Sit notum cunctis
presentibus et futuris quod ego Raimundus gratia Dei
barcinonensiscomes et marchioprincepsqueAragonis dono et concedo ipsum castrum de Almenar
hominibus centum de Balager cum omnibus suis terminis et
pertinentiis et cum omnes almunias quas infra terminos ipsius
castri fuerunt sive adhuc erunt dempta ipsa turreSancte Marie Solsone cum suo termino et meum domengum
sive dominicum de ipso milite qui tinnerit ipsum
castrum per me. Afrontat namque predictum castrum ex
parte orientis in alveo que vocant Noguerola
sive in termino de Allesa et a parte orienti sic
ascendit per terminos et signos et cruces ad
ipsaSerra de ipso Sas. Et.... dit per signos et
cruces et terminos usque ad turrem de Mirarnal. Et sic
descendit per terminos signos et cruces per terminum de ipsa Çaida
et sic vadit et descendit per terminos et signos et cruces usque in
guardia de Fenoledo et descendit usque in ipsa serra.
Et sic va.... tra solis occasum. Et sic ascendit per signos et cruces
usque ad ipsa turre de Arches et per terminos et signos et
cruces ascendit usque ad ipsa turre de Agela et sic ascendit
per terminos usque ad ipsa turre que est ultra Villa Viride
et ascen.... et cruces usque ad rivum de Castilo et sic
revertitur per terminos et signos et cruces usque ad supradictum
alveumNoguera in aquilonari parte. Et quantum inter
istas afrontationes includunt et ipsi termini continent sic dono
vobis supradictum.... montes et vallespetrasmobiles et inmobilespodiosconstructos
vel construendosfontes et fontanulisaquisaqualibusmolendinis cum caputaquispiscationes
sive venationesarborespomiferas aut
impomiferas.... sechanum et subregumturres
et almunias constructas vel construendasvieductibus et
reductibus inventiones vias et semitarias sive omnia visibilia
aut invisibilia que ad usum pertinet aut inde exierit sive
supradictum.... turrem sancte Marie. Et adhuc dono vobis
hominibus de Almenar ut in omni Aragonensi regione nec
in Barchinonensi comitatu vos nec vestra posteritas in
civitate nec in villa aut in via nec in forousaticum
nec toloneum nullum detis. Tali vero pacto dono supradicta
omnia ut vos et vestra posteritas habeatis eum per me et per mea
posteritas per secula cuncta ad vestrum proprium alaudem et ad
faciendas vestras voluntates et inde non eligatis nullum alium
seniorem neque patronem nisi me aut posteritas mea et ego non mittam
alium nullum seniorem super vos nec super vestra posteritas nisi
Petrus Raimundi de Eril qui modo tenet ipsum castrumper me et sua posteritas que post illum teneat per
me: et quando Deus dederit Ilerdam in potestate
christianorum vos et vestra posteritas per unumquemque
annum mihi et mea posteritas faciatis censumpernas
C que unaquaque valeat denariosdecem et octo et
tres centasfogaças et fanechas C de civata
et vos nec vestra posteritas nullum alium censum faciatis nisi
hoc quod superius.... nisi decima et primicia quam
fideliter domino Deo donetis: et si opus est mihi ad bellum
nec ad defendendum de nostrum honorem ubi possitis cum cybum
ad duos dies volo ut mihi succurratis: et jubeo ut supradicto
militi et sua posteritas omni tempore dum ipsius castri habeat
guerram ille vos bene custodiat cum suos milites et vos
teneatis vestras guardias. - Signum + Raimundicomes
qui hanc cartam donationis scribere jussi et cum propria manu
hoc signum scripsi et firmavitestibusque subscriptis firmare
mandavi. - Acta ista carta donationisidusaprilis
anno ab incarnatione Christi M°C°XLVII. - Sig+num Petrus
Raimundi de Eril qui hoc donum laudo et confirmo. - Sig+num
Guillelmus Raimundi Dapifer. - Sig+num Gerallus de Yorba.
- Sig+num Guillelmus de Subirats. - Sig+num Raimundi de
Puigalt. - Guillelmus Sac qui per mandamentum comitis
scripsi die et anno quo supra et hoc est signum + ejus (1).
(1)
Esta escritura y la que lleva el número XV no existen ahora en el
archivo, pero existirían seguramente cuando el archivero Pedro Miguel Carbonell las trasladó en las últimas hojas del códice
que se cita. Este códice es una recopilación de constituciones
catalanas sobre paz y tregua.
El rey Jaime I de Aragón recorrió
frecuentemente con sus huestes y séquito de seniores las quebradas y
altas tierras del actual sur turolense, pues no en vano pasaban y
pasan por ellas varios de los caminos que conducen a las feraces
vegas de la franja litoral levantina, cuya principal ciudad musulmana
y centro natural de la región, Valencia, acabó por conquistar para
convertirla en capital de un nuevo reino.
La tradición nos cuenta y da como
cierto que Jaime I, en permanente caminar guerrero —no en vano se
le denominó el «Conquistador»—, se vio obligado, como cualquier
otro ser humano, a buscar momentos, motivos y lugares para el ocio y
el descanso, de modo que se hizo construir uno de sus palacios
dedicados al reposo veraniego en la todavía entonces aldea de
Mosqueruela, buscando el frescorde sus casi mil quinientos metros de
altitud y la proximidad a las tierras recién conquistadas.
La aldea de Mosqueruela se convertía
así, aunque sólo lo fuera de manera esporádica y transitoria, en
capital del reino de Aragón y, aparte del rey, toda una pléyade de
caballeros, nobles, infanzones, soldados y servidores daban con su
presencia durante una temporada vida y colorido a la aldea.
Naturalmente, dentro de los límites
del recinto murado de este lugar de realengo, perteneciente a la
Comunidad de Teruel, no sólo se construyó un palacio real digno
sino que surgieron también una capilla y unas cuantas casas ubicadas
en torno al palacio para acomodar a los señores y nobles que le
acompañaban, así como a los servidores.
La mayoría de las mansiones que se
construyeron para acomodar a los miembros de la comitiva real se
dispusieron a todo lo largo de una nueva calle a la que daban sus
fachadas de piedra con sus blasones labrados como signo distintivo de
su dueño. Era una rúa importante e inmediatamente los habitantes de
Mosqueruela dieron en denominarla rúa o carrer de los «Ricos
hombres», tal como todavía se le conoce aún, aunque hayan pasado
siete siglos desde entonces.
Mosqueruela es una localidad y municipio español de la provincia de Teruel, en la comunidad autónoma de Aragón. Perteneciente a la comarca Gúdar-Javalambre, el término municipal tiene un área de 265 km² y una población de 558 habitantes (INE 2017). Durante la Edad Media y todo el Antiguo régimen, hasta la división provincial de 1833, fue tierra de realengo, quedando encuadrada dentro de la comunidad de aldeas de Teruel en la sesma del Campo de Monteagudo.
Mosqueruela se encuentra a 1471 msnm —es uno de los municipios de Aragón situado a mayor altitud— en la vertiente oriental de la sierra de Gúdar, próxima al límite con la provincia de Castellón. Está a unos 100 km de la capital provincial, a 84 km de Castellón de la Plana y a 54 km de Mora de Rubielos, la capital comarcal.
La temperatura media anual en Mosqueruela es de 8,3 °C. Las fechas de las primeras y últimas heladas varían entre las partes más altas y las más bajas del municipio; suelen estar entre septiembre-octubre para las primeras y mayo-junio para las últimas. Por el contrario, en verano las temperaturas suelen ser elevadas y las tormentas frecuentes.
La precipitación anual media es de 800 mm, si bien las precipitaciones se distribuyen de forma irregular a lo largo de año. A finales del invierno y comienzo de la primavera son frecuentes las nevadas. La influencia de la vegetación ofrece una sensación de frescor en verano, acompañada de una notable humedad ambiental.
Se piensa que el topónimo Mosqueruela procede del término mosquera, «descansadero de ganado trashumante, punto de parada para descansar, abrevar y refugiarse del calor». Las mosqueras habitualmente son áreas arboladas con una fuente, y se localizan en el trazado de las vías pecuarias, por ejemplo las cañadas reales, utilizadas para el desplazamiento. Todas estas condiciones se cumplen en la ubicación actual del municipio, y los pastizales de verano a donde se trasladaban los rebaños trashumantes se localizan a media jornada del mismo.
En el término municipal, los yacimientos arqueológicos más antiguos corresponden a los denominados «talleres de sílex», fechados habitualmente en la Edad del Cobre. Sin embargo, la primera ocupación estable se da durante la Edad de Bronce (yacimientos de Osicerda en sus niveles inferiores, Mas de Simón y Castillo del Mallo).
REF: C011 As de OSICERDA. Microfusión a partir de un original. Réplica de El Periódico de Aragón realizada por el equipo Arqueódromo. Esta misma réplica se vendía en la exposición sobre los Celtíberos, Palacio de Sástago, Zaragoza 1988, y posiblemente en tiendas de Museos y fiestas de recreación histórica.
En la época ibérica tiene lugar una ocupación intensa del territorio, con yacimientos de importancia en San Antonio, Mas Rayo, Torre Agustín y el ya comentado de Osicerda. Curiosamente, la época romana es menos conocida, pues sólo se han podido constatar restos arqueológicos en Torre Agustín, Mas de la Torre Quemada y en las laderas del cerro de San Antonio.
De acuerdo al historiador Jerónimo Zurita, Mosqueruela fue reconquistada a los musulmanes por Alfonso II el Casto en 1181. Debido a su posición fronteriza, la localidad fue utilizada por Jaime I el Conquistador como bastión inicial para la conquista del Reino de Valencia. En sus inmediaciones se alzó el castillo de Mallo o Majo, que estuvo en poder musulmán hasta 1234, año en el que los vecinos de Mosqueruela consiguieron apoderarse de él. En 1333, reinando Alfonso III, se consiguió la adhesión de dicho castillo a Mosqueruela, después de una dura pugna con la vecina Villafranca del Cid.
En la Edad Media, Mosqueruela desarrolló una intensa actividad relacionada con la ganadería y el comercio de la lana. A lo largo del siglo XIII y primeras décadas del XIV, fue frecuente la presencia de la villa en la documentación de la Cancillería Real Aragonesa, debido a los conflictos de pastos que tuvo con la poderosa Casa de Ganaderos de Zaragoza. Estos conflictos fueron frecuentes durante casi todo el siglo XIV, sobre todo los generados entre la Sesma del Campo de Monteagudo —a la que pertenecía Mosqueruela— y las villas de Castellón y Villarreal. Esta situación llegó a su término en 1390 con la sentencia arbitral de Villahermosa, que gestó las normas que regirían la ganadería extensiva de la región.
A finales del siglo XIV, cuando estalló la Guerra de los dos Pedros enfrentando a Aragón y Castilla, Mosqueruela no llegó a ser ocupada. Como premio recibió el título de Villa (1366) y el privilegio de celebrar ferias y mercados; además, la Comunidad de Teruel pasó a denominarse Comunidad de Teruel y Villa de Mosqueruela, siendo esta última cabecera de 65 aldeas dependientes. Desde ese momento, Mosqueruela tuvo jurisdicción civil y criminal propia, formó parte de la red de aduanas del Reino y como villa de realengo gozó de representación en las Cortes.
Mosqueruela mantuvo su importancia hasta el siglo XIX, cuando la prosperidad de la villa se vio truncada por las Guerras Carlistas, que azotaron severamente la región, y por la crisis de la ganadería. En julio de 1837, la villa fue visitada por Carlos María Isidro de Borbón, al frente de la Expedición Real.
En el Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar de Pascual Madoz se comenta que «los carlistas hicieron en las murallas de esta villa algunos reparos cerrándola en 1838 con 7 puertas para poner á cubierto de un golpe de mano las oficinas de la administración de rentas, factorías y el juzgado o alcaldía mayor del partido que se establecieron en este punto». Se describe a Mosqueruela, en 1845, como una «población murada con cuatro puertas en los cuatro puntos cardinales... las casas son de mediana construcción, repartidas en calles llanas y rectas, aunque mal empedradas».
En el siglo XX, la Guerra Civil produjo grandes daños en el patrimonio cultural de la localidad, al tiempo que el «maquis» y la represión mermaron su población. Uno de los jefes del maquis, conocido como «Petrol», actuaba en Mosqueruela y encontró la muerte en su término municipal, quizás asesinado por otro guerrillero. Igualmente, cerca de Mosqueruela actuó Doroteo Ibáñez Alconchel, cuyo nombre de guerra, «Maño», sirvió para denominar a todo un grupo («Los Maños»). Las acciones más relevantes del maquis en la comarca de Gúdar-Javalambre tuvieron lugar a lo largo de 1947. Por ello, al estarse convirtiendo el conflicto en un peligroso elemento de desequilibrio, el gobierno no reparó en medios, nombrando al general Manuel Pizarro Cenjor gobernador civil de Teruel. Éste declaró el territorio afectado «zona de guerra», lo que supuso que la vida en la zona se viera alterada por completo y, a medida que trascendían los actos de violencia, el miedo siguiera extendiéndose entre los habitantes. Frecuentemente fue el numeroso grupo masovero el que sufrió las agresiones. El resultado de la ofensiva de las fuerzas gubernamentales conllevó que antes de que concluyera 1948, la actividad ya hubiera descendido de intensidad, aunque aún se produjeron enfrentamientos como el acaecido el 7 de marzo de 1949 en Mosqueruela entre un destacamento de la Guardia Civil y un grupo de guerrilleros. La decisión definitiva por parte del maquis de abandonar la lucha y regresar a Francia no se tomó hasta 1951.
En el término municipal de Mosqueruela se encuentran una serie de pinturas rupestres levantinas, incluidas dentro del Patrimonio mundial de la Unesco, además de restos de poblamientos de la Edad de Bronce o de la época ibérica.
La Cueva de la Estrella presenta grabados rupestres en tres paneles, representando cazoletas unidas por canalillo y una figura circular con cazoletas, siendo en total cuatro figuras.
Mosqueruela presenta uno de los mejores ejemplos de trazado ortogonal medieval amurallado que se conserva en las sierras de Teruel. Su casco urbano, declarado Conjunto Histórico-Artístico en 1982, gira en torno a la calle Mayor, bello eje completamente porticado.
En la plaza Mayor se sitúan, frente a frente, la Iglesia parroquial y el Ayuntamiento. La iglesia parroquial de la Asunción es una construcción de compleja evolución. El edificio actual es de 1722, conservando restos del templo primitivo de los siglos XIV y XV. Consta de tres naves de cinco tramos, estando la nave central y la cabecera cubiertas con bóveda de medio cañón con lunetos, y las laterales con bóvedas de arista. Destaca la torre de tres cuerpos de cantería, cuyos dos últimos cuerpos son octogonales. Al exterior, quizás lo más sobresaliente sea la portada gótica situada en el costado sur. Originalmente estuvo protegida por un porche o portegado, probablemente de madera. En el interior, se puede apreciar la capilla gótica del Salvador, junto al coro, que contiene restos de un interesante retablo gótico en piedra. Se conserva aquí una pila bautismal monolítica también medieval.
Encima de la sacristía de la iglesia se localiza el Archivo de la Comunidad de Teruel, cuya constitución fue autorizada por el arzobispo de Zaragoza en 1441.
Otro edificio de interés es la antigua Ermita de Santa Engracia, actual Casa de la Cultura, que alberga el Museo de Documentos Históricos. Este espacio conserva una colección archivística de gran importancia sobre la historia de la «Comunidad de Aldeas de Teruel».
Algo más alejadas del casco urbano están las ermitas de Loreto, de San Antonio y de San Lamberto, así como las ruinas del priorato de Santa Ana.
El Ayuntamiento es una edificación del siglo XVIII asentada sobre una lonja de nueve arcos en cuyo interior hay importantes dependencias como la cárcel, la sala del concejo y el archivo municipal. Del mismo siglo data la casa del rector, también situada en esta plaza.
De especial interés son los restos amurallados de la villa, unos de las mejor conservados en la provincia. El Portal de San Roque es la entrada principal de la muralla, estando realizado en mampostería, con arco apuntado al exterior y rebajado intramuros, y entre éstos bóveda de medio cañón. Su torre es esbelta, con sillares en su parte baja y piedra irregular en la alta con sillares reforzando las esquinas. Todavía se conservan otros de sus siete portales originales, como el de Vistorre, el del Postigo y el de Teruel; este último es un sencillo vano abierto en el lienzo de muralla y al lado de una torre a la que se le añadió una vivienda, que es conocida como Casa Fuerte.
Cabe mencionar la arquitectura de la calle Ricos Hombres, cuyos edificios destacan por sus aleros de madera; uno de ellos contiene una decoración barroca de más de cien rosetas. En la calle Isabel Blesa se emplaza el Palacio Gil de Palomar, también llamado Palacio del Rey Don Jaime, de mampostería y con cornisa de madera. Esta calle finaliza en el Portal del Hospital, junto al que se levanta el edificio del Hospital cuya fecha de construcción, 1557, consta en una inscripción conmemorativa.
Por otra parte, existe una exposición al aire libre de esculturas abstractas conocidas como «Casetas de Cabezón».
Los orígenes de la Estrella se remontan al siglo XIV y se relacionan con el Castillo de Mallo o Majo, cuando, tras su desmantelación, se pobló un pequeño villar en la margen izquierda del río Monleón. Allí se emplaza el Santuario de la Virgen de la Estrella, reconstruido entre 1720 y 1731. El templo actual tiene una planta de tres naves, estando la nave principal cubierta con bóvedas de cañón con lunetos. Además del santuario, todavía se conservan los restos de una interesante zona residencial, situada hacia la ladera, que fue afectada por una inundación en 1883.
De interés geológico son los poljés que se hallan dentro del término municipal. Estos son grandes depresiones kársticas, endorreicas y de fondo aplanado, generalmente rellenas de materiales residuales de la disolución de rocas como las calizas. El más importante en Mosqueruela, por su tamaño, es el recorrido actualmente por el río Monleón —en el límite provincial—, con una longitud de 27 km.
De la celebración de San Antonio —en enero—, se conserva la tradición de las hogueras.
El 29 de abril tiene lugar la festividad de San Pedro Mártir, patrón de Mosqueruela.
La celebración más importante de la localidad tiene lugar el último domingo de mayo en honor a la Virgen de la Estrella. El viernes se dan cita en el horno las mujeres del pueblo para elaborar los «rollos de la Caridad», que serán bendecidos al día siguiente en el Ayuntamiento. La madrugada del domingo es el momento solemne para presenciar el «rosario de la Aurora». Tras la solemne misa mayor, al mediodía, los vecinos del pueblo se dirigen en procesión hasta la aldea y santuario de la Estrella, haciendo noche en el santuario.
A mediados de junio, para San Lamberto, tiene lugar la fiesta de los quintos.
El último fin de semana de julio se celebra la fiesta de los pastores.
La feria de Mosqueruela se desarrolla el primer domingo del mes de septiembre y aúna lo lúdico con lo comercial. Originalmente se celebraba para la Virgen de agosto, a partir de un privilegio otorgado en 1366 por el rey Pedro IV. Actualmente la feria tiene como temática principal la ganadería, pero la acompañan una variedad de actos festivos como los tradicionales «toros embolados», las vaquillas o las verbenas.
Fray Luis de Aliaga (1565-1626): religioso dominico que llegó a confesor real de Felipe III. Se cree que por inspiración suya se volvió en 1609 a poner en vigor el edicto de 1526 que obligaba a los moriscos a bautizarse o a abandonar el reino.
Luis de Aliaga Martínez, también citado como Fray Luis de Aliaga o Padre Aliaga, (Mosqueruela, 1560 - Zaragoza, 1626) fue un religioso dominico español, que llegó a confesor real e Inquisidor general (1619-1621).
Era hijo de un hidalgo que, a pesar de su condición, tenía un comercio de paños. Tras quedar huérfano, entró en el convento de Santo Domingo de Zaragoza, protegido por el prior Jerónimo Xavierre (1582). Llegó a enseñar teología en la Universidad de Zaragoza, pero renunció a su puesto para ocupar el cargo de prior del nuevo convento dominico que se abrió en la ciudad con el nombre de Convento de San Ildefonso (1605).
En 1606 se trasladó a Madrid como asistente del Padre Xavierre, y fue nombrado confesor del Duque de Lerma, valido del rey Felipe III (6 de diciembre de 1608). Al poco tiempo, Lerma consiguió que fuera nombrado confesor real, cargo que hasta entonces venía siendo cubierto por los franciscanos (el último, Diego Mardones, fue nombrado obispo de Córdoba y alejado de la Corte), en lo que se interpreta como un movimiento para aumentar su propio control sobre la figura del rey, dado que Aliaga no era ni un teólogo reputado ni un miembro prominente del clero.
Desde su puesto de confesor, los consejos de Aliagacontribuyeron en gran medida a la decisión de expulsar de España a los moriscos (1609). El rey le ofreció el arzobispado de Toledo, pero se negó, aceptando no obstante ser nombrado archimandrita de Sicilia y consejero de Estado.
A pesar de su inicial cercanía a Lerma, figuró entre los responsables de su caída (1618), tras la que el nuevo valido, el duque de Uceda, consiguió que le nombraran, en 1619, Inquisidor General.
Al subir al trono Felipe IV (1621) se vio forzado a abandonar la Corte y su cargo de Inquisidor General, siendo desterrado al monasterio de Santo Domingo de Huete y posteriormente a Aragón, donde murió, en 1626.
Era muy activo redactando todo tipo de escritos de tipo burocrático y cartas. Entre sus obras se encuentran Varios Opúsculos sobre asuntos graves de la Monarquía española y de su General Inquisición, Pareceres sobre la causa que se hizo al P. Mariana y Representación sobre los excesos de Felipe III.
Cervantes y el autor del falso Quijote, José Nieto
Ibáñez González, Javier (coord.) (2009). Las Hoces del Mijares y los Caminos del Agua. Qualcina. Arqueología, Cultura y Patrimonio. ISBN 978-84-937190-0-5.
Ibáñez González, Javier & Casabona Sebastián, José F. (2013). Castillos, murallas y torres. La arquitectura fortificada de la Comarca de Gúdar-Javalambre. Qualcina. Arqueología, Cultura y Patrimonio. ISBN 978-84-937190-5-0.
Nos Philippus
Dei gratia rex CastelleAragonum Legionis utriusque
Sicilie Hierusalem Portugallie Hungarie Dalmatie Croatie Navarre
Granate Toleti Valentie Gallesie Majoricarum Hispalis Sardinie
Cordube Corsice Murcie Giennis Algarbii Algezirie Gibraltaris
Insularum Canarie necnon Indiarum Orientalium et Occidentalium
Insularum ac Terre firme maris Occeani archidux Austrie dux
Burgundie Brabantie Mediolani Athenarum et Neopatrie comes Abspurgii
Flandrie Tirolis Barchinone Rossilionis et Ceritanie
marchio Oristani et Goceani. Sane per fidelem nobis dilectum Antonium
Solersindicum majoralium confratrienautarum
nostre civitatis Dertuse sub invocatione beati Elmi
fundate fuit nobis expositum inter cetera privilegia a
predecessoribus nostris eis concessa habere privilegium quoddam
tenoris sequentis. - Nos Joannes Dei gratia rex Navarreinfans et gubernator generalisAragonum et
SicilieduxNemosensis et MontisalbicomesRippacursie ac dominus civitatis Balagariilocumtenenens (locumtenens, lugarteniente, lochtinent, etc)
generalis serenissimi domini regisfratris nostri
honorandissimi visis et recognitis supplicatione et capitulis
majestati nostre oblatis et humiliter presentatis pro parte vestri
dilectorum nostrorum majorum hominum et singularium marineriorum
et piscatorum civitatis Dertuse et elemosine
vestre cujus quidem supplicationis ac capitulorum tenor sequitur in
hunc modum. - Senyor molt excellent loctinentgeneral:
los mariners pescadors e altres homens de mar
vivents del traball e exerciciques fa en la
marlos quals de tant temps en ça
que memoria de homens no es en contrari fan una pia e
charitativaalmoynaaxi a catius a rembre
com en subvencio de christiansexits de cativeri
e encara en altres pies charitatives obres e per la dita
almoyna e a captiri de aquella han acostumatajustarse de que encara han licencia de la molt alta
senyora reynamuller e loctinent general del molt
alt senyor rey e com per alguns esguarts concernents la
honor de Deu benefici e augment de la dita almoyna e de
la cosa publica del senyor reyhajen necessari les
coses davall scrites:supliquen a vostra magestatlosvulla aquelles otorgar perpetuament.
Primerament que tota hora e quant segons han acostumat e poden
per la licenciareal que han ells e tots altres
que son e seran de la dita almoynase
ajustaran per la dita almoyna e a captiri de
aquella puixen tractar parlar e delliberar totes e
qualsevol coses quels seran vistes necessaries e expedients a
laor de Deu e servey del senyor rey e
concernents augment util e benefici de la dita almoyna
e dels dits mariners pescadors e homens de mar e la
art e exercici de aquells e per çopuxen fer e
ordenar entre ells e redigir en escrits qualsevol ordinacions
quels seran vistes necessaries utils e expedients en e per lo
exercici de lursofficis o arts tan solament e
encara per tenir en condret e ornada la capella
e almoyna de vestimentsluminaries e ornaments
de capescalzersretaulesjoyes e altres
coses necessaries e per aquelles tenir e observar imposar axi
mateix aquelles penes pecuniaries que volran: les quals
ordinacions puixsien fetes de voluntat e concordia de
tots o de la major part los dits mariners o pescadors e
homens de marhajen e sien tenguts servarsots les penes quey seran apposades de les quals
penes la mitat siaadquirida al senyor rey o al
veguer o sotsveguer de Tortosa qui fara la
execucio e laltra mitat a la dita almoyna. Item que
quiscun mariner pescador e home de mar habitant
en la dita ciutat e terme de Tortosaaxicaps
de cases com moçosquiprenguensoldades o vajen a sonpartit o salarialguhajen e sien tenguts
pagar quiscundiumenge a la dita almoyna o
plegadors de aquella un diner: e silrecusaran
o nol voldran pagar que nosalegren dels
beneficis de la dita almoynane subvencions de aquella
com la dita almoyna no haja de quespuxa
sostenir sino de almoynes. Item que los dits veguer
e sotsveguer de Tortosa e quiscudells tota hora e
quant requests seran per losmajordoms de la
dita almoyna o algu dellslos quals puxen
e hajen facultat de elegir segons hanacostumathajen e sien tenguts sots pena de
doscentsflorinsadquisidora als cofres del
senyor rey si per ells sera contrafet fer execucio
en los bens dels dits marinerspescadors e
homens de mar per les penes que hauran comesesadquisidores segons que es damunt dit. Item com la dita ciutat
de Tortosa certs mesos del anytenga un llaut
que es appellatllaut de guardalo qual discorre
per tota la costa per descubrir fustes de moroscossarispirates e altres enemichs e avisar les
fustesaxi de la dita ciutat com de altres navegants
vassalls e amichs del senyorrey que
troben en aquellesmars a fi que no sienpreses per les dites fustes de moroscossaris e
altres enemichslo qual llaut com hi vajen
be dotzehomens fa grans messions e despesesaxi del sou dels dits homens com altres en les quals
messions e despeses la dita almoyna dels dits marinerspescadors e homens de marpuga certa part: e
perque puixa bastar al carrech de les dites despeses
com altrament noy pogues bastar quiscunlleny o
ultra fusta de homens de la dita ciutat per quiscun
viatje que fa pach e hajeacostumat pagar certa
cosa a la dita almoyna en e per sosteniment de dit llaut de
guarda e siarahonable que les altres fustes
de estrangers que se alegren del benefici de la dita
guarda del dit llautpaguen la subvencio que paguen
e han acostumat pagar les fustes de la dita ciutat:
suppliquen per çolos dits mariners
pescadors e homens de marsia merce vostra senyor proveyr
e atorgar a la dita almoyna que tota fusta de
port de doscentesbotes o de aqui avall de
estrangers que vendran a la dita ciutat o ports
de aquella e surgiran alli haja e siatengud
a pagar a la dita almoyna e als majorals de aquella
aquellasubvencio que altres semblants fustes de la
dita ciutat acostumen pagar per quiscunviatje
que fan: e si les dites fustes o patrons de aquelles
recusaran pagar la dita subvencio que lo veguer o
sotsveguer de Tortosa tota hora que requestsne
seran per los dits majordoms de la dita almoynahajen e sientenguts fer prompta e expedidaexecucio per la dita subvencio en los bens de la dita
fusta o del patro de aquella ensemps ab les despeses
que per culpa llurse faran en la dita execucio. Item
que qualsevol persones de la dita almoyna ques eligiranquiscun any per majordomens de aquella segons es
acostumat sien tenguts de acceptarlo dit offici
de majordomenssens contradiccio alguna sots
pena de cinquanta sous adquisidora segons dessus e
jurar en poder de algun officialreal de la dita ciutat
de haverse be yllealment en lo dit offici
a llaor de Deu e servey del senyor rey utilitat
e benefici de la dita almoyna e de la cosa publica de la dita
ciutat. - Quia capitula ipsa et omnia in eis contenta concernere
videantur Dei cultum laudem et honorem dicti domini regis
servitium vestrique dictorum marineriorum ac piscatorum
et reipublicebeneficium: supplicationibus vestris
annuentes benigne tenore presentis carte nostre perpetuis temporibus
valiture dicte elemosine et vobis dictis marineriis et
piscatoribus dicte civitatisDertuse preinserta
capitula et omnia et singula in eis et eorum quolibet contenta de
nostra certa scientia et consulto juxta illorum pleniorem seriem et
tenorem laudamus approbamus concedimus et firmamus illisque et eorum
cuilibet regiam et nostram interponimus auctoritatem pariter et
decretum. Mandantes per hanc eandem gerenti vicesCathalonie
principatus nostri generalis gubernatorisofficiivicariobajulo procuratoribus dicte
civitatis Dertuse et aliis universis et singulis officialibus
et subditis nostris presentibus et futuris sub incursu regieindignationis et irepenaqueduorum millium
florenorum auri quod preinseraa capitula et omnia et singulo in
eis et eorum quolibet contenta teneant perpetuo et inviolabiliter
observent tenerique et observari faciant et non contraveniant nec
aliquem contravenire permitant ratione aliqua sive causa. In cujus
rei testimonium presentem fieri jussimus regio sigillo impendenti
munitam. Pro hiis vero nobis seu regiecurie dedistis
quos de nostri voluntate tradidistis dilecto consiliario ac
locumtenenti thesaurarii generalis dicti domini regis Andree
Cathalatrescentos sexaginta sex solidos octo denarios
barcinonenses. Data Barcinone die vigesimo primo madii
anno a nativitate Domini millessimso quadringentesimo
quinquagessimo sextoregnique dicti domini regis
scilicet citra farum anno vigesimo secundo aliorum vero
regnorum anno quadragesimo primo. - El rey Juan.
- Dominus rex locumtenens mandavit Joanni Peyro visa
per locumtenentem thesaurarii generalis et de Mesa fisci advocatum. -
Supplicatum prefate magestati nostre humiliter fuerit pro parte dicti
sindici et majoralis vice et nomine majoralium
et confratrienautarum dicte civitatis Dertuse
quod preinsertum regium privilegium et omnia et singula in eo
contenta laudare approbare ratificare et confirmare ac quatenus opus
sit de novo concedere dignaremur. Nos vero subditorum nostrorum votis
preinsertim benemeritorum inclinati tenore presentis deque
nostra certa scientia regiaqueauctoritate deliberate
et consulto ac matura nostri sacrisupremiregii
Aragonumconsilii accedente deliberatione dictum
preinsertum privilegium et omnia et singula in eo contenta expressa
et declarata juxta illorum seriem formam et tenorem a prima ejus
linea usque ad ultimam quatenus tamen in eorum possesione dicti
majorales et confratria nautarumsancti Elmi existunt
laudamus approbamus ratificamus et confirmamus ac si et quatenus opus
est de novo concedimus nostreque hujusmodi laudationis approbationis
ratificationis et confirmationis ac nove concessionis presidio seu
munimine validamus et roboramus nostramque auctoritatem eisdem
interponimus pariter et decretum: volentes et expresse decernentes
quod nostra hujusmodi confirmatio ac nova concessio sit et esse
debeat eisdem majoralibus et confratrie nautarum dicte nostre
civitatis Dertuse presentibus et futuris modo quo supra
stabilis realis valida atque firma nullumque in judicio vel extra
sentiat diminutionis incomodum dubietatis objectum aut noxe alterius
detrimentum sed in suo semper robore et firmitate persistat.
Serenissimo propterea Philipoprincipi Asturiarum et
GerundeduciqueCalabrie et Montisalbi
filio primogenito nostro charissimo ac post felices et longevos dies
nostros in omnibus regnis et dominiis nostris Deo
propitio immediato heredi et legitimo sucessori intentum aperientes
nostrum sub paterne benediccionis obtentu dicimus eumque rogamus
futuro vero locumtenenti et capitaneo generali nostro
in dictis principatu Catalonie et comitatibusRossilionis et Ceritanie cancellario vicecancellario gerenti
vices nostri generalis gubernatoris regenti cancellariam doctoribus
regie audientie magistro rationali bajulo generali advocatis et
procuratoribus fiscalibus necnon vicario bajulo et procuratoribus
dicte nostre civitatis Dertuse ceterisque demum universis et
singulis officialibus et subditis nostris tam majoribus quam
minoribus in eodem principatu et comitatibus
constitutis et constituendis sub incursu nostre regie indignationis
et ire peneque florenorum auri Aragonum mille nostris regiis
inferendorum erariis dicimus precipimus et jubemus quatenus
preinsertum privilegium nostramque hujusmodi confirmationem omniaque
et singula in eis contenta modo et forma superius declaratis teneant
firmiter et observent tenerique et observari faciant per quoscumque
contrarium nullatenus tentaturi ratione aliqua sive causa si dictus
serenissimus princepsnobis morem gerere celeri vero
officiales et subditi nostri predicti gratiam nostram charam habent
ac preter ire et indignationis nostre incursum penam preappositam
cupiunt evitare. In cujus rei testimonium presentem fieri jussimus
nostro regio communi sigillo impendenti munitam. Data in
oppidoMontissoni die quinto decimo mensis octobris
anno a nativitate Domini millesimo quingentesimo octuagesimo
quintoregnorumque nostrorum videlicet citerioris Sicilie
et Hierusalem trigesimo secundo Castelle autem Aragonum
ulterioris Sicilie et aliorum trigesimo Portugalie
tamen sexto. - Yo el rey. - Dominus rex mandavit mihi
Hieronimo Gassol visa per Frigola vicecancellarium
Comitem generalem thesaurarium SapenaTerça
et Quintana regentes cancellariam. - Confirma V. M. á la
cofradria de los marineros de la ciudad de
Tortosa un privilegio que tienen del serenisimo rey
don Juansegun que
estan en posesion.
Notum sit cunctis
presentibus atque futuris quod ego lldefonsus
Dei gratia rex
Aragonis
comes Barchinone et marchio Provincie dono et concedo vobis omnibus
apopulatoribus qui modo estis apopulati in Villagrasa
mea nova populatione et qui estis venturi ad populandum et manendum
omnes bonas consuetudines
et franchitates
ideo ut bene ibi vos apopuletis et melioretis cotidie illam
populationem. Et dono et concedo nobis vestras domos
et ortos
et farragenales
sicut jam vobis dividimus videlicet ut unusquisque habeat domos de
quatuorastis
in amplitudine
et de octo
in longitudine
similiter et sic fiat de ortis:
et unusquisque ex vobis dabit michi pro domibus
et farragenale
et pro ortoVI
denarios
pro censu
omni tempore in festo
natale.
Et dono vobis aquam
de illo rego
ad capiendum
et ad omnes vestros usus duobusdