Mostrando las entradas para la consulta Terracone ordenadas por fecha. Ordenar por relevancia Mostrar todas las entradas
Mostrando las entradas para la consulta Terracone ordenadas por fecha. Ordenar por relevancia Mostrar todas las entradas

jueves, 4 de febrero de 2021

19 DE JUNIO.

19 DE JUNIO.

Habiendo pedido la Reina a los embajadores una cédula, en la que se hacía mención, entre otras cosas, del juramento que suelen prestar los catalanes al Rey, a su entrada; acordóse que se proporcionase a dicha Señora la referida cédula, por copia, y levantando testimonio de ello; para lo que se nombró una comisión, compuesta de un individuo de cada estamento, quienes, al propio tiempo, debían entregarle ciertas instrucciones y una súplica, cuyos documentos se hallan todos a continuación.

Instruccions.

Instruccions per part del reverend e honorables deputats del General de Cathalunya fetes al reverend e magnifichs lo abbat de Poblet mossen Johan Çabastida cavaller e mossen Johan Lull ciuteda de Barchinona embaixadors lurs tremesos a la lllustrissima Senyora Reyna de tot ço que per ells se ha a dir fer e exeguir en la present lur embaixada.
Primo pervenguts los dits embaixadors en Vilafrancha de Penedes on la dita Senyora Reyna es o si sa Senyoria era partida seguitsla fins al loch on se trobara dins lo Principat e feta a sa Excellencia deguda reverencia en nom dels dits deputats e consell e donada la letra de crehença que sen porten apres lectura de aquella suplicaran la dita lllustrissima Senyora Reyna li placia fermar en nom del Senyor Rey la capitulacio a sa Altesa presentada per part dels dits deputats e consell la qual ells seran contents passe juxta forma de les respostes per la dita Senyora Reyna derrerament donades ab les habilitacions seguents.
Primo en la resposta del primer capitol e en la fi de aquell sia afegida clausula qui digua axi. Salvo lo que devall en lo terç capitol se dira del noble mossen Galceran de Requesens.
En lo terç capitol en degut loch sia afegida clausula dient axi. E per quant a instancia dels dits deputats e consell e de la ciutat de Barchinona es stat fet cert proces contra lo noble mossen Galceran de Requesens portant veus de governador en lo dit Principat per lo qual es stat e vuy en die sta pres dins la preso comuna de la dita ciutat e lo dit Senyor Rey per alguns respectes hage ordenat e ordone ab la present lo dit mossen Requesens deure esser e star tot lo temps de la sua vida natural fora lo dit Principat e encara fora la cort del dit Senyor Rey sots pena de privacio de la vida e annotacio e confiscacio de tots sos bens aplicadors en cars de contrafaccio al General de Cathalunya salva empero al dit mossen Requesens la *obcio devall scrita per ço plau al dit Senyor Rey vol e ordona que si lo dit mossen Requesens no contentantse de aço se volra defendre per justicia en tal cars stigua en la preso on vuy sta e puixa esser procehit contra ell e sos bens per virtut del dit proces et alias per justicia. Les coses en los presents capitols contengudes en res no contrestants. Totes empero altres instancies o anentaments que fer se porien contra qualsevol altres oficials e persones qui en les coses en lo dit capitol contengudes delenquit hagen os presumira haver delinquit cessants per benefici e repos del dit Principat. E mes vol lo dit Senyor que per los dits diputats e consell e ciutat de Barchinona sia donada seguretat en quant a ells se sguarde a les persones e bens de tots los oficials e consellers del dit Senyor Rey qui fins lo die de vuy han lo dit Senyor en qualsevol manera sobre los dits afers consellat axi e per tal forma que los dits oficials e consellers puxen star e habitar segurament alt tota quietacio dins la ciutat de Barchinona e lo dit Principat e fora de aquell on mes volran. E que semblant paraula e seguretat los sia donada per lo Illustrissimo Primogenit axi que per ell o algun oficial o persona no puixen esser inquietats ni molestats en bens ni en persones en alguna manera per les causes e rahons en lo dessus dit capitol contengudes e fins lo die de vuy seguides encare que lo dit lllustrissimo Primogenit succehesca en los regnes e terres del dit Senyor Rey e que lo dit Illustrissim Primogenit sie tengut aço prometre e jurar tenir e servar ab tota eficacia. E si lo contrari se fahia sia licit als dits consellers e oficials resistir de fet ab absolucio de la fidelitat en lo dit cars e puixen e degen los dits diputats e consell e ciutat de Barchinona opposarse a la defensio dels dits oficials e consellers juxta les constitucions leys e libertats del dit Principat.
La resposta del XIIe ha a passar segons per los diputats e consell era ordonada levant lo fet de les corts de Cathalunya ço es que nos puixen tenir per lo lochtinent. Tot lalre ha star com es posat per los diputats e consell sens mudarhi res salva la clausula derrerament posada per la Senyora Reyna que dispon de la facultat dels processos fahedors en cars que lo Senyor Rey entras a peticio dels deputats e consell.
La resposta del XVIIIe sera la seguent. Diu lo Senyor Rey que la Majestat sua no te en lo regne de Sicilia on pogues fer la dita assignacio de XII M florins deduit ço que es mester al sosteniment de la Majestat sua pero per contemplacio e amor del dit lllustrissimo Primogenit fill seu e per condescendre a la supplicacio del dit Principat es content consignarli sis mila (milia, mil, 6.000) florins e per aquells tantes tretes en lo dit regne de Sicilia que abasten a la dita quantitat de sis milia florins cascun any.
La resposta del XXIII capitol ha esser de tal tenor. Plau al Senyor Rey sobre les coses contengudes en lo present capitol star al que sera deliberat e aparra a les persones que a aço seran deputades per quascu dels dits regnes e Principat.
Lo capitol derrer concloent les respostes fetes per la dita Senyora Reyna ha esser de la serie seguent. Lo Senyor Rey fa e atorga les coses demunt contengudes segons que son de part dessus annotades en cascun capitol e respostes ab tal condicio reservacio e protestacio e no sens aquelles ço es que si cars era que lo contengut en lo XV capitol e resposta de aquell que parlen de la oferta e pagament de les CC mil lliures per los cathalans no era complit ab tot efecte ço es que les dites CC mil lliures no eren scrites dins los dits VIII meses en la dita taula de Barchinona juxta la resposta del dit capitol en tal cars lo dit Principat de peccunies del General de Cathalunya hajen e sien tenguts respondre al dit lllustre Infant don Ferrando de annua pensio de censal per totes les dites CC mill libres o per aquella part delles que no sera dins lo temps scrita a raho o for de XXII mill per mill per tant temps com lo dit deposit de la dita quantitat sera dilatat scriure en la dita taula. E per aço attendre e complir hi sia obligat tot lo dit Principat e lo dit General de Cathalunya e drets de generalitats de aquell ab totes aquelles clausules forces e compulses a que son tenguts e obligats per los censals que lo dit General fa e presta les quals sien aci per expresses e insertes.
Item los dits embaixadors presentaran a la dita Senyora Reyna en nom de la Majestat del Senyor Rey la cedula que sen porten ordenada sobra la oferta de la ambaixada e suplicaran li placia manar al secretari de la dita Senyora queu leva carta e requeren lo notari que sen menen que apart leve carta publica.
Item mes los dits ambaixadors presentaran a la dita Senyora Reyna en nom de la Majestat del Senyor Rey la resposta que sen porten feta a la cedula de la qual la dita Senyora Reyna ha feta levar carta publica en Vilafrancha de Penede per mossen Pere Doliet secretari del Senyor Rey e prothonotari de la dila Senyora Reyna e suplicaran la dita Senyora Reyna que mane al dit notari e ells lo requerran continue la dita resposta a la fi de la dita cedula e sens aquella la carta no sia per ell closa e mes los dits ambaixadors requerran lo dit lur notari que apart ne testifich carta publica.
E per quant los deputats e consell fan ordenar una cedula o scriptura la qual sera tramesa als dits ambaixadors es necessari que en cas que la dita Senyora no vulla fermar la dita capitulacio en la forma damunt declarada e no en altre cars los dits ambaixadors presenten a la prefata Senyora Reyna en nom del dit Senyor Rey la dita cedula o scriptura requerint de aquella esser feta carta publica ut suppra. E
de continent aço complit partesquen e sen vinguen.
Si la dita Senyora Reyna sera contenta fermar la dita capitulacio en la dita forma sia publicada per los dits ambaixadors que ad caulelam li placia donar en nom de la dita Majestat del Senyor Rey licencia als deputats e consell de fer carragament de censals per haver les dites CC mill libres cum accessoriis suis.
E fermant la dita Senyora Reyna com es dit es necessari per lo prothonotari qui la sua ferma rehebia sia feta expressa mencio que la dita ferma sia valida de dret e de fet no obstant la carta per sa Senyoria feta testificar per lo dit prothonotari qui de aço parla ne encara qualsevol protestacions reservacions condicions salvetats actes cartes o instruments axi per lo Senyor Rey com per la dita Senyora Reyna o altre qualsevol persones havents ne potestat conjunctament o divisa on se vulla fetes e fets en contrari o que poguessen contrariar o noure o prejudici engendrar a la ferma dessus dita en alguna manera. - A. P. abat de Montserrat. - Expedite Barchinone die XVIIII junii anno a nativitate Domini millessimo CCCCLX primo.

Molt alta e molt excellent Senyora.
La resposta que vostra Excellencia en nom de la Majestat del Senyor Rey havie derrerament feta al XXIII capitol de la capitulacio per part del Principat de Cathalunya a vostra dita Excellencia presentada conte entre les altres coses de verbo ad verbum les paraules seguents. E que per los cathalans sia feta sollenna embaixada al Rey de Castella dins quinze jorns comptadors del dia que la Senyora Reyna los presents capitols fermara avant o abans si abans poran que desista de les guerra e novitats que en lo dit regne fa e restituescha al dit Senyor Rey quis vulla que de aquell ell o gents sues hauran occupat o tindran e leix en pau lo dit regne de Navarra e li serva la concordia entre lo dit Senyor Rey e ell feta inida pactada e concordada pagantli integrament les quantitas en la dita concordia mencionades e compreses. E en mancament de aquestes coses los dits cathalans façen al dit Senyor Rey la ajuda e servey e les altres coses que a ells sien vistes honoroses e degudes ab aquell compliment e integritat ques deu e es necessari e de tant fidelissimos vassalls se spera e confia indubitadament Senyora molt alta. E no resmenys per vostra Excellencia en la conclusio de totes les respostes fetes a la dita capitulacio e liurades en Vilafrancha de Penedes als missatgers per part del Principat de Cathalunya ultimament destinats e en altres parts se fa comemoracio o expressa protestacio e retencio de les dites coses en cars de ferma de la capitulacio predita. Les quals coses Senyora molt Excellent ab deguda reverencia perlant no son covinents a la fidelitat pratica e observancia dels cathalans los quals en coses fora lo Principat per deute no son obligats tals coses fer com son demanades. Ab tot que per lur mera liberalitat han diverses vegades grans coses fetes fora lo dit Principat en servey e honor de llur Rey e Senyor. E per tant llur libertat los cathalans no altererien mas per servici del dit Senyor Rey e de vostra Excellencia los dits cathalans usant de llur libertat per la acustumada devocio e amor que han a lur Rey e Senyor fan oferta e son contents fer sollempna embaxada al Rey de Castella dins quinze dies apres la ferma de la dita capitulacio. E deuse creure Senyora molt alta que los dits cathalans per lur mera liberalitat no oblidaran daquiavant fer les coses que a ells seran vistes fahedores a gloria e lahor de Deu Omnipotent servey de la Majestat del Senyor Rey e de vostra Excellencia e del lllustrissimo Senyor Primogenit repos del dit Principat e conservacio del inmaculat nom dels cathalans e de la presentacio de la present volem e requeran los cathalans esser feta carta publica per vos notari el cetera.

Molt alta e molt Excellent Senyora.
Jatsia la Majestat del lllustrissimo Senyor Rey e vostra molt Excellent Senyora sia be certa del subseguit fins aci per causa de la detencio per la Majestat real feta de la persona del lllustrissimo don Carles Primogenit de la dita Majestat. No resmenys per reduir a memoria a vostra Excellencia e per satisfaccio al que per vostra lllustrissima Senyoria es stat deduhit lo qual es del tenor seguent. La Serenissima Senyora Reyna no pot obmetre reduir a memoria a vosaltres reverend venerables egregi nobles magnifichs missatgers de diputats e consell del Principat de Cathalunya e de la ciutat de Barchinona e als cathalans ab quanta humanitat gracia e clemencia la Majestat del Senyor Rey e la dita Senyora se es portada en la capitulacio per part del dit Principat a la sua Excellencia presentada. La qual quant benefici e libertat al dit Principat confereix per vosaltres clarament es conegut. E nos pot dir que lo dit Senyor Rey haja attes principalment a la preeminencia e stat seus reals sino sols en satisfer e condescendre a les supplicacions per lo dit Principat a la sua Altesa fetes per lo benefici repos e contentament del Illustre Princep fill seu e del dit Principat per lo qual obmetent tant honor preeminencia e benefici del seu stat real es stat e fermantse la cupitulacio ab les modificacions per sa Senyoria fetes e donades lo dia present sera content abstenirse de no entrar en lo dit Principat confiant de tots vosaltres cathalans com de fidelissimos vassalls confiar e sperar se deu que la demanda de no entrar en lo dit Principat en breu temps a supplicacio dels dits deputats e consell e de la dita ciutat de Barchinona sera en lo contrari conmutada. Mes avant lo dit Senyor Rey sera content constituir lo dit lllustrissimo Princep son fill governador general per tots sos regnes e terres e aquell en lo dit Principat crear loctinent seu irrevocable remetentse de aço a la capitulacio respostes e modificacions per la dita Senyora Reyna fetes. E no sols lo dit Senyor los beneficis e actes havents esguard al repos preeminencia seguretat e contentament del dit Illustrissimo Princep e cathalans sera contenta atorgar mas encara tantes e tals gracias que per tots los reys predecessors seus de gloriosa memoria james no son stades atorguades jatsia moltes de aquelles los fossen per los cathalans demanades e grans donatius e servicis per aquells oferts. E si lo dit Senyor Rey tantes gracies preeminencies o libertats atorgar se contentara per lo tranquille stat seguretat repos e contentament del dit Illustrissimo Princep e del dit Principat e poblats en aquell com se pot hoir ni tollerar per los dits fidelissimos cathalans los predecessors dels quals precipuament lur Rey e Senyor de poqua Senyoria en major han augmentat aquell tantes gracies e libertats essent content de atorgarlos restar e esser oppres congoixat e guerrejat per lo Rey de Castella tyranicament e indeguda lo qual per si eo per ses gents es entrat en lo regne de Navarra e fa la guerra en aquell e ha occupades e te algunes forçes de aquell e ha fetes altres novitats en regnes e terres del dit Senyor Rey al qual axi mateix tyranicament te occupat son patrimoni que lo Senyor Rey son pare de sancta recordacio li leixa en Castella e ha contravengut a la concordia feta ab lo dit Senyor Rey. E no es justissima demanda feta per lo dit Senyor Rey que los dits cathalans per via de embaixada servey e ajuda ajudant al seu Rey e Senyor contra lo Rey de Castella fahent aquell desistir e cessar de la guerra que fa en lo dit regne de Navarra en sos regnes facen retornar. Certes si consideren dons los cathalans lur integerrima e sincera fidelitat miren e porten a memoria los actes e gestes de lurs predecessors e hauran vera noticia si la dita demanda tan justissima en manera alguna poden ni deuen diferir ni recusar. O fidelissimos cathalans vassalls del dit Serenissimo Senyor Rey obrense les vostres viceres e coratges considereu les preeminencies utilitats e libertats les quals sa Excellencia per gracia a supplicacio vostra de si aparta e al dit lllustrissimo Princep e a vosaltres per sua clemencia e benignitat no recusa atorgar. E recordantvos de la oferta dignament feta per los cathalans al Senyor Rey don Alfonso de inmortal memoria en la qual en si prengueren carrech de la guerra de Castella en tot cas que lo Rey de Castella de si no volgues fer justicia en los fets del infant don Enrich quant mes ara se deu fer toquant a la persona honra e stat de vostre Rey e Senyor natural oppres veixat e deseretat per lo dit Rey de Castella indeguda e injustament lo qual vostres passats no solament no tollerar mas encara hoir no han pogut de sos reys e Senyors. E per totes les dessus dites coses e altres es de creure que Deus Omnipotent de tots creador reys e princeps e tot lo mon clarament coneixeran la tanta humanitat clemencia e benignitat de vostre Rey e Senyor natural. E si a les gestes e actes de vostres predecessors dignament e virtuosa fets e per tot lo mon per tals celebrats haguts e reputats attendre no volreu lo que de tant fidelissimos vassalls com vosaltres sou sens dupte nos spera vullau attendre e be considerar a les coses ab les quals sou tenguts e obligats a vostre Rey e Senyor natural en virtut del jurament de fidelitat a sa Majestat prestat en la forma seguent. Yo t jur que sere feel de aquesta hora avant fins al derrer dia de la mia vida a tu molt alt e molt Excellent princep e Senyor Rey don Johan de Arago de Navarra de Sicilia et cetera gloriosament regnant que nunqua scientment sere en consell o en fet que tu perdes la vida o membre algu o tu rebes en la persona alguna lesio o injuria o contumelia o que tu perdes algun honor lo qual ara has o daquiavant posseiras. E si sabre o hoire algu que vulla fer alguna cosa de aquestes contra tu per mon poder prestare impediment que no sia feta. E si noy pore prestar impediment quant prest pore ho denunciare e contra aquell axi com pore prestare a tu lo meu auxili. E si se sdevendra perdre injustament o per cas infortuit alguna cosa la qual has o hauras ajudare aquella recobrar e recobrada tots temps retenir. E si sabre tu voler justament ofendre algu e generalment o special sere request axi com pore prestare a tu lo meu auxili. E si alguna cosa en secret a mi manifestaras aquella sens licencia tua no manifestare a algu o fare per que sia manifestada. E si consell a mi sobre algun fet demanaras donare a tu aquell consell lo qual a mi sera vist mes expedient a tu. E nunque de ma persona fere cosa alguna scientment la qual pertanga a injuria o contumelia tua. E jatsia la dita Senyora Reyna cregua fermament vosaltres que tot lo dit Principat representau no voler ni sols pensar fallir en les coses en lo dit jurament de fidelitat contengudes com aquells imitant vostres predecessors tingau impresses afixes e indeliblament unides en los vostres coratges per aquella innata fidelitat que sempre may los vostres passats e vosaltres han e haveu acustumat haver a vostre Rey e Senyor natural lo que per molts eximplis e actes virtuosos
es comprovat notori e manifest per tot lo mon. Empero la dita Senyora Reyna tant humanament e benigna quant pot per la potestat que a aquestes coses ha de la Majestat del dit Senyor Rey et alias vos prega amonesta exhorta e requer per aquelles deutes de vassallatge fidelitat e naturalesa que al dit Senyor Rey vosaltres en noms propris com encara axi com a missatgers del dit Principat e aquell e los poblats en aquell representans sou tenguts obligats e astrictes a la dita demanda per lo dit Senyor Rey feta de la embaixada faedora al dit Rey de Castella e auxili prestador al dit Senyor Rey per defensio del seu regne de Navarra e altres regnes e terres e honor de la sua Senyoria stat real e observacio de les coses entre lo dit Senyor Rey e Rey de Castella concordades vullau satisfer ab aquel compliment e integritat ques deu e es necessari e de tant fidelissimos vassalls se spera e confia indubitadament. E si la dita Senyora Reyna es e sera contenta condecendre a les coses contengudes en la dita capitulacio ab les modificacions protestacio e retencio per sa Altesa ultimament fetes lo dia present a vosaltres donades e se ofir fermar la dita capitulacio ab les dites modificacions protestacio e reservacio e ab tal pacte qualitat condicio e retencio e no en altre manera ço es que la dita ferma sia suspensivament feta en axi que no puixa sortir son efecte ne de aquella o part alguna de aquella usar se puixa nis dega ans sia haguda per no feta fins a tant que al dit Senyor Rey sia fet o oferta prometença e segura de les coses contengudes en la resposta del XXIIII capitol que lo dia present la dita Senyora Reyna dona tant per lo dit lllustrissimo Princep quant per los dits diputats e consell lo dit Principat representants e per la dita ciutat de Barchinona la qual oferta e prometença hajen a fer expeditament en altra manera la dita ferma que la dita Senyora Reyna fara sia deguda per nulla irrita e de neguna eficacia e valor e de aquella ni de part alguna della en tal cas en manera alguna usar nos puixa nis dega. E complintse axi les dites coses succeiran a gloria e laor de nostre Senyor Deu servici del dit Senyor Rey benefici contentacio e repos del dit lllustrissimo Princep e Principat de Cathalunya e ciutat de Barchinona. E de les dites coses vol e mana la dita Senyora Reyna que sia feta rebuda e testificada carta publica per Pedro Doliet secretari del dit Senyor Rey prothonotari seu e notari publich una e moltes tantes quantes seran donades et cetera. Dien los dits diputats e consell e la ciutat de Barchinona que sentida per lo Principat de Cathalunya e ciutat de Barchinona e altres ciutats e viles reals del dit Principat la dita detencio fou divinament inspirada tant unida voluntat en lo dit Principat en treballar per la liberacio del dit lllustrissimo Primogenit que fonch e es stat reputat a cosa miraculosa la qual detencio fou feta en gran perturbacio molestia e dan irreparable de la casa real de Arago e de tots los feels de aquella e periclitacio de la posteritat de aquella la qual ha regnar e governar en tots los regnes e terres de aquella e encara contra usatges de Barchinona constitucions de Cathalunya capitols de cort e privilegis e libertats del dit Principat per la Majestat real ab humil reverencia perlant jurats e si no fos la representacio molt regulada del dit Principat e la sollicitacio degudament e pertinentment feta per los qui lo dit Principat representen no se excusaven grans perills e inconvenients. Per la qual raho havents los cathalans sguard a lur innata e incorrupta fidelitat e per satisfer a aquella e a la conservacio de la corona real tremeteren a la dita real Majestat embaixada de XV persones de molta dignitat e saviesa dotades e la dita ciutat de Barchinona de VIII persones e les altres universitats de les ciutats e viles reals de Cathalunya per lo semblant trameteren lurs solemnes embaixades sperants axi com versemblantment sperar se debia que la dita Majestat per sa virtut donaria orde en reposar tantes congoixes e fer gracia al dit Principat de la dita liberacio. E jatsia innumeres vegades la dita Majestat sia stada supplicada per merce sua li plagues reduhir e rebre en bon amor pau e concordia lo dit lllustre Primogenit empero james ho pogueren obtenir los dits Principat ciutat de Barchinona e altres ciutats e viles del dit Principat a tot aço a tracte seduccio e induccio de alguns mals consellers no zelants lo honor de Deu servey de la dita Majestat benefici e repos del dit Principat e altres regnes e dominis del dit Excellentissimo Senyor. E si los cathalans haguessen demanat gracia derogativa al honor e corona real lo que james es stat vist ne farien fora digna cosa esser stat dificultat. Mas que demanaven cert honor de la real corona conservacio de la posteritat real repos e tranquillitat del dit Principat e altres regnes e terres de la dita Majestat e desistint de tal demanda podien degudament esser increpats e maldits. Vehents dons los cathalans que per aquesta via no podien gracia obtenir convingue entrar en termens de justicia e axi los dits embaixadors insistiren e supplicaren a la dita Majestat que fes justicia en lo dit fet administrada e que lo dit Illustrissimo Primogenit fos restituit en lo Principat de Cathalunya de hon de manament de la dita Majestat era stat tret supplicant la dita Majestat aço volgues fer per observancia dels usatges constitucions e altres libertats del dit Principat per la dita Majestat jurades la qual cosa jatsie lo dit Senyor Rey degues de justicia complir per disposicio dels dits usatges constitucions e libertats e per los altres sguards damunt dits axi poch lo supplicat ab deguda reverencia parlant nos pogue obtenir ans lo dit Principat vehie per experiencia molts oficials e consellers de la sua Majestat en nom e per part de la dita Majestat esser anats per lo dit Principat suscitants gents e procurants que nos pogues proseguir la dita peticio de gracia o justicia. Hoc mes moltes zizanies e divisions esser procurades lo que dignament portave als dessus dits supplicants gran admiracio. Vistes donchs e considerades totes aquestes coses e multes aspres e dures cominacions que publicament exien e anaven per la terra axi per la dita Majestat dites als dits embaixadors quant en altra manera sembla als dessus dits molt diligentment e ab aquell esforç ques pertanyia deure attendre a la sua indempnitat e procurar virtuosament ab deguts e pertinents migans conformes a les leys e libertats del dit Principat esser complit lo que justament havien demanat. E per ço encara treballant e fatigantse havent sperança a conseguir lo degut trameteren los dits cathalans XXXXV persones de les majors e pus preeminents del dit Principat ajustant aquelles a Ies XV persones e altres embaixades dessus mencionades ja trameses les quals totes prostrades e molt humilment altra e altres vegades supplicaren la dita Majestat li plagues atorgar e a efecte deduir les coses tantes vegades degudament supplicades. Pero axi com les primeres sopplicacions axi les derreres foren poch exaudides e admeses lo que ab grandissimo dolor lo coratge dels cathalans sostenir e ha sostengut. E per quant per satisfer a la fidelitat a la real corona deguda los dits cathalans vehents se frustrats de gracia e justicia jatsia acustumats fossen gracies de son Rey e Senyor obtenir unanimes treballaren e han treballat ab vies degudes e pertinents conformes a las leys del dit Principat donar orde en la liberacio del dit lllustrissimo Primogenit. E axi mateix en perseguir aquells qui sinistrament havien e han consellat e seduhit la Majestat real fahent per aquestes coses molt grans despeses tant que mijançant la divina gracia lo dit Excellentissimo Senyor Rey es stat mogut en liberar la persona del dit Illustrissimo Primogenit axi com de fet es stat subseguit. Per les quals coses ha convengut ad dit Principat a fi que daqui avant fos tolta tota manera de discordies e zizanies e inconvenients irreparables los quals se porien seguir per causa de mals consellants e no zelants lo servey de Deu e de la dita Majestat e benefici e tranquillitat no solament del dit Primogenit e Principat e ciutat de Barchinona e altres mas encara dels altres regnes e terres de la real corona supplicat de la dita capitulacio e contengut en aquella la qual capitulacio en tot e per tot quant concerneix lo servey de la dita Majestat e de vostra Excellencia e del dit lllustrissimo Primogenit e Illustre Infant don Ferrando e conservacio de aquells e repos del dit Principat a tots es manifest e notori. Donchs no es maravella si la dita Majestat per sa gracia e merce ve e deu esser inclinada en atorgar la dita capitulacio e coses en aquella contengudes. E si en los passats temps tals coses no son stades demanades ne consentides no havien seguits tals actes per los quals convengues de tals demandes usar per obviar los inconvenients e dans quis poguessen subseguir al stat e posteritat real e a la cosa publica del dit Principat e dels altres regnes e terres del dit Senyor Rey e tot aço per satisfer a la fidelitat a la real corona deguda a la qual observar no fretura ne james ha freturat por la gracia de Deu ne afretura ne afreturara en lo sdevenidor incitar o convidar o requerir los cathalans com aquella en llurs coratges radicada tinguen e mostren e han ho mostrat los actes e gestes passats e fins aci fets los quals han augmentat e gloriosament prosperat la real corona e lunyat tot sinistre de la real posteritat. E per ço Senyora molt alta ab deguda reverencia parlant no era ne es necessari exprimir lo que conte fidelitat com los dits cathalans en lur animo e fets e obres hajen mostrat mostren e mostraran pus amplament que no es scrita aquella retenir e en memoria indeliblement haver tenir e obrar. E mostres apertament axi en la guerra e guerres de Castella passades e en altres innumerables fets als quals segons les libertats del dit Principat los cathalans obligats no eren ne son e per lur proprie liberalitat e no per obligacio alguna segons lo cas requiria pus fos a gloria e honor de Deu e servey de la Majestat real util e repos del dit Principat e dels altres regnes e terres del dit Senyor volien e han volgut les lurs persones e substancies exposar per augmentacio e conservacio de la dita real corona.
(Ahora imaginad que el rey de Castilla conquista en este orden los reinos de Navarra, Aragón y Valencia, fronterizos, pero deja tranquilos a los del Principado, y les da la independencia, como Puigdemont, unos segundos. O bien imaginad que los franceses entran en Cataluña y los catalanes tienen que luchar contra ellos, sin el apoyo de Valencia, Aragón, Navarra, y por mar Mallorca, Sicilia, Córcega, Cerdeña, etc, cuando hemos visto según los textos que se morían de hambre en los llanos de Fraga y Lérida.)
E per conseguent done als dits cathalans molta causa de maravellar que la dita Majestat en la concessio e ferma de la dita capitulacio la qual a tant servey de la sua e vostra excellentissima Senyoria e conservacio de la posteritat real sua e vostra e repos del dit Primogenit e Principat e altres regnes e terres del dit Senyor es demanada se vulla taturar apposant condicio tal a la qual per les libertats al dit Principat atorgades lo dit Principat no es obligat ne james sino per pura e mera liberalitat ha acustumat satisfer segons los fets gestes e actes antichs autenticament demostren. E per quant vostra molt excellent Senyora ha ordenat fer carta publica del proposat per vostra gran Excellencia suppliquen humilment a vostra serenissima Senyoria los dits deputats e consell e la ciutat de Barchinona sia merce vostra provehir e manar a fi que en e per tots temps a tot lo mon apparega quanta es stada es e sera la fidelitat dels dits cathalans e quant justificadament son stats fets lurs procehiments. La present al peu de la dita carta esser continuada e que no sia closa sens la present resposta.

Dirigitur domino archiepiscopo Terrachone.
(Esta ch no se pronuncia como en valenciano chona, chones, pechina, pichina, ni en Ulldechona, es una k, Terracone : que pasa muchas veces a g: Terragone : Tarragona)
Reverendissimo pare en Christ e senyor. Per quant lo Illustrissimo Senyor Primogenit mostre haver plaer vostra reverendissima paternitat sia aci e nosaltres per semblant com vostre reverendissima paternitat sia dotada de molta virtut e intelligencia pregam e encarregam aquella li placia partir e venir aci decontinent car lo dit Illustrissimo Senyor Primogenit e nosaltres ho haurem a gran complacencia. E sia reverendissimo pare en Christ la Sancta Trinitat vostra
guarda. Dada en Barchinona a XVIIII del mes de juny del any Mil CCCCLX hu. - A. P. abat de Montserrat. - Los diputats del General de Cathalunya e consell en virtut de la comissio de la cort elegit e assignat a vostra honor promptes.

A la molt alta e molt excellent Senyora la Senyora Reyna.
Molt alta e molt excellent Senyora.
A vostra excellentissima Senyoria son destinats los reverend e magnifichs abat de Poblet mossen Johan Çabastida cavaller e En Johan Lull ciutada de Barchinona per part nostra e de aquest Principat explicadors certes coses de les quals son plenament informats. Suplicamvos Senyora molt alta placia a la Altesa vostra donar los plena fe e creença e haver los afers occorrents en aquella beningna recomendacio que fins aci virtuosament fet ha. Molt alta e molt excellent Senyora la Santissima Trinitat haja en la sua proteccio vostra Illustrissima Senyoria la qual de nosaltres man lo que li placia. Feta en Barchinona a XVIIII de juny any Mil CCCCLXI. - De vostra alta Senyoria humils vassalls etc. los deputats del General e consell etc.

Instruccions que sen portaren los sobredits mossen lo abat de Poblet e mossen Johan Çabastida cavaller e mossen Johan Lull embaixadors a la Senyora Reyna tramesos.
Instruccions etc. (Son las mismas que se hallan anteriormente.)

martes, 17 de marzo de 2020

XX. Perg n. 296. Alfon.I.13 ag. 1180.

XX. 

Perg n. 296. Alfon.I.13 ag. 1180.

Hoc est translatum bene et fideliter sumptum septimo decimo kalendas octobris anno Domini
millesimo CCC primo (1301) a quodam instrumento originali auctoritate venerabilis Dalmatii de Monte Olivo decani et officialis Terrachone cujus tenor de verbo ad verbum talis est.
- In Christi nomine sit notum cunctis quod ego
Berengarius Dei dignacione Tarrachonensis Archiepiscopus cum voluntate et consensu tocius conventus Tarrachone ecclesie et ego Ildefonsus Dei gratia rex Aragonensis et Bertrandus de Castelet et uxor ejus Guillelma donamus omnibus populatoribus colonis et habitatoribus ville nostre que dicitur Monsrubeus et omnibus filiis et heredibus et successoribus ipsorum populatorum presentium et futurorum (furortuum en el original) omnes honores videlicet terras cultas et heremas domos et vineas et ortos et ferragenalia que modo habent et deinceps habebunt in termino ipsius ville vel castri Montis Rubei cui ville vel castro donamus tales terminos in circuitu: ab oriente in termino quem comes Barchinone donavit Raimundo de Aretibus et Poncio Dorcha sicut sonat in carta eorum de honore Cambrilium et in termino Alforge et descendit ad mare et affrontat a meridie in mari et ab occidente in colle Balagarii et indo de serra in serram sicut aque vergunt versus Tarrachonam ascendit ad collem Leude et inde pervenit a parte circi ad vallem Garzarum sicut aque vergunt versus Tarrachonam et inde revertitur ad terminum Alforge. Et donamus eis istos honores cum ingressibus et egressibus suis et cum lignis et pascuis et aquis ad usus ipsorum omnium et cum ademprivis tali condicione quod ipsi et successores eorum sint habitatores ipsius ville vel castri et habeant et teneant ipsos honores per nos et successores nostros et singuli laboratores qui singulas pariliatas habuerint donent nobis et successoribus nostris III quarterias ordei et unam quarteriam frumenti singulis annis. Verumtamen unaquaquo pariliata honoris sufficiat et abundet ad octuaginta quarterias ordei seminandas et singule pariliate habeant habundanter IIII quarteratas vinearum: et preterea habeant ipsi coloni et habitatores et eorum successores domos suas in villa vel castro et ortos et ferragenalia ubi eis fuerint assignata. Qui vero plus vel minus una pariliata habuerint donent secundum quantitatem honoris quem habuerint ad racionem predictam ut qui plus habuerit secundum quod plus habuerit plus donet et qui minus habuerit secundum quod minus habuerit minus donet. Et retinemus nobis et successoribus nostris fabricam et furnum ita quod nos stabiliamus furnum et fabricam et laboratores et populatores et eorum successores coquant in ipso furno panes suos et in fabrica lauceen: et donent pro furnatico vicesimum quintum panem et donent pro lauceo annuatim de singulis vomeribus et ligonibus unam migeriam ordei. Siquid autem furnarius vel ferrarius contumaciter ipsis populatoribus et eorum successoribus peioraverit vel destruxerit emendetur et restituatur eis et nos distringamus eos ad emendandum et restituendum. Et preter istos usaticos nullus alius usaticus vel census imponatur ipsis habitatoribus vel eorum successoribus et nulla vis aut violentia fiat eis nisi per equam justiciam: set salvo censu pariliatarum et lauceo et furnatico et justicia habeant franche et libere omnes predictos honores ad omnes voluntates suas sicut melius dici et intelligi potest ad eorum profectum. Si quis hoc fregerit dupli pena restituat et postea firmum permaneat. Quod est actum idus augusti anno MCLXXX Dominice incarnacionis. - Sig+num Berengarius Terraconensisis archiepiscopus. - Ego Raimundus Terracone ecclesie prepositus. - Sig+num Bertrandi de Castelet. - Sig+num Guillelme uxoris ejus. - Sig+num Guillelmi Petri filii sui. - Hoc Ricardus ita sig+num trahit archilevita. - Sig+num Poncii presbiteri canonici. - Sig+num Calvonis. - Sig+num Richardi. - Sig+num Arnaldi de Podioviridi. - Sig+num Roberti Ginet. - Sig+num Petri de Rubione qui hujus rei testes sunt. - (Siguen unos caracteres hebreos) salvo jure de Cambrils. - Ego Petrus de Terrachona tarrachonensis .... hoc scripsi et rasi et emendavi in .... - Sig+num Ildefonsi regis Aragonis comitis Barchinone et marchionis Provincie. - Ego Guillelmus de Bassio notarius domini regis subscribo et facio hoc sig+num. - Ego Dalmacius de Monteolivo decanus ac officialis Terracone huic translato auctoritatem prestans subscribo. - Sig+num Berengarii de Terracia publici tabellionis Terrachone sub Michaele Boter qui hoc translatum cum suo originali de verbo ad verbum fideliter comprobatum scribi fecit et clausit. - Ego Arnaldus de Pratis hoc translatum bene et fideliter translatavi mandato Michaelis Boter Terrachone notarii.


sábado, 29 de febrero de 2020

CXIV, reg, 1238, fol, 56, 16 octubre 1373

CXIV. 
Reg. n.1238, fol. 56. 16 oct. 1373.

Lo rey. Nos havem vists et fets regonexer en nostre consell los processes que vos havets fets per vostra temeritat sens algun dret et justicia contra lo nostre veguer et alguns singulars de Terragona et sobre aço havem fet apellar et oyr larchabisbe de Terragona qui es en nostra cort si present et sos advocats els havem hoyts: e son estats vists tals et tant folls et fats vostres processes que per lo dit archabisbe ne neguns nos son puguts defendre ne rahonar et sino fos per reverencia de Deu et de la santa esglesia la qual nos axi com a catolich princep honram et temem nos faerem tal proces contra vos que tota la follia que havets feta comprarets be. Mas aquesta vegada havem acordat a supplicacio de mossen de Leyda et daltres de nostre consell de passar en aquest fet beningnament: pero dehimvos et manam que daquiavant semblants processes no façats sino heus prometem et volem hajats per ferm que sil contrari fets ço que no creem nos ne farem tal castich et punicio que sera a tots altres exemple et terror. E açous volem notificar per tal que no pugats ignorancia allegar. - Dada en Barchinona sots nostre segell secret a XVI dies doctubre del any MCCCLXXIII. - Rex Petrus. - Dominus rex missit signaturam. - Fuit directa officiali archiepiscopi Terracone.

cxv-reg-1261-fol-165-14-agosto-1378

lunes, 25 de noviembre de 2019

aragonensi lingua, Francisco de Aranda, Berenguer de Bardají o Bardaxí, Bardaxino

aragonensi lingua, Francisco de Aranda, Berenguer de Bardají o Bardaxí, Bardaxino


Núm. 414. Tom. 22. Fol. 2111.

Et incontinenti predicti domini deputati ibidem in dicta ecclesia existentes per organum reverendissimi domini archiepiscopi Terracone presentibus honorabilibus Narciso Astrucii archidiacono Terracone et Dominico Ram priore ecclesie Alcanicii testibus ad hec vocatis et assumptis dixerunt quod cum ipsi descendissent de castro predicto et vellent accedere ad fores ipsius ecclesie ubi paratum erat altare et alia necessaria pro audiendo solemniter missam et sermonem comunicando jurando et alia nonnulla acta peragendo juxta tenorem sexti capitulorum superius insertorum: requisiverunt me dictum Raimundum Bajuli et alios connotarios meos ibidem presentes ut de omnibus et singulis actis que ibi fierent conficerem et conficerentur acta atque publica instrumenta. - Et statim presentibus me Raimundo Bajuli et dictis Paulo Nicholai et Jacobo de Monteforti connotariis meis et testibus infrascriptis et presentibus multum honorabilibus Gondisalvo Roderici de Neyra archidiacono Dalmaçan et Petro Sancii legum doctore ambassiatoribus assertis illustrissimi domini regis Castelle ac Bernardo de Villarig milite et aliis ambassiatoribus dicti incliti domini ducis Gandie superius jam contentis prenarratus reverendissimus dominus archiepiscopus Terracone ibidem aliis suis condeputatis jamdictis personaliter existentibus et audientibus indutus vestibus pontifficalibus ut est moris ante fores ecclesie predicte ad hec ut populus melius et spatiosius staret in platea celebravit missam solemniter: et fuit diaconus dictus Narcisus Astrucii archidiaconus Terracone et subdiaconus venerabilis Bernardus Olzina prepositus ilerdensis et minister venerabilis prior dicte ecclesie de Casp. Et postquam dictus dominus archiepiscopus sumpsit corpus Christi reversus ad alios dominos supradictos condeputatos suos coram altari flexis genibus ordinatos et facta generali confessione per ipsos tradidit cuilibet eorum sacratissimum corpus Christi comunicandum: et primo dicto domino episcopo oscensi secundo priori Cartusie tertio Francisco Daranda quarto magistro Vincentio Ferrarii quinto Berengario de Bardaxino sexto Bernardo de Gualbis qui omnes de manibus dicti domini archiepiscopi corpus sanctissimi Jesuchristi sumpserunt et receperunt devote. Et postmodum perfecta et finita missa fuit posita coram altari quedam crux aurea perulis et lapidibus preciosis ornata in qua dixerunt fore ex ligno vere crucis Christi et quoddam evangelisterium subtus illam: et incontinenti idem dominus archiepiscopus et ex post ceteri predicti deputati singulariter unus post alium per ordinem supradictum flexis genibus jurarunt et voverunt alta et intelligibili voce coram omni populo ibi stante super crucem et sancta quatuor evangelia supradicta manibus uniuscujusque eorum corporaliter tacta unusquisque ejus nomen et cognomen exprimendo in modum sequentem:

- Yo Pere de Çagarriga arquebisbe de Terragona solemnement et publica faç vot a Deu et a la Verge Maria et a la cort celestial et jur sobre la creu de Jesuchrist et los sants evangelis que en lo negoci de la successio procehire e vertader rey e senyor lo pus prest que rahonablament pore segons Deu et justicia et bona consciencia juxta mon poder et saber ensemps ab los altres segons el poder a ells et a mi donat publicare tota amor hoy favor et temor pregaria preu do gracia o servey o qualsevol sperança de aquells et tota altra sinistra voluntat posposats et remoguts. Item que abans de la publicacio dessus dita no manifestare publicare e obrire a algu qui no sie dels nou publicament o amagada directament o indirecta de paraula o per scrits o ab senyals o ab altre qualsevol enginy o manera la voluntat intencio o proposit de mi o de qualsevol de mos companyons en et deves lo dit acte.

- Et hiis per eos et quemlibet ipsorum dictis crucem et evangelia supradicta devotissime fuit eorum quilibet osculatus. - Et in predictis fuit differentia ista dumtaxat quod predicti domini episcopus oscensis Franciscus Daranda et Berengarius de Bardaxino votum et juramentum predicta in aragonensi lingua pronuntiarunt: ceteri vero prout superius continetur.

- Et his omnibus sic peractis dominus reverendus et religiosus magister Vincentius Ferrarii predictis aliis condeputatis suis necnon populo in multitudine copiosa ibidem congregato presentibus et audientibus predicavit solemniter ibidem ante fores ecclesie predicte summendo pro themate verba sequentia: Fiet unum ovile et unus pastor illudque plurimis et diversis rationibus conclusionibus et auctoritatibus ad materiam dicte successionis applicando prossequendo et etiam concludendo.









ACTAS DEL COMPROMISO DE CASPE,


ACTAS DEL COMPROMISO DE CASPE, EN EL QUE FUE ELEGIDO REY DE ARAGON EL INFANTE DE CASTILLA DON FERNANDO.

INTRODUCCIÓN. (1)
(1) Damos principio a esta parte del proceso con las mismas palabras con que lo comenzó el notario, insertando a continuación la concordia firmada en Alcañiz entre los comisionados de los varios parlamentos, y que fue la norma a que hubieron de atenerse los nueve compromisarios elegidos en virtud de ella hasta llegar a la proclamación del soberano. 

ACTAS DEL COMPROMISO DE CASPE, EN EL QUE FUE ELEGIDO REY DE ARAGON EL INFANTE DE CASTILLA DON FERNANDO.


Núm. 410. Tom. 22. Fol. 2070.

Jesuchristi nomine devote et humiliter invocato cunctis et singulis per universos orbis terminos constitutis presentibus et futuris pateat evidenter: Quod dudum in mense madii anno a nativitate Domini millessimo quadringentessimo decimo illustrissimo et excellentissimo principe et domino domino Martino Dei gratia rege Aragonum Sicilie Valentie Majoricarum Sardinie et Corsice comite Barchinone duce Athenarum et Neopatrie ac etiam comite Rossilionis et Ceritanie sub cujus predecessorum recordationis eximie ac stirpis gloriose sceptro atque dominio virtuoso
amplissima regna et terre ipsa in pacis quiete et tranquillitatis dulcedine fuerant feliciter gubernata in monasterio de Valldonzella juxta civitatem Barchinone constructo personaliter residente prout humanis corporibus solet accidere idem dominus gravi fuit infirmitate percussus que velut mortis nuntia sic truculenter deseviit in eum quod ut verus tamen et ortodoxus christianus sicut Altissimo placuit die ultima ipsorum mensis et anni spiritum reddidit Creatori: ob cujus obitum ipsius regna principatus et terre amaritudinis calicem degustarunt gravisque doloris in eorum precordiis sensere pressuras cum per substractionem sue virtuose presentie qua ipsa regna principatus et terras fulgore prudentie rigore justitie limpiditate temperantie ac fervore fortitudinis et virtutis dono Dei inter ceteros mundi principes insignitus stupentius illustrabat se cernerent desolationis caligine obfuscatos. Sed graviori et amarissima subditorum dicti gloriosissimi principis viscera fuerunt commotione turbata et acriori doloris acerbitate commota quia nullum certum reliquit proh dolor successorem. Oh delira fortune cecitas inimica nature gratiarum noverca: quid tibi profuit duo illa illuminaria magna extingere videlicet serenissimum et triumphatorem invincibilem dominum Martinum regem Trianche in dictis regnis et terris ut primogenitum successurum et ejus postea gloriosissimum genitorem nullo sidere ut prefertur relicto et turbionem densum in predictis regnis et terris aspergere ubi lux exaltationis et letitie radiabat. Certe nihil: sed solita statera dolosa thesauros tuos distribuens gaudium in luctum liram in planctum et omne jocunditatis solatium in desolationis calamitatem et miseriam convertisti. Que cum sic ut accidit excellentissimus dominus rex predictus tamquam princeps sapiens eleganti spiritu et profunda circunspectione munitus jam ante sui obitum quodammodo presagiret querens suis regnis principatui et terris pacis commoda et
quietis solatia ejus dimittere post decessum magna et sollicita cura studuit perscrutari cui post decessum ipsius suum diadema regium spectaret cuique successio regnorum principatus et terrarum ipsius per justitiam pertineret: sed ingluvie mortis ut prefertur preventus ad perscrutationis
hujusmodi terminum non valuit pervenire. Cumque dierum vite sue constitutus in fine suscitatus ad quem suorum regnorum et terrarum successio pertinere arcana sue mentis dilucidans sic respondit: quod dicta successio illi post ipsius obitum perveniret cui per justitiam deberetur. Regna igitur et principatus terre predicta pro conservanda legalitate et fidelitate eorum preciosissima nullo pretio comparanda que inter alios preciosos lapides ipsius regie corone Aragonum clarioribus facibus reluceat tam propria consideratione quam regia ammonitione commota ad notitiam veritatis tanti negotii pervenire pre ceteris cupientes eorum parlamenta generalia mora et quacumque somnolenta lenticitate repulsis debite congregarunt prout de presenti sunt etiam congregata in quibus prosperitatibus et sollicitis studiis exquisitum extitit et tractatum qualiter et quomodo ad veritatem tam ardui negotii possent celeriter pervenire prout per processus et acta cujuslibet parlamenti potest difusius intueri. Tandem parlamenta predicta pluribus et solemnibus ambaxiatis et tractatibus hinc inde secutis ad concordiam quorundam capitulorum inferius insertorum per Spiritus sancti gratiam devenere: post quorum capitulorum concordiam atque firmam Deus scientiarum dominus volens in subditos dicte precellentissime corone Aragonum mira magnalia et magna mirabilia misericorditer opperari sic dictorum parlamentorum velle unanimitatis compagine solidavit in unum sicque in idem affectum et effectum fecit eorum dilabili concurrere voluntates quod de novem personis que juxta formam et modum dictorum capitulorum inferius insertorum in regnis principatu et terris predictis verum regem et dominum publicarent sine discrepantia concordarunt easque ad executanda et perfecta complenda predicta concorditer nominant et unanimiter eligent: prout hec et plura alia sub presentis processus compendio clarissime demostrantur. Ne igitur ea que de et super premissis fuerunt executioni deducta oblivionis valeant defectui subjacere imo potius eternis temporibus clareant et ut digna vinciti memoria longum conserventur in evum presens processus extitit compositus et formatus in quo primo capitula supradicta a quibus tota fere virtus et effectus prenarrati negotii derivatur et deinde omnia et singula que ipsorum vigore et alias super dicto negotio acta et secuta fuere seriatim et per ordinem subjunguntur.

Núm. 411. Tom. 22. Fol. 2071.

In Christi nomini: noverint universi: quod die lune intitulata quintadecima mensis frebroarii anno a nativitate Domini millesimo CCCC° XII° in presentia mei Raimundi Bajuli notarii ambaxiatorum parlamenti generalis Cathalonie principatus necnon venerabilis Bartholomei Vicentii
et Pauli Nicholai notariorum parlamenti generalis regni Aragonum et testium subscriptorum ad hec specialiter vocatorum et assumptorum: personis et partibus infrascriptis nominibus et pro parte inferius dessignatis de quorum potestatibus inferius mentio specialis habetur in ecclesia majori ville Alcanicii intus videlicet capitulum ecclesie ipsius personaliter congregatis: eedem persone et partes concordarunt firmarunt et jurarunt capitula infrascripta eisdem seu in eorum presentia de verbo ad verbum ipsorum ordinatione perlecta quorum tenores per ordinem subsequntur. - Capitula tractata et concordata facta et firmata super factis vel negotiis tangentibus successionem regnorum et terrarum regie corone Aragonum subditorum inter reverendum in Christo patrem dominum Dominicum episcopum oscensem ac multum honorabiles circunspectos et providos viros dominos fratrem Guillelmum Raimundum Alamanni de Cervilione comendatorem majorem Alcanicii ordinis Calatrave Johannem del Archipestre magistrum in Sacra Pagina canonicum et cantorem ecclesie Cesarauguste in personam archiepiscopi Cesarauguste Anthonium de Castellot procuratorem nobilis Petri Eximini de Urrea domini vicecomitatus de Rueda Alfonsum de Luna procuratorem nobilium Johannis Ferdinandi de Ixar et Johannis de Luna Egidium Roderici de Lihori militem Johannem Eximini Cerdan militem Berengarium de Bardaxino dominum de Çaydi Johannem de Funes legum doctorem Arnaldum de Bardaxino Bernardum Durgell scutiferos Dominicum de La Naja jurisperitum civitatis Cesarauguste Johannem Primeran jurisperitum comunitatis aldearum Calatajubi et Johannem Sancii de Orihuela jurisperitum comunitatis aldearum Albarracini deputatos sindicos et procuratores parlamenti generalis regni Aragonum in villa Alcanicii congregati nomine et pro parte ipsius parlamenti: et reverendissimum in Christo patrem dominum Petrum miseratione divina sancte terraconensis ecclesie archiepiscopum ac multum honorabiles viros dominos Filipum de Medalia in artibus et in theologia magistrum archidiaconum Penitensis in ecclesia Barchinone nobilem Berengarium Arnaldum de Cervilione Asbertum Çatrilla domicellum Johannem de Plano legum doctorem civitatis Barchinone et Johannem de Ribesaltes ville Perpiniani sindicos procuratores et ambaxiatores parlamenti generalis Cathalonie principatus in civitate Dertuse congregati nomine et pro parte ipsius parlamenti: de quorum omnium predictorum potestatibus inferius mentio specialis habetur pro se et omnibus eis adherentibus et adherere volentibus in futurum. - In primis siquidem dicti deputati sindici et procuratores representantes parlamentum generale regni Aragonum et ab ipso parlamento posse habentes et pro ipso in subscriptis partem facientes et dicti ambaxiatores sindici et procuratores representantes parlamentum generale Cathalonie principatus et ab ipso parlamento posse habentes et pro ipso in subscriptis partem facientes ipse ambe partes et unaqueque earum et earum quelibet conjunctim et divisim ac simul et in solidum protestantur salvant et retinent expresse etiam consentiunt atque volunt quod per firmam promissionem et obligationem infrascriptorum capitulorum seu alicujus eorum aut per subscripta vel aliqua ex eis et per quecumque vigore infrascriptorum seu alicujus eorum aut alias per eas vel alteram procedenda abinde fienda vel enantanda non intendunt prejudicare aut in aliquo derogare quibusvis foris constitutionibus usibus consuetudinibus observantiis usaticis privilegiis libertatibus ac aliis quibuscumque juribus competentibus aut competere valentibus ipsi regno Aragonum brachiis statibus sive conditionibus aut personis eorundem per se et in solidum universaliter ac particulariter ac dicto principatui brachiis statibus sive conditionibus aut personis eorundem per se et in solidum universaliter aut singulariter aut cuilibet parlamento dictorum regni et principatus per se et in solidum aut dictis regno et principatui sive parlamentis eorum ac ipsorum personis insimul nec viis quibuscumque eisdem et cuique vel alicui ex eis simul aut in solidum conjunctim seu divisim qualitercumque pertinentibus et competentibus a quibus discedere non intendunt per quoscumque actus quantumcumque etiam contrarios nec eis nec ipsorum alicui in aliquo derogare. Et volunt ac consentiunt dicte partes et earum quelibet quod per infrascripta aut aliqua ex eis aut per quecumque que ipsorum vigore nunc vel in futurum fiunt aut fient non adquiratur aliquid juris alicui dictarum partium in prejudicium alterius sive econtra nunc aut in posterum: sed quod unaqueque dictarum partium et illi quos representant remaneant plenissime in eis foris constitutionibus usibus consuetudinibus observantiis usaticis privilegiis libertatibus et aliis juribus quibus erant ante firmam infrascriptorum capitulorum: et sint salve eis et unicuique ex eis vie quecumque ante firmam hujusmodi capitulorum quomodolibet pertinentes: et voluerunt quod per electionem unius vie alteri non renuncient nec censeatur renunciatum imo ad aliam vel alias vias libere redire valeant quandocumque. Volunt tamen nichilominus et expresse consentiunt quod capitula infrascripta et contenta in eisdem observentur et executioni mandentur infra et non ultra tempus sive tempora in quinto presentium capitulorum contenta et prout in eo continetur. - Item cum finis seu terminus ad quem tendunt omnes superius nominati sit habere citius quo fieri rationabiliter poterit regem et dominum per justitiam prout inferius latius declaratur: est tractatum et concordatum quod temporis dispositione et negotiorum celeritate et qualitate pensatis non est nunc pro predictis insistendum circa regnorum et principatus generalem ac comunem in unum locum conventionem: sed quod ad dilationem tollendum et malis periculis ac scandalis dispositis obviandum totum negotium investigationis instructionis informationis noscionis recognitionis et publicationis cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli regie corone Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere dabeant et teneantur simpliciter et absolute ac plenissime comittatur et remittatur aliquibus personis pure conscientie bone fame et idoneis ad tantum et tale negotium peragendum in quas omnis potestas dictorum parlamentorum quoad predicta transferatur hac vice cum dependentibus emergentibus et incidentibus ex eisdem ac eis quoquomodo connexis. - Item quod ad evitandum confusionem divisionem vitium et infectionem que in multitudine reperiuntur faciliter et ad inveniendum facilius sufficientiam scientiam concordiam et virtutem que in paucis inveniuntur promptius quam in multis et consideratis pluribus que malitia temporis exhibet dicte persone sint novem que in premissis et infrascriptis per viam noscionalem ac bone conscientie informationis procedant: et quod prefate persone postquam nominate fuerint seu electe cujuscumque status gradus vel conditionis extiterint onus assumere et in loco et termino assignandis interesse personaliter teneantur: et quod nullus ipsas personas fraudulenter aut maliciose retrahere vel impedire audeat a premissis. - Item quod dicte novem persone que isto modo graduentur videlicet quod ponantur tres in primo gradu et alie tres in secundo gradu et alie tres in tertio gradu in villam seu locum inferius dessignatos convenire teneantur et habeant: infra quam villam non intrent in statu excedente videlicet tres prime ipsarum inter omnes tres triginta equitaturas et quadraginta personas inter ipsas tres eorum arbitrio dividendas et alie tres ultra totidem et restantes tres ultra totidem cum armis vel sine prout ipsis videbitur. - Item omnes superius nominati videlicet deputati et ambaxiatores sindici et procuratores parlamentorum regni Aragonum et principatus Cathalonie predictorum vigore et auctoritate potestatum per predicta parlamenta ipsis atributarum et vice et nomine dictorum parlamentorum et cujuslibet eorum et omnium eis coherentium et adherere volentium in futurum dant conferunt tribuunt transferunt atque concedunt dictis novem personis de quibus dicta parlamenta concordabunt infra viginti dies a die firma presentium capitulorum in antea computandos onus et plenariam ac plenissimam et generalem ac generalissimam auctoritatem facultatem et potestatem investigandi instruendi informandi noscendi recognoscendi et publicandi cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli dicte corone Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere debeant et teneantur et procedendi in omnibus aliis supra et infrascriptis cum dependentibus emergentibus et incidentibus ex eisdem ac eis quoquomodo connexis: ita quod illud quod dicte novem persone in concordia sive sex ex ipsis in quibus sex seu inter quas sint unus de dictis tribus primis et alter de dictis tribus secundis et alter de dictis tribus ultimis publicaverint vel alias pro exequtione presentium capitulorum fecerint aut exequtaverint quovis modo habeatur pro facto justo constanti valido atque firmo: quam quidem publicationem dicte persone facere teneantur infra duos menses a die vicessima nona martii proxime futuri in antea continue numerandos qui finient et terminabuntur vicessima nona die madii proxime tunc sequentis inclusive: quem quidem terminum dicte persone in una vice vel pluribus possint et valeant prorogare ita tamen quod earum prorogatio sive prorogationes inter omnes terminum duorum mensium a dicta vicessima nona die madii in antea continue computandorum et inmediato sequentium qui terminabuntur et finient vicessima nona die julii proxime tunc sequentis inclusive non excedat. Volunt inquam dicte partes quod contra predictas novem personas nulla possit opponi exceptio. - Item quod prefate novem persone postquam confesse fuerint et comunicaverint audita missa et sermone solemniter et publice voveant Deo et beate Marie et curie celesti et jurent super ligno crucis Christi et sancta quatuor Evangelia quod in dicto negotio successionis procedent et verum regem et dominum quam citius rationabiliter poterunt secundum Deum et justitiam et bonam eorum conscientiam juxta eorum scire et posse publicabunt omnibus amore odio favore et timore prece pretio dono gratia seu munere aut eorum quavis spe et alia sinistra voluntate quacumque postpositis et rejectis. Item dicte persone et alii qui in dicto negotio intererunt jurent ut supra quod ante publicationem regis per predictas personas fiendam nemini voluntatem intentionem seu mentem dictarum personarum circa predicta ipse persone nec alii supradicti suam vel aliarum personarum predictarum manifestabunt publicabunt vel aperient publice vel oculte directe seu indirecte verbo scriptis aut signis vel alio quovis ingenio sive modo. - Item quod si durante tempore informationis seu investigationis per predictas personas recipiende aliqui pro parte competitorum vel alicujus ipsorum voluerint ipsas personas verbo scriptis vel alias de aliquo informare persone ipse informationes audiant seu recipiant supradictas: hunc ordinem observando quod primo informationem illius audiant sive recipiant qui se ipsis personis presentaverit primitus paratus dictam informationem dicere seu offerre et successive aliorum prout quisque eorum primo venerit modo superius expressato. Et si omnes vel aliquos ipsorum insimul venire contigerit sit in electione dictarum personarum audiendi seu recipiendi informationes predictas illo quo voluerint ordine in preferendo vel postponendo servato: et quandocumque ante publicationem predictam dicte persone cum aliquo vel aliquibus ex illis qui pro parte competitorum ipsos informaverint ut prefertur vel alias quovis modo se super aliquibus voluerint informare hoc sit ipsis personis licitum et permissum. - Item quod si prefate persone aliquem vel aliquos pro se informando ad se accedere requisiverint vel venire quilibet requisitus ad eas infra terminum dandum et assignandum per ipsas et in statu quem ipse persone duxerint limitandum teneatur venire expensis inferius designatis et ad id remediis et penis debitis compellantur. - Item quod si aliqua vel alique de dictis novem personis infra terminum ipsis dandum ad locum villam seu castrum non venerint infrascriptum eo quia noluerint aut non potuerint morte vel alias impedite aut postquam in eo fuerint aliquam vel aliquas mori vel tali impedimento detineri contigerit quod secundum judicium aliarum personarum electarum non possent intendere in premissis: utroque capite sive casu dicte persone loco talis vel talium per se ipsas aliam vel alias pure conscientie bone fame et idoneam vel idoneas eligant citius quo poterint que habeant similem potestatem quam habebant illa vel ille in cujus seu quarum loco fuerit vel fuerint electa seu electe et teneatur ac teneantur simile juramentum prestare ut alie persone prius electe. - Item quod cum dicte novem persone fuerint in puncto ea que recognoverint et de quibus se informaverint et deliberaverint publicandi mittant intiment et denuncient parlamentis quod mittant in termino prefigendo per ipsas aliquas personas notabiles cujuslibet parlamenti que tamen numerum de sex pro quolibet parlamento non excedant mittant etiam pro personis de quibus eis videbitur ut veniant ad audiendam publicationem regis faciendam per eas: et omnes ingrediantur locum in statu per dictas novem personas limitando: quibus in dicto termino venientibus vel non venientibus ad publicationem procedant supradictam. - Item quod de noscione manifestatione et publicatione predictis fiant per verba et clausulas congrueritia necessaria utilia et opportuna aliqua publica instrumenta in forma autentica et solemni prout dictis personis videbitur esse fiendum. - Item quod die ad dictam publicationem ut predicitur assignata dicte novem persone missam et sermonem solemniter audiant: quibus auditis publicationem et manifestationem publico et solemniter prout eis videbitur veri regis faciant in nomine Jhesuchristi aliqua verba devota et pertinentia premitendo et unum ex dictis instrumentis in posterum per alteram ipsarum legi publico faciendo: post quam quidem publicationem sic factam Te Deum laudamus campanis pulsantibus solemniter et altitone decantetur devote insuper orationes dicantur et demum gloria laus et honor exhibeantur Altissimo Regi regum: preterea clangor tubarum et aliorum instrumentorum ibi resonet et major quo fieri poterit letitia ostendatur: de qua publicatione etiam recipiantur et fiant plura publica instrumenta. - Item quod prefate persone cum consilio illorum de quibus eis videbitur vel sine provideant debito modo et tempore cum competitoribus vel eorum procuratoribus potestatem habentibus circa securitatem et conservationem libertatum et privilegiorum ac jurium regnorum et principatus et conservationem patrimonii regii et bonum reipublice quanto securius et honestius fieri poterit.
- Item quod locus conventionis et congregationis dictarum novem personarum sit villa de Casp in regno Aragonum prope flumen Iberi situata: quam facta ceterorum comparatione castrorum et
locorum el super eisdem subjiciendo rem oculis informatione diligenti recepta et consideratis omnibus que in hujusmodi actu considerari secundum qualitatem et dispositionem temporis debuerunt omnes deputati ambaxiatores sindici et procuratores superius nominati tanquam aptam et idoneam eligunt et nominant cum presenti. - Item quod dictus locus dimittatur et per illum vel illos
qui super hoc potestatem habebunt simpliciter et absolute ponatur in manibus dictarum personarum dominio atque posse cum omnimoda jurisdictione et juramento fidelitatis hominum alias prestari solito dominis dicti loci seu ville dictis personis vel deputando seu deputandis ab eis prestando quamdiu dicte persone seu aliqua earum pro predictis morabuntur erunt seu remanebunt in eo et per octo dies ultra: ita quod durante tempore supradicto prefate persone sint domine solum et simpliciter castri et loci seu ville predictorum et omnium in eis et eorum terminis habitantium ut prefertur: lapso vero termino supradicto castrum et villa seu locus predicta in jus dominium atque posse illius seu illorum qui per prius habebant et possidebant eadem ipso facto quacumque solemnitate cessante transferantur et penitus revertantur et nunc pro tunc habeantur totaliter pro translatis: et quia prefatus locus est ecclesie supplicetur domino nostro pape quod supradicta concedere et etiam illi vel illis ex dictis novem personis cui vel quibus sanctitati sue placuerit jurisdictionem spiritualem clericorum et personarum ecclesiasticarum in dicto loco et ejus terminis committere de apostolica benignitate dignetur. - Item omnes superius nominati eligunt nominant constituunt et de presenti faciunt atque creant duos capitaneos generales videlicet Petrum Martinez de Marziella filium Garcie Martinez de Marziella et Azbertum Çatrilla filium Azberti Çatrilla milites domicellos qui presint nomine dictarum novem personarum ville et terminis ejus et omnibus habitantibus in eisdem seu ibi forum quomodolibet sortientibus et omnem jurisdictionem exerceant in eisdem: et isti tales facient solemne juramentum et homagium dictis personis de custodiendo ipsas personas et eorum familiares ac quoscumque ambaxiatores et alios in dicta villa admitendos et eorum bona et locum seu villam fidelíter et bene juxta eorum scire et posse et de obediendo dictis personis simpliciter et absolute: et idem juramentum et homagium facient gentes armorum ballistarii et familiares dictarum personarum principalium et omnes alii ad eorum deffensionem vel servitium deputati: capitaneis autem predictis onus et sollicitudo operum excubiarum murorum et custodiarum portarum loci seu ville predicte et omnium aliorum ad custodiam facientium seu pertinentium supradictam pertineant et incumbant: istos attamen et omnes alios dicte novem persone possint deponere et amovere et eosdem vel alios iterum ponere si et quando et totiens quotiens ipsis videbitur faciendum. - Item quod uterque dictorum capitaneorum habeat quinquaginta homines armorum cum singulis equis et quinquaginta ballistarios pedites ita quod sint inter omnes centum homines armorum equites et centum ballistarii fideles et bone fame arbitrio eorundem capitaneorum. - Item quod castrum et locus seu villa predicta muniantur et provideantur debite de victualibus atque armis. - Item quod in castro predicto vel domibus ubi dicte novem persone fuerint vel se receptaverint pro premissis nullus absque ipsarum voluntate licentia et permissu valeat introire: in locum autem seu villam quicumque sine armis et cum illo numero de quo dictis capitaneis videbitur et non alias ingrediatur: et super hoc fiant custodie diligenter hec et similia dictorum capitaneorum ordinationi et arbitrio relinquendo. - Item quod nullus cujuscunnque auctoritatis status gradus preheminentie aut conditionis extiterit qui secum vel in ejus societate habeat ultra viginti homines armatos de quatuor leucis audeat se appropinquare ad dictum castrum seu villam de Casp exceptis ambaxiatoribus qui ultra quadraginta equitaturas et quinquaginta personas pro qualibet ambaxiata et sine armis in villa introducere non possint: et si plures pro eorum societate duxerint illos statim ultra dictas quatuor leucas remittere teneantur. Et quod quicumque officiales quantumcumque magni non valeant ad villam prefatam de Casp venire nec in eadem intrare permittantur nisi de licentia aut ad requisitionem dictarum novem personarum. - Item quod pro parte parlamentorum conjunctim quorum auctoritate superius nominati funguntur mittatur celeriter et per personas autenticas presentetur cuilibet ex competitoribus litera que contineat in effectu quod parlamenta generala regni Aragonum et Cathalonie principatus pro se et eis adherentibus notifficant intimant seu denunciant eidem quod certe notabiles persone ab eisdem parlamentis super his plenum posse habentes in villa de Casp prope flumen Iberi in Aragone constituta pro investigando instruendo se et informando noscendo et publicando cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli dicte corone fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere debeant et teneantur hinc ad vicessimam nonam diem martii proxime futuri convenient et erunt personaliter congregate processure abinde ad investigationem instructionem informationem noscionem et publicationem predictas. - Item quod dicta parlamenta continuentur et durent donec facta fuerit regis publicatio supradicta et deinde quamdiu ipsis parlamentis fuerit bene visum. - Item omnes dicti deputati et ambaxiatores sindici et procuratores nominibus ante dictis jurant et se obligant quod parlamenta predicta aut ipsi potestatem dictis novem personis eligendis atributam non revocabunt non impedient neo aliqualiter impugnabunt etiam inito et firmato pacto inter predictos nominibus quibus supra mediante legitima stipulatione vallato nomine et vice uniuscujusque dictorum parlamento rum et singularum personarum eorundem ac etiam pro interesse regnorum et principatus predictorum et reipublice eorundem et veri regis in posterum publicandi et quorumvis dictorum competitorum et aliorum quorumcumque quorum intersit aut interesse poterit in futurum: imo pro toto eorum posse dabunt consilium auxilium et favorem quod presentia capitula exequtioni demandentur et quod ordinetur latissime cum omnibus securitatibus et clausulis necessariis et oportunis. - Item dicti deputati ambaxiatores sindici et procuratores procuratorio nomine ac in animam suorum principalium promittunt et se obligant atque jurant habere et nunc pro tunc et e converso habent in verum regem et dominum illum qui per predictas personas in concordia vel modo superius expressato pro rege fuerit publicatus: et quod contra publicationem regis sic factam per ipsas personas ac contra ea que per eas in et super predictis processa et enantata fuerint aut contra personas publicantium vel publicati vel contra formam aut ordinem eorum que acta et publicata fuerint non possint verbo scriptis facto aut alias quidquam dicere petere proponere objicere excipere aut alias quovismodo impugnare seu etiam allegare. - Item quod litera intimatoria de qua supra fit mentio presentetur domino Frederico ut uni de competitoribus et hortetur per parlamenta episcopus segorbicensis in cujus custodia dictus dominus Fredericus existit ut pretensum jus dicti domini Frederici in successione regnorum et terrarum corone regieAragonum prossequatur seu prossequi faciat per sufficientes procuratores et advocatos.
- Item cum illi de regno Valentie fuerint per magna tempora spectati fuerintque super hac materia ut modo debito mitterent requisiti et eis protestatum propter moram et materia presens ulterius dilationem non patiatur: est concordatum quod procedatur in hoc tam urgenti negotio eorum absentia non obstante. Si tamen suos ambaxiatores et nuntios in concordia misserint taliter quod regnum Valentie representent admittantur super hiis que nondum erunt exequtata de preparatoriis in eo statu in quo tunc erunt negotia sine discussione vel impugnatione quacumque eorum que facta fuerint seu etiam concordata. - Item quod expense que pro premissis et sequentibus fient dividantur in hunc modum: videlicet quod expense que personis et ministris aragonensibus fient per aragonenses et cathalanis per cathalanos solvantur: comunes vero prout est alias fieri assuetum.
- Item quod capitula predicta et in eis et quolibet eorum contenta solum pro forma substantiali et necessario observanda habeantur quoad tempora numerum novem personarum voces publicationem modos substitutionis vel electionis fiende in casibus supra in nono capitulo expressatis vel altero eorundem: in ceteris vero possit forma et ordo in dictis capitulis et in eorum quolibet contenti preposterari vel omitti. - Que fuerunt acta die loco mense et anno prefixis presentibus testibus ad predicta multum honorabilibus Francisco Daranda donato Porteceli Jaufredo de Ortiguis licentiato in decretis et Dominico Cavero canonico ecclesie ville Alcanicii. Et idem testes fuerunt presentes firme multum honorabilis Johannis de Plano doctoris et ambaxiatoris predicti qui imfirmitate podagre detentus firmavit in domibus Guillermi Claver ubi idem ambaxiator hospitabatur et etiam firme Anthonii de Castellot jamdicti qui utique detentus simili infirmitate firmavit in domibus suis.

Se hallan seguidamente copiados en el proceso los poderes de algunos diputados, el acta de la elección de los nueve compromisarios, y las correspondientes notificaciones a los pretendientes; empezando luego las actas de las sesiones que dichos compromisarios celebraron en el castillo de Caspe, hasta llegar a la proclamación de don Fernando, con la // parece que se corta //

Sesión del día 29 de marzo de 1412.


Principia el acta con estas palabras:

Núm. 412. Tom. 22. Fol. 2100.

Adveniente autem die vicessima nona mensis martii hora completorii vel quasi anno a nativitate Domini millessimo quadringentissimo duodecimo de qua quidem die in quinto capitulorum insertorum superius mentio specialis habetur apud villam de Casp in regno Aragonum constructam in castro videlicet ipsius ville fuerunt personaliter constituti reverendissimi in Christo patres et domini Petrus archiepiscopus Terrachone Dominicus episcopus oscensis ac multum honorabiles et religiosus Franciscus Daranda donatus Porteceli Berengarius de Bardaxino et Bernardus de Gualbis utriusque juris doctor ex novem personis per parlamenta regni Aragonum et Cathalonie principatus electis ad investigandum noscendum et publicandum cui subditi et vassalli dicte corone regie Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et eorum conscientias habere debeant et teneantur deputatis et electis: de quarum deputatione nominatione et electione ac potestate constat per acta et capitula desuper jam inserta: qui per organum dicti reverendissimi domini archiepiscopi Terracone jamdicti dixerunt et se obtulerunt presentibus me Raimundo Bajuli notario et Paulo Nicholai connotario meo ac testibus infrascriptis paratos procedere in predictis juxta potestatem eis atributam et formam capitolurum superius expressorum: requirentes me et dictum connotarium meum ut de predictis conficeremus acta publica ac etiam instrumenta.

Constituida, pues, así la junta de Caspe, compareció en seguida Bernardo Costeja, procurador de don Alfonso, duque de Gandía, y entregó el siguiente escrito:

Núm. 413. Tom. 22. Fol. 2100.

Coram vobis reverendo domino episcopo oscensi et egregiis nobilibus et honorabilibus dominis parlamento regni Aragonum ac reverendissimo patre et domino domino archiepiscopo Terracone ac egregiis nobilibus et honorabilibus dominis ambassiatoribus parlamenti Cathalonie constitutus personaliter Bernardus Costeya notarius procurator substitutus ad infrascripta per honorabilem dominum Bernardum de Vilalig militem procuratorem incliti domini Alfonsi ducis Gandie ceterosque ambassiatores electos et deputatos ad infrascripta per inclitum dominum antedictum
proponit: quod cum inclito domino Alfonso patri dicti incliti principalis sui fuerit per vos scriptum intimatum notificatum et denunciatum quatenus certas personas deberet mittere apud locum de Casp XXIX presentis mensis martii ad informandum vos et parlamenta ac supradictos embassiatores de jure corone regie quod pretendit esse suum: super quo habito consilio maturo elegit certos nuntios suos ad informandum regnum et vestras reverentias de jure quod ipse reputat se habere in corona regni Aragonis antedicti cui dictum jus de jure debetur: et dictus dominus Alfonsus filius succedat juridice in dicto jure corone: ideo dictos ambassiatores elegit ad predicta vestris reverentiis destinandos. Cumque dicti ambassiatores essent deliberati et parati accedere ad dictum locum de Casp in tempore per vestras reverentias assignato contingerunt impedimenta in via per quam opportebat eos necessario ad dictum locum superius memoratum transire: que impedimenta sunt homines armorum Castelle et Gaschonie qui fere totam viam occupant per quam ipsi transitum facere opportebat: ea propter mittentes pro salvoconductu responsionem adhuc recipere non valuerunt. Ideo deliberatum extitit ut unus de ambassiatoribus antedictis precederet magister in sacra theologia Johannes de Montesono et dictus Bernardus dicto nomine una cum eo per mare usque Dertusiam transitum facerent et deinde dictus procurator accederet ad vestras reverentias per predicta omnia denuntiare. Idcirco dictus substitutus procurator vestris reverentiis denuntiat presentiam dicti reverendi magistri Johannis accedentis pro causa superius memorata et dominos ambassiatores alios scilicet dominum Bernardum de Vilalig militem dominum Franciscum Blanch in legibus licentiatum et dominum Petrum de Falcho in decretis licentiatum de proximo venturos eo facto quo salvum conductum habuerint supradictum. Et nichilominus predictus magister Johannes de Monço et dominicus Johannes Navarro legum doctor sunt parati accedere ad declarandum et informandum vestras reverentias de juribus incliti domini ducis antedicti. Ideo dictus procurator substitutus vice dicti incliti domini ducis et aliorum ambassiatorum predictorum offert se paratum de jure dicti incliti domini ducis allegare: protestando quod interim aliquod prejudicium dicto inclito domino principali suo non fíat nec generari possit: requirendo de predictis sibi fieri publicum instrumentum ad habendum rei memoriam in eternum.

Leyéronse también y fueron aprobadas las cartas que debían dirigirse a los cuatro compromisarios que no se hallaban aun en Caspe, instándoles para que compareciesen luego.

Sesión del día 30.

Se dio a Pascasio Albert y a Juan Albiol el encargo de llevar a su destino las cartas para los compromisarios ausentes, acordadas en la sesión anterior.

Sesión del día 31.

Fue leída una carta de don Fadrique, en la que, después de algunas lijeras indicaciones sobre su derecho a la corona, manifestaba su abandono y la necesidad que tenía de que se le proveyese de abogados; y se acordó en seguida su contestación.

Sesión del día 3 de abril.

Presentóse Juan Albiol, y dio cuenta de haber entregado ya a Guillermo de Vallseca la carta que le habían encargado los demás compromisarios que se hallaban en Caspe.

Sesión del día 9.

Comparecieron los enviados del duque de Gandía, pidiendo que se les señalase día y hora para alegar y probar el derecho de su representado.

Sesión del día 11.

Pascasio Albert hizo relación de haber entregado a Bonifacio Ferrer y a Ginés Rabasa las cartas que para ellos se le habían dado en la sesión del día 30 de mayo anterior.

Sesión del día 12.

Asistieron ya a la sesión de este dia Fr. Vicente Ferrer y Bonifacio Ferrer, otros de los compromisarios que hasta entonces no se habían aun presentado.

Sesión del día 14. (1)
(1) Los compromisarios se reunieron también el día 13; pero omitimos el estractar todas aquellas sesiones en que el escribano secretario se limitó a levantar auto de que dichos árbitros se habían reunido, dispuestos a oir en justicia a cualquiera de los pretendientes o sus procuradores que quisiese demostrar su derecho.

Se señaló el día 18 y demás sucesivos para oir a los enviados del duque de Gandía.

Sesión del día 15.

Despacháronse algunas cartas relativas a las demandas de don Fadrique.

Sesión del día 17.

Señalado este día para que los compromisarios presentes prestasen el debido juramento, procedióse a este acto según manifiesta el secretario en estos términos:

Núm. 414. Tom. 22. Fol. 2111.

Et incontinenti predicti domini deputati ibidem in dicta ecclesia existentes per organum reverendissimi domini archiepiscopi Terracone presentibus honorabilibus Narciso Astrucii archidiacono Terracone et Dominico Ram priore ecclesie Alcanicii testibus ad hec vocatis et assumptis dixerunt quod cum ipsi descendissent de castro predicto et vellent accedere ad fores ipsius ecclesie ubi paratum erat altare et alia necessaria pro audiendo solemniter missam et sermonem comunicando jurando et alia nonnulla acta peragendo juxta tenorem sexti capitulorum superius insertorum: requisiverunt me dictum Raimundum Bajuli et alios connotarios meos ibidem presentes ut de omnibus et singulis actis que ibi fierent conficerem et conficerentur acta atque publica instrumenta. - Et statim presentibus me Raimundo Bajuli et dictis Paulo Nicholai et Jacobo de Monteforti connotariis meis et testibus infrascriptis et presentibus multum honorabilibus Gondisalvo Roderici de Neyra archidiacono Dalmaçan et Petro Sancii legum doctore ambassiatoribus assertis illustrissimi domini regis Castelle ac Bernardo de Villarig milite et aliis ambassiatoribus dicti incliti domini ducis Gandie superius jam contentis prenarratus reverendissimus dominus archiepiscopus Terracone ibidem aliis suis condeputatis jamdictis personaliter existentibus et audientibus indutus vestibus pontifficalibus ut est moris ante fores ecclesie predicte ad hec ut populus melius et spatiosius staret in platea celebravit missam solemniter: et fuit diaconus dictus Narcisus Astrucii archidiaconus Terracone et subdiaconus venerabilis Bernardus Olzina prepositus ilerdensis et minister venerabilis prior dicte ecclesie de Casp. Et postquam dictus dominus archiepiscopus sumpsit corpus Christi reversus ad alios dominos supradictos condeputatos suos coram altari flexis genibus ordinatos et facta generali confessione per ipsos tradidit cuilibet eorum sacratissimum corpus Christi comunicandum: et primo dicto domino episcopo oscensi secundo priori Cartusie tertio Francisco Daranda quarto magistro Vincentio Ferrarii quinto Berengario de Bardaxino sexto Bernardo de Gualbis qui omnes de manibus dicti domini archiepiscopi corpus sanctissimi Jesuchristi sumpserunt et receperunt devote. Et postmodum perfecta et finita missa fuit posita coram altari quedam crux aurea perulis et lapidibus preciosis ornata in qua dixerunt fore ex ligno vere crucis Christi et quoddam evangelisterium subtus illam: et incontinenti idem dominus archiepiscopus et ex post ceteri predicti deputati singulariter unus post alium per ordinem supradictum flexis genibus jurarunt et voverunt alta et intelligibili voce coram omni populo ibi stante super crucem et sancta quatuor evangelia supradicta manibus uniuscujusque eorum corporaliter tacta unusquisque ejus nomen et cognomen exprimendo in modum sequentem:
- Yo Pere de Çagarriga arquebisbe de Terragona solemnement et publica faç vot a Deu et a la Verge Maria et a la cort celestial et jur sobre la creu de Jesuchrist et los sants evangelis que en lo negoci de la successio procehire e vertader rey e senyor lo pus prest que rahonablament pore segons Deu et justicia et bona consciencia juxta mon poder et saber ensemps ab los altres segons el poder a ells et a mi donat publicare tota amor hoy favor et temor pregaria preu do gracia o servey o qualsevol sperança de aquells et tota altra sinistra voluntat posposats et remoguts. Item que abans de la publicacio dessus dita no manifestare publicare e obrire a algu qui no sie dels nou publicament o amagada directament o indirecta de paraula o per scrits o ab senyals o ab altre qualsevol enginy o manera la voluntat intencio o proposit de mi o de qualsevol de mos companyons en et deves lo dit acte.
- Et hiis per eos et quemlibet ipsorum dictis crucem et evangelia supradicta devotissime fuit eorum quilibet osculatus. - Et in predictis fuit differentia ista dumtaxat quod predicti domini episcopus oscensis Franciscus Daranda et Berengarius de Bardaxino votum et juramentum predicta in aragonensi lingua pronuntiarunt: ceteri vero prout superius continetur.
- Et his omnibus sic peractis dominus reverendus et religiosus magister Vincentius Ferrarii predictis aliis condeputatis suis necnon populo in multitudine copiosa ibidem congregato presentibus et audientibus predicavit solemniter ibidem ante fores ecclesie predicte summendo pro themate verba sequentia: Fiet unum ovile et unus pastor illudque plurimis et diversis rationibus conclusionibus et auctoritatibus ad materiam dicte successionis applicando prossequendo et etiam concludendo.

Sesión del día 18.

Comenzaron sus alegaciones los enviados del duque de Gandía (1).
(1) Como el actuario no insertó en el acta ni el estracto de las arengas ni la copia de los escritos que cada abogado dijo o presentó para apoyar el derecho de su cliente; nos vemos privados también de continuar aquí ningún documento de esta clase.

Sesión del día 19.

Continuaron las alegaciones de los embajadores del duque de Gandía, y terminado el discurso de Francisco Blanc, a quien había tocado hoy la palabra, se presentó Francisco de Perellós para manifestar a los compromisarios que, a pesar de haberse trasladado a Caspe Ginés Rabassa con el deseo de cumplir la misión que le había sido confiada, con todo que se lo impedían la enajenación mental y demás achaques de que adolecía.

Sesión del día 20.

Prosiguió Francisco Blanch en demostrar el derecho del duque de Gandía.


Sesión del día 21.

Continuó la demostración del derecho del mencionado duque.

Sesión del día 22.

Después de haber prestado juramento Guillermo de Vallseca, con protesta de no comprometerse a dar su voto dentro determinado plazo; se dio comisión a los médicos Honorato Bonafé, de Perpiñan, y Gerónimo, de Alcañiz, para que averiguasen la certeza de lo espuesto por Francisco de Perellós acerca de la enajenación mental de Ginés Rabassa.

Sesión del día 23.

Autorizóse a Narciso Astruch, Gaufredo de Ortigues y Domingo Ram, para recibir las informaciones que creyesen convenientes sobre el estado de enajenación mental en que se decía
hallarse Ginés Rabassa.
En este mismo día el obispo de Huesca hizo entrega a los compromisarios de la jurisdicción y dominio que le correspondían sobre el castillo y villa de Caspe; y habiéndola aquellos aceptado, traspasaron dicha jurisdicción a Asberto Çatrilla y Martin Martinez de Marziella, gobernadores nombrados para ejercerla, los cuales prestaron en seguida el debido juramento y homenaje.

Sesión del día 24.

Verificóse en este día la toma de posesión por los gobernadores de Caspe, y se cumplió la solemnidad de separar y nombrar de nuevo a todos los oficiales y empleados que ejercían alguna autoridad en dicha villa. Últimamente se publicó un edicto prohibiendo bajo pena de cinco sueldos el jugar a los dados.

Sesión del día 25.

Continuaron las solemnidades de toma de posesión de la villa de Caspe por los gobernadores Asberto Çatrilla y Martin Martinez de Marziella.

Sesión del día 27.

Comparecieron los embajadores del duque de Gandía, y entregaron escritas las alegaciones que en los días anteriores habían pronunciado ante los compromisarios.

Sesión del día 28.

Leyóse una carta con que don Fadrique reiteraba su demanda de abogados y procuradores.

Sesión del día 30.

Se dio cuenta de una carta con que el parlamento aragonés instaba a los compromisarios para que decidiesen luego el negocio de la sucesión.

Sesión del día 4 de mayo.

Fueron leídas a los compromisarios dos cartas de los valencianos, en las que se trataba de las pretensiones de don Fadrique; y otra de los conselleres de Barcelona, exhortándoles a dar su fallo lo más pronto que les fuese posible.
Sesión del día 5.

Primeramente se dio audiencia a Fernando de Vega, Juan González de Acevedo, Miguel de Navés, Juan Sarañana, Martin Sanchez de Sevilla, fray Juan de Villaban, Pedro Sanchez de Castiello y Gonzalo Rodriguez de Neyra, embajadores del infante don Fernando, los cuales pronunciaron algunos discursos para demostrar el derecho de dicho pretendiente. Presentóse después Francisco de Perellós,y pidió nuevamente que fuese declarado inhábil para ejercer el cargo de árbitro su suegro Ginés Rabassa. Por último, se dio cuenta de la información recibida para averiguar el estado de enajenación mental de dicho Rabassa, y sobre ella dieron los ocho compromisarios el siguiente fallo:

Núm. 415. Tom. 22. Fol. 2144.

Virginis filio invocato: nos deputati predicti visis geminatis suplicationibus ac requisitionibus nobis factis per nobilem Franciscum de Perellós // primera tilde en latín que veo en estos textos // militem et generum honorabilis Januarii Rabaça militis legum doctoris et una nobiscum deputati: visa etiam informatione per honorabiles Narcissum Astrucii archidiaconum Terrachone Jaufridum de Ortigiis et Dominicum Ram priorem ecclesie Alcanicii in legibus licenciatos ex comissione per nos eisdem facta habita et recepta super requisitis et supplicatis per dictum nobilem Franciscum: visis etiam depositionibus testium receptorum virtute comissionis predicte et alias audita nichilominus relatione dictorum comissariorum et cum dicto honorabili Januario Rabaça non solum semel immo pluries presentialiter comunicato colloquio et potestate nobis in capitulis supra insertis atributa: judicamus dicimus et declaramus dictum honorabilem Januarium Rabaça nobiscum electum et deputatum ad investigationem et publicationem nostri veri regis et domini non esse idoneum seu suficientem immo penitus impeditum et inhabilem ad faciendum et exequendum ea que nobis comissa existunt et ipsum non posse intendere in premissis et propterea alium loco ipsius fore per nos juxta dictorum capitulorum seriem eligendum et deputandum.

Sesión del día 6.

Después de haber dado segunda audiencia a los embajadores del infante don Fernando, que continuaron sus alegaciones; se dio cuenta de un escrito presentado por Gerardo Zelonis de Luca
y Bernardo de Gallach, a nombre de doña Violante y de su hijo el príncipe Luis, en el cual eran recusados algunos de los compromisarios por enemigos personales de dichos pretendientes.

Sesión del día 7.

Fueron oídos otra vez los embajadores del infante de Castilla.
Por la tarde volvieron a reunirse los compromisarios; y después de haber tomado el juramento a Domingo de La Naya y Ramon Fivaller, guardianes o alcaides del castillo de Caspe, y al notario Ramon Batlle; dieron audiencia a los embajadores del duque de Gandía, los cuales presentaron por escrito las razones que favorecían su derecho. Ultimamente Bonanato Pere presentó a los compromisarios varios documentos relativos al derecho de sucesión que habían sido enviados por los diputados de Cataluña (1).

(1) Entre otros documentos, buscaron los diputados y remitieron por último a los compromisarios el que menciona la siguiente carta:
- Al molt honrat senyor en Francesch Despuig deputat local de Tortosa. - Senyor: una vostra letra havem reebuda responsiva a una letra nostra queus haviem tramesa ensemps ab altres dues letres nostres quis dressaven la una al batle general de Catalunya e laltra als consols de Perpenya sobre un translat que demanam de una pracmatica faent per la real successio: de la qual segons som informats es stat trames translat no ha molts dies a certa persona desta ciutat tret daqueixa vila de Perpenya qui apres fo liurat al governador de Cathalunya. E responemvos quens meravellam molt com diets quel dit batle es a Cochliure e que con sia aqui que vos li darets la dita sua letra: car bens semblaba pus propri que vos haguessets tantost cavalcat e fossets ab lo dit batle e praticat ab ell de ço que demanam o almenys li haguessets tramesa la dita letra per certa persona attesa la qualitat dels affers e la gran cuyta a quels demanam. Perqueus pregam senyor que si lo dit batle no es aqui cavelquets e siats decontinent e con pus prest porets ab ell e comuniquets ab ell de ço de que scrivem o li trametats la dita letra per persona certa. E per tant que hajats pus clara certitud qual es la pracmatica que demanam vos diem que aquesta pracmatica fo feta ab consentiment de la terra en lo temps de la unio ço es con se tractave que la filla del rey en Pere fos jurada primogenita e que fos muller del marques qui apres fo duch de Gandía: la qual pracmatica conte que filla de rey no puxa succehir en aquest regne. Direts aço als dits consols e batle e serals remoguda la incertitud de les paraules que diets son contengudes en la dita nostra letra: e treballets ab tota cuyta e fets que los dits consols e batle treballen e entenen en aço segons contenen les letres que ja havem trameses. Scrita en Barchinona a XI dies de abril del any MCCCCXII.
- Los deputats del general de Cathalunya e les VI persones a ells adjunctes. (Reg. de la dip. De 1411. fol. 124).
- Sobre el contenido de la antecedente carta y la disposición de la pragmática de que en ella se trata, es necesario advertir, que la corona de Aragón no constituyó nunca un verdadero mayorazgo, que tuviese señalado de una manera fija e invariable el orden de su transmisión; pues recorriendo la serie de sus soberanos se ve que sucedieron todos por llamamiento de su antecesor o por aclamación de sus súbditos, y no en fuerza de ninguna ley constitutiva que estuviese establecida de antemano. Las sustituciones y gravámenes que algunos condes-reyes impusieron a sus herederos, según se ve en los testamentos que conserva este archivo, casi nunca se estendieron más allá del primero o segundo grado; y por lo mismo todos dispusieron del reino y condado como de libre y propio patrimonio, desmembrándolo a veces; repartiendo entre sus diferentes hijos, como mejor les plugo, considerable porción de sus estados; y aun cediéndolo a personas enteramente estrañas, como lo hizo don Alfonso el Batallador, que instituyó herederos a los templarios, a los hospitalarios y al Santo Sepulcro de Jerusalén. Así pues, la pragmática que aquí se cita hubo de ser por lo más una disposición especial y aislada, que don Pedro el Ceremonioso creyó prudente dar, porque juzgó que contribuiría a sosegar los disturbios que a los pocos años de haber él ascendido al trono se habían suscitado en Aragon y Valencia. En prueba de que no estaba reconocida en las hembras semejante incapacidad para suceder, baste considerar: que en los dos testamentos que dejó otorgados el conde don Ramon Berenguer el Grande, las llamó espresamente a la sucesión del condado, en falta de los hijos varones: que si bien don Ramon Berenguer 4.° parece que pretendió siempre derivar su derecho al reino de Aragón, no del que le transmitiera su esposa, sino de la cesión que le hizieron los templarios y demás a quienes lo había legado el Batallador; doña Petronila no dejó de considerarse también por su parte verdadera reina por derecho propio, y como tal, muerto ya su marido, abdicó el reino a favor del hijo común instituido ya por el padre, y le nombró además heredero en su postrer testamento: que en la
última voluntad de don Ramon o Alfonso el Casto se hallan también esplícitamente llamadas las hijas para el caso de no existir ningún hijo; y finalmente, que entre los muchos consejeros y letrados a quienes consultó don Pedro antes de declarar sucesora a su hija doña Constanza, declaración que revocó después con la pragmática de que aquí se trata, solo dos o tres opinaron por la incapacidad de dicha hija para suceder en el reino. Se ve, pues, que el órden de suceder en los estados de Cataluña y Aragón no tuvo casi nunca otra norma que la última voluntad del antecesor, y que si bien fueron siempre preferidos los hijos a las hijas, también estas escluyeron a los varones de otro grado más remoto. A no haber sido estas la ley o costumbre y la opinión del pais, no hubieran por este tiempo mostrado las cortes tanto empeño en que don Martin declarase quién quería que le sucediese, ni se hubiera siquiera puesto en tela de juicio el derecho del infante don Fernando, ya que no podía derivarlo sino de doña Leonor, hija del señor don Pedro 4.° de Aragón.

Sesión del día 9.

Comparecieron Juan Icart, reclamando la sucesión para el conde de las montañas de Prades; y Gerardo Zelonis de Luca, pidiendo contestación al escrito que había presentado el día 6.
Diéronsela los compromisarios, desestimando sus recusaciones.

Sesión del día 10.

Dióse audiencia a Juan de Alzamora, Bernardo del Bosch y Bernardo de Gallach, enviados por doña Violante, viuda del rey don Juan primero de Aragón, para apoyar el derecho de doña Violante y don Luis de Nápoles. Leyéronse, pues, algunas cartas de estos personajes, que fueron presentadas por dichos mensajeros, y cuyo contenido se reducía a pedir que fuese declarado el derecho de sucesión a favor del mencionado príncipe Luis.

Sesión del día 11.

Después de haber oído nuevamente a Juan de Alzamora, Bernardo del Bosch y Bernardo de Gallach, se leyó una carta de los jurados de Zaragoza, en la que pedían que se decidiese prontamente el negocio de la sucesión.

Sesión del día 13.

Leyóse una carta de don Fadrique, en la que repetía sus demandas de abogados y procuradores. Contestósele que ya se había proveído lo necesario para que los tuviese.

Sesión del día 14.

Fue admitido por notario Juan Dezplá, enviado por los valencianos, y prestó el debido juramento.

Sesión del día 16.

Presentáronse y fueron oídos los enviados del conde de Urgel.
Reunidos nuevamente los compromisarios por la tarde del mismo día, procedieron a la elección de Pedro Bertran para que sustituyese a Ginés Rabassa en el cargo de compromisario por Valencia, Fueron por último leídas dos cartas, una con que el parlamento de Aragón instaba la pronta resolución de los compromisarios, y otra con que don Fadrique reiteraba sus demandas.

Sesión del día 17.

Continuaron sus alegaciones los embajadores del conde de Urgel.

Sesión del día 18.

Compareció y prestó el debido juramento Pedro Bertran, compromisario nuevamente elegido; y luego se dio otra vez audiencia a los embajadores del conde de Urgel, para que continuasen demostrando el derecho de su principal.

Sesión del día 19.

Continuaron las alegaciones de los embajadores del conde de Urgel.
Por la tarde se procedió a nombrar por otro de los castellanos de Caspe a Guillermo Çaera, tomándosele en seguida el debido juramento.
Sesión del día 20.

Se presentaron nuevamente los enviados de don Jaime de Urgel, y continuaron sus alegatos.

Sesión del día 21.

Se dio audiencia a Geraldo de Ardevol y Pedro Ferrer, enviados por la condesa de Urgel para demostrar el derecho de don Jaime. Presentóse después Bernardo Zaidia, enviado por la ciudad de Murviedro para asistir a la futura proclamación; y últimamente se leyó una carta con que el parlamento de Valencia instaba a los compromisarios para que verificasen luego la elección.

Sesión del día 22.

Los compromisarios nombraron secretarios suyos a los escribanos Bartolomé Vicens y Francisco Fonolleda, tomándoles en seguida el correspondiente juramento.

Sesión del día 23.

Fueron oídos nuevamente los embajadores enviados por el conde y la condesa de Urgel para demostrar el derecho de aquel magnate.

Sesión del día 24.

Continuáronse las alegaciones de los enviados del conde de Urgel.

Sesión del día 26.

Por la mañana se dio otra vez audiencia a los embajadores de don Fernando; y por la tarde a los que había enviado la condesa de Urgel.

Sesión del día 28.

Acordaron los compromisarios prorogar hasta el día 29 del venidero junio el plazo que se les había señalado en la concordia de Alcañiz; notificando desde luego dicha prorogacion a los parlamentos de los tres reinos. Pasóse después a la lectura de dos cartas, a saber, de una con que los aragoneses instaban la pronta elección; y de otra dirigida (dirgiida en el pdf) a Bonifacio Ferrer por el obispo de Segorbe, recomendándole las demandas de don Fadrique. Los embajadores de Castilla y los del duque de Gandía presentaron también por escrito varios alegatos a favor de sus respectivos principales. Por último, en este día los compromisarios nombraron a Pedro Sabata gobernador de Caspe en representación de Valencia, para que ejerciese su empleo junto con Martin Martinez de Marcillo y Alberto Çatrilla, que lo eran respectivamente por Aragón y Cataluña.

Sesión del día 29.

Notificóse a Pedro Sabata su nombramiento, y se le tomó el correspondiente juramento.

Sesión del día 30.

Se presentó Jaime Juglar, enviado por el curador de don Fadrique para pedir que se difiriese el fallo del negocio de la sucesión hasta tanto que este hubiese podido alegar su derecho.


Sesión del día 1.° de junio.

Fueron leídas dos cartas del parlamento de Cataluña, relativa la una al nombramiento de abogados para don Fadrique, y pidiendo en la otra instrucciones sobre el modo de enviar las seis personas que debían asistir a la proclamación.

Sesión del día 2.

Acordóse escribir al parlamento de Cataluña, prescribiéndole que los seis diputados que enviase para oír la proclamación pudiesen ir con aquel acompañamiento que conviniese a su estado y categoría; pero que tres o cuatro leguas antes de llegar a Caspe debiesen dejar su comitiva, y entrar en la villa con solas cuarenta cabalgaduras y cincuenta personas por cada embajada.

Sesión del día 3.

Después de haber sido oído Matías Vidal, otro de los embajadores del conde de Urgel que peroró a favor de dicho conde; fueron leídas varias cartas, a saber: dos del parlamento aragonés y otra de los jurados de Zaragoza, instando ambos para que se procediese con brevedad a la elección; y otra finalmente de los compromisarios a los jurados de Mallorca, pidiéndoles que enviasen procuradores para oír la proclamación.

Sesión del día 6.

Espidiéronse instrucciones a los aragoneses y valencianos sobre el modo de enviar sus diputados para asistir a la proclamación.

Sesión del día 8.

Los embajadores del conde de Urgel y los de doña Violante, viuda de don Juan primero, presentaron por escrito las razones que antes habían alegado de viva voz a favor de sus respectivos
representados.

Sesión del día 9.

Se espidió la órden a los parlamentos de los tres reinos para que enviasen a Caspe los diputados que debiesen asistir a la proclamación; y luego se dio audiencia a los abogados de don Fadrique, los cuales espusieron de palabra las razones que favorecían el derecho de su defendido.

Sesión del día 10.

Los abogados de don Fadrique presentaron por escrito las razones que en el día anterior habían alegado de viva voz.

Sesión del día 11.

Presentaron también sus alegatos por escrito los enviados de la condesa de Urgel.

Sesión del día 14.

Fueron oídos en este día otros de los abogados de don Fadrique.


Sesión del día 15.

Continuaron nuevamente sus alegaciones los embajadores del infante don Fernando.

Sesión del día 21.

Se recibieron los alegatos por escrito que presentaron los embajadores de Violante de Aragon y del duque de Gandía.

Sesión del día 22.

Los enviados de don Fadrique y los del conde de Urgel presentaron nuevos alegatos.

Sesión del día 23.

Peroraron nuevamente a favor de su defendido los abogados de don Fadrique.

Sesión del día 24.

Después de haber entregado sus últimos alegatos los defensores de don Fadrique, procedieron los compromisarios a dar su fallo en el negocio de la sucesión, y lo hicieron en estos términos:

Núm. 416 (1). Tom. 21. Fol. 1920.
(1) No se estrañe el hallar en esta colección algún documento que haya visto ya la luz pública en otras obras; pues lo continuamos aqui solamente por no interrumpir el enlace que puede tener con los demás inéditos que publicamos.

In nomine Domini nostri Jhesu-Christi pateat universis: quod die sabbati intitulata vicesima quinta mensis junii anno a nativitate Domini millessimo quadringentessimo duodecimo hora tertiarum vel quasi existentibus reverendissimis et honorabilibus dominis novem personis infrascriptis ad investigandum instruendum informandum noscendum recognoscendum et publicandum subscripta deputatis et electis in quadam aula castri ville de Casp prope flumen Iberi in Aragonia constitute personaliter congregatis in presentia nostrum notariorum subscriptorum qui de auctoritate facultate et potestate dictorum dominorum deputatorum et aliis per kalendaria tactis et expressatis prout nominati sumus inferius faciemus autenticam et veridicam fidem et in presentia etiam honorabilium dominorum testium infrascriptorum: prefati domini mandarunt reverendo magistro Vincentio Ferrarii subscripto quod ipsorum nomine legeret et publicaret quamdam scripturam quam illico dictorum dominorum ex parte reverendus in Christo pater et dominus Dominicus Ram episcopus oscensis infrascriptus dedit et tradidit eidem magistro Vincentio Ferrarii: et requisiverunt nos infrascriptos notarios quod de predictis omnibus et singulis faceremus unum et plura publicum et
publica instrumenta. Qui quidem reverendus dominus magister Vincentius Ferrarii accepit dictam scripturam et eam coram omnibus legit et publicavit cujus tenor sequitur in hunc modum: Nos Petrus de Çagarriga archiepiscopus Terrachone Dominicus Ram episcopus oscensis Bonifacius Ferrarii dompnus Cartusie Guillermus de Vallesicca legum doctor frater Vincentius Ferrarii de ordine predicatorum magister in sancta teologia Berengarius de Bardaxino dominus loci de Çaydi Francischus Daranda donatus monasterii Portaceli ordinis Cartusie oriundos civitatis Turolii Bernardus de Gualbis ulriusque juris et Petrus Bertrandi decretorum doctores novem videlicet deputati vel electi per generalia parlamenta prout de nostra electione et subrogatione mei Petri Bertrandi constat per publica instrumenta facta in Alcanicio die quarta decima martii anno a nativitate Domini millessimo quadringentessimo duodecimo et Dertuse tertia decima dictorum
mensis et in castro de Casp sexta decima die madii ejusdem anni cum plena ac plenissima generali ac generalissima auctoritate facultate et potestate investigandi instruendi informandi noscendi recognoscendi et publicandi cui predicta parlamenta et subditi ac vassalli corone Aragonum fidelitatis debitum prestare et quem in eorum verum regem et dominum per justitiam secundum Deum et nostras conscientias habere debeant et teneantur ita quod illud quod nos novem in concordia vel sex ex nobis in quibus sex seu inter quos fuerit unus de qualibet terna publicaremus vel alias pro executione capitiilorum inter dicta parlamenta concordatorum faceremus aut executaremus quovismodo haberetur pro facto justo constanti valido atque firmo: prout de predictis potestate et capitulis constat per publica instrumenta recepta in Alcanicio per Barttholomeum Vincentii Paulum Nicholay et Raymundum Bajuli notarios die quinta decima februarii anno predicto: considerantes quod inter cetera solemniter et publice quilibet nostrum vovit et juravit quod simul cum aliis secundum potestatem concessam citius quo rationabiliter fieri posset in negotio procederet et verum regem et dominum publicaret prout in dictis voto et juramento de quibus constat per publica instrumenta recepta in villa de Casp per dictos Paulum Nicholay Raymundum Bajuli et Jacobum de Monteforti notarios diebus decima septima et vicesima secunda aprilis et decima octava madii anno predicti latius continetur: visis tenore et forma dictarum electionis de nobis facte et potestatis nobis tradite et juramenti et voti premissorum et prehabitis investigatione instructione informatione noscione et recognitione que per nos fienda erant et dictis ac datis et nominatis per justitiam secundum Deum et nostras conscientias necessariis oppinionibus dictis atque votis et illis ac aliis premissis recognitis et consideratis solum Deum habentes pre oculis secundum tenorem potestatis et juramenti ac voti predictorum dicimus et publicamus quod parlamenta predicta et subditi ac vassalli corone Aragonum fidelitatis debitum prestare debent et tenentur illustrissimo ac excellentissimo et potentissimo principi et domino domino Ferdinando infanti Castelle et ipsum dominum Ferdinandum in eorum regem et dominum habere tenentur et debent. De quibus omnibus ad perpetuam rei memoriam petimus et requirimus fieri unum et plura publicum seu publica instrumenta per vos notarios infrascriptos: de quibus omnibus et singulis supradictis dicti reverendissimi et honorabiles domini novem deputati verbo etiam requisiverunt per nos notarios suprascriptos fieri unum et plura publicum seu publica instrumenta. Que fuerunt acta die anno et loco predictis presentibus honorabilibus viris dominis Francisco de Pau milite Dominico Ram licenciato in legibus milite Dominico de la Naja Guillermo Çaera et Raimundo Fivallerii castellanis et custodibus dicti castri de Casp ad hec pro testibus vocatis specialiter et assumptis. - Sig+num mei Bartholomei Vincencii notarii publici civitatis Cesarauguste et auctoritate domini regis Aragonum per totam terram et dominationem suam qui predictis una cum connotariis infrascriptis interfui et clausi etc. - Sig+num Jacobi de Plano auctoritate regia notarii publici serenissimi domini regis Aragonum qui premissis omnibus et singulis una cum aliis connotariis suis hic contentis interfuit. - Sig+num mei Raymundi Bajuli auctoritate illustrissimi domini regis Aragonum notarii publici per totam terram et dominationem suam qui premissis una cum connotariis meis hic contentis presens fui eaque scribi feci et clausi. - Sig+num mei Jacobi de Monteforti auctoritate regia notarii publici per totam terram et dominationem illustrissimi domini regis Aragonum qui omnibus et singulis supradictis una cum aliis meis connotariis hic contentis interfui eaque clausi. - Sig+num mei Pauli Nicholay illustrissimi domini regis Aragonum olim
scriptoris auctoritateque ejusdem notarii publici qui predictis omnibus et singulis interfui eaque clausi. - Sig+num mei Francisci Fonolleda illustrissimi domini regis Aragonum olim scriptoris regiaque auctoritate notarii publici per totam terram et dominationem suam qui publicationi predicte requisitus una cum prenominatis connotariis meis interfui eaque recepta per olim scriptum clausi.

Sesión del día 26.

Comparecieron los obispos de Vich y de Barcelona, el conde de Cardona, Raimundo de Bages, Juan Dezplá y Pedro Grimau, enviados por el parlamento de Cataluña para asistir a la proclamación.

Sesión del día 27.

Se presentaron fray Romeo de Corbera, fray Pedro Pujol, Manuel Diez, Pedro Siscar, Juan Suau y Pedro Gil, enviados también por el parlamento valenciano para oír la proclamación; y con el mismo objeto se presentaron de parte de los aragoneses fray Iñigo de Alfaro, don Pedro Jimenez de Urrea, don Juan de Luna, Juan de Bardaxi, Juan de Ovelfa y Juan Sanchez Sadornil. Se acordó después que el día siguiente se verificase la proclamación, y con este objeto se dio al maestro fray Vicente Ferrer el encargo de pronunciar el sermón y de leer publicamente la sentencia.

Sesión del día 28.

Procedióse en este día a la publicación de la sentencia y solemne proclamación de don Fernando, del modo que esplica el acta con las siguientes palabras:

Núm. 417. Tom. 22. fol. 2186.

Novissime autem die martis hora tertiarum vel quasi intitulata XXVIIIa dicti mensis junii anno predicto a nativitate Domini MCCCCXII dicti domini deputati in aula predicti castri de Casp personaliter constituti convocatis nobis dictis eorum notariis et secretariis per vocem dicti domini terrachonensis archiepiscopi dixerunt se velle eadem hora accedere ad publicandam publice et solemniter publicationem per eos factam cum instrumentis publicis in posse nostri dictorum notariorum confectis die sabbati proxime lapso de nostro vero rege et domino ad ecclesiam dicte ville et in ea missam et sermonem solemnes audire et post eorum consumationem publicationem facere supradictam: requirentes nos dictos notarios et secretarios quatenus celebrationem dictorum misse et sermonis et publicationem predictam et alia que in ipsis et circa ea fierent et exequerentur continuaremus in presenti processu et de eis conficeremus unum et plura publicum seu publica
instrumenta. - Et quasi incontinenti dicti domini deputati accesserunt simul ad ecclesiam supradictam ad cujus fores in illis videlicet que respiciunt versus plateam fuit quoddam altare mirabiliter apparatum et a dextris et sinistris ipsius erant scanna seu cadafalia pro sessionibus dominorum ambaxiatorum designatorum inferius fabricata: et dicti domini deputati excepto dicto domino oscensi episcopo circa infrascripta occupato sederunt supra quoddam scannum appositum quasi inmediate coram dicto altari intus cancellum ibi factum sub forma et ordine qui sequntur. Dictus enim reverendus dominus archiepiscopus sedit in medio dicti scanni et ad partem dexteram post eum sederunt primo dominus Bonifacius Ferrarii secundo Guillelmus de Vallesica tertio Franciscus Daranda: ad partem vero sinistram primo Berengarius de Bardaxino secundo magister Vincentius Ferrarii tertio Bernardus de Gualbis et quarto Petrus Bertrandi predicti. Ad partem vero dexteram dicti altaris in scanno seu cadafallo ibi ut prefertur facto sederunt religiosi reverendus nobiles et honorabiles deputati regnorum Aragonum et Valentie subscripto ordine collocati. Primo enim religiosus frater Ennecus Dalfaro comendator de Ricla ordinis sancti Johannis hospitalis Jherosolimitani pro dicto regno Aragonum et post eum reverendus frater Romeus de Corbaria magister militie beate Marie de Muntesia et sancti Georgii pro dicto regno Valentie deinde nobilis dominus Petrus Ximenez Durrea pro eodem regno Aragonum et post eum religiosus Petrus Pujol prior Vallis Jesuchristi pro dicto regno Valentie successive autem nobilis dominus Johannes de Luna miles pro dicto regno Aragonum et inmediate post eum nobilis Manuel Diez pro eodem regno Valentie deinde autem honorabilis Johannes de Bardaxino miles pro prefato Aragonum regno et post eum honorabilis Petrus de Siscar miles pro dicto regno Valentie et statim post eum honorabilis Johannes Dovelfa pro eodem regno Aragonum et post eum honorabilis Johannes Suau pro dicto regno Valentie et inmediate honorabilis Johannes Sanchez de Sadornil pro dicto regno Aragonum et post eum honorabilis Petrus Gil jurisperitus pro eodem regno Valentie ambaxiatores seu nuntii. Ad partem vero sinistram dicti altaris in alio scanno seu cadafallo sederunt sub ordine infrascripto reverendi in Christo patres multum nobiles et potentes viri et honorabiles domini ambaxiatores seu nuntii Cathalonie principatus: primo enim Galcerandus urgellensis secundo Franciscus barchinonensis episcopi tertio dominus Johannes comes Cardone quarto Raimundus de Lupiano alias de Bages miles quinto Johannes de Plano legum doctor sexto Petrus Grimau ville Perpiniani: intus vero cancellum predictum erant videlicet in dextera parte ipsius honorabilis Dominicus de la Naya Cesarauguste et Guillelmus Çaera in legibus licenciatus Valentie et in parte sinistra Raymundus Fivallerii Barchinone cives castellani et custodes dicti castri de Casp: extra dictum vero cancellum ad partem dexteram dicti altaris quasi ad pedes dictorum dominorum ambaxiatorunn dictorum regnorum Aragonum et Valentie sederunt honorabiles Martinus Martinez de Marziella pro dicto regno Aragonum et Petrus Çabata pro dicto regno Valentie et ad partem sinistram juxta pedes dictorum dominorum ambaxiatorum principatus predicti Asbertus Çatria capitanei pro dictis dominis deputatis dicte ville de Casp. Dictus vero reverendus dominus oscensis episcopus indutus vestimentis sacerdotalibus in aparatu pontifficali cui honorabilis Narcisus Astruci archidiaconus Terracone et Cipressus Balaguerii ejus secretarius pro subdiacono ministrarunt missam sancti Spiritus solempniter celebravit. Finita autem dicta missa dictus reverendus magister Vincentius Ferrarii suum incohavit sermonem in quo pro themate sumpsit: Gaudeamus et exultemus et demus gloriam Deo quia venerunt nuptie Agni: Apochalipsis XVIIII° capitulo: quod trinas dividens in partes juxta solempnitatis materiam fuit notabiliter prosequtus. Quo finito sermone dictus reverendus magister Vincentius ad mandatum per dictos dominos deputatos sibi ut premittitur factum publicationem de dicto nostro vero rege et domino dicta die sabati proximo lapsa factam ibi publice alta et intelligibili voce coram dictis dominis ambaxiatoribus et populo ibidem congregato legendo de verbo ad verbum unum ex instrumentis super dicta publicatione dicta die sabbati proxime lapsa confectis solemniter publicavit. Et cum in publicatione predicta fuit in passu illo seu puncto in quo nomen excellentissimi ac magniffici principis et domini domini Ferdinandi nostri veri regis et domini exprimitur seu continetur idem magister Vincentius et omnes desuper nominati et alii etiam ibidem presentes magnis et altis vocibus jocunditatem et gaudium denotantes exclamarunt dicentes repetitis vicibus per magnam pausam durantibus: Viva viva nostre rey et senyor don Ferrando. Et post longam repetitionem dictorum verborum et similium in effectu dictus reverendus magister Vincentius publicationem predictam perfecit. Qua quidem publicatione sic ut prefertur completa et facta statim dictus reverendus magister Vincentius et universi alii de publicatione dicti nostri veri regis et domini Altissimo regum Regi laudes debitas persolventes Te Deum laudamus et alia cantica et orationes flexis genibus decantarunt. Et dicti honorabiles Dominicus de la Naya
Guillermus Çahera et Raymundus Fivallerii castellani et custodes dicti castri quoddam magnum vexillum sive bandera armorum regis Aragonum in quadam magna asta seu lancea coram dicto altari protinus erexerunt: et nichilominus pulsatio campanarum clangor tubarum et sonitus diversorum instrumentorum musicorum ibidem extitit incohatus ad quorum sonitum dicti capitanei una cum pluribus aliis gentibus ibidem existentibus eorum gaudium et letitiam aprobantes ac dicta verba viva viva nostro rey et senyor don Ferrando continue geminantes inceperunt ibidem coram dicta ecclesia in platea et postea per dictam villam tripudiare: quod quidem tripudium per totam illam diem quasi continue perduravit. De quibus omnibus et singulis supradictis tam predicti deputati quam ambaxiatores seu nuntii supradicti petierunt et requisiverunt eis fieri atque tradi per nos notarios et secretarios supradictos conjunctim et vel divisim unum et plura publicum et publica instrumenta ad habendum de eis memoriam in futurum. Que fuerunt acta loco die et anno predictis presentibus honorabilibus religiosis et providis viris dominis Dominico de la Naya Guillelmo Çaera et Raymundo Fivellerii castellanis et custodibus castri Martino Martinez de Marziella Petro Çabata Azberto Çatria capitaneis dicte ville de Casp Anthonio de Bardaxino domicello Aragonum fratre Anthonio Tolosano clavario ordinis militie beate Marie de Muntesia et sancti Georgii valentine diocesis Jacobo de Orries domicello Aragonum fratre Emanuele de Vilarasa dicti ordinis beate Marie de Muntesia Garsia Munionis de Pamplona domicello Aragonum Petro Desplugues milite Valentie Eximino de Sayos domicello civitatis Calathejubii Petro Sagarra ville Morelle Beltrando Coscon domicello Cesarauguste Francisco Desplugues domicello Valentie fratre Roderico de Bardaxino comendatore Osce ordinis sancti Johannis Hospitalis Iherosolimitani Giraldo de Gualba milite Valentino fratre Fortunyo de Heredia comendatore domus antique oscensis dicti ordinis sancti Johannis Andrea Castella domicello Valentie Eneco Desparça domicello ville Muriveteris Manuele Suau cive Valentie Ludovico Coscon domicello Cesarauguste Raymundo Constantini milite Valentie nobili Raymundo Dorcau Francisco de Pau Raymundo de Calderiis Guillelmo de Blaniis Guillelmo Raymundi de Muntagut Lucha Davinyo Johanne Petri Fahena Petro Arnaldi de Salli domicellis Johanne de Vallo Jacobo Columbi Hugueto Fiveller Leonardo de Vallesicha Francisco de Gualbis Poncio de Busquets Francisco Çaplana Bonanato Petro et Gaufrido de Ortiguis in decretis licenciato civibus Barchinone testibus ad premissa vocatis specialiter et rogatis et pluribus etiam aliis in multitudine copiosa.

Volvieron después a reunirse por última vez los compromisarios en la tarde del mismo día, y en aquella sesión renunciaron la jurisdicción que durante el compromiso habían ejercido sobre el castillo y villa de Caspe; recibieron a los enviados de Aragón, Cataluña y Valencia, que fueron a darles las gracias por haber terminado tan felizmente su encargo; y acordaron finalmente notificar la elección a los parlamentos, universidades y otros interesados, espidiendo entre otras las cartas que siguen:

Núm. 418. Tom. 22. Fol. 2188.


Sanctissime ac beatissime pater: premisso semper vestrorum pedum osculo beatorum. Celestis altitudo potentie in excelsis habens imperium super cuncta sic distribuit ineffabili providentia munera gratiarum sicque res universas disponit quod in horum consideratione sensus hominis hebetatur cum sint ininvestigabiles vie Domini et sapientie sue magnitudinem humani non capiant intellectus. Ecce itaque beatissime pater quod Deus judex justus nostros gemitus et dolores vestre beatitudinis intercessionibus ut pie credimus respiciens occulo pietatis: volens nobis de dictarum gratiarum muneribus impertiri non modicam portionem: nos taliter fecit esse dispositos et paratos quod die presenti juxta facultatem auctoritatem et potestatem nobis plenarie atributas per justitiam duximus publicandum quod parlamenta et subditi ac vassalli regie corone Aragonum debitum fidelitatis eorum prestare tenentur et debent illustrissimo ac excellentissimo et potentissimo principi et domino domino Ferdinando infanti Castelle illumque pro eorum rege et domino debent et tenentur habere: super quibus in exultationibus et letitie jubilo consurgentes tanto plenius agimus Deo laudes quanto specialius ab ipso donum hujusmodi veritatis et justitie cognoscimus processisse. Verum ut sanctitas vestre paternitatis inmensa de cognitione tanti filii valeat in domino exultari premissa per venerabilem Dominicum Ram licenciatum in legibus priorem ecclesie Alcanicii quem ad sanctitatitem vestram hac de causa tantummodo destinamus quique sanctitati eidem unum ex instrumentis de dicta publicatione confectis est in forma propria traditurus vestre beatitudini cum omni humilitate decrevimus intimare: quam conservare et prosperare dignetur Altissimus ad regimen universalis ecclesie sancte feliciter in longevum. Scripta in castro de Casp sub sigillo
reverendissimi domini archiepiscopi Terracone de ordinatione omnium subsriptorum vigessima octava die junii anno millessimo quadringentessimo duodecimo. - Vestre sanctitatis humiles servitores et oratores devoti novem deputati ad investigandum et publicandum regem et dominum per justitiam in regnis et terris regie corone Aragonum subjectis.

Núm. 419. Tom. 22. Fol. 2189.

Excellentissimo et serenissimo principi et domino domino Ferdinando Dei gratia regi Aragonum Valentie Majoricarum Sardinie et Corsice comiti Barchinone Rossilionis et Ceritanie. - Excellentissime et serenissime rex princeps et domine. Magna et inextimabili lelitia et exultatione repleti vestre celsitudini regie cum omnimoda reverentia intimamus quod nos die presentí Spiritus sancti gratia illustrante juxta facultatem auctoritatem et potestatem nobis plenarie atributas per justitiam publicavimus quod parlamenta et subditi ac vassalli regie corone Aragonum celsitudini vestre debitum fidelitatis ipsorum prestare serenitatemque vestram pro eorum vero rege et domino debent ac tenentur habere. Quocirca nos qui exaltationem excellentie vestre ornatibus virtutum regalium insignite tota mente diligimus de publicatione jamdicta jocunditatis plenitudinem assumentes tanquam de illo quem sui nominis fama precelsa strenuissimum diffundit per orbem et predicat gestis laudabilibus gloriosum premissa per venerabilem Petrum Blan domicellum nepotem archiepiscopi Terracone hujusmodi littere portitorem quem ad excellentiam vestre regie majestatis hac de causa tantummodo destinamus eidem regie majestati inmediate decrevimus intimare: quam Pater altissimus donorum gratie celestis adimpleat suique amoris ubertate fecundet feliciter et longeve. Scripta in castro de Casp sub sigillo reverendissimi domini archiepiscopi Terracone de ordinatione omnium subscriptorum XXVIII die junnii anno MCCCCXII.
- Serenissime rex princeps et domine vestre celsitudinis servitores perhumiles et vassalli qui ejus gratie et mercedi nos humiliter comendamus novem deputati ad investigandum et publicandum regem et dominum per justitiam in regnis et terris regie corone Aragonum subjectis.
- Similis domine regine mutatis mutandis. - Similis inclito et magnifico domino infanti Alfonso primogenito Aragonum. - Similis inclito domino infanti Johanni illustrissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Similis inclito domino infanti et magistro sancti Jacobi serenissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Similis inclito domino infanti et magistro Alcantere ordinis Calatrave serenissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Similis inclito domino infanti Petro illustrissimi domini Ferdinandi regis Aragonum filio. - Item archiepiscopo Toletano mutatis mutandis.

Núm. 420. Tom. 22. Fol. 2190.

Excellentissime et serenissime rex princeps et domine: gaudemus et exultamus in Domino sibique actiones exsolvimus gratiarum qui spiritum innovans in nostris visceribus veritatis dedit nobis recta et justa sapere et talia per justitiam insuper operari per que regnis et terris regie corone Aragonum subjectis firmiter et juste pacis et felicitatis augmenta provenire credimus ut optamus. Hinc est
excellentissime rex et domine quod cum ad investigandum et publicandum cui regnorum et terrarum regie corone Aragonum successio per justitiam pertineret in qua jus habere competitores plurimi asserebant nos per parlamenta fuerimus deputati in qua investigatione ex debito fidelitatis nostre et alias hactenus insudavimus toto posse hodie data presentis Spiritus sancti gratia illustrante juxta facultatem auctoritatem et potestatem nobis plenarie attributas per justitiam duximus publicandum quod parlamenta et subditi ac vassalli dicte regie corone Aragonum debitum fidelitatis ipsorum illustrissimimo ac excellentissimo et potentissimo principi et domino domino Ferdinando patruo vestre serenitatis prestare illumque pro eorum vero rege et domino debent et tenentur habere: super quibus in exultationis et letitie jubilo consurgentes tanto plenius agimus Deo laudes quanto specialius ab ipso donum hujusmodi veritatis et justitie cognoscimus processisse. Verum ut serenitas vestre regie majestatis quem de recomendatione dicte justitie parlamenta et nos per suos ambaxiatores et literas hactenus oneravit de premissis certa valeat consolari eadem per Arnaldum de Bardaxino domicellum hujusmodi littere portitorem cum omni letitia et exultatione statim vestre celsitudine decrevimus intimare: quam feliciter Altissimus conservet et prosperet pleris annis. Scripta in castro de Casp sub sigillo reverendissimi domini archiepiscopi Terracone de ordinatione omnium subscriptorum XXVIII die junii anno MCCCCXII. - Similis serenissime et illustrissime principisse et domine domine Caterine regine Castelle et Legionis mutatis mutandis. - Ad omne servicium et mandatum excellentie vestre prompti novem deputati ad investigandum et publicandum regem et dominum per justitiam in regnis et terris regie corone Aragonum subjectis.

FIN DEL TOMO TERCERO Y DEL COMPROMISO DE CASPE.