciutat de Barchinona e en lo concell de cent jurats de aquella que la ordinacio en lany passat feta per lo consell de la dita ciutat e confirmada per lo senyor rey no es expedient ne profitosa en la forma que jau a la dita ciutat: per ço la dita ciutat e consell daquella compreses clarament los dits defalliments volent obviar a aquells et provehir de remey covinent ordona los capitols seguents sobre la forma de la eleccio de la consellaria e dels officials qui regexen los officis de mostaçaf e de la administracio de la casa del pes de la dita ciutat e supplica humilment al senyor rey que sia sa merce los dits capitols segons lur seria e tenor loar approbar e confirmar e en aquells interposar sa auctoritat e decret. Es conclos quel nombre de les persones a qui seran dats los rodolins sien XXIIII solament ço es VIII de cascun estament com no sia expedient que a tots aquells qui son en lo consell lo dia de sant Andreu sien dats rodolins car pot caure la eleccio en persones ineptes: les quals XXIIII persones es conclos que sien preses triades e elegides de totes aquelles qui seran en lo dit consell lo dit dia de sant Andreu en la forma seguent. Ço es quels ciutadans honrats ans de totes coses elegesquen VIII dels mercaders e apres que per la part dels dits mercaders sien elegits VIII dels ciutadans honrats e puys quels notaris especiers o aquells qui siuran en los escons qui son en la part dels mercaders elegesquen IIII dels manestrals qui sian de la part dels dits ciutadans honrats e subseguentment quels menestrals qui siuran en los escons de la part dels dits ciutadans honrats elegesquen IIII dels notaris e especiers o altres qui siuran en los escons de la part dels mercaders e que cascuns se esforcen de elegir com millors e pus enteses persones poran: e que mentre la una eleccio se fara nos procehesca en laltre mas fet per los primers eleccio ço es per los ciutadans honrats que elegesquen los segons ço es los mercaders e puys los tercers e los quarts qui son menestrals segons lorde dessus posat. E feta la eleccio dels dits XXIIII segons que dit es quels damunt dits se hagen a apartar en quatre parts ço es los VIII ciutadans honrats a una part e los VIII mercaders a laltre e los IIII de part dels notaris e speciers a laltre e los IIII menestrals de la part dels ciutadans honrats a laltre: e aço fet als dits VIII ciutadans honrats sien donats VIII rodolins eguals en forma e pes de cera ço es cascun I lo qual sia pres e tret per un infant de un baci ple daygua qui sia cubert en los quals VIII rodolins ne haje IV on haja en cascun un albera de pergami on sia escrit aquest nom elegidor e aquells a qui per lur sort vendra rodoli ab albara sien elegidors e per semblant manera sien dats VIII rodolins als VIII mercaders elegits e aquells IIIl qui hauran rodoli ab albara sien elegidors e per semblant manera sien donats IIII rodolins als quatre elegits dels escons dels notaris e especiers en los quals IIII rodolins haja dos ab semblant albera com dessus es dit e aquells dos a qui vendran los rodolins ab albarans sien elegidors e aximateix sien dats IIII redolins als IIII menestrals en los dos dels quals rodolins haje semblants albarans e aquells dos a qui vendran los dits dos rodolins ab los albarans sien elegidors dels consellers del any subseguen. E hauts los dits XII elegidors per sort en la forma dessus dita apartarse han ab lo notari del consell en lo arxiu fet primerament per ells en lo consell de C jurats lo sagrament acustumat e tots Xll o la major partida dells absent lo dit notari nomenaran III persones qui a lur coneguda sien bones e aptes per esser conseller en cap e lo notari appellat puys per ells scriura aquelles tres persones: e aço fet los dits XII tantost elegiran un prohom de si mateixs ço es aquell que Deus los administrara e lo dit prohom elegit en presencia de tots los XI sos companyons jur que de paraula o de continença no induesca los altres companyons seus o algun daquells de donar sa veu a certa persona ans haja a callar e star segur en sos continents dementre se fara la nominacio seguent: e tantost aço fet lo dit prohom elegit ensemps ab lo notari vagensen vers la lotja de la casa del consell e con seran a la porta del arxiu qui passa en lo verger daqui appellen un dels X elegidors qui seran romasos en lo arxiu e aquell appellat en presencia dels dits prohom e notari dins la dita lotja anomenen en conseller en cap un daquells tres qui per tots eren elegits en conseller en cap per aquell any lo qual vot de continent lo dit notari meta en scrit: e aquell qui haura dat son vot no torn a sos companyons ans sen pas en la casa del consell qui vuy se diu de XXX e apres los dits prohom e notari vinent ensemps a la dita porta del arxiu hajenne appellar altre de aquells qui son romases en lo dit arxiu e en presencia dels dits prohom e notari anomen aquell qui vijares II sera dels dits III per esser conseller en cap aquell any lo qual vot axi mateix lo dit notari scriva: e no torn aquell qui haura dat son vot a sos companyons qui seran romases en lo arxiu ans sen pas en la casa del consell demunt dita de XXX e axi sia fet de tots los altres de un a un qui seran romases en lo arxiu. E com tots hauran dats lurs vots vegen los dits prohom e notari qual dels dits III hauran mes veus e aquell qui mes veus haura sia escrit per lo dit notari per conseller en cap daquell any: e de continen los dits prohom e notari manifesten a tots los dits XI elegidors lo nom de aquell qui haura les meus veus. Pero si sesdevenia que dos dels dits III hagessen paritat de veus ço es que la un hagues V veus e laltre altres V e lo tercer una veu o en altre manera que sesdevengues paritat de veus que en aquell cas lo dit prohom qui sera stat ab lo dit notari ladonchs haja a donar la sua veu a la un daquells qui haura paritat de veus a aquell empero dels dits II qui mils II dictam sa consciencia e aquell sia haut per conseller en cap: e lo dit seu vot do lo dit proliom aximatcx en secret present solament lo notari. E guardse be lo notari que con scriura lo vot dels elegidors no puxen los dits elegidors legir ne veurer lo un lo vot del altre: e en la forma dessus dita sia per los dits XII elegidors procehit en la eleccio del segon conseller e del tercer e del quart e del quint. E jatsia per la forma ja ordonada fossen tenguts los elegidors tots anys elegir en consellers III novicis ara en lo esdevenidor no sien tenguts de necessitat metre sino un novici: pero sils era viyares fos expedient de mes puxen metre fins a tres e no pus: e aquell qui sera stat conseller en qualque grau se vulla haja a vagar de esser conseller dos anys e aquells finits puxe esser tornat en conseller. Item quel prohom del qual damunt es feta mencio no haja veu en la eleccio sino en cas de paritat de veus axi com dessus es dit e lavors no pusca dar sa veu sino a la un daquells dos qui seran pars en veus. Item quel dia de santa Lucia sien elets en consell de C jurats XII persones en la forma damunt contenguda en la eleccio dels consellers los quals sien elegidors dels officis de mostaçaf e del execudor de la casa del pes los quals officis aquell jorn se fan: e lur manera e eleccio sia tal que tots ensemps concordablament o a les meus veus fet abans per ells sagrament devant lo concell elegesquen de lur bona testa sens tota sort lo nombre de les persones que per cascun dels officis en lo dit jorn fahedors hauran elegir.
- Nobis humiliter supplicando quod dicta capitula et contenta in eis laudare approbare et confirmare de nostra solita clemencia dignaremur nos dictis supplicationibus inclinati benigne comodumque ac utilitatem civitatis prefate omnimode affectantes concernentesque dicta capitula et contenta in eis prefate civitati fore utilia ac etiam opportuna: tenore presentis nostri privilegii per V annos proxime et continue secuturos ac postea ad nostre regie dignitatis beneplacitum duraturi predicta capitula et contenta in eis laudamus approbamus ratifficamus et nostre confirmacionis presidio roboramus: et casu quo elapsis dictis V annis tempore dicti beneplaciti nostri durante dicta capitula voluerimus revocare volumus et presentis serie consentimus ac mandamus quod privilegium et capitula ante presentem concessionem super dicta ordinacione prefate civitatis facta in ejus valore ac robore permaneant presenti privilegio in aliquo non obstante. Mandantes per eandem universis et singulis officialibus et subditis nostris presentibus et futuris vel dictorum officialium locatenentibus quatenus presens nostrum privilegium et in eo contenta firmiter teneant pariter et observent et inviolabiliter observari faciant et in aliquo non contraveniant nec aliquem contravenire permittant aliqua racione. In cujus rei testimonium presentem fieri et sigillo nostro pendenti jussimus comuniri.
Data in Montesono die XXV novembris anno a nativitate Domini MCCCLXXXVIII regnique nostri secundo. - Sig+num Johannis Dei gratia etc. - Rex Johannes. - Testes sunt infans Martinus dux Montisalbi Garcias archiepiscopus Cesarauguste Gastonus de Montechateno Antonius de Vilariacuto Eximinus Petri de Arenosio milites.

martes, 17 de marzo de 2020

XXIX. Perg. n. 602. Alfon.I.Dic. 1191.

XXIX. 

Perg. n. 602. Alfon.I.Dic. 1191.

Manifestum sit presentibus atque futuris quod ego
Ildefonsus Dei gracia rex Aragonis comes Barchinone marchio Provincie dono laudo et concedo vobis Petro Amilau et Roberto fratribus et Boneto atque Bernardo de Ulmeto et Stephano atque Gocelmo de Concorello Raimundo Ademari Raimundo de Mirabeto Michaeli de Gras Bonatono de Montesono Petro de Sanz Guillelmo de Portes et Raimundo Petri atque Arnaldo Johannis et vestris in perpetuum locum illud quod est in finibus de Belsa ad extrahendam inde menam argenti et omnia alia loca in quibus maneriam argenti poteritis invenire in toto regno meo circa que loca tam de Belsa quam alia possitis facere sive construere castrum et villam sive molendinos quoscumque ibi facere volueritis que omnia cum introitibus et exitibus suis cum aquis pascuis silvis et nemoribus et cum hominibus et feminabus (se lee femiuabus) qui ibi stare vel populare venerint et cum omnibus que in prefixis locis adquirere sive comperare poteritis in sana pace habeatis teneatis possideatis et expletetis vos et vestri in perpetuum per me et per successores meos ad fidelitatem meam et meorum secundum consuetudinem Barchinone. Retineo vero ad meum dominium furnos justicias et senioraticum. Supradicta autem omnia dono vobis et vestris tali conventu quod de omni argento quod exierit de ipsis menis (minas de plata) sive maneris donetis michi et meis in perpetuum decimum fideliter et de unoquoque molendino annuatim II solidos jacenses et de nemore in unoquoque opere XII denarios. Concedo etiam et per presentem scripturam confirmo quod vos superius scripti et nominati qui fueritis habitatores sive populatores in prefixis locis non detis leudam in omni terra mea nec faciatis ostem neque cavalcatam. Hoc siquidem donativum dono laudo atque concedo vobis et vestris in perpetuum et per presentem scripturam corroboro esse firmum atque duraturum. Estat recognitum inter vos quod unusquisque vestrum habet in hoc donativo sextam decimam partem exceptis Stephano de Concorello et Raimundo de Miraveto quorum uterque habet in hoc II sextas decimas partes. Data apud Montem-Sonum mense decembris era MCCXXVIIII. - Sig+num Ildefonsi Dei gratia regis Aragonis comitis Barchinone et marchionis Provincie qui hoc laudo et firmo. - Hujus rei testes dominus Pelegrinus de Castro-Arzol Artaldus de Alagone domini regis alferiz Berenguer de Enteza senior ipsius civitatis per manum domini regis Raimundus de Castelazol episcopus in Cesaraugusta F. Rodrici in Calatajub et in Darocha Michael de Vilamazan in Epila P. Cornel in Exea et in Uno Castro Eximinus Cornei in Oscha Eximinus de Lusia in Lusia suprascriptus Pelegrinus in Barbastro. - Sig+num Guillelmi de Corrone scriptoris infantis Petri qui hoc scripsit precepto domini regis patris sui cum literis dampnatis in linea XIIII die et anno quo supra.


martes, 18 de febrero de 2020

XLIV, reg 8, fol 69, 30 junio 1265

XLIV. 
Reg.8.fol.69.30 jun. 1265.

Nos don Jayme por la gracia de Dios etc. Guiamos et aseguramos a vos F. Sanchez et a don B. G. Dentenza et a don Ferriz de Liçana et a todos vuestros bienes e a vuestros vassallos e valedores et a todos vuestros homnes et a todos lures benes et a dona Toda Destada et a sos bienes por nos e por todos nuestros vassallos e valedores a buena fe e sin mal enganno tro que seamos tornados de la frontera de Murcia et de Granada assi que nos ni nuestros vassallos ni nuestros valedores no fagamos mal a vos ni a vuestros vassallos e valedores ni a vuestros homnes et lurs bienes ni a dona Toda Destada et a sus bienes tro que seamos tornados de la frontera segunt que desuso es dito. Datum in Montesono II kalendas julii anno Domini millesimo CCXL quinto.


xlv-perg-1955-jaime-i-9-noviembre-1268.html

jueves, 13 de febrero de 2020

X, perg 1, apéndice, Jaime I, 10 setiembre 1215

X.

Perg. N° 1 del apéndice de Jaime I.
10 de septiembre 1215. (quarto idus septembris sub era millessima CCL tertia).

Sit notum cunctis quod nos Sanccius Dei gratia comes Provincie et regni Aragonum et Cathalonie procurator promittimus et bona fide convenimus vobis dilectis nostris Guillelmo de Cervaria et Petro Aunes quos nunc pro demandanda morte domini Petri inclite recordationis regis Aragonum et pro aliis multis negotiis regni expediendis apud Romam mittimus ad concilium generale quod omnes expensas et missiones quascumque in itinere isto tam eundo quam redeundo et stando apud Romam feceritis et omnia alia quecumque in promovendo negotia domini regis Aragonum mortuo videlicet et vivo domino papa et cardinalibus et aliis in curia et extra curiam pariter cum concilio dompni J. episcopi Sancte Marie dederitis pro hujusmodi negotio expensaveritis ullo modo nos persolvemus vobis vel cuicumque scripto vel verbo vos mandaveritis sine omni dubio et sine aliqua diminutione in pace. Et de hoc toto complendo et attendendo vos et vestros omnes sub Dei fide et legalitate nostra recipimus sicut melius et plenius dici et intelligi potest ad vestrum et vestrorum salvamentum comodum et utilitatem. Verumtamen de expensis et missionibus superius expressis credamini vos et sitis crediti verbo simplici vestro et sine placito et demanda. Datum Osce quarto idus septembris sub era millessima CCL tertia. - Testibus et presentibus G. episcopo oscensi G. episcopo tirasonensi Vitali archidiacono Tirasone Eximino Cornelii Pelegrino de Aunes Roderico de Lizana Blasco Maça Bernardo de Clareto comendatore de Montesono et aliis multis. - Sig+num Berengarii de Parietibus qui mandato domini comitis hoc scribi fecit loco die et era prefixis.



domingo, 22 de diciembre de 2019

XLIII, perg 139, 27 noviembre 1143

XLIII

Perg. n° 139. 27 nov. 1143.

Hoc est translatum sumptum fideliter a quodam instrumento cujus tenor talis est. + Divine inspirationis gracia et pietatis ratio monet filios ecclesie summa intencione providere saluti animarum ac libertati catolice ecclesie. Eapropter ego Raimundus Berengarius comes barchinonensis et Dei gratia regni dominator aragonensis virtute Spiritus sancti commotus in celestis militie potentia ad defendendam occidentalem ecclesiam que est in Ispaniis ad deprimendam et debellandam et expellendam gentem maurorum ad exaltandam Sancte cristianitatis fidem et religionem ad exemplum milicie templi Salomonis in Iherusalem que orientalem defendit ecclesiam in subjectione et obedientia illius secundum regulam et ejusdem milicie instituta beate obedientie miliciam constituere decrevi: quod jamdiu summo et bone mentis desiderio desideraveram et ad hoc venerabilem Rodbertum magne excellentie magistrum Iherosolimitane milicie et ceterorum fratrum conventum per literas et inter nuncios meos sepe et diligenter invitaveram. Huic autem desiderio meo ac peticioni prephatus Rodbertus magister et omnium fratrum conventus in capitulo fratrum milicie in Iherusalem Dei gratia adquieverunt et unanimiter concesserunt et per literas ac fratres ejusdem templi bone voluntatis eorum decretum atque consilium de constitutione Christi militie in Ispaniis adversus mauros misericorditer renunciaverunt. Idcirco ad exaltandam Christi ecclesiam ad exercendum officium milicie in regione Ispanie contra sarracenos in remissione peccatorum meorum ad honorem Dei qui honorat honorantes se ad salutem anime patris mei qui fuit miles ac frater Sancte jamdicte milicie in cujus regula et habitu gloriose vitam finivit tibi Rodberto prephate milicie venerande magister et successoribus ac fratribus tuis omnibus dono atque concedo et in manum vestram per hanc presentem scripturam potentialiter trado castrum totum quod dicitur Monszo et castrum totum quod dicitur Mongaudi ut per alodium propium ea teneatis et habeatis ac jure perpetuo possideatis vos et omnes vestri successores per secula cuncta cum omnibus territoriis et pertinentiis ac terminis eorum vel infra existentibus et cum omnibus usaticis ac consuetudinibus suis cum omnibus leddis et passaticis cum omnibus cultis vel incultis cum planis et montaneis cum pratis et pascuis et omnibus ad predicta castra pertinentibus omnia in omnibus sicut melius et utilius ad honorem Dei ac supradicte milicie utilitatem intelligi valeat sine ullo retentu quem aliqua persona ibi non habeat. Eo quoque modo dono vobis castrum quod dicitur Xalamera et Barberanum cum territoriis ac pertinentiis et terminis eorum et cum omnibus ad jamdicta castra pertinentibus sine ullo retentu alicujus persone et honorem Lup Sancii de Belxid sicut ex hoc cum predicto Lup Sancio convenire poteritis et castrum totum quod dicitur Remulinis cum omnibus sibi pertinentibus cum divina clemencia illud in meam tradiderit potestatem et totum quod habere debeo in castro Curbinis cum Deus illud michi dignatus fuerit reddere. Predicto etiam modo addo vobis omne decimum totius terre mee videlicet omni suum reddituum et censuum meorum tam de expletis quam de omnibus consuetudinibus rectis et de justiciis de quibus decimum accipere volueritis et mille solidos in Cesaraugusta quotannis. In omnibus vero cavalcatis vel expedicionibus Ispanie de vestris scilicet hominibus quintas vobis perpetuum dimitto et dono. Si forte aliquid de honore meo dare vendere vel impignorare michi contigerit decimum vestrum salvum et liberum vobis remaneat. De omnibus siquidem que Deo juvante juste conquirere potero decimum quiete et libere vobis concedo. Et de conquisitione terre sarracenorum quintam partem vobis concedo et decimum totum ex his que parti mee pertineant. Quod si castellum aut fortitudinem contra mauros edificare aut construere volueritis opem et consilium meum per omnia vobis diligenter atribuam. Convenio iterum vobis et dono in potentia celesti et fortitudine Christi me ulterius pacem non facturum cum mauris nisi vestro consilio. Prenominata siquidem omnia devoto animo ac spontanea voluntate cum omni integritate omnipotenti Deo et vobis predicte milicie R. Magistro et fratribus tam presentibus quam futuris dono atque concedo et de meo jure in vestram ea trado potestatem atque dominium Regi Deo gratias reddens qui vos ad defensionem ecclesie sue elegit ac nostris precibus annuere fecit. Dono vobis iterum atque concedo quod de vestra propia causa per totam terram meam nulla ledda nulla consuetudo nullum passaticum accipiatur. Si qua autem laica secularisve persona presentem donationis scripturam in aliquo vel in toto dimovere temptaverit et iram Omnipotentis incurrat et tandiu excomunicationis vinculo innodetur donec digne de tanti reatus excessu satisfaciat. Quod est actum V kalendas decembris apud Gerundam dompno Guidone Romane ecclesie cardinali diacono et Legato celebrante conventum in presentia omnium subscriptorum testium anno dominice incarnationis millessimo centessimo cuadragessimo tercio. Notum autem sit quod hec presens donatio fuit facta in manu dompni Ebardi magistri Gallie et in manu venerabilis Petri de Roveria Magistri Provincie et cujusdam partis Ispanie et in manu fratris Ottonis Sancti Odmerii et fratris Ugonis de Bezaniz ac fratris Petri de Arzacho et fratris B. de Ceguinole ac fratris Arnale de Forcia. Quod autem de decimis superius statutum est ita etiam firmamus sicut superius legitur salva in omnibus donatione que ecclesiis facta est. - Sig+num Raimundi comes. Sig+num Bernardi cesaraugustani episcopi. Sig+num Dodonis oscensis episcopi. Sig+num Raimundus Dei gratia ausonensis episcopus. Sig+num Guillelmi rotensis electi. Sig+num Guillelmi prepositi rivipollensis. Sig+num Gregorii electi Terraconensis archiepiscopi. Berengarius gerundensis ecclesie episcopus. Guillelmus cesaraugustensis sig+num sacrista. Petrus Rivipollensis abbas salvo jure Sancte Marie. Renalli magistri gerundensis ecclesie. Berengarius Sancti Felicis abbas. Sig+num Petri barchinonensis archilevita. Petrus sacrista barchinonensis. Sig+num Guillelmi sacriste rotensis. Sig+num Arnalli Mironis comitis Palarensis. Signum Artalli comitis Palarensis. Sig+num Bernardi de Comingo comitis. Sig+num Petri comitis Bigorre. Sig+num Guillelmi Raimundi Dapiferi. Sig+num Gaucerandi de Pinos. Sig+num Bernardi de Belloloco. Sig+num Petri Bertrandi de Belloloco. Sig+num Raimundi de Podioalto. Sig+num Guillelmi de Cervera. Sig+num Raimundi de Torroja. Sig+num Raimundi Berengarii de Ager. Sig+num Bernardi Guillelmi de Luciano. Sig+num Raimundi de Vila de Muls. Sig+num Berengarii de Torroja. Sig+num abbatis Fortuny Montis Aragonis. Sig+num Poncii clerici barchinonensis scriptoris comitis barchinonensis qui hoc scripsit.
- Sig+num Illefonsi regis Aragonensis comitis Barchinone et Rossilionis et marchionis Provincie qui totum predictum donativum quod comes pater meus dedit militie templi laudo et confirmo et de illis omnibus que in presentiarum habeo vel in futurum Deo annuente adquirere potuero dono et concedo milicie templi jamdicte eodem modo quo pater meus comes Barchinonensis dedit sicut superius scriptura est. Testes sunt hujus confirmationis et donationis Petrus cesaraugustanus episcopus et Johannes Tirasonensis episcopus et Berengarius abbas Montis Aragonis et Petrus de Arazuri et Petrus de Castellaçol et Blasco Romeo et Exemenus de Artusella majoridomo et Gonzalvo Papellino alferis et Marcho de Oscha et Petro Ortiz et Xemenus Romeo et Dodo de Alchala et ego Sancius de Petra Rubea qui hoc scripsi precepto domini mei regis apud Cesaraugustam mense augusti era MCCX et hoc signum. Sig+num Raimundi Berengarii comitis Provincie fratris domini regis. - Sig+num Petri regis Aragonum et comitis Barchinone qui omnia predicta laudo et confirmo. Sig+num Jacobi Dei gratia regis Aragonum comitis Barchinone et domini Montispesulani qui predicta omnia et singula confirmamus perpetuo valitura. Cujus confirmationis testes sunt Guillelmus de Cervaria Raimundus de Montecatano Guillelmus de Cardona B. Berengarii de Ager Ato de Focibus majordomus Aragonis Garcia Pardi P. Pomar quod factum fuit in Montesono XI kalendas julii era millessima CCLX quinta mandato domini regis Jacobi et G. de Almogera et G. Rabacie notariorum suorum presente etiam P. Sancii notario et repostario suo ab A. gramatico scriptum qui hoc suum Sig+num aposuit. Sig+num Jacobi de Folcheriis notarii publici Barchinone testis. Sig+num Berengarii de Linana notarii publici Barchinone testis. Sig+num Berengarii de Vallesica notarii publici Barchinone testis.
- Sig+num Bernardi de Ponte vicarii Barchinone et Vallesii qui huic translato sumpto fideliter ab originali suo non cancellato nec in aliqua parte sui viciato ex parte domini regis et auctoritate oficii quo fungimur auctoritatem impendimus et decretum ut ei tanquam originali suo fides plenaria ab omnibus impendatur appositum per manum mei Bernardi de Cumbis notarii publici Barchinone regentisque scribaniam curie vicarii ejusdem civitatis in cujus manu et posse dictus vicarius hanc firmam fecit VIII idus septembris anno domini millesimo CCC undecimo presentibus testibus Bernardo de Daurats Jasperto de Examins et Petro de Comellis. Et ideo ego Bernardus de Cumbis notarius predictus hoc scripsi et hoc meum sig+num hic apposui. - Sig+num Bernardi de Villarubia notarii publici Barchinone qui hoc translatum sumptum fideliter ab originali suo et cum eodem legitime comprobatum scribi fecit et clausit octavo idus septembris anno Domini millesimo trecentesimo undecimo cum literis punctatis in linea decima sicut punctate erant in originali ubi dicitur eum et cum literis et rasis et emendatis in linea vicesima tertia ubi dicitur Ottonis.

Nota:
millessimo centessimo cuadragessimo tercio: 1143. Coincide con Perg. n° 139. 27 nov. 1143.
era MCCX: 1210.
millesimo CCC undecimo: 1311.

lunes, 25 de noviembre de 2019

ACTAS DEL COMPROMISO DE CASPE,


ACTAS DEL COMPROMISO DE CASPE, EN EL QUE FUE ELEGIDO REY DE ARAGON EL INFANTE DE CASTILLA DON FERNANDO.

INTRODUCCIÓN. (1)
(1) Damos principio a esta parte del proceso con las mismas palabras con que lo comenzó el notario, insertando a continuación la concordia firmada en Alcañiz entre los comisionados de los varios parlamentos, y que fue la norma a que hubieron de atenerse los nueve compromisarios elegidos en virtud de ella hasta llegar a la proclamación del soberano. 

ACTAS DEL COMPROMISO DE CASPE, EN EL QUE FUE ELEGIDO REY DE ARAGON EL INFANTE DE CASTILLA DON FERNANDO.


Núm. 410. Tom. 22. Fol. 2070.

Jesuchristi nomine devote et humiliter invocato cunctis et singulis per universos orbis terminos constitutis presentibus et futuris pateat evidenter: Quod dudum in mense madii anno a nativitate Domini millessimo quadringentessimo decimo illustrissimo et excellentissimo principe et domino domino Martino Dei gratia rege Aragonum Sicilie Valentie Majoricarum Sardinie et Corsice comite Barchinone duce Athenarum et Neopatrie ac etiam comite Rossilionis et Ceritanie sub cujus predecessorum recordationis eximie ac stirpis gloriose sceptro atque dominio virtuoso
amplissima regna et terre ipsa in pacis quiete et tranquillitatis dulcedine fuerant feliciter gubernata in monasterio de Valldonzella juxta civitatem Barchinone constructo personaliter residente prout humanis corporibus solet accidere idem dominus gravi fuit infirmitate percussus que velut mortis nuntia sic truculenter deseviit in eum quod ut verus tamen et ortodoxus christianus sicut Altissimo placuit die ultima ipsorum mensis et anni spiritum reddidit Creatori: ob cujus obitum ipsius regna principatus et terre amaritudinis calicem degustarunt gravisque doloris in eorum precordiis sensere pressuras cum per substractionem sue virtuose presentie qua ipsa regna principatus et terras fulgore prudentie rigore justitie limpiditate temperantie ac fervore fortitudinis et virtutis dono Dei inter ceteros mundi principes insignitus stupentius illustrabat se cernerent desolationis caligine obfuscatos. Sed graviori et amarissima subditorum dicti gloriosissimi principis viscera fuerunt commotione turbata et acriori doloris acerbitate commota quia nullum certum reliquit proh dolor successorem. Oh delira fortune cecitas inimica nature gratiarum noverca: quid tibi profuit duo illa illuminaria magna extingere videlicet serenissimum et triumphatorem invincibilem dominum Martinum regem Trianche in dictis regnis et terris ut primogenitum successurum et ejus postea gloriosissimum genitorem nullo sidere ut prefertur relicto et turbionem densum in predictis regnis et terris aspergere ubi lux exaltationis et letitie radiabat. Certe nihil: sed solita statera dolosa thesauros tuos distribuens gaudium in luctum liram in planctum et omne jocunditatis solatium in desolationis calamitatem et miseriam convertisti. Que cum sic ut accidit excellentissimus dominus rex predictus tamquam princeps sapiens eleganti spiritu et profunda circunspectione munitus jam ante sui obitum quodammodo presagiret querens suis regnis principatui et terris pacis commoda et
quietis solatia ejus dimittere post decessum magna et sollicita cura studuit perscrutari cui post decessum ipsius suum diadema regium spectaret cuique successio regnorum principatus et terrarum ipsius per justitiam pertineret: sed ingluvie mortis ut prefertur preventus ad perscrutationis
hujusmodi terminum non valuit pervenire. Cumque dierum vite sue constitutus in fine suscitatus ad quem suorum regnorum et terrarum successio pertinere arcana sue mentis dilucidans sic respondit: quod dicta successio illi post ipsius obitum perveniret cui per justitiam deberetur. Regna igitur et principatus terre predicta pro conservanda legalitate et fidelitate eorum preciosissima nullo pretio comparanda que inter alios preciosos lapides ipsius regie corone Aragonum clarioribus facibus reluceat tam propria consideratione quam regia ammonitione commota ad notitiam veritatis tanti negotii pervenire pre ceteris cupientes eorum parlamenta generalia mora et quacumque somnolenta lenticitate repulsis debite congregarunt prout de presenti sunt etiam congregata in quibus prosperitatibus et sollicitis studiis exquisitum extitit et tractatum qualiter et quomodo ad veritatem tam ardui negotii possent celeriter pervenire prout per processus et acta cujuslibet parlamenti potest difusius intueri. Tandem parlamenta predicta pluribus et solemnibus ambaxiatis et tractatibus hinc inde secutis ad concordiam quorundam capitulorum inferius insertorum per Spiritus sancti gratiam devenere: post quorum capitulorum concordiam atque firmam Deus scientiarum dominus volens in subditos dicte precellentissime corone Aragonum mira magnalia et magna mirabilia misericorditer opperari sic dictorum parlamentorum velle unanimitatis compagine solidavit in unum sicque in idem affectum et effectum fecit eorum dilabili concurrere voluntates quod de novem personis que juxta formam et modum dictorum capitulorum inferius insertorum in regnis principatu et terris predictis verum regem et dominum publicarent sine discrepantia concordarunt easque ad executanda et perfecta complenda predicta concorditer nominant et unanimiter eligent: prout hec et plura alia sub presentis processus compendio clarissime demostrantur. Ne igitur ea que de et super premissis fuerunt executioni deducta oblivionis valeant defectui subjacere imo potius eternis temporibus clareant et ut digna vinciti memoria longum conserventur in evum presens processus extitit compositus et formatus in quo primo capitula supradicta a quibus tota fere virtus et effectus prenarrati negotii derivatur et deinde omnia et singula que ipsorum vigore et alias super dicto negotio acta et secuta fuere seriatim et per ordinem subjunguntur.

Núm. 411. Tom. 22. Fol. 2071.

In Christi nomini: noverint universi: quod die lune intitulata quintadecima mensis frebroarii anno a nativitate Domini millesimo CCCC° XII° in presentia mei Raimundi Bajuli notarii ambaxiatorum parlamenti generalis Cathalonie principatus necnon venerabilis Bartholomei Vicentii
et Pauli Nicholai notariorum parlamenti generalis regni Aragonum et testium subscriptorum ad hec specialiter vocatorum et assumptorum: personis et partibus infrascriptis nominibus et pro parte inferius dessignatis de quorum potestatibus inferius mentio specialis habetur in ecclesia majori ville Alcanicii intus videlicet capitulum ecclesie ipsius personaliter congregatis: eedem persone et partes concordarunt firmarunt et jurarunt capitula infrascripta eisdem seu in eorum presentia de verbo ad verbum ipsorum ordinatione perlecta quorum tenores per ordinem subsequntur. - Capitula tractata et concordata facta et firmata super factis vel negotiis tangentibus successionem regnorum et terrarum regie corone Aragonum subditorum inter reverendum in Christo patrem dominum Dominicum episcopum oscensem ac multum honorabiles circunspectos et providos viros dominos fratrem Guillelmum Raimundum Alamanni de Cervilione comendatorem majorem Alcanicii ordinis Calatrave Johannem del Archipestre magistrum in Sacra Pagina canonicum et cantorem ecclesie Cesarauguste in personam archiepiscopi Cesarauguste Anthonium de Castellot procuratorem nobilis Petri Eximini de Urrea domini vicecomitatus de Rueda Alfonsum de Luna procuratorem nobilium Johannis Ferdinandi de Ixar et Johannis de Luna Egidium Roderici de Lihori militem Johannem Eximini Cerdan militem Berengarium de Bardaxino dominum de Çaydi Johannem de Funes legum doctorem Arnaldum de Bardaxino Bernardum Durgell scutiferos Dominicum de La Naja jurisperitum civitatis Cesarauguste Johannem Primeran jurisperitum comunitatis aldearum Calatajubi et Johannem Sancii de Orihuela jurisperitum comunitatis aldearum Albarracini deputatos sindicos et procuratores parlamenti generalis regni Aragonum in villa Alcanicii congregati nomine et pro parte ipsius parlamenti: et reverendissimum in Christo patrem dominum Petrum miseratione divina sancte terraconensis ecclesie archiepiscopum ac multum honorabiles viros dominos Filipum de Medalia in artibus et in theologia magistrum archidiaconum Penitensis in ecclesia Barchinone nobilem Berengarium Arnaldum de Cervilione Asbertum Çatrilla domicellum Johannem de Plano legum doctorem civitatis Barchinone et Johannem de Ribesaltes ville Perpiniani sindicos procuratores et ambaxiatores parlamenti generalis Cathalonie principatus in civitate Dertuse congregati nomine et pro parte ipsius parlamenti: de quorum omnium predictorum potestatibus inferius mentio specialis habetur pro se et omnibus eis adherentibus et adherere volentibus in futurum. - In primis siquidem dicti deputati sindici et procuratores representantes parlamentum generale regni Aragonum et ab ipso parlamento posse habentes et pro ipso in subscriptis partem facientes et dicti ambaxiatores sindici et procuratores representantes parlamentum generale Cathalonie principatus et ab ipso parlamento posse habentes et pro ipso in subscriptis partem facientes ipse ambe partes et unaqueque earum et earum quelibet conjunctim et divisim ac simul et in solidum protestantur salvant et retinent expresse etiam consentiunt atque volunt quod per firmam promissionem et obligationem infrascriptorum capitulorum seu alicujus eorum aut per subscripta vel aliqua ex eis et per quecumque vigore infrascriptorum seu alicujus eorum aut alias per eas vel alteram procedenda abinde fienda vel enantanda non intendunt prejudicare aut in aliquo derogare quibusvis foris constitutionibus usibus consuetudinibus observantiis usaticis privilegiis libertatibus ac aliis quibuscumque juribus competentibus aut competere valentibus ipsi regno Aragonum brachiis statibus sive conditionibus aut personis eorundem per se et in solidum universaliter ac particulariter ac dicto principatui brachiis statibus sive conditionibus aut personis eorundem per se et in solidum universaliter aut singulariter aut cuilibet parlamento dictorum regni et principatus per se et in solidum aut dictis regno et principatui sive parlamentis eorum ac ipsorum personis insimul nec viis quibuscumque eisdem et cuique vel alicui ex eis simul aut in solidum conjunctim seu divisim qualitercumque pertinentibus et competentibus a quibus discedere non intendunt per quoscumque actus quantumcumque etiam contrarios nec eis nec ipsorum alicui in aliquo derogare. Et volunt ac consentiunt dicte partes et earum quelibet quod per infrascripta aut aliqua ex eis aut per quecumque que ipsorum vigore nunc vel in futurum fiunt aut fient non adquiratur aliquid juris alicui dictarum partium in prejudicium alterius sive econtra nunc aut in posterum: sed quod unaqueque dictarum partium et illi quos representant remaneant plenissime in eis foris constitutionibus usibus consuetudinibus observantiis usaticis privilegiis libertatibus et aliis juribus quibus erant ante firmam infrascriptorum capitulorum: et sint salve eis et unicuique ex eis vie quecumque ante firmam hujusmodi capitulorum quomodolibet pertinentes: et voluerunt quod per electionem unius vie alteri non renuncient nec censeatur renunciatum imo ad aliam vel alias vias libere redire valeant quandocumque. Volunt tamen nichilominus et expresse consentiunt quod capitula infrascripta et contenta in eisdem observentur et executioni mandentur infra et non ultra tempus sive tempora in quinto presentium capitulorum contenta et prout in eo continetur. - Item cum finis seu terminus ad quem tendunt omnes superius nominati sit habere citius quo fieri rationabiliter poterit regem et dominum per justitiam prout inferius latius declaratur: est tractatum et concordatum quod temporis dispositione et negotiorum celeritate et qualitate pensatis non est nunc pro predictis insistendum circa regnorum et principatus generalem ac comunem in unum locum conventionem: sed quod ad dilationem tollendum et malis periculis ac scandalis dispositis obviandum totum negotium investigationis instructionis informationis noscionis recognitionis et publicationis cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli regie corone Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere dabeant et teneantur simpliciter et absolute ac plenissime comittatur et remittatur aliquibus personis pure conscientie bone fame et idoneis ad tantum et tale negotium peragendum in quas omnis potestas dictorum parlamentorum quoad predicta transferatur hac vice cum dependentibus emergentibus et incidentibus ex eisdem ac eis quoquomodo connexis. - Item quod ad evitandum confusionem divisionem vitium et infectionem que in multitudine reperiuntur faciliter et ad inveniendum facilius sufficientiam scientiam concordiam et virtutem que in paucis inveniuntur promptius quam in multis et consideratis pluribus que malitia temporis exhibet dicte persone sint novem que in premissis et infrascriptis per viam noscionalem ac bone conscientie informationis procedant: et quod prefate persone postquam nominate fuerint seu electe cujuscumque status gradus vel conditionis extiterint onus assumere et in loco et termino assignandis interesse personaliter teneantur: et quod nullus ipsas personas fraudulenter aut maliciose retrahere vel impedire audeat a premissis. - Item quod dicte novem persone que isto modo graduentur videlicet quod ponantur tres in primo gradu et alie tres in secundo gradu et alie tres in tertio gradu in villam seu locum inferius dessignatos convenire teneantur et habeant: infra quam villam non intrent in statu excedente videlicet tres prime ipsarum inter omnes tres triginta equitaturas et quadraginta personas inter ipsas tres eorum arbitrio dividendas et alie tres ultra totidem et restantes tres ultra totidem cum armis vel sine prout ipsis videbitur. - Item omnes superius nominati videlicet deputati et ambaxiatores sindici et procuratores parlamentorum regni Aragonum et principatus Cathalonie predictorum vigore et auctoritate potestatum per predicta parlamenta ipsis atributarum et vice et nomine dictorum parlamentorum et cujuslibet eorum et omnium eis coherentium et adherere volentium in futurum dant conferunt tribuunt transferunt atque concedunt dictis novem personis de quibus dicta parlamenta concordabunt infra viginti dies a die firma presentium capitulorum in antea computandos onus et plenariam ac plenissimam et generalem ac generalissimam auctoritatem facultatem et potestatem investigandi instruendi informandi noscendi recognoscendi et publicandi cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli dicte corone Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere debeant et teneantur et procedendi in omnibus aliis supra et infrascriptis cum dependentibus emergentibus et incidentibus ex eisdem ac eis quoquomodo connexis: ita quod illud quod dicte novem persone in concordia sive sex ex ipsis in quibus sex seu inter quas sint unus de dictis tribus primis et alter de dictis tribus secundis et alter de dictis tribus ultimis publicaverint vel alias pro exequtione presentium capitulorum fecerint aut exequtaverint quovis modo habeatur pro facto justo constanti valido atque firmo: quam quidem publicationem dicte persone facere teneantur infra duos menses a die vicessima nona martii proxime futuri in antea continue numerandos qui finient et terminabuntur vicessima nona die madii proxime tunc sequentis inclusive: quem quidem terminum dicte persone in una vice vel pluribus possint et valeant prorogare ita tamen quod earum prorogatio sive prorogationes inter omnes terminum duorum mensium a dicta vicessima nona die madii in antea continue computandorum et inmediato sequentium qui terminabuntur et finient vicessima nona die julii proxime tunc sequentis inclusive non excedat. Volunt inquam dicte partes quod contra predictas novem personas nulla possit opponi exceptio. - Item quod prefate novem persone postquam confesse fuerint et comunicaverint audita missa et sermone solemniter et publice voveant Deo et beate Marie et curie celesti et jurent super ligno crucis Christi et sancta quatuor Evangelia quod in dicto negotio successionis procedent et verum regem et dominum quam citius rationabiliter poterunt secundum Deum et justitiam et bonam eorum conscientiam juxta eorum scire et posse publicabunt omnibus amore odio favore et timore prece pretio dono gratia seu munere aut eorum quavis spe et alia sinistra voluntate quacumque postpositis et rejectis. Item dicte persone et alii qui in dicto negotio intererunt jurent ut supra quod ante publicationem regis per predictas personas fiendam nemini voluntatem intentionem seu mentem dictarum personarum circa predicta ipse persone nec alii supradicti suam vel aliarum personarum predictarum manifestabunt publicabunt vel aperient publice vel oculte directe seu indirecte verbo scriptis aut signis vel alio quovis ingenio sive modo. - Item quod si durante tempore informationis seu investigationis per predictas personas recipiende aliqui pro parte competitorum vel alicujus ipsorum voluerint ipsas personas verbo scriptis vel alias de aliquo informare persone ipse informationes audiant seu recipiant supradictas: hunc ordinem observando quod primo informationem illius audiant sive recipiant qui se ipsis personis presentaverit primitus paratus dictam informationem dicere seu offerre et successive aliorum prout quisque eorum primo venerit modo superius expressato. Et si omnes vel aliquos ipsorum insimul venire contigerit sit in electione dictarum personarum audiendi seu recipiendi informationes predictas illo quo voluerint ordine in preferendo vel postponendo servato: et quandocumque ante publicationem predictam dicte persone cum aliquo vel aliquibus ex illis qui pro parte competitorum ipsos informaverint ut prefertur vel alias quovis modo se super aliquibus voluerint informare hoc sit ipsis personis licitum et permissum. - Item quod si prefate persone aliquem vel aliquos pro se informando ad se accedere requisiverint vel venire quilibet requisitus ad eas infra terminum dandum et assignandum per ipsas et in statu quem ipse persone duxerint limitandum teneatur venire expensis inferius designatis et ad id remediis et penis debitis compellantur. - Item quod si aliqua vel alique de dictis novem personis infra terminum ipsis dandum ad locum villam seu castrum non venerint infrascriptum eo quia noluerint aut non potuerint morte vel alias impedite aut postquam in eo fuerint aliquam vel aliquas mori vel tali impedimento detineri contigerit quod secundum judicium aliarum personarum electarum non possent intendere in premissis: utroque capite sive casu dicte persone loco talis vel talium per se ipsas aliam vel alias pure conscientie bone fame et idoneam vel idoneas eligant citius quo poterint que habeant similem potestatem quam habebant illa vel ille in cujus seu quarum loco fuerit vel fuerint electa seu electe et teneatur ac teneantur simile juramentum prestare ut alie persone prius electe. - Item quod cum dicte novem persone fuerint in puncto ea que recognoverint et de quibus se informaverint et deliberaverint publicandi mittant intiment et denuncient parlamentis quod mittant in termino prefigendo per ipsas aliquas personas notabiles cujuslibet parlamenti que tamen numerum de sex pro quolibet parlamento non excedant mittant etiam pro personis de quibus eis videbitur ut veniant ad audiendam publicationem regis faciendam per eas: et omnes ingrediantur locum in statu per dictas novem personas limitando: quibus in dicto termino venientibus vel non venientibus ad publicationem procedant supradictam. - Item quod de noscione manifestatione et publicatione predictis fiant per verba et clausulas congrueritia necessaria utilia et opportuna aliqua publica instrumenta in forma autentica et solemni prout dictis personis videbitur esse fiendum. - Item quod die ad dictam publicationem ut predicitur assignata dicte novem persone missam et sermonem solemniter audiant: quibus auditis publicationem et manifestationem publico et solemniter prout eis videbitur veri regis faciant in nomine Jhesuchristi aliqua verba devota et pertinentia premitendo et unum ex dictis instrumentis in posterum per alteram ipsarum legi publico faciendo: post quam quidem publicationem sic factam Te Deum laudamus campanis pulsantibus solemniter et altitone decantetur devote insuper orationes dicantur et demum gloria laus et honor exhibeantur Altissimo Regi regum: preterea clangor tubarum et aliorum instrumentorum ibi resonet et major quo fieri poterit letitia ostendatur: de qua publicatione etiam recipiantur et fiant plura publica instrumenta. - Item quod prefate persone cum consilio illorum de quibus eis videbitur vel sine provideant debito modo et tempore cum competitoribus vel eorum procuratoribus potestatem habentibus circa securitatem et conservationem libertatum et privilegiorum ac jurium regnorum et principatus et conservationem patrimonii regii et bonum reipublice quanto securius et honestius fieri poterit.
- Item quod locus conventionis et congregationis dictarum novem personarum sit villa de Casp in regno Aragonum prope flumen Iberi situata: quam facta ceterorum comparatione castrorum et
locorum el super eisdem subjiciendo rem oculis informatione diligenti recepta et consideratis omnibus que in hujusmodi actu considerari secundum qualitatem et dispositionem temporis debuerunt omnes deputati ambaxiatores sindici et procuratores superius nominati tanquam aptam et idoneam eligunt et nominant cum presenti. - Item quod dictus locus dimittatur et per illum vel illos
qui super hoc potestatem habebunt simpliciter et absolute ponatur in manibus dictarum personarum dominio atque posse cum omnimoda jurisdictione et juramento fidelitatis hominum alias prestari solito dominis dicti loci seu ville dictis personis vel deputando seu deputandis ab eis prestando quamdiu dicte persone seu aliqua earum pro predictis morabuntur erunt seu remanebunt in eo et per octo dies ultra: ita quod durante tempore supradicto prefate persone sint domine solum et simpliciter castri et loci seu ville predictorum et omnium in eis et eorum terminis habitantium ut prefertur: lapso vero termino supradicto castrum et villa seu locus predicta in jus dominium atque posse illius seu illorum qui per prius habebant et possidebant eadem ipso facto quacumque solemnitate cessante transferantur et penitus revertantur et nunc pro tunc habeantur totaliter pro translatis: et quia prefatus locus est ecclesie supplicetur domino nostro pape quod supradicta concedere et etiam illi vel illis ex dictis novem personis cui vel quibus sanctitati sue placuerit jurisdictionem spiritualem clericorum et personarum ecclesiasticarum in dicto loco et ejus terminis committere de apostolica benignitate dignetur. - Item omnes superius nominati eligunt nominant constituunt et de presenti faciunt atque creant duos capitaneos generales videlicet Petrum Martinez de Marziella filium Garcie Martinez de Marziella et Azbertum Çatrilla filium Azberti Çatrilla milites domicellos qui presint nomine dictarum novem personarum ville et terminis ejus et omnibus habitantibus in eisdem seu ibi forum quomodolibet sortientibus et omnem jurisdictionem exerceant in eisdem: et isti tales facient solemne juramentum et homagium dictis personis de custodiendo ipsas personas et eorum familiares ac quoscumque ambaxiatores et alios in dicta villa admitendos et eorum bona et locum seu villam fidelíter et bene juxta eorum scire et posse et de obediendo dictis personis simpliciter et absolute: et idem juramentum et homagium facient gentes armorum ballistarii et familiares dictarum personarum principalium et omnes alii ad eorum deffensionem vel servitium deputati: capitaneis autem predictis onus et sollicitudo operum excubiarum murorum et custodiarum portarum loci seu ville predicte et omnium aliorum ad custodiam facientium seu pertinentium supradictam pertineant et incumbant: istos attamen et omnes alios dicte novem persone possint deponere et amovere et eosdem vel alios iterum ponere si et quando et totiens quotiens ipsis videbitur faciendum. - Item quod uterque dictorum capitaneorum habeat quinquaginta homines armorum cum singulis equis et quinquaginta ballistarios pedites ita quod sint inter omnes centum homines armorum equites et centum ballistarii fideles et bone fame arbitrio eorundem capitaneorum. - Item quod castrum et locus seu villa predicta muniantur et provideantur debite de victualibus atque armis. - Item quod in castro predicto vel domibus ubi dicte novem persone fuerint vel se receptaverint pro premissis nullus absque ipsarum voluntate licentia et permissu valeat introire: in locum autem seu villam quicumque sine armis et cum illo numero de quo dictis capitaneis videbitur et non alias ingrediatur: et super hoc fiant custodie diligenter hec et similia dictorum capitaneorum ordinationi et arbitrio relinquendo. - Item quod nullus cujuscunnque auctoritatis status gradus preheminentie aut conditionis extiterit qui secum vel in ejus societate habeat ultra viginti homines armatos de quatuor leucis audeat se appropinquare ad dictum castrum seu villam de Casp exceptis ambaxiatoribus qui ultra quadraginta equitaturas et quinquaginta personas pro qualibet ambaxiata et sine armis in villa introducere non possint: et si plures pro eorum societate duxerint illos statim ultra dictas quatuor leucas remittere teneantur. Et quod quicumque officiales quantumcumque magni non valeant ad villam prefatam de Casp venire nec in eadem intrare permittantur nisi de licentia aut ad requisitionem dictarum novem personarum. - Item quod pro parte parlamentorum conjunctim quorum auctoritate superius nominati funguntur mittatur celeriter et per personas autenticas presentetur cuilibet ex competitoribus litera que contineat in effectu quod parlamenta generala regni Aragonum et Cathalonie principatus pro se et eis adherentibus notifficant intimant seu denunciant eidem quod certe notabiles persone ab eisdem parlamentis super his plenum posse habentes in villa de Casp prope flumen Iberi in Aragone constituta pro investigando instruendo se et informando noscendo et publicando cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli dicte corone fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere debeant et teneantur hinc ad vicessimam nonam diem martii proxime futuri convenient et erunt personaliter congregate processure abinde ad investigationem instructionem informationem noscionem et publicationem predictas. - Item quod dicta parlamenta continuentur et durent donec facta fuerit regis publicatio supradicta et deinde quamdiu ipsis parlamentis fuerit bene visum. - Item omnes dicti deputati et ambaxiatores sindici et procuratores nominibus ante dictis jurant et se obligant quod parlamenta predicta aut ipsi potestatem dictis novem personis eligendis atributam non revocabunt non impedient neo aliqualiter impugnabunt etiam inito et firmato pacto inter predictos nominibus quibus supra mediante legitima stipulatione vallato nomine et vice uniuscujusque dictorum parlamento rum et singularum personarum eorundem ac etiam pro interesse regnorum et principatus predictorum et reipublice eorundem et veri regis in posterum publicandi et quorumvis dictorum competitorum et aliorum quorumcumque quorum intersit aut interesse poterit in futurum: imo pro toto eorum posse dabunt consilium auxilium et favorem quod presentia capitula exequtioni demandentur et quod ordinetur latissime cum omnibus securitatibus et clausulis necessariis et oportunis. - Item dicti deputati ambaxiatores sindici et procuratores procuratorio nomine ac in animam suorum principalium promittunt et se obligant atque jurant habere et nunc pro tunc et e converso habent in verum regem et dominum illum qui per predictas personas in concordia vel modo superius expressato pro rege fuerit publicatus: et quod contra publicationem regis sic factam per ipsas personas ac contra ea que per eas in et super predictis processa et enantata fuerint aut contra personas publicantium vel publicati vel contra formam aut ordinem eorum que acta et publicata fuerint non possint verbo scriptis facto aut alias quidquam dicere petere proponere objicere excipere aut alias quovismodo impugnare seu etiam allegare. - Item quod litera intimatoria de qua supra fit mentio presentetur domino Frederico ut uni de competitoribus et hortetur per parlamenta episcopus segorbicensis in cujus custodia dictus dominus Fredericus existit ut pretensum jus dicti domini Frederici in successione regnorum et terrarum corone regieAragonum prossequatur seu prossequi faciat per sufficientes procuratores et advocatos.
- Item cum illi de regno Valentie fuerint per magna tempora spectati fuerintque super hac materia ut modo debito mitterent requisiti et eis protestatum propter moram et materia presens ulterius dilationem non patiatur: est concordatum quod procedatur in hoc tam urgenti negotio eorum absentia non obstante. Si tamen suos ambaxiatores et nuntios in concordia misserint taliter quod regnum Valentie representent admittantur super hiis que nondum erunt exequtata de preparatoriis in eo statu in quo tunc erunt negotia sine discussione vel impugnatione quacumque eorum que facta fuerint seu etiam concordata. - Item quod expense que pro premissis et sequentibus fient dividantur in hunc modum: videlicet quod expense que personis et ministris aragonensibus fient per aragonenses et cathalanis per cathalanos solvantur: comunes vero prout est alias fieri assuetum.
- Item quod capitula predicta et in eis et quolibet eorum contenta solum pro forma substantiali et necessario observanda habeantur quoad tempora numerum novem personarum voces publicationem modos substitutionis vel electionis fiende in casibus supra in nono capitulo expressatis vel altero eorundem: in ceteris vero possit forma et ordo in dictis capitulis et in eorum quolibet contenti preposterari vel omitti. - Que fuerunt acta die loco mense et anno prefixis presentibus testibus ad predicta multum honorabilibus Francisco Daranda donato Porteceli Jaufredo de Ortiguis licentiato in decretis et Dominico Cavero canonico ecclesie ville Alcanicii. Et idem testes fuerunt presentes firme multum honorabilis Johannis de Plano doctoris et ambaxiatoris predicti qui imfirmitate podagre detentus firmavit in domibus Guillermi Claver ubi idem ambaxiator hospitabatur et etiam firme Anthonii de Castellot jamdicti qui utique detentus simili infirmitate firmavit in domibus suis.

Se hallan seguidamente copiados en el proceso los poderes de algunos diputados, el acta de la elección de los nueve compromisarios, y las correspondientes notificaciones a los pretendientes; empezando luego las actas de las sesiones que dichos compromisarios celebraron en el castillo de Caspe, hasta llegar a la proclamación de don Fernando, con la // parece que se corta //

Sesión del día 29 de marzo de 1412.


Principia el acta con estas palabras:

Núm. 412. Tom. 22. Fol. 2100.

Adveniente autem die vicessima nona mensis martii hora completorii vel quasi anno a nativitate Domini millessimo quadringentissimo duodecimo de qua quidem die in quinto capitulorum insertorum superius mentio specialis habetur apud villam de Casp in regno Aragonum constructam in castro videlicet ipsius ville fuerunt personaliter constituti reverendissimi in Christo patres et domini Petrus archiepiscopus Terrachone Dominicus episcopus oscensis ac multum honorabiles et religiosus Franciscus Daranda donatus Porteceli Berengarius de Bardaxino et Bernardus de Gualbis utriusque juris doctor ex novem personis per parlamenta regni Aragonum et Cathalonie principatus electis ad investigandum noscendum et publicandum cui subditi et vassalli dicte corone regie Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere debeant et teneantur deputatis et electis: de quarum deputatione nominatione et electione ac potestate constat per acta et capitula desuper jam inserta: qui per organum dicti reverendissimi domini archiepiscopi Terracone jamdicti dixerunt et se obtulerunt presentibus me Raimundo Bajuli notario et Paulo Nicholai connotario meo ac testibus infrascriptis paratos procedere in predictis juxta potestatem eis atributam et formam capitolurum superius expressorum: requirentes me et dictum connotarium meum ut de predictis conficeremus acta publica ac etiam instrumenta.

Constituida, pues, así la junta de Caspe, compareció en seguida Bernardo Costeja, procurador de don Alfonso, duque de Gandía, y entregó el siguiente escrito:

Núm. 413. Tom. 22. Fol. 2100.

Coram vobis reverendo domino episcopo oscensi et egregiis nobilibus et honorabilibus dominis parlamento regni Aragonum ac reverendissimo patre et domino domino archiepiscopo Terracone ac egregiis nobilibus et honorabilibus dominis ambassiatoribus parlamenti Cathalonie constitutus personaliter Bernardus Costeya notarius procurator substitutus ad infrascripta per honorabilem dominum Bernardum de Vilalig militem procuratorem incliti domini Alfonsi ducis Gandie ceterosque ambassiatores electos et deputatos ad infrascripta per inclitum dominum antedictum
proponit: quod cum inclito domino Alfonso patri dicti incliti principalis sui fuerit per vos scriptum intimatum notificatum et denunciatum quatenus certas personas deberet mittere apud locum de Casp XXIX presentis mensis martii ad informandum vos et parlamenta ac supradictos embassiatores de jure corone regie quod pretendit esse suum: super quo habito consilio maturo elegit certos nuntios suos ad informandum regnum et vestras reverentias de jure quod ipse reputat se habere in corona regni Aragonis antedicti cui dictum jus de jure debetur: et dictus dominus Alfonsus filius succedat juridice in dicto jure corone: ideo dictos ambassiatores elegit ad predicta vestris reverentiis destinandos. Cumque dicti ambassiatores essent deliberati et parati accedere ad dictum locum de Casp in tempore per vestras reverentias assignato contingerunt impedimenta in via per quam opportebat eos necessario ad dictum locum superius memoratum transire: que impedimenta sunt homines armorum Castelle et Gaschonie qui fere totam viam occupant per quam ipsi transitum facere opportebat: ea propter mittentes pro salvoconductu responsionem adhuc recipere non valuerunt. Ideo deliberatum extitit ut unus de ambassiatoribus antedictis precederet magister in sacra theologia Johannes de Montesono et dictus Bernardus dicto nomine una cum eo per mare usque Dertusiam transitum facerent et deinde dictus procurator accederet ad vestras reverentias per predicta omnia denuntiare. Idcirco dictus substitutus procurator vestris reverentiis denuntiat presentiam dicti reverendi magistri Johannis accedentis pro causa superius memorata et dominos ambassiatores alios scilicet dominum Bernardum de Vilalig militem dominum Franciscum Blanch in legibus licentiatum et dominum Petrum de Falcho in decretis licentiatum de proximo venturos eo facto quo salvum conductum habuerint supradictum. Et nichilominus predictus magister Johannes de Monço et dominicus Johannes Navarro legum doctor sunt parati accedere ad declarandum et informandum vestras reverentias de juribus incliti domini ducis antedicti. Ideo dictus procurator substitutus vice dicti incliti domini ducis et aliorum ambassiatorum predictorum offert se paratum de jure dicti incliti domini ducis allegare: protestando quod interim aliquod prejudicium dicto inclito domino principali suo non fíat nec generari possit: requirendo de predictis sibi fieri publicum instrumentum ad habendum rei memoriam in eternum.

Leyéronse también y fueron aprobadas las cartas que debían dirigirse a los cuatro compromisarios que no se hallaban aun en Caspe, instándoles para que compareciesen luego.

Sesión del día 30.

Se dio a Pascasio Albert y a Juan Albiol el encargo de llevar a su destino las cartas para los compromisarios ausentes, acordadas en la sesión anterior.

Sesión del día 31.

Fue leída una carta de don Fadrique, en la que, después de algunas lijeras indicaciones sobre su derecho a la corona, manifestaba su abandono y la necesidad que tenía de que se le proveyese de abogados; y se acordó en seguida su contestación.

Sesión del día 3 de abril.

Presentóse Juan Albiol, y dio cuenta de haber entregado ya a Guillermo de Vallseca la carta que le habían encargado los demás compromisarios que se hallaban en Caspe.

Sesión del día 9.

Comparecieron los enviados del duque de Gandía, pidiendo que se les señalase día y hora para alegar y probar el derecho de su representado.

Sesión del día 11.

Pascasio Albert hizo relación de haber entregado a Bonifacio Ferrer y a Ginés Rabasa las cartas que para ellos se le habían dado en la sesión del día 30 de mayo anterior.

Sesión del día 12.

Asistieron ya a la sesión de este dia Fr. Vicente Ferrer y Bonifacio Ferrer, otros de los compromisarios que hasta entonces no se habían aun presentado.

Sesión del día 14. (1)
(1) Los compromisarios se reunieron también el día 13; pero omitimos el estractar todas aquellas sesiones en que el escribano secretario se limitó a levantar auto de que dichos árbitros se habían reunido, dispuestos a oir en justicia a cualquiera de los pretendientes o sus procuradores que quisiese demostrar su derecho.

Se señaló el día 18 y demás sucesivos para oir a los enviados del duque de Gandía.

Sesión del día 15.

Despacháronse algunas cartas relativas a las demandas de don Fadrique.

Sesión del día 17.

Señalado este día para que los compromisarios presentes prestasen el debido juramento, procedióse a este acto según manifiesta el secretario en estos términos:

Núm. 414. Tom. 22. Fol. 2111.

Et incontinenti predicti domini deputati ibidem in dicta ecclesia existentes per organum reverendissimi domini archiepiscopi Terracone presentibus honorabilibus Narciso Astrucii archidiacono Terracone et Dominico Ram priore ecclesie Alcanicii testibus ad hec vocatis et assumptis dixerunt quod cum ipsi descendissent de castro predicto et vellent accedere ad fores ipsius ecclesie ubi paratum erat altare et alia necessaria pro audiendo solemniter missam et sermonem comunicando jurando et alia nonnulla acta peragendo juxta tenorem sexti capitulorum superius insertorum: requisiverunt me dictum Raimundum Bajuli et alios connotarios meos ibidem presentes ut de omnibus et singulis actis que ibi fierent conficerem et conficerentur acta atque publica instrumenta. - Et statim presentibus me Raimundo Bajuli et dictis Paulo Nicholai et Jacobo de Monteforti connotariis meis et testibus infrascriptis et presentibus multum honorabilibus Gondisalvo Roderici de Neyra archidiacono Dalmaçan et Petro Sancii legum doctore ambassiatoribus assertis illustrissimi domini regis Castelle ac Bernardo de Villarig milite et aliis ambassiatoribus dicti incliti domini ducis Gandie superius jam contentis prenarratus reverendissimus dominus archiepiscopus Terracone ibidem aliis suis condeputatis jamdictis personaliter existentibus et audientibus indutus vestibus pontifficalibus ut est moris ante fores ecclesie predicte ad hec ut populus melius et spatiosius staret in platea celebravit missam solemniter: et fuit diaconus dictus Narcisus Astrucii archidiaconus Terracone et subdiaconus venerabilis Bernardus Olzina prepositus ilerdensis et minister venerabilis prior dicte ecclesie de Casp. Et postquam dictus dominus archiepiscopus sumpsit corpus Christi reversus ad alios dominos supradictos condeputatos suos coram altari flexis genibus ordinatos et facta generali confessione per ipsos tradidit cuilibet eorum sacratissimum corpus Christi comunicandum: et primo dicto domino episcopo oscensi secundo priori Cartusie tertio Francisco Daranda quarto magistro Vincentio Ferrarii quinto Berengario de Bardaxino sexto Bernardo de Gualbis qui omnes de manibus dicti domini archiepiscopi corpus sanctissimi Jesuchristi sumpserunt et receperunt devote. Et postmodum perfecta et finita missa fuit posita coram altari quedam crux aurea perulis et lapidibus preciosis ornata in qua dixerunt fore ex ligno vere crucis Christi et quoddam evangelisterium subtus illam: et incontinenti idem dominus archiepiscopus et ex post ceteri predicti deputati singulariter unus post alium per ordinem supradictum flexis genibus jurarunt et voverunt alta et intelligibili voce coram omni populo ibi stante super crucem et sancta quatuor evangelia supradicta manibus uniuscujusque eorum corporaliter tacta unusquisque ejus nomen et cognomen exprimendo in modum sequentem:
- Yo Pere de Çagarriga arquebisbe de Terragona solemnement et publica faç vot a Deu et a la Verge Maria et a la cort celestial et jur sobre la creu de Jesuchrist et los sants evangelis que en lo negoci de la successio procehire e vertader rey e senyor lo pus prest que rahonablament pore segons Deu et justicia et bona consciencia juxta mon poder et saber ensemps ab los altres segons el poder a ells et a mi donat publicare tota amor hoy favor et temor pregaria preu do gracia o servey o qualsevol sperança de aquells et tota altra sinistra voluntat posposats et remoguts. Item que abans de la publicacio dessus dita no manifestare publicare e obrire a algu qui no sie dels nou publicament o amagada directament o indirecta de paraula o per scrits o ab senyals o ab altre qualsevol enginy o manera la voluntat intencio o proposit de mi o de qualsevol de mos companyons en et deves lo dit acte.
- Et hiis per eos et quemlibet ipsorum dictis crucem et evangelia supradicta devotissime fuit eorum quilibet osculatus. - Et in predictis fuit differentia ista dumtaxat quod predicti domini episcopus oscensis Franciscus Daranda et Berengarius de Bardaxino votum et juramentum predicta in aragonensi lingua pronuntiarunt: ceteri vero prout superius continetur.
- Et his omnibus sic peractis dominus reverendus et religiosus magister Vincentius Ferrarii predictis aliis condeputatis suis necnon populo in multitudine copiosa ibidem congregato presentibus et audientibus predicavit solemniter ibidem ante fores ecclesie predicte summendo pro themate verba sequentia: Fiet unum ovile et unus pastor illudque plurimis et diversis rationibus conclusionibus et auctoritatibus ad materiam dicte successionis applicando prossequendo et etiam concludendo.

Sesión del día 18.

Comenzaron sus alegaciones los enviados del duque de Gandía (1).
(1) Como el actuario no insertó en el acta ni el estracto de las arengas ni la copia de los escritos que cada abogado dijo o presentó para apoyar el derecho de su cliente; nos vemos privados también de continuar aquí ningún documento de esta clase.

Sesión del día 19.

Continuaron las alegaciones de los embajadores del duque de Gandía, y terminado el discurso de Francisco Blanc, a quien había tocado hoy la palabra, se presentó Francisco de Perellós para manifestar a los compromisarios que, a pesar de haberse trasladado a Caspe Ginés Rabassa con el deseo de cumplir la misión que le había sido confiada, con todo que se lo impedían la enajenación mental y demás achaques de que adolecía.

Sesión del día 20.

Prosiguió Francisco Blanch en demostrar el derecho del duque de Gandía.


Sesión del día 21.

Continuó la demostración del derecho del mencionado duque.

Sesión del día 22.

Después de haber prestado juramento Guillermo de Vallseca, con protesta de no comprometerse a dar su voto dentro determinado plazo; se dio comisión a los médicos Honorato Bonafé, de Perpiñan, y Gerónimo, de Alcañiz, para que averiguasen la certeza de lo espuesto por Francisco de Perellós acerca de la enajenación mental de Ginés Rabassa.

Sesión del día 23.

Autorizóse a Narciso Astruch, Gaufredo de Ortigues y Domingo Ram, para recibir las informaciones que creyesen convenientes sobre el estado de enajenación mental en que se decía
hallarse Ginés Rabassa.
En este mismo día el obispo de Huesca hizo entrega a los compromisarios de la jurisdicción y dominio que le correspondían sobre el castillo y villa de Caspe; y habiéndola aquellos aceptado, traspasaron dicha jurisdicción a Asberto Çatrilla y Martin Martinez de Marziella, gobernadores nombrados para ejercerla, los cuales prestaron en seguida el debido juramento y homenaje.

Sesión del día 24.

Verificóse en este día la toma de posesión por los gobernadores de Caspe, y se cumplió la solemnidad de separar y nombrar de nuevo a todos los oficiales y empleados que ejercían alguna autoridad en dicha villa. Últimamente se publicó un edicto prohibiendo bajo pena de cinco sueldos el jugar a los dados.

Sesión del día 25.

Continuaron las solemnidades de toma de posesión de la villa de Caspe por los gobernadores Asberto Çatrilla y Martin Martinez de Marziella.

Sesión del día 27.

Comparecieron los embajadores del duque de Gandía, y entregaron escritas las alegaciones que en los días anteriores habían pronunciado ante los compromisarios.

Sesión del día 28.

Leyóse una carta con que don Fadrique reiteraba su demanda de abogados y procuradores.

Sesión del día 30.

Se dio cuenta de una carta con que el parlamento aragonés instaba a los compromisarios para que decidiesen luego el negocio de la sucesión.

Sesión del día 4 de mayo.

Fueron leídas a los compromisarios dos cartas de los valencianos, en las que se trataba de las pretensiones de don Fadrique; y otra de los conselleres de Barcelona, exhortándoles a dar su fallo lo más pronto que les fuese posible.
Sesión del día 5.

Primeramente se dio audiencia a Fernando de Vega, Juan González de Acevedo, Miguel de Navés, Juan Sarañana, Martin Sanchez de Sevilla, fray Juan de Villaban, Pedro Sanchez de Castiello y Gonzalo Rodriguez de Neyra, embajadores del infante don Fernando, los cuales pronunciaron algunos discursos para demostrar el derecho de dicho pretendiente. Presentóse después Francisco de Perellós,y pidió nuevamente que fuese declarado inhábil para ejercer el cargo de árbitro su suegro Ginés Rabassa. Por último, se dio cuenta de la información recibida para averiguar el estado de enajenación mental de dicho Rabassa, y sobre ella dieron los ocho compromisarios el siguiente fallo:

Núm. 415. Tom. 22. Fol. 2144.

Virginis filio invocato: nos deputati predicti visis geminatis suplicationibus ac requisitionibus nobis factis per nobilem Franciscum de Perellós // primera tilde en latín que veo en estos textos // militem et generum honorabilis Januarii Rabaça militis legum doctoris et una nobiscum deputati: visa etiam informatione per honorabiles Narcissum Astrucii archidiaconum Terrachone Jaufridum de Ortigiis et Dominicum Ram priorem ecclesie Alcanicii in legibus licenciatos ex comissione per nos eisdem facta habita et recepta super requisitis et supplicatis per dictum nobilem Franciscum: visis etiam depositionibus testium receptorum virtute comissionis predicte et alias audita nichilominus relatione dictorum comissariorum et cum dicto honorabili Januario Rabaça non solum semel immo pluries presentialiter comunicato colloquio et potestate nobis in capitulis supra insertis atributa: judicamus dicimus et declaramus dictum honorabilem Januarium Rabaça nobiscum electum et deputatum ad investigationem et publicationem nostri veri regis et domini non esse idoneum seu suficientem immo penitus impeditum et inhabilem ad faciendum et exequendum ea que nobis comissa existunt et ipsum non posse intendere in premissis et propterea alium loco ipsius fore per nos juxta dictorum capitulorum seriem eligendum et deputandum.

Sesión del día 6.

Después de haber dado segunda audiencia a los embajadores del infante don Fernando, que continuaron sus alegaciones; se dio cuenta de un escrito presentado por Gerardo Zelonis de Luca
y Bernardo de Gallach, a nombre de doña Violante y de su hijo el príncipe Luis, en el cual eran recusados algunos de los compromisarios por enemigos personales de dichos pretendientes.

Sesión del día 7.

Fueron oídos otra vez los embajadores del infante de Castilla.
Por la tarde volvieron a reunirse los compromisarios; y después de haber tomado el juramento a Domingo de La Naya y Ramon Fivaller, guardianes o alcaides del castillo de Caspe, y al notario Ramon Batlle; dieron audiencia a los embajadores del duque de Gandía, los cuales presentaron por escrito las razones que favorecían su derecho. Ultimamente Bonanato Pere presentó a los compromisarios varios documentos relativos al derecho de sucesión que habían sido enviados por los diputados de Cataluña (1).

(1) Entre otros documentos, buscaron los diputados y remitieron por último a los compromisarios el que menciona la siguiente carta:
- Al molt honrat senyor en Francesch Despuig deputat local de Tortosa. - Senyor: una vostra letra havem reebuda responsiva a una letra nostra queus haviem tramesa ensemps ab altres dues letres nostres quis dressaven la una al batle general de Catalunya e laltra als consols de Perpenya sobre un translat que demanam de una pracmatica faent per la real successio: de la qual segons som informats es stat trames translat no ha molts dies a certa persona desta ciutat tret daqueixa vila de Perpenya qui apres fo liurat al governador de Cathalunya. E responemvos quens meravellam molt com diets quel dit batle es a Cochliure e que con sia aqui que vos li darets la dita sua letra: car bens semblaba pus propri que vos haguessets tantost cavalcat e fossets ab lo dit batle e praticat ab ell de ço que demanam o almenys li haguessets tramesa la dita letra per certa persona attesa la qualitat dels affers e la gran cuyta a quels demanam. Perqueus pregam senyor que si lo dit batle no es aqui cavelquets e siats decontinent e con pus prest porets ab ell e comuniquets ab ell de ço de que scrivem o li trametats la dita letra per persona certa. E per tant que hajats pus clara certitud qual es la pracmatica que demanam vos diem que aquesta pracmatica fo feta ab consentiment de la terra en lo temps de la unio ço es con se tractave que la filla del rey en Pere fos jurada primogenita e que fos muller del marques qui apres fo duch de Gandía: la qual pracmatica conte que filla de rey no puxa succehir en aquest regne. Direts aço als dits consols e batle e serals remoguda la incertitud de les paraules que diets son contengudes en la dita nostra letra: e treballets ab tota cuyta e fets que los dits consols e batle treballen e entenen en aço segons contenen les letres que ja havem trameses. Scrita en Barchinona a XI dies de abril del any MCCCCXII.
- Los deputats del general de Cathalunya e les VI persones a ells adjunctes. (Reg. de la dip. De 1411. fol. 124).
- Sobre el contenido de la antecedente carta y la disposición de la pragmática de que en ella se trata, es necesario advertir, que la corona de Aragón no constituyó nunca un verdadero mayorazgo, que tuviese señalado de una manera fija e invariable el orden de su transmisión; pues recorriendo la serie de sus soberanos se ve que sucedieron todos por llamamiento de su antecesor o por aclamación de sus súbditos, y no en fuerza de ninguna ley constitutiva que estuviese establecida de antemano. Las sustituciones y gravámenes que algunos condes-reyes impusieron a sus herederos, según se ve en los testamentos que conserva este archivo, casi nunca se estendieron más allá del primero o segundo grado; y por lo mismo todos dispusieron del reino y condado como de libre y propio patrimonio, desmembrándolo a veces; repartiendo entre sus diferentes hijos, como mejor les plugo, considerable porción de sus estados; y aun cediéndolo a personas enteramente estrañas, como lo hizo don Alfonso el Batallador, que instituyó herederos a los templarios, a los hospitalarios y al Santo Sepulcro de Jerusalén. Así pues, la pragmática que aquí se cita hubo de ser por lo más una disposición especial y aislada, que don Pedro el Ceremonioso creyó prudente dar, porque juzgó que contribuiría a sosegar los disturbios que a los pocos años de haber él ascendido al trono se habían suscitado en Aragon y Valencia. En prueba de que no estaba reconocida en las hembras semejante incapacidad para suceder, baste considerar: que en los dos testamentos que dejó otorgados el conde don Ramon Berenguer el Grande, las llamó espresamente a la sucesión del condado, en falta de los hijos varones: que si bien don Ramon Berenguer 4.° parece que pretendió siempre derivar su derecho al reino de Aragón, no del que le transmitiera su esposa, sino de la cesión que le hizieron los templarios y demás a quienes lo había legado el Batallador; doña Petronila no dejó de considerarse también por su parte verdadera reina por derecho propio, y como tal, muerto ya su marido, abdicó el reino a favor del hijo común instituido ya por el padre, y le nombró además heredero en su postrer testamento: que en la
última voluntad de don Ramon o Alfonso el Casto se hallan también esplícitamente llamadas las hijas para el caso de no existir ningún hijo; y finalmente, que entre los muchos consejeros y letrados a quienes consultó don Pedro antes de declarar sucesora a su hija doña Constanza, declaración que revocó después con la pragmática de que aquí se trata, solo dos o tres opinaron por la incapacidad de dicha hija para suceder en el reino. Se ve, pues, que el órden de suceder en los estados de Cataluña y Aragón no tuvo casi nunca otra norma que la última voluntad del antecesor, y que si bien fueron siempre preferidos los hijos a las hijas, también estas escluyeron a los varones de otro grado más remoto. A no haber sido estas la ley o costumbre y la opinión del pais, no hubieran por este tiempo mostrado las cortes tanto empeño en que don Martin declarase quién quería que le sucediese, ni se hubiera siquiera puesto en tela de juicio el derecho del infante don Fernando, ya que no podía derivarlo sino de doña Leonor, hija del señor don Pedro 4.° de Aragón.

Sesión del día 9.

Comparecieron Juan Icart, reclamando la sucesión para el conde de las montañas de Prades; y Gerardo Zelonis de Luca, pidiendo contestación al escrito que había presentado el día 6.
Diéronsela los compromisarios, desestimando sus recusaciones.

Sesión del día 10.

Dióse audiencia a Juan de Alzamora, Bernardo del Bosch y Bernardo de Gallach, enviados por doña Violante, viuda del rey don Juan primero de Aragón, para apoyar el derecho de doña Violante y don Luis de Nápoles. Leyéronse, pues, algunas cartas de estos personajes, que fueron presentadas por dichos mensajeros, y cuyo contenido se reducía a pedir que fuese declarado el derecho de sucesión a favor del mencionado príncipe Luis.

Sesión del día 11.

Después de haber oído nuevamente a Juan de Alzamora, Bernardo del Bosch y Bernardo de Gallach, se leyó una carta de los jurados de Zaragoza, en la que pedían que se decidiese prontamente el negocio de la sucesión.

Sesión del día 13.

Leyóse una carta de don Fadrique, en la que repetía sus demandas de abogados y procuradores. Contestósele que ya se había proveído lo necesario para que los tuviese.

Sesión del día 14.

Fue admitido por notario Juan Dezplá, enviado por los valencianos, y prestó el debido juramento.

Sesión del día 16.

Presentáronse y fueron oídos los enviados del conde de Urgel.
Reunidos nuevamente los compromisarios por la tarde del mismo día, procedieron a la elección de Pedro Bertran para que sustituyese a Ginés Rabassa en el cargo de compromisario por Valencia, Fueron por último leídas dos cartas, una con que el parlamento de Aragón instaba la pronta resolución de los compromisarios, y otra con que don Fadrique reiteraba sus demandas.

Sesión del día 17.

Continuaron sus alegaciones los embajadores del conde de Urgel.

Sesión del día 18.

Compareció y prestó el debido juramento Pedro Bertran, compromisario nuevamente elegido; y luego se dio otra vez audiencia a los embajadores del conde de Urgel, para que continuasen demostrando el derecho de su principal.

Sesión del día 19.

Continuaron las alegaciones de los embajadores del conde de Urgel.
Por la tarde se procedió a nombrar por otro de los castellanos de Caspe a Guillermo Çaera, tomándosele en seguida el debido juramento.
Sesión del día 20.

Se presentaron nuevamente los enviados de don Jaime de Urgel, y continuaron sus alegatos.

Sesión del día 21.

Se dio audiencia a Geraldo de Ardevol y Pedro Ferrer, enviados por la condesa de Urgel para demostrar el derecho de don Jaime. Presentóse después Bernardo Zaidia, enviado por la ciudad de Murviedro para asistir a la futura proclamación; y últimamente se leyó una carta con que el parlamento de Valencia instaba a los compromisarios para que verificasen luego la elección.

Sesión del día 22.

Los compromisarios nombraron secretarios suyos a los escribanos Bartolomé Vicens y Francisco Fonolleda, tomándoles en seguida el correspondiente juramento.

Sesión del día 23.

Fueron oídos nuevamente los embajadores enviados por el conde y la condesa de Urgel para demostrar el derecho de aquel magnate.

Sesión del día 24.

Continuáronse las alegaciones de los enviados del conde de Urgel.

Sesión del día 26.

Por la mañana se dio otra vez audiencia a los embajadores de don Fernando; y por la tarde a los que había enviado la condesa de Urgel.

Sesión del día 28.

Acordaron los compromisarios prorogar hasta el día 29 del venidero junio el plazo que se les había señalado en la concordia de Alcañiz; notificando desde luego dicha prorogacion a los parlamentos de los tres reinos. Pasóse después a la lectura de dos cartas, a saber, de una con que los aragoneses instaban la pronta elección; y de otra dirigida (dirgiida en el pdf) a Bonifacio Ferrer por el obispo de Segorbe, recomendándole las demandas de don Fadrique. Los embajadores de Castilla y los del duque de Gandía presentaron también por escrito varios alegatos a favor de sus respectivos principales. Por último, en este día los compromisarios nombraron a Pedro Sabata gobernador de Caspe en representación de Valencia, para que ejerciese su empleo junto con Martin Martinez de Marcillo y Alberto Çatrilla, que lo eran respectivamente por Aragón y Cataluña.

Sesión del día 29.

Notificóse a Pedro Sabata su nombramiento, y se le tomó el correspondiente juramento.

Sesión del día 30.

Se presentó Jaime Juglar, enviado por el curador de don Fadrique para pedir que se difiriese el fallo del negocio de la sucesión hasta tanto que este hubiese podido alegar su derecho.


Sesión del día 1.° de junio.

Fueron leídas dos cartas del parlamento de Cataluña, relativa la una al nombramiento de abogados para don Fadrique, y pidiendo en la otra instrucciones sobre el modo de enviar las seis personas que debían asistir a la proclamación.

Sesión del día 2.

Acordóse escribir al parlamento de Cataluña, prescribiéndole que los seis diputados que enviase para oír la proclamación pudiesen ir con aquel acompañamiento que conviniese a su estado y categoría; pero que tres o cuatro leguas antes de llegar a Caspe debiesen dejar su comitiva, y entrar en la villa con solas cuarenta cabalgaduras y cincuenta personas por cada embajada.

Sesión del día 3.

Después de haber sido oído Matías Vidal, otro de los embajadores del conde de Urgel que peroró a favor de dicho conde; fueron leídas varias cartas, a saber: dos del parlamento aragonés y otra de los jurados de Zaragoza, instando ambos para que se procediese con brevedad a la elección; y otra finalmente de los compromisarios a los jurados de Mallorca, pidiéndoles que enviasen procuradores para oír la proclamación.

Sesión del día 6.

Espidiéronse instrucciones a los aragoneses y valencianos sobre el modo de enviar sus diputados para asistir a la proclamación.

Sesión del día 8.

Los embajadores del conde de Urgel y los de doña Violante, viuda de don Juan primero, presentaron por escrito las razones que antes habían alegado de viva voz a favor de sus respectivos
representados.

Sesión del día 9.

Se espidió la órden a los parlamentos de los tres reinos para que enviasen a Caspe los diputados que debiesen asistir a la proclamación; y luego se dio audiencia a los abogados de don Fadrique, los cuales espusieron de palabra las razones que favorecían el derecho de su defendido.

Sesión del día 10.

Los abogados de don Fadrique presentaron por escrito las razones que en el día anterior habían alegado de viva voz.

Sesión del día 11.

Presentaron también sus alegatos por escrito los enviados de la condesa de Urgel.

Sesión del día 14.

Fueron oídos en este día otros de los abogados de don Fadrique.


Sesión del día 15.

Continuaron nuevamente sus alegaciones los embajadores del infante don Fernando.

Sesión del día 21.

Se recibieron los alegatos por escrito que presentaron los embajadores de Violante de Aragon y del duque de Gandía.

Sesión del día 22.

Los enviados de don Fadrique y los del conde de Urgel presentaron nuevos alegatos.

Sesión del día 23.

Peroraron nuevamente a favor de su defendido los abogados de don Fadrique.

Sesión del día 24.

Después de haber entregado sus últimos alegatos los defensores de don Fadrique, procedieron los compromisarios a dar su fallo en el negocio de la sucesión, y lo hicieron en estos términos:

Núm. 416 (1). Tom. 21. Fol. 1920.
(1) No se estrañe el hallar en esta colección algún documento que haya visto ya la luz pública en otras obras; pues lo continuamos aqui solamente por no interrumpir el enlace que puede tener con los demás inéditos que publicamos.

In nomine Domini nostri Jhesu-Christi pateat universis: quod die sabbati intitulata vicesima quinta mensis junii anno a nativitate Domini millessimo quadringentessimo duodecimo hora tertiarum vel quasi existentibus reverendissimis et honorabilibus dominis novem personis infrascriptis ad investigandum instruendum informandum noscendum recognoscendum et publicandum subscripta deputatis et electis in quadam aula castri ville de Casp prope flumen Iberi in Aragonia constitute personaliter congregatis in presentia nostrum notariorum subscriptorum qui de auctoritate facultate et potestate dictorum dominorum deputatorum et aliis per kalendaria tactis et expressatis prout nominati sumus inferius faciemus autenticam et veridicam fidem et in presentia etiam honorabilium dominorum testium infrascriptorum: prefati domini mandarunt reverendo magistro Vincentio Ferrarii subscripto quod ipsorum nomine legeret et publicaret quamdam scripturam quam illico dictorum dominorum ex parte reverendus in Christo pater et dominus Dominicus Ram episcopus oscensis infrascriptus dedit et tradidit eidem magistro Vincentio Ferrarii: et requisiverunt nos infrascriptos notarios quod de predictis omnibus et singulis faceremus unum et plura publicum et
publica instrumenta. Qui quidem reverendus dominus magister Vincentius Ferrarii accepit dictam scripturam et eam coram omnibus legit et publicavit cujus tenor sequitur in hunc modum: Nos Petrus de Çagarriga archiepiscopus Terrachone Dominicus Ram episcopus oscensis Bonifacius Ferrarii dompnus Cartusie Guillermus de Vallesicca legum doctor frater Vincentius Ferrarii de ordine predicatorum magister in sancta teologia Berengarius de Bardaxino dominus loci de Çaydi Francischus Daranda donatus monasterii Portaceli ordinis Cartusie oriundos civitatis Turolii Bernardus de Gualbis ulriusque juris et Petrus Bertrandi decretorum doctores novem videlicet deputati vel electi per generalia parlamenta prout de nostra electione et subrogatione mei Petri Bertrandi constat per publica instrumenta facta in Alcanicio die quarta decima martii anno a nativitate Domini millessimo quadringentessimo duodecimo et Dertuse tertia decima dictorum
mensis et in castro de Casp sexta decima die madii ejusdem anni cum plena ac plenissima generali ac generalissima auctoritate facultate et potestate investigandi instruendi informandi noscendi recognoscendi et publicandi cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli corone Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et nostras conscientias habere debeant et teneantur ita quod illud quod nos novem in concordia vel sex ex nobis in quibus sex seu inter quos fuerit unus de qualibet terna publicaremus vel alias pro executione capitiilorum inter dicta parlamenta concordatorum faceremus aut executaremus quovismodo haberetur pro facto justo constanti valido atque firmo: prout de predictis potestate et capitulis constat per publica instrumenta recepta in Alcanicio per Barttholomeum Vincentii Paulum Nicholay et Raymundum Bajuli notarios die quinta decima februarii anno predicto: considerantes quod inter cetera solemniter et publice quilibet nostrum vovit et juravit quod simul cum aliis secundum potestatem concessam citius quo rationabiliter fieri posset in negotio procederet et verum regem et dominum publicaret prout in dictis voto et juramento de quibus constat per publica instrumenta recepta in villa de Casp per dictos Paulum Nicholay Raymundum Bajuli et Jacobum de Monteforti notarios diebus decima septima et vicesima secunda aprilis et decima octava madii anno predicti latius continetur: visis tenore et forma dictarum electionis de nobis facte et potestatis nobis tradite et juramenti et voti premissorum et prehabitis investigatione instructione informatione noscione et recognitione que per nos fienda erant et dictis ac datis et nominatis per justitiam secundum Deum et nostras conscientias necessariis oppinionibus dictis atque votis et illis ac aliis premissis recognitis et consideratis solum Deum habentes pre oculis secundum tenorem potestatis et juramenti ac voti predictorum dicimus et publicamus quod parlamenta predicta et subditi ac vassalli corone Aragonum fidelitatis debitum prestare debent et tenentur illustrissimo ac excellentissimo et potentissimo principi et domino domino Ferdinando infanti Castelle et ipsum dominum Ferdinandum in eorum regem et dominum habere tenentur et debent. De quibus omnibus ad perpetuam rei memoriam petimus et requirimus fieri unum et plura publicum seu publica instrumenta per vos notarios infrascriptos: de quibus omnibus et singulis supradictis dicti reverendissimi et honorabiles domini novem deputati verbo etiam requisiverunt per nos notarios suprascriptos fieri unum et plura publicum seu publica instrumenta. Que fuerunt acta die anno et loco predictis presentibus honorabilibus viris dominis Francisco de Pau milite Dominico Ram licenciato in legibus milite Dominico de la Naja Guillermo Çaera et Raimundo Fivallerii castellanis et custodibus dicti castri de Casp ad hec pro testibus vocatis specialiter et assumptis. - Sig+num mei Bartholomei Vincencii notarii publici civitatis Cesarauguste et auctoritate domini regis Aragonum per totam terram et dominationem suam qui predictis una cum connotariis infrascriptis interfui et clausi etc. - Sig+num Jacobi de Plano auctoritate regia notarii publici serenissimi domini regis Aragonum qui premissis omnibus et singulis una cum aliis connotariis suis hic contentis interfuit. - Sig+num mei Raymundi Bajuli auctoritate illustrissimi domini regis Aragonum notarii publici per totam terram et dominationem suam qui premissis una cum connotariis meis hic contentis presens fui eaque scribi feci et clausi. - Sig+num mei Jacobi de Monteforti auctoritate regia notarii publici per totam terram et dominationem illustrissimi domini regis Aragonum qui omnibus et singulis supradictis una cum aliis meis connotariis hic contentis interfui eaque clausi. - Sig+num mei Pauli Nicholay illustrissimi domini regis Aragonum olim
scriptoris auctoritateque ejusdem notarii publici qui predictis omnibus et singulis interfui eaque clausi. - Sig+num mei Francisci Fonolleda illustrissimi domini regis Aragonum olim scriptoris regiaque auctoritate notarii publici per totam terram et dominationem suam qui publicationi predicte requisitus una cum prenominatis connotariis meis interfui eaque recepta per olim scriptum clausi.

Sesión del día 26.

Comparecieron los obispos de Vich y de Barcelona, el conde de Cardona, Raimundo de Bages, Juan Dezplá y Pedro Grimau, enviados por el parlamento de Cataluña para asistir a la proclamación.

Sesión del día 27.

Se presentaron fray Romeo de Corbera, fray Pedro Pujol, Manuel Diez, Pedro Siscar, Juan Suau y Pedro Gil, enviados también por el parlamento valenciano para oír la proclamación; y con el mismo objeto se presentaron de parte de los aragoneses fray Iñigo de Alfaro, don Pedro Jimenez de Urrea, don Juan de Luna, Juan de Bardaxi, Juan de Ovelfa y Juan Sanchez Sadornil. Se acordó después que el día siguiente se verificase la proclamación, y con este objeto se dio al maestro fray Vicente Ferrer el encargo de pronunciar el sermón y de leer publicamente la sentencia.

Sesión del día 28.

Procedióse en este día a la publicación de la sentencia y solemne proclamación de don Fernando, del modo que esplica el acta con las siguientes palabras:

Núm. 417. Tom. 22. fol. 2186.

