Mostrando las entradas para la consulta affers ordenadas por fecha. Ordenar por relevancia Mostrar todas las entradas
Mostrando las entradas para la consulta affers ordenadas por fecha. Ordenar por relevancia Mostrar todas las entradas

sábado, 2 de octubre de 2021

Glosario. Advertencia. A

GLOSARIO.



Advertencia.



La
multitud de voces desusadas ya en el día que emplea Lulio en sus
producciones, y cuya significación ha de ser sin duda ignorada de
todos aquellos que no se hallan versados en la lectura del lemosin,
nos ha determinado a arrostrar dificultades y ofrecer al lector un
Glosario en donde pudiese fácilmente hallar la equivalencia
castellana de aquellos vocablos. Tarea es esta harto ímproba,
atendida la circunstancia de tratarse de un idioma tan poco estudiado
como digno de llamar la atención del mundo científico y literario,
y por consiguiente tan escaso de autoridades donde acudir en los
casos de duda o perplejidad. Así pues, solos en el piélago inmenso
de dificultades que nos ha rodeado, no hemos tenido con frecuencia
más medio de salir de él, que la escrupulosa comparación de unos
mismos vocablos entre sí atendiendo al buen sentido de las frases, y
andar a la luz de nuestro caudal de lectura lemosina. En estas
circunstancias no creemos haber hecho un trabajo completamente exento
de errores, pero sí haber prestado un corto servicio siquiera a esa
rica literatura destinada a figurar un día entre las más notablesde Europa.



En
este Glosario continuamos todas las palabras que en el día han caído
ya en desuso y las que si bien se usan aún, escríbense con distinta
ortografía. Como hay también alguna diferencia entre la conjugación antigua de los verbos y la moderna, continuamos para la mejor inteligencia del texto, todos aquellos, sea cual fuere el tiempo en
que están usados, cuyas terminaciones antiguas de sus mismos tiempos
difieran algo de las modernas; p. e. el verbo acabar es de bastante
uso todavía en el lemosin moderno, pero de ninguna manera se
emplea el vocablo acabats por acabáis segunda personadel plural del presente de indicativo; y no pudiendo el lector echar
mano de gramática alguna, se vería a cada momento dudoso y perplejo
si no continuásemos en los diferentes tiempos en que los hemos
hallado todos aquellos verbos que aunque iguales a los modernos en su
modo infinitivo ofrecen diferencia en la manera de conjugarse.



Incluimos
también los nombres que si bien están hoy en uso, tienen una
acepción distinta de la que tenían en el siglo XIII; pero omitimos
los diferentes tiempos de los verbos antiguos que están continuados
en su modo infinitivo, mientras su conjugación sea regular; así
como también, por cuanto no tienen equivalencia castellana, todas
aquellas palabras exclusivamente propias del arte luliano, y que creó
nuestro autor para el mejor desarrollo y más fácil aplicación de
su sistema. No abultaremos por consiguiente este Glosario con el
largo catálogo (catálago) de las palabras que solo Lulio
emplea y que no se encuentran en ningún autor lemosín, como p. e.
los vocablos essenciant, essenciar, essenciat; infinir, infinient;
entificant, entificar; eternant, eternable, eternat; possificant,
possificable, possificar; espirabilitat, espirativitat, infinitar,
intelligibilitat, deitar, bonificable, maleficar, virtuificar,
bonificativitat, bonificació, majorificat, complent,
magnificabilitat, naturant, naturar, angelicar, y otros muchos,
intraducibles como no sea castellanizándolos de este modo:
esenciante, esenciar, esenciado; infinir, infiniente; entificante,
entificar; eternante, eternable, eternado; posificante, posificable,
posificar; espirabilidad, espiratividad, infinitar, inteligibilidad,
deitar, bonificable, maleficar, virtuificar, bonificatividad,
bonificación, mayorificado, cumpliente, magnificabilidad, naturante,
naturar y angelicar.



Por
último es necesario advertir que Lulio hace uso muy a
menudo
de licencias poéticas, obligado de la rima. Así es
que muchas veces se ve empleado el singular por el plural y
viceversa
, infinitivos por sustantivos, y así de otras varias.
Nosotros continuaremos la equivalencia que tenga absolutamente en sí
la palabra, no la que tenga con referencia al pasaje en que está
usada.







EXPLICACIÓN



DE
LAS ABREVIATURAS QUE SE HALLAN EN ESTE GLOSARIO.



adj.
adjetivo
adv. adverbio.
art. artículo.
conj.
conjunción.
int. interjección.
modo inf. modo
infinitivo.
part. a. participio activo.
part. pas. participio
pasado.
p.e. por ejemplo
pl. plural.



prep.
preposición.



pron.
pronombre.



sust.
c. sustantivo común.
sust. p. sustantivo propio.
term. fem.
terminación femenina.
term. mas. terminación masculina.
v.
verbo.
V. Véase.







GLOSARIO.

A.




A.
prep. a. - A veces de, p. e: no l' ha a començar: no lo ha de
empezar. A veces por, p.e: perdonar a tots lats: perdonar por todos
lados. Otras veces para, p.e: a procurar: para procurar.
AB.
prep. Con, con tal. (am; amb)
ABANDÓ. Sust. c.
Abandono. - A veces abandonado, con abandono.
ABASTANS. part. a.
de “abastar". Bastantes.
ABASTAR. v. modo inf. Bastar,
abastecer.
ABASTAT. part. pas. de "abastar". Bastado,
abastecido.
ABATRE. v. modo inf. Abatir, vencer.
ABDÓS. V.
AMDÓS. (ambos)
ABDUY. V. AMDÓS. (ambos)
ABELIR.
v. modo inf. Embellecer. (bel, bell, bello)


ABELIRSE.
V. modo inf. Embellecerse.


ABELLIR.
V. ABELIR.


ABEYLIT.
part. pas. de "abeylir". Embellecido, ennoblecido.


ABÍS.
sust. c. Abismo.


ABISAR.
v. modo inf. Abismar. - A veces significa también abismo, p.e: assís
en
l‘ abisar: sentado en el borde del abismo.


AB
QUE. Con tal que. (con tal de que)
ABRAÇAT. part. pas. de
"abraçar". Abrazado, embrazado.


ABREUJAR.
v. modo inf. Abreviar.


para,
p.e: a procurar: para procurar.


ABSCONDÚT.
part. pas. de "abscondir”. Escondido, oculto.
ABSÍ. pron.
Consigo. (ab sí; am sí; amb sí; en sí)


ABSTÉ.
V. Abstiene.


ABSTENER.
V. ABSTENIR.


ABSTENIMENT.
sust c. Abstinencia.


ABSTENIR.
v. modo inf. Abstener. - Úsase comúnmente como recíproco.

ABSTRACCIÓ. sust. c. Abstracción.


ABSTRACTS.
adj. Abstractos.
ABSTRAENT. v. Abstrayendo.


ABUNDAMENT.
sust. c. Abundancia.


ABUNDATS.
v. Abundáis.
ABUNDONAT. adj. Abundante, abundoso.


ABUNDÓS.
adj. Abundoso.
ACABAT part. pas. de "acabar". Acabado,
llevado a ejecución.
ACABATS. v. Acabáis:


ACCIDENTAR.
v. modo inf. Accidentar. - Essencialment sens negun accidentar:
esencialmente sin ningún accidente.
ACCIDIA. sust. c. Pereza,
mala voluntad.


ACCIDIÓS.
adj. Perezoso, de mala voluntad. (pererós)
ACCUSAMENT.
sust. c. Acusación.
ACCUSAR. v. modo inf. Acusar.
ACELL. pron.
Aquel (aquell).
ACESTA. pron. Esta (aquesta).
ACOBRAR.
v. modo inf. Recobrar.
ACOMPANYAT, DA. part. pas. de “acompanyar”.
Acompañado, da.
ACONORTAR. v. modo inf. Consolar.
ACONSEGUEIX.
v. Consigue.
ACONSEGUEX. V. ACONSEGUEIX.


ACONSEGUIR.
v. modo inf. Conseguir.
ACONSELLAR. v. modo inf.
Aconsejar.
ACONSOLAR. v. modo inf. Consolar.
ACORD. V.
ACÒRT.
ACORDAMENT. sust. c. Acuerdo, concordación,
concordancia.
ACORDÀN. V. ACORDANT.
ACORDANT. adj. Acorde,
conforme, correspondiente.
ACORDANT. v. gerundio de “acordar”.
Conviniendo, acordando, concordando, poniendo acorde.
ACORDAR. v.
modo inf. Convenir, poner acorde, acordar, concordar. - Úsase
comúnmente como recíproco.
ACORDAT. part. pas de “acordar”.
Convenido, acordado, concordado.
ACORRE. v. Socorre, ayuda,
ampara.
ACORREGUT. part. pas. de “acorrir”. Socorrido,
ayudado, amparado.
ACORRIMENT. sust. c. Socorro, ayuda,
amparo.
ACORRIR. v. modo inf. Socorrer, ayudar, amparar.
ACORT.
sust. c. Acuerdo.
ACOSTÁ ‘S. v. se acercó, se
arrimó.
ACOSTAMENT. sust. c. Arrimo.
ACTU. Palabra latina.
Acto.
ACULL. v. Acoge.
ACUSTUMAR. v. modo inf.
Acostumbrar.
ACUSTUMAT. part. pas. de “acustumar”.
Acostumbrado. - Ben acustumat: de buenas costumbres.
AÇEYLLS.
pron. Aquellos (aquells).
AÇI. adv. Aquí.
AÇO.
pron. Esto. (aixó, això, axò, axó; assó)
AÇO ‘S.
Esto se, esto es.


AÇO
‘T. Esto te.


ADDIMEN.
sust. c. Adición.


ADEBADAS.
En vano, inútilmente. (debades)


ADENANTAR.
v. modo inf. Adelantar, llevar adelante.


ADES.
adv. Desde luego, enseguida.
ADIMENT. V. ADDIMEN.
ADONCH. V.
ADONCHS.
ADONCHS. adv. Entonces. (donchs, etc)
ADOSSAR.
v. modo inf. Cubrir.
ADREÇARÁ. v. Enderezará, dirigirá.

ADRET o Á DRET. A derecho, con justicia; derecho,
justo.
ADRETAMENT. adv. Derechamente, con justicia.
ADUNANZA.
sust. c. Unión, congregación, coalición.
ADUR. v. modo inf.
Llevar, traer.
ADVOCA. v. Advoca.
ADVOCACIÓ. sust. c.
Advocación.
AER. sust. c. Aire, viento.
AESMAR. V.
ASMAR.
AEVANT. V. AVANT.
AFAMA. v. Infama, difama.
AFAMAR.
v. modo inf. Infamar, difamar.
AFANY. sust. c. Afán,
fatiga.
AFARS. V. AFFERS.
AFAYN. V. AFANY.
AFERMA. v.
Afirma.
AFERMANT. V. AFFERMANT.
AFFAR. sust. c.
Conversación.
AFFERMANT. v. gerundio de “affermar”.
Afirmando.
AFFERMAR. v. modo inf. Afirmar.
AFFERMATS. v.
Afirmáis.
AFFERS. sust. c. plural. Negocios.
AFFINAMENT. sust.
c. Fin.
AFFINAT. part. past. de “affinar”. Acabado, concluido,
finalizado.
AFIGS. v. Añade. (afegix; afegeix; afegir)


AFIGURAMENT.
sust. c. Figura, representación.
AFINA. v. Afina, refina,
encuentra.
AFINAT. part. pas. de “afinar”. Afinado, refinado,
encontrado.


AFOLLA.
Maltrata, daña, echa a perder.


AFOYLAT.
part. pas. de "afoylar”. Dañado, maltratado, echado a
perder.
AFREVOLIT. part. pas. de “afrevolir”. El que o lo que
se ha hecho fútil, el que o lo que se ha hecho frívolo.
AGAYT.
sust. c. Lazo, asechanza, emboscada. (aguaytar : vigilar, esperar,
mirar
)
AGENOLLÁ ‘S. v. Arrodillóse (se arrodilló).

AGENSAMENT. sust. c. Adorno, compostura, arreglo. - Agensament de
paraulas: adorno, compostura, orden o buena disposición de
palabras.
AGENT. sust. c. Agente.
AGLAN. sust. c. Bellota.
(glà)
AGRACIAT. part. pas. de “agraciar”. Favorecido,
agraciado.
AGRAUJATS. part. pas. de “agraujar”. Agraviados.
(greuge, greuges; agreujar)
AGREM. V. HAGREM.
AGREN. v.
Hubieron, tuvieron.
AGRETS. V. HAGRETS.
AGUAYT. sust. c.
Acecho.
AGUAYTAS. sust. c. pl. Vigías, centinelas.
AGUÍ.
Hube, tuve. (haguí)
AGUILÓ. sust. c. Aquilón,
viento.
AGUIST. V. HAGUIST.
AHON. adv. A donde. (a hon; aón;
a hont
)
AHÓN. sust. c. Abundancia.
AHONDA. v. Abunda,
llena, colma.
AHONTAT. part. pas. de “ahontar”. Afrentado,
avergonzado, puesto a la vergüenza.
AIRAT. V. AYRAT.
AJATS. v.
Tened, habed; tengáis, hayáis. (HAJATS)
AJUDADOR. sust.
c. El que ayuda.
AJUDANT. part. a. (sustantivo) Ayudante,
el que ayuda.


AJUDATS.
v. Ayudáis, ayudad.
AJUDATSME. Ayudadme.
AJUDETS. v.
Ayudéis.
AJUST. v. Junto, reúno; junte, reúna. (yunta; como
ayuntamiento
)


AJUSTA.
v. Junta, reúne, ajusta.
AJUSTÁ. v. Juntó, reunió.
AJUSTAMENT.
sust. c. Conjunto, unión, reunión. (ajuntament : ayuntamiento)


AJUSTAR.
v. modo inf. Juntar, reunir y alguna vez ajustar.
AJUSTÁRENSE. v.
Juntáronse.


AJUSTAT.
part. pas. de “ajustar”. Juntado, reunido y alguna vez
ajustado.
AJUT. v. Ayudo, ayude.
AJUTME. (que me ayude),
Ayúdome, ayúdeme.


AJUTS.
v. Ayudes.
AJUTTE. Ayúdote (te ayudo), ayúdete.
AJUTVOS.
Os ayudo, os ayude.
ALARGAT. part. pas. de “alargar”
(allargar). Alargado (allargat, allargada).


ALBA.
sust. c. Alba, aurora. (auba)
ALBERGA. v.
Alberga.
ALBERGAT. part. pas. de “albergar”.
Albergado.
ALBERGON. v. Albergan.
ALBIR. sust. c. Albedrío y
otras veces opinión, parecer propio.
ALBOR. sust. c. Albor,
alborada.
ALCORÁ. sust. p. (Corán), Korán, Alcorán.


ALCÚ.
pron. Alguno. (Algú : alguien)
ALCUN, ALCUNA. pron. Algún,
alguna.
ALGÚ. V. ALCÚ.
ALEGRAMEN. adv. Alegremente.
(alegrement)


ALEGRAMENT.
sust. c. Alegría, contento.
ALEGRANÇA. sust. c. Alegría.

ALEGRAT. v. Alégrate. (con el acento en la e; con acento en
la segunda a : alegrado
)
ALEGRATS. v. Alegráis.
ALEXANDRE.
sust. p. Alejandro. (magno)
ALFABET. sust. c.
Alfabeto.
ALMOYNA. sust. c. Limosna. (almoina;
elemosina
)
ALONGAMENT. sust. c. Dilación.
ALONGANT. v.
gerundio de “alongar”. Alargando, dilatando. (llonch, lonch)

ALONGER. sust. c. Dilación. - Te meta a lo mal far sens alonger:
te induzca a que sin dilación hagas el mal.


ALORS.
adv. Entonces.
ALORS! exclamación que equivale a Adelante! vamos!
(como en la marsellesa : allons)
ALQUNA. V. ALCUNA.
ALS.
A los.
ALTEA. sust. c. Alteza, elevación. (altesa)


ALTETAT.
sust. c. Alteza, altura, elevación.
ALTR‘. síncope de “altre”.
Otro, otra. (altra)
ALTREJATS. V. AUTREJATS.
ALTR‘
EN. Otro en.
ALTRE ‘S. Otro es, otro se.
ALTRE ‘T. Otro
te.
ALTRUY. V. ALTRUYL.
ALTRUYL. pron. Otro. (altre)

ALLONGAT. part. pas. de “allongar”. Alargado, dilatado.
AM.
prep. V. AB. (de este AM y AB salió el AMB)
AM. v.
Ame.
AMABILITAT. sust. c. Amabilidad.
AMADOR. sust. c.
Amador.
AMAMENT. sust. c. Amor.
AMAN. V. AMANT.
AMANT. v.
gerundio de “amar”. Amando.
AMANT. part. a. de “amar”.
Amante.
AMAR. v. modo inf. Amar.
AMAR. adj. Amargo. (amarg,
amarc; amaro, amaretto
)
AMARGÓS. adj. Amargo.
AMARGOR.
sust. c. Amargura.
AMAT, AMADA. part. pas. de “amar”. Amado,
amada.
AMATS. v. Amáis, amad.
ÁMBRE. sust. c. Ámbar.
AMDÒS.
adj. Ambos.
AMDUAS. adj. pl. term. fem. Ambas. (ambduas,
ambdues
)
AMDUES. V. AMDUAS.
AMÉ. v. Amé, he
amado.
AMENADA. part. pas. de “amenar”. Llevada, conducida.
(menada)
AMENAR. v. modo inf. Llevar, conducir, y a veces
agenciar. (menar)
AMET. v. Amó.
AMETS. v. Améis.
AMIST.
V. MIST.


AMISTANÇA.
sust. c. Amistad.
AMISTAT. part. pas. de “amistar”. Amistado,
reconciliado.
AMONESTAMENT. sust. c. Amonestación.
AMPRÉS.
Variante de “ha ‘m pres”. Me ha preso, me ha sujetado, me ha
aprisionado.
AMS. v. Ames.
AMUSAR. v. modo inf. Divertir. -
Úsase como recíproco. (inglés amusement)


AN.
síncope de “a en”. A don. - An Jacques: a don Jaime.
AN. V.
HA ‘N.
ANANS. adv. Antes. (avanç, avans)
ANAR. v.
modo inf. Ir.
ANATS. v. Vais, id. (aneu, anéu)
ANATZ.
V. ANATS.
ANAVETS. v. Ibais. (anaveu, anaeu)


ANAXALLER.
Variante de “en exeller”. En destierro. (exilio)
ANC.
V. HANC.
ÁNCHORAS. sust. c. l. Áncoras (anclas).
ANÉ.
v. Fui, he ido.
ANELS. sust. c. pl. Anillos. (anells,
aneyls
)
ANÉS. v. Fuese, anduviese.
ANETS. v. Vayais.
(aneu, anéu)
ANEY. V. ANÉ.
ANGOXA. sust. c. Angustia,
congoja. (angoixa, engoixa; ansiedad)


ANGOXANT.
v. gerundio de “angoxar”. Angustiando, acongojando.
ANGOXAR.
v. modo inf. Angustiar, acongojar.
ANGOXÓS. ANGOXOSA. adj.
Angustioso, angustiosa, congojoso, congojosa.
ANOMENADOR. sust. c.
El que nombra. (nombrador)
ANS. adv. Antes, antes bien.
(avanç, avans, anans)
ANTIQUITAT. sust. c. Antigüedad.
(antiquitas)
ANUJAR. v. modo inf. Enojar.
ANUJAT. part.
pas. de “anujar”. Enojado, resentido.
ANUJÓS. adj.
Enojoso.
ANYELL. sust. c. Cordero. (agnus; acne en búlgaro y
otras lenguas
)


ANYOR.
sust. c. Palabra que no tiene equivalencia castellana y que significa
el Sentimiento de la ausencia o nostalgia. (de añorar,
añoranza
)


ANYS.
sust. c. pl. Años.
AONDÓS. adj. Abundoso. (abundante)
AOR.
v. Adoro. (ador; adorar)
AORTE. Adórote, te adoro.
AORVOS.
Os adoro. (a vos, o a vosotros)
APAR. v. Parece, aparece.
(pareix)
APARALAMENT. sust. c. El acto de aprontar, de
preparar. (aparellar; aparellament; parati)
APARAYLÁ. V.
APAREYLÁ.
APARELL. v. Preparo, apronto, aparejo; prepare,
apronte, apareje.
APARELLATS. part. pas. pl. de “aparellar”.
Prontos, preparados, aparejados.
APARELLEM. v. Preparemos,
aprontemos, aparejemos.
APARENTAT. part. pas. de “aparentar”.
Emparentado.
APAREYLÁ. v. Preparó, aprontó,
aparejó.
APAREYLAR. v. modo inf. Aparejar, aprontar, disponer,
preparar.
APAREYLAT. part. pas. de “apareylar”. Aparejado,
pronto, dispuesto.
APAREYLON. v. Preparan, aprontan, aparejan,
atavían. (aparellen, aparellan)
APELAM. v. Llamamos.


APELAT.
V. APELLAT.
APELL. v. Llamo, llame. (francés je m‘ apelle :
yo me llamo; apellido, apellidar
)


APELLA.
v. Llama.


APELLAT.
part. pas. de “apellar”. Llamado.


APENDRE.
V. APENDRER.
APENDRER. modo inf. Aprender. (adependre; antiguo
castellano aprehender
)
APENDRETS. v. Aprenderéis.


APENSAT.
adj. Pensativo, reflexivo (reflecsivo), meditabundo.


APERÇEBUT.
part. pas. de “apercebrer”. Prevenido, apercibido, percibido.


APEYLA.
v. Llama.


APEYLADA.
part. pas. de “apeylar” term. fem. Llamada.


APEYLAN.
v. Llaman.


APEYLAT.
part. pas. de “apeylar”. Llamado, nombrado.


APLICADAMENTS.
sust. c. pl. Aplicaciones.


APLICAMENTS.
V. APLICADAMENTS.


APLICARS.
sust. c. pl. Aplicaciones.


APORT.
v. Traigo, conduzco; traiga, conduzca; llevo, lleve.


APORTAR.
v. modo inf. Traer, conducir, llevar.


APORTAT.
part. pas. de “aportar”. Traído, conducido, llevado.


APORTATSME.
Tracisme (me traéis), llevaisme (me lleváis);
traedme, llevadme.
APPAR. V. APAR.


APPARECH.
v. Apareció.


APPARELLAM.
v. Aparejamos, aprontamos, dispusimos.


APPARELLATS.
part. pas. pl. de “apparellar”. Aparejados, prontos, dispuestos.


APPARENT.
v. gerundio de “apparer o apparexer”. Pareciendo, apareciendo.


APPELLAT.
V. APELLAT.


APPROPIADA.
part. pas. term. fem. de “appropiar”. Apropiada.


APRÉS.
adv. Después. (després; apres sin tilde, après, etc)


APRES.
part. pas. de “apendrer”. Aprendido.


APROPRIA.
v. Apropia. (propri : propio; apropriar : apropiar)


APROPIAR.
v. modo inf. Apropiar. (creo que se refiere a apropriar, con 3
erres
)


AQUEL.
AQUELA. pron. Aquel, aquella.


AQUELS.
pron. pl. de “aquel”. Aquellos.


AQUEYLS.
V. AQUELS.


AQUEN.
adv. Aquí, aquende.
ARABICH. adj. Arábigo. (lengua arábiga,
árabe
)


ARA
‘T. Ahora te.
ARBRE. sust. c. Árbol. (de arboris)


ARDIMENT.
sust. c. Ardimiento, audacia, osadía.


ARDIT.
adj. Audaz, osado, atrevido, animoso. (adalid?)


ARE
‘S. Ahora es, ahora se, ahora os.


ARGENT.
sust. c. Plata, dinero. (símbolo químico AG, argentum)


ARGENTADA.
adj. term. fem. Argentada, plateada. (Argentina)


ARGENTINA.
ad. term. fem. Argentina. (En torno al año 1300 no se conocía el
país
)


ARGUIR.
v. modo inf. Argüir, argumentar.
ARGUMEN. sust. c. Argumento.
(Argument : la t final ya no se pronunciaba)
ARMA. sust.
c. Alma. (Como en Andalucía y otros lugares, arma)


ARRESCH.
A riesgo. (o yo arriesgo ?)
ARRIMAM. v. Rimamos. (verbo
arrimar: nosaltres, natros arrimam, arrimem
)


ARROCADA.
ad. term. fem. Peñascosa. (con mucha roca)


ASAIG.
v. Ensayo, pruebo. (assaig)


ASAJAR.
V. ASSAJAR.


ASAJAT.
part. pas. de “asajar”. Ensayado, probado, tentado.


ASATZ.
V. ASSATS.


ASAUTA.
V. ASSAUTE.


ASMAR.
v. modo inf. Pensar, considerar, reflexionar.


ASO.
pron. Esto. (asó, asò, aso, assó, assò, açò, açó, aço)


ASSAJADA.
part. pas. term. fem. de “assajar”. Ensayada, probada.


ASSAJA.
V. ASSATJE.


ASSAJAR.
v. modo inf. Ensayar, probar.
ASSATJA. v. Ensaya, prueba.


ASSATS.
adv. Asaz, bastante, suficiente.


ASSATZ.
V. ASSATS. - Esta palabra equivale también en algunos casos, según
parece, al HURRA de las lenguas del norte.


ASSAUT.
V. Agrade, plazca.


ASSAUTE.
v. Agrada, place.
ASSEMBLAMENT. sust. c. Semejanza, reunión. (se
assemelle : se asemeja; assemble inglés : ensamblar,
unir
)
ASSEMBLAT. part. pas. de "assemblar”. Parecido,
reunido.
ASSENAT. adj. Sensato, de buen entendimiento o de buen
criterio. (seny, seyn)


ASSÍ.
adv. Así, aquí. (açi, açí, astí)


ASSIGNAT.
part. pas. de “assignar”. Asignado, señalado, marcado.


ASSÍS.
part. pas. de “asseurer” o de “assentar”. Sentado. (assegut;
assentat, sentat
)


ASSO.
pron. Esto. (asó, asò, aso, assó, assò, açò, açó, aço)


ASSOPTILA.
v. Sutiliza.


ASSOPTILA
‘S. v. Se sutiliza.


ASSUFISMADAMENT.
adv. Sofísticamente. (sofisticadamente? sofistica-salta
linea-mente
)


ASSUMADAMENT.
adv. De una manera suprema o extrema; en su totalidad.
(summum)
ASTRENOMIA. sust. c. Astronomía.
ATEN. v.
Espera, aguarda, atiende.
ATENY. v. Alcanza.
ATENYER. v. modo
inf. Alcanzar.


ATEYN.
V. ATENY.


ATEYNE.
Alcanza (de ello).


ATORCH.
v. Otorga, otorgue.


ATORGAR.
v. modo inf. Otorgar.


ATORGATS.
part. pas. pl. de “otorgar”. Otorgados.


ATRÁS.
adv. Atrás. (no sé si es à, atràs; detrás; enrera, derrera :
retro latín)


ATRESÍ.
adv. Otro sí, además de esto. (otrosí, otrosi)


ATRETAL.
adv. Otro tal.
ATRIBUIM. v. Atribuimos.
ATROB. v. Encuentro,
hallo; encuentre, halle. (verbo trobar, atrobar : encontrar :
hallar
)


ATROBAR.
v. modo inf. Encontrar, hallar.


ATROBAT,
ATROBADA. part. pas. de “atrobar”. Encontrado, encontrada,
hallado, hallada.

ATROP. V. ATROB. (la b y la p, sobre todo al
final, se confunden muchas veces.)


AU.
v. Oye, escucha. (audire; ausir)
AUCEL. sust. c. Pájaro.
(aucell, ocell; muixó, moixó)


AUCIU.
v. Mata.
AUCIURE. v. modo inf. Matar. (ociure)
AUCTORITAT.
sust. c. Autoridad.


AUG.
v. Oigo, escucho.
AUGA. v. Oiga.


AUGATS.
v. Oigáis, escuchéis.


AUGEN.
v. Oigan, escuchen.


AUGES.
v. Oigas, escuches.
AUGOL. sust. c. Palabra para nosotros
desconocida y que no hemos visto usada en autor alguno. Quizás sea
derivada del verbo latín augeo, que significa: (auge)
aumentar, acrecentar, añadir, multiplicar, adelantar, ampliar,
engrandecer, enriquecerse; en cuyo caso el vocablo correspondería a
los castellanos, aumento, acrecentamiento, prosperidad,
engrandecimiento, riqueza. (No la encuentro en el texto)
AUJATS.
v. Oid, escuchad. (típico de los pregones o bandos: ara hojats,
ojats
)
AUR. sust. c. Oro. (aurum; or; símbolo AU)
AURACIÓ.
sust. c. Oración. (Oració; au → o se ve muchas veces. Pauch :
poch : poco)
AURAY. v. Habré,
tendré. (Hauré)
AUS.
v. Oyes, escuchas.


AUSELS.
sust. c. pl. Pájaros. (aucells, ocells; muixóns, muixons;
de aue, ave, avuis, avis
)


AUSIDOR.
sust. c. Oidor, oyente.


AUSIR.
v. modo inf. Oír, escuchar.


AUSIT.
part. pas. de “ausir”. Oído, escuchado.


AUSOR.
sust. c. Altura, elevación.


AUSTOR.
sust. c. Azor.


AUTORITAT.
V. AUCTORITAT.


AUTRA.
pron. Otra. (oltra; altra, atra)


AUTRE.
pron. Otro. (altre, atre, oltre)


AUTREJAR.
V. AUTREYAR.


AUTREJATS.
V. AUTREYATZ.


AUTRESÍ.
Otro sí. (Otrosí)


AUTRE
TAL. Otro tal.
AUTRETALS. V. AUTRE TAL.


AUTREYAR.
v. modo inf. Otorgar, acordar, dar, permitir, conceder.


AUTREYATZ.
part. pas. pl. de “autreyar”. Otorgados, acordados, dados,
permitidos.


AUTUMNE.
sust. c. Otoño. (Se sigue usando en valenciano; en inglés)


AVALLATS.
v. Bajad, bajáis.
AVAN. adv. Adelante. - D‘ aquí en avan: de
aquí en adelante. (avant)

AVANÇAR. v. modo inf. Avanzar,
adelantar.
AVANÇAT. part. pas. de “avançar”. Avanzado,
adelantado.


AVANT.
adv. Delante, adelante.


AVANTAT.
- Variante de “avançat”. V. AVANÇAT.
AVAR. adj. Avaro.


AVÉ.
v. Acierta, sobreviene, acontece, concuerda, aviene. (adviento,
advenir
)


AVEM.
v. Hemos, habemos, tenemos.


AVEN.
V. AVÈ.


AVENDRE.
v. modo inf. Acertar, sobrevenir, acontecer, concordar
(avenirse).
AVENIMENT. sust. c. Acierto, acontecimiento,
avenencia.


AVENIR.
V. AVENDRE.


AVENTURA.
sust. c. Ventura. - Per aventura: por ventura.


AVER.
V. HAVER.


AVESQUE.
sust. c. Obispo. (vespe aragonés, episcopo y similares; bisbe)


AVETS.
V. HAVETS.


AVIADA.
part. pas. de “aviar” term. fem. Encaminada, dirigida, dispuesta
para el camino.
AVIL. v. Dirija, encamine.
AVILAMENT. sust. c.
Desprecio, envilecimiento, vilipendio. (de vil)


AVILAT.
part. pas. de “avilar”. Despreciado, envilecido, vilipendiado.


AVINENT.
part. a. de “avenir”. El que acierta, el que se aviene, conviene
o concuerda.
AVISÓ. sust. c. Avizor, perspicacia.
AVOCAMENT.
sust. c. Avocación.
AXIR. v. modo inf. Salir. (exir, eixir,
eixí; exitus, exit inglés : salida etc
)


AXI
‘T. Así te. (Així te)
AXYLL. sust. c. Destierro. (exilio;
exellar; exili
)
AY. V. HAY.
AYA. v. Haya, tenga.
AYCELL.
pron. Aquel.
AYCEYLS. pron. Aquellos.
AYÇO. pron. Esto,
eso.
AYÇO ‘S. Esto es, esto se.
AYÇO ‘T. Esto te.

AYDAR. v. modo inf. Ayudar.
AYDAT, AYDATS. part. pas. de
“aydar”. Ayudado, ayudados.
AYDATSME. v. Ayudadme.
AYDATZME.
V. AYDATSME.
AYGA. sust. c. Agua.
AYGA ‘LS. Agua a
los.
AYGUA. V. AYGA.
AYLOR. adv. Entonces.
AYN. sust. c.
Año. - Mant ayn: muchos años. (any, anys)
AYRAR. v. modo
inf. Airar, enojar.
AYRAT. part. pas. de “ayrar”. Airado,
enojado.
AYSI. adv. Así. (així, axí)
AYSO. V.
AYÇÓ.
AYTAL. adj. relativo. Tal.
AYTAMBÉ. adv. y conj.
También.
AYTAN. V. AYTANT.
AYTANT. adj. Tanto, tan. (tant,
tan
)






























































































































































AYTANTA.
Tanta. (en el original, yatanta)




sábado, 25 de septiembre de 2021

DICTADO DE RAIMUNDO. LO DICTAT DE RAMON.

DICTADO
DE RAIMUNDO.



Dirigíase
Lulio desde París a Mallorca a fines del año 1299, cuando
habiéndose detenido en Barcelona, escribió la poesía a que dio el
nombre de Dictado, o sea manera de conocer a Dios en el mundo. Dedica
el autor esta composición, como se lee en su final, a san Luis
rey de Francia
, y al rey Jaime de Aragón (II) a quien
ruega que preste atención a las razones que se comprenden en este
opúsculo, para disputar contra los infieles y demostrar la verdad de
los misterios de nuestra fé, que promueva en su reino las
discusiones dogmáticas con asistencia de los prelados, religiosos
menores y predicadores y todas las personas distinguidas y de elevado
entendimiento, y que a ellas sean invitados los judíos y sarracenos,
a fin de convencerles de la verdad de nuestra religión y de la
falsedad de sus respectivas sectas. Y pídele además le conceda
facultad para congregar a los infieles por todo el reino y sus
condados, castillos, villas y ciudades, con el objeto de disputar con
ellos sobre la materia contenida en el Dictado.



Divide
Lulio la composición en seis partes. En la primera prueba la
existencia de Dios por la necesidad que hay de que este mismo Dios
exista, pintando el desorden en que estuviera la naturaleza si no
hubiera Dios. En la segunda da pruebas sólidas de la unidad de Dios,
así como en la tercera las da de la trinidad, y habla en las tres
restantes de la encarnación, de la creación del mundo, y de la
resurrección de la carne.



El
estilo de la composición es conciso y enérgico; encierra grandes y
concluyentes argumentos en pocos versos, y reducidas cláusulas;
argumentos esplanados después en otras de sus obras así en
prosa como en verso, y de que Lulio indudablemente hizo uso en las
polémicas que frecuentemente sostenía contra los judíos y
mahometanos, así de Cataluña como de Mallorca y otros puntos.




LO
DICTAT DE RAMON.




De
coneixer Deu en lo mon
Comença lo dictat, RAMON.







A
cells que dien que provar



Hòm
no pòt la fé, ni donar



Null
necessari argument,



Volem
donar ensenyament



De
sèt articles principals,



Los
quals per raysons naturals



Provám
per nous començaments (1),



Qui
mostran inconvenients



Esser
en Deu sens unitat,



Sens
Trinitat, sens encarnat,



Sens
crear, sens resucitar (2).



Encara
volem demostrar



Deus
esser de necessitat.



Empero
est nostre dictat



Requer
haver ensenyador,



Qui
mostre la força major



Qui
está per los consequents



Que
ixen dels antecedents,



Nous
començaments appellats (3).



Començem
donchs a la clardats



Del
Sant Spirit gloriós,



Qui
complesca nostres raysós
E enlumin hòm obstinat,



Qui
no pòt veser la clardat,
Sotsposant que no' s puscha far



Que
nostra fe 's puscha provar.


Provém
enans que Deus es,



En
aprés que sols un Deus es,
Puis provarem pluralitat



Que
en Deus mostra trinitat,



E
que Deu ha volgut mostrar



Sa
bontat volentse encarnar,



E
qu' el mon nou es començat,



E
com hòm será resussitat
A gloria o a turment,



Per
Deu qui es omnipotent.



Are
començem en axí (4)



Per
provar Deu com prometí (5).







I.



Que
Deus sia de necessitat.







Mays
se
val esser compliment (6)



Que
esser e deffalliment.



Si
no es esser infinit,



Ço
qui mays es es mays finit.



Si
ens infinit no pòt estar,



Ço
qui es fenit ho fayt fár (7).



Sens
infinit e eternal (8)



No
es tant de bé com de mal.



Si
Deus no es, no está fí,



E
no y ha dia, vespre, matí (9).



Si
Deus no es, privació

Es fí de generació.



Si
Deus no es, infinitat



Es
sola en eternitat.



Si
Deus no es, no es peccat,



Ni
negun bé 's remunerat.



Si
Deus no es, mays val bondat (10)



Per
durar que per sanctetat.



Si
Deus no es fí, es obrar,



E
no fí está en estar.



Si
Deus no es, fals pensar val



Mays
que ver esser qu' es reyal.



Si
Deus no es, tot quant es ple



D'
açò que no val nulla re.



Si
Deus no es, tot quant es tòrt



E
tot lo bé 's pèrt en la mòrt.



Si
Deus no es, car éll no es



Se
pèrt lo bé de tot quant es (11).



Si
Deus no es, no valem res,



E
per no res es tot quant es.
Si Deus no es, mays val sentir



Que
raysó, mèrit, ni desir (12).
Si Deus no es, no cal bé far,



E
hòm deu viure per manjar.
Si Deus no es ¿e quí ha mes



Tant
béll órdre en ço que es?
Si Deus no es, donchs ¿quí ha mes,



Que
sia amat mays que quant es?
Si no 's ver Deus, lo firmament (13)
,



Es
fals Deus ab defalliment.
Provat es donchs e demostrat



Que
Deus es de necessitat.





II.



Que
sia un Deus.







Si
es sol un Deu possificar



Pòt
en éll infinit estar.
Si son duas infinitats,



Ço
que hom enten no es vertats.
Si están dos Deus infinits,



Ço
qu' es poder está finits (14).
Si son dos Deus o tres o plus,



Cascú
es desus e dejus.



Si
son dos Deus, eternitat



No
pòt haver prioritat.



Si
son dos Deus, estan mesclat



En
loch finit no eternat.



Si
son dos Deus, cascú requer



Haver
sobre l' altre poder.



Si
son dos Deus, cascú ha mon



Que
fá buyr de fòrts en redon (15).



Si
son molts Deus, no han ab que



Se
pusquen convenir en re.



Si
son molts Deus, un valgra mes,



Car
pogra en tot ço que es.



Si
son molts Deus, tuyt son finit,



E
lur nombre es infinit.



Si
son molts Deus, e mí e vos



N'
amám meyns lo Deus qui ‘s de nos (16).
Si son molts, lo un e
l' altre val (17),



E
no n' han qui 'ls faça egal,
Si son molts Deus, cascú enten



Que
no han en sí complimen.
Si son molts Deus, pòt envejar



Lo
un a l' altre e pòt peccar.
Si son molts Deus, no es compliment



En
un ni en tots exament.
Si son molts Deus, no es un fí,



E
tot quant es, es pelegrí.



Si
son molts Deus, nulla valor



Está
digne de gran lausor.



Si
son molts Deus, cascú tot sòl



Pòt
far del altre ço qu' es vòl,



Si
son molts Deus ¿e qui ha mes (18)



Qu'
en finit ens no sia res?



Es
donchs un Deus tan solament,



Qui
de quant es, es compliment.







III.



Que
Deus sia en pluralitat.







Deus
es ens qui defora se,



No
ha master deguna re.



Essencia
d' hon res no es,



No
ha valor en nulla res,



Si
a unitat no tayn unir (19),



Ni
a volentat tayn desir.



Sens
naturant e naturar,



Nulla
natura pòt estar.



Si
finit finir han semblan,



Mays
infinit infinir l' han.



Qui
no pòt de se, be 's segueix



Que
no sia de sí mateix (20).



Tot
ço cové ser de Deus dit (21),



Sens
que no pòt esser complit.



Qui
no vòl esser molt amat,



Es
contra s' amabilitat.



Negú
ens pòt estar complit,



Si
en complir no ha delit.



A
infinit tayn infinir,



Mays
que crear ni res fenir.



Mays
es cell qui es e qui fá,



Qui
cell qui es e res no fá.



L'
enteniment ha natura,



Ab
entendre e dretura.



Qui
res de sí no vòl donar,



Pigre
avar se fay estar.



Qui
no ha propri ni comú,



No
es compliment de negú.



Sens
granea e magnificar,



Negú
esser pòt gran estar.
Tot ens cové esser finit,



Qui
no pòt dar ens infinit (22).
Negú ens es bò sens far bé,



E
tot ens es mal d' hon mal vé.
Poder qui dins sí no pòt res,



No
es defora sí estes (23).
En ens hon fí no ha poder,



Cové
vacuytat caber.



Tot
poder está passió (24)



Qui
no pòt de perfecció.



Provat
havem pluralitat,



Que
significa Trinitat.





IV.



Que
Deus sia encarnat.







Mays
val un hòm deificar,



Que
mil milia mons crear.



La
fí qu' en crear es major



Cové
amar nostre Senyor.
Poder absolut en crear,



No
ha órde sens encarnar (25).



La
major fí de tota gent,



Es
Deus esser nostro ‘n parent.



En
fí hon Deus mays no pòt dar,



Han
ses dignitats repausar.



Car
Deus s' es homenificat,



Es
mays entés e mays amat,



Si
Deus no faés home sí,



Null
ens hagra en éll sa fí (26).



Per
natura e per crear,



Volch
Deus ab nos participar.



Infinit
ha proporció,



Ab
nos per encarnació.



Deus
fóre ociós e avar,



Si
'l major bé no volguès dar.



De
ens creat pòt Deus mays far



En
sí qu' en als sens comparar.



A
Deus cové atribuir



Ço
perqu' hom lo pòt mays servir.



Si
Deus e hom no fóssen ú,



No
fóre ço qu' es mays comú.



Ab
l' encarnar ha Deus mostrat



L'
obra que há en trinitat.



Per
ço car Deus s' es encarnat,



Es
mays son judici temprat.



Si
Deus no 's volgués encarnar,



Legut
fóre desesperar.



No
pogra Deus lo mon complir,



Si
ab hom no 's volgués unir.



Ço
perque Deus pòt mays amar



L'
obra cové en éll estar.



Deus
no pòt major fí saber,



Que
cella que ama son voler.



Car
Deus creá a fí lo mon (27),



De
sí mateix li dá ahon.



Es
donchs manifest e provat



Que
Deus cové ser encarnat.

V.
Qu' el mon sia creat.




Si
'l mon no es començat,



Sola
fí es eternitat.



Poder
no poria eternar,



Sens
infinit possificar.



No
's cové sian cominal



En
eternitat bé e mal.



Aquel
ha poder pus estes,



Qui
pòt de res e de no res.



Cell
qui crea e qui manté,



Mays
fá que aquel qui sosté.



Si
'l mon no pogués començar,



No
hagra natura de privar.



Tot
ço cové esser causat (28)



Hon
Deus pòt esser mays lausat.



En
Deus cascuna dignitat



Ab
l' altra ha egualtat.



Eternal
revolució



Es
si lo mon creat no fó.



Si
‘l mon no es creat,



Deus
fá contra s' amabilitat.



Es
donchs manifest e provat



Que
lo mon es nou e creat.




VI.



Que
sia resurrecció.







Si
en hom no es resucitar,



Null
hom porá Deus molt amar.



Si
no es resurrecció,



Lo
mon no ha perfecció.



Mays
val un hom eviternar,



Que
tots sens resucitar.



No
fóre fí de sentiment,



Si
no fós resucitament.



Aquel
cové esser jutjat,



Qui
fá lo bé e lo peccat.



Si
hom no es resucitat,



En
altre mon pèrt la meytat.



Si
no es resucitament,



En
est mon ha hom compliment.



En
efectu, qui es pus
ple



Influeix
e causa mays de bé.



Hon
mays de bé 's perpetuat,



Mays
ne pòt Deus esser lausat.



Deus
no minva null compliment (29),



Ans
hi met multiplicament.



Aytant
col mon está major,



Fay
hom a Deu de bé lausor.



A
Deu pertayn molt perdonar,



E
a home mercé clamar.



Mostrat
havem per gran raysó



Que
sia resurrecció.



A
honor del Sanct Spirit



Començá
e finí son escrit,



RAMON,
en vinent de Paris;



El
comana a Sanct Loys,



E
al noble rey d' Aragó



Jacme,
en l' encarnació
De Christ M.CC.XC nòu.



Plasia
ausir est nostre mòu



Lo
qual havem en disputar



Contr'
els infaels, e mostrar



De
nostra fe la veritat;



E
que y sian li prelat,



Preycadors,
frares menors,



E
atresí li grans senyors,



Qui
han enteniment levat;



E
sian jueus apellat,



E
sarrahins al disputar;



E
adonchs mostrarém tot clar



Que
nostre fe es veritat,



E
qu' els infaels son errat.



E
si, eu, Senyor, mostr' el ver,



Placiaus
qu' en donets poder



Per
vostres regnes e contats,



Castells,
vilas, e ciutats,



Qu'
els sarrahins faça justar, (ajustar; ajuntar)



E
los jueus al disputar



Sobr'
est novell nostre dictat;



E,
Senyor, per gran caritat,



Humil
rey d' alta corona,



Començem
en Barcelona,



E
sia Jesu-Christ lausat,



Car
vostres gents vos han cobrat



Sa
alegre e ab dever



Hon
havets fayt vostre poder.



VARIANTES.




(1)
Provám per nou començaments,
(2) Sens morir, sens resucitar.

(3) Nou començaments apellats.
(4) Are començarem enaxí

(8) Per lausar Deu qu' hanc no ‘n mentí.
(6) Mays fan
esser e compliment
(7) Ço qu' es finit ho fá istar.
(8) L'
ens infinit e eternal
(9) En mitg dia, vespre, matí.
(10) Si
Deus no es, menys val bontat
(11) Se pèrt cèrt lo bé de tot
quant es.
(12) Que raysó, morir, ni desir.
(13) Si Deus no
es, lo firmament
(14) Ço que poden estar finits.
(15) Que fá
buyr d' affers en redon.
(16) Amám meyns lo Deus qui 's de nos.

(17) Si son molts Deus, lo un e l' altre val,
(18) Si son
molts, ¿e qui ha mes
(19) Si a unitat no tayn tenir,
(20)
Que no vé de sí mateix.
(21) Tot ço cové esser en Deu dit,

(22) Qui no pòt de ens infinit
(23) No es defòre si ges
estes.
(24) Tot poder está en passió
(25) No ha adò sens
encarnar.
(26) Null còs hagra en éll sa fí.
(27) Car Deus
creá a sí lo mon,
(28) Tot ço cové esser començat
(29)
Deus no mirva null compliment,