Novissime autem die martis hora tertiarum vel quasi intitulata XXVIIIa dicti mensis junii anno predicto a nativitate Domini MCCCCXII dicti domini deputati in aula predicti castri de Casp personaliter constituti convocatis nobis dictis eorum notariis et secretariis per vocem dicti domini terrachonensis archiepiscopi dixerunt se velle eadem hora accedere ad publicandam publice et solemniter publicationem per eos factam cum instrumentis publicis in posse nostri dictorum notariorum confectis die sabbati proxime lapso de nostro vero rege et domino ad ecclesiam dicte ville et in ea missam et sermonem solemnes audire et post eorum consumationem publicationem facere supradictam: requirentes nos dictos notarios et secretarios quatenus celebrationem dictorum misse et sermonis et publicationem predictam et alia que in ipsis et circa ea fierent et exequerentur continuaremus in presenti processu et de eis conficeremus unum et plura publicum seu publica
instrumenta. - Et quasi incontinenti dicti domini deputati accesserunt simul ad ecclesiam supradictam ad cujus fores in illis videlicet que respiciunt versus plateam fuit quoddam altare mirabiliter apparatum et a dextris et sinistris ipsius erant scanna seu cadafalia pro sessionibus dominorum ambaxiatorum designatorum inferius fabricata: et dicti domini deputati excepto dicto domino oscensi episcopo circa infrascripta occupato sederunt supra quoddam scannum appositum quasi inmediate coram dicto altari intus cancellum ibi factum sub forma et ordine qui sequntur. Dictus enim reverendus dominus archiepiscopus sedit in medio dicti scanni et ad partem dexteram post eum sederunt primo dominus Bonifacius Ferrarii secundo Guillelmus de Vallesica tertio Franciscus Daranda: ad partem vero sinistram primo Berengarius de Bardaxino secundo magister Vincentius Ferrarii tertio Bernardus de Gualbis et quarto Petrus Bertrandi predicti. Ad partem vero dexteram dicti altaris in scanno seu cadafallo ibi ut prefertur facto sederunt religiosi reverendus nobiles et honorabiles deputati regnorum Aragonum et Valentie subscripto ordine collocati. Primo enim religiosus frater Ennecus Dalfaro comendator de Ricla ordinis sancti Johannis hospitalis Jherosolimitani pro dicto regno Aragonum et post eum reverendus frater Romeus de Corbaria magister militie beate Marie de Muntesia et sancti Georgii pro dicto regno Valentie deinde nobilis dominus Petrus Ximenez Durrea pro eodem regno Aragonum et post eum religiosus Petrus Pujol prior Vallis Jesuchristi pro dicto regno Valentie successive autem nobilis dominus Johannes de Luna miles pro dicto regno Aragonum et inmediate post eum nobilis Manuel Diez pro eodem regno Valentie deinde autem honorabilis Johannes de Bardaxino miles pro prefato Aragonum regno et post eum honorabilis Petrus de Siscar miles pro dicto regno Valentie et statim post eum honorabilis Johannes Dovelfa pro eodem regno Aragonum et post eum honorabilis Johannes Suau pro dicto regno Valentie et inmediate honorabilis Johannes Sanchez de Sadornil pro dicto regno Aragonum et post eum honorabilis Petrus Gil jurisperitus pro eodem regno Valentie ambaxiatores seu nuntii. Ad partem vero sinistram dicti altaris in alio scanno seu cadafallo sederunt sub ordine infrascripto reverendi in Christo patres multum nobiles et potentes viri et honorabiles domini ambaxiatores seu nuntii Cathalonie principatus: primo enim Galcerandus urgellensis secundo Franciscus barchinonensis episcopi tertio dominus Johannes comes Cardone quarto Raimundus de Lupiano alias de Bages miles quinto Johannes de Plano legum doctor sexto Petrus Grimau ville Perpiniani: intus vero cancellum predictum erant videlicet in dextera parte ipsius honorabilis Dominicus de la Naya Cesarauguste et Guillelmus Çaera in legibus licenciatus Valentie et in parte sinistra Raymundus Fivallerii Barchinone cives castellani et custodes dicti castri de Casp: extra dictum vero cancellum ad partem dexteram dicti altaris quasi ad pedes dictorum dominorum ambaxiatorunn dictorum regnorum Aragonum et Valentie sederunt honorabiles Martinus Martinez de Marziella pro dicto regno Aragonum et Petrus Çabata pro dicto regno Valentie et ad partem sinistram juxta pedes dictorum dominorum ambaxiatorum principatus predicti Asbertus Çatria capitanei pro dictis dominis deputatis dicte ville de Casp. Dictus vero reverendus dominus oscensis episcopus indutus vestimentis sacerdotalibus in aparatu pontifficali cui honorabilis Narcisus Astruci archidiaconus Terracone et Cipressus Balaguerii ejus secretarius pro subdiacono ministrarunt missam sancti Spiritus solempniter celebravit. Finita autem dicta missa dictus reverendus magister Vincentius Ferrarii suum incohavit sermonem in quo pro themate sumpsit: Gaudeamus et exultemus et demus gloriam Deo quia venerunt nuptie Agni: Apochalipsis XVIIII° capitulo: quod trinas dividens in partes juxta solempnitatis materiam fuit notabiliter prosequtus. Quo finito sermone dictus reverendus magister Vincentius ad mandatum per dictos dominos deputatos sibi ut premittitur factum publicationem de dicto nostro vero rege et domino dicta die sabati proximo lapsa factam ibi publice alta et intelligibili voce coram dictis dominis ambaxiatoribus et populo ibidem congregato legendo de verbo ad verbum unum ex instrumentis super dicta publicatione dicta die sabbati proxime lapsa confectis solemniter publicavit. Et cum in publicatione predicta fuit in passu illo seu puncto in quo nomen excellentissimi ac magniffici principis et domini domini Ferdinandi nostri veri regis et domini exprimitur seu continetur idem magister Vincentius et omnes desuper nominati et alii etiam ibidem presentes magnis et altis vocibus jocunditatem et gaudium denotantes exclamarunt dicentes repetitis vicibus per magnam pausam durantibus: Viva viva nostre rey et senyor don Ferrando. Et post longam repetitionem dictorum verborum et similium in effectu dictus reverendus magister Vincentius publicationem predictam perfecit. Qua quidem publicatione sic ut prefertur completa et facta statim dictus reverendus magister Vincentius et universi alii de publicatione dicti nostri veri regis et domini Altissimo regum Regi laudes debitas persolventes Te Deum laudamus et alia cantica et orationes flexis genibus decantarunt. Et dicti honorabiles Dominicus de la Naya
Guillermus Çahera et Raymundus Fivallerii castellani et custodes dicti castri quoddam magnum vexillum sive bandera armorum regis Aragonum in quadam magna asta seu lancea coram dicto altari protinus erexerunt: et nichilominus pulsatio campanarum clangor tubarum et sonitus diversorum instrumentorum musicorum ibidem extitit incohatus ad quorum sonitum dicti capitanei una cum pluribus aliis gentibus ibidem existentibus eorum gaudium et letitiam aprobantes ac dicta verba viva viva nostro rey et senyor don Ferrando continue geminantes inceperunt ibidem coram dicta ecclesia in platea et postea per dictam villam tripudiare: quod quidem tripudium per totam illam diem quasi continue perduravit. De quibus omnibus et singulis supradictis tam predicti deputati quam ambaxiatores seu nuntii supradicti petierunt et requisiverunt eis fieri atque tradi per nos notarios et secretarios supradictos conjunctim et vel divisim unum et plura publicum et publica instrumenta ad habendum de eis memoriam in futurum. Que fuerunt acta loco die et anno predictis presentibus honorabilibus religiosis et providis viris dominis Dominico de la Naya Guillelmo Çaera et Raymundo Fivellerii castellanis et custodibus castri Martino Martinez de Marziella Petro Çabata Azberto Çatria capitaneis dicte ville de Casp Anthonio de Bardaxino domicello Aragonum fratre Anthonio Tolosano clavario ordinis militie beate Marie de Muntesia et sancti Georgii valentine diocesis Jacobo de Orries domicello Aragonum fratre Emanuele de Vilarasa dicti ordinis beate Marie de Muntesia Garsia Munionis de Pamplona domicello Aragonum Petro Desplugues milite Valentie Eximino de Sayos domicello civitatis Calathejubii Petro Sagarra ville Morelle Beltrando Coscon domicello Cesarauguste Francisco Desplugues domicello Valentie fratre Roderico de Bardaxino comendatore Osce ordinis sancti Johannis Hospitalis Iherosolimitani Giraldo de Gualba milite Valentino fratre Fortunyo de Heredia comendatore domus antique oscensis dicti ordinis sancti Johannis Andrea Castella domicello Valentie Eneco Desparça domicello ville Muriveteris Manuele Suau cive Valentie Ludovico Coscon domicello Cesarauguste Raymundo Constantini milite Valentie nobili Raymundo Dorcau Francisco de Pau Raymundo de Calderiis Guillelmo de Blaniis Guillelmo Raymundi de Muntagut Lucha Davinyo Johanne Petri Fahena Petro Arnaldi de Salli domicellis Johanne de Vallo Jacobo Columbi Hugueto Fiveller Leonardo de Vallesicha Francisco de Gualbis Poncio de Busquets Francisco Çaplana Bonanato Petro et Gaufrido de Ortiguis in decretis licenciato civibus Barchinone testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis et pluribus etiam aliis in multitudine copiosa.

Volvieron después a reunirse por última vez los compromisarios en la tarde del mismo día, y en aquella sesión renunciaron la jurisdicción que durante el compromiso habían ejercido sobre el castillo y villa de Caspe; recibieron a los enviados de Aragón, Cataluña y Valencia, que fueron a darles las gracias por haber terminado tan felizmente su encargo; y acordaron finalmente notificar la elección a los parlamentos, universidades y otros interesados, espidiendo entre otras las cartas que siguen:

Núm. 418. Tom. 22. Fol. 2188.


Sanctissime ac beatissime pater: premisso semper vestrorum pedum osculo beatorum. Celestis altitudo potentie in excelsis habens imperium super cuncta sic distribuit ineffabili providentia munera gratiarum sicque res universas disponit quod in horum consideratione sensus hominis hebetatur cum sint ininvestigabiles vie Domini et sapientie sue magnitudinem humani non capiant intellectus. Ecce itaque beatissime pater quod Deus judex justus nostros gemitus et dolores vestre beatitudinis intercessionibus ut pie credimus respiciens occulo pietatis: volens nobis de dictarum gratiarum muneribus impertiri non modicam portionem: nos taliter fecit esse dispositos et paratos quod die presenti juxta facultatem auctoritatem et potestatem nobis plenarie atributas per justitiam duximus publicandum quod parlamenta et subditi ac vassalli regie corone Aragonum debitum fidelitatis eorum prestare tenentur et debent illustrissimo ac excellentissimo et potentissimo principi et domino domino Ferdinando infanti Castelle illumque pro eorum rege et domino debent et tenentur habere: super quibus in exultationibus et letitie jubilo consurgentes tanto plenius agimus Deo laudes quanto specialius ab ipso donum hujusmodi veritatis et justitie cognoscimus processisse. Verum ut sanctitas vestre paternitatis inmensa de cognitione tanti filii valeat in domino exultari premissa per venerabilem Dominicum Ram licenciatum in legibus priorem ecclesie Alcanicii quem ad sanctitatitem vestram hac de causa tantummodo destinamus quique sanctitati eidem unum ex instrumentis de dicta publicatione confectis est in forma propria traditurus vestre beatitudini cum omni humilitate decrevimus intimare: quam conservare et prosperare dignetur Altissimus ad regimen universalis ecclesie sancte feliciter in longevum. Scripta in castro de Casp sub sigillo
reverendissimi domini archiepiscopi Terracone de ordinatione omnium subsriptorum vigessima octava die junii anno millessimo quadringentessimo duodecimo. - Vestre sanctitatis humiles servitores et oratores devoti novem deputati ad investigandum et publicandum regem et dominum per justitiam in regnis et terris regie corone Aragonum subjectis.

Núm. 419. Tom. 22. Fol. 2189.

Excellentissimo et serenissimo principi et domino domino Ferdinando Dei gratia regi Aragonum Valentie Majoricarum Sardinie et Corsice comiti Barchinone Rossilionis et Ceritanie. - Excellentissime et serenissime rex princeps et domine. Magna et inextimabili lelitia et exultatione repleti vestre celsitudini regie cum omnimoda reverentia intimamus quod nos die presentí Spiritus sancti gratia illustrante juxta facultatem auctoritatem et potestatem nobis plenarie atributas per justitiam publicavimus quod parlamenta et subditi ac vassalli regie corone Aragonum celsitudini vestre debitum fidelitatis ipsorum prestare serenitatemque vestram pro eorum vero rege et domino debent ac tenentur habere. Quocirca nos qui exaltationem excellentie vestre ornatibus virtutum regalium insignite tota mente diligimus de publicatione jamdicta jocunditatis plenitudinem assumentes tanquam de illo quem sui nominis fama precelsa strenuissimum diffundit per orbem et predicat gestis laudabilibus gloriosum premissa per venerabilem Petrum Blan domicellum nepotem archiepiscopi Terracone hujusmodi littere portitorem quem ad excellentiam vestre regie majestatis hac de causa tantummodo destinamus eidem regie majestati inmediate decrevimus intimare: quam Pater altissimus donorum gratie celestis adimpleat suique amoris ubertate fecundet feliciter et longeve. Scripta in castro de Casp sub sigillo reverendissimi domini archiepiscopi Terracone de ordinatione omnium subscriptorum XXVIII die junnii anno MCCCCXII.
- Serenissime rex princeps et domine vestre celsitudinis servitores perhumiles et vassalli qui ejus gratie et mercedi nos humiliter comendamus novem deputati ad investigandum et publicandum regem et dominum per justitiam in regnis et terris regie corone Aragonum subjectis.
- Similis domine regine mutatis mutandis. - Similis inclito et magnifico domino infanti Alfonso primogenito Aragonum. - Similis inclito domino infanti Johanni illustrissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Similis inclito domino infanti et magistro sancti Jacobi serenissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Similis inclito domino infanti et magistro Alcantere ordinis Calatrave serenissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Similis inclito domino infanti Petro illustrissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Item archiepiscopo Toletano mutatis mutandis.

Núm. 420. Tom. 22. Fol. 2190.

Excellentissime et serenissime rex princeps et domine: gaudemus et exultamus in Domino sibique actiones exsolvimus gratiarum qui spiritum innovans in nostris visceribus veritatis dedit nobis recta et justa sapere et talia per justitiam insuper operari per que regnis et terris regie corone Aragonum subjectis firmiter et juste pacis et felicitatis augmenta provenire credimus ut optamus. Hinc est
excellentissime rex et domine quod cum ad investigandum et publicandum cui regnorum et terrarum regie corone Aragonum successio per justitiam pertineret in qua jus habere competitores plurimi asserebant nos per parlamenta fuerimus deputati in qua investigatione ex debito fidelitatis nostre et alias hactenus insudavimus toto posse hodie data presentis Spiritus sancti gratia illustrante juxta facultatem auctoritatem et potestatem nobis plenarie attributas per justitiam duximus publicandum quod parlamenta et subditi ac vassalli dicte regie corone Aragonum debitum fidelitatis ipsorum illustrissimimo ac excellentissimo et potentissimo principi et domino domino Ferdinando patruo vestre serenitatis prestare illumque pro eorum vero rege et domino debent et tenentur habere: super quibus in exultationis et letitie jubilo consurgentes tanto plenius agimus Deo laudes quanto specialius ab ipso donum hujusmodi veritatis et justitie cognoscimus processisse. Verum ut serenitas vestre regie majestatis quem de recomendatione dicte justitie parlamenta et nos per suos ambaxiatores et literas hactenus oneravit de premissis certa valeat consolari eadem per Arnaldum de Bardaxino domicellum hujusmodi littere portitorem cum omni letitia et exultatione statim vestre celsitudine decrevimus intimare: quam feliciter Altissimus conservet et prosperet pleris annis. Scripta in castro de Casp sub sigillo reverendissimi domini archiepiscopi Terracone de ordinatione omnium subscriptorum XXVIII die junii anno MCCCCXII. - Similis serenissime et illustrissime principisse et domine domine Caterine regine Castelle et Legionis mutatis mutandis. - Ad omne servicium et mandatum excellentie vestre prompti novem deputati ad investigandum et publicandum regem et dominum per justitiam in regnis et terris regie corone Aragonum subjectis.

FIN DEL TOMO TERCERO Y DEL COMPROMISO DE CASPE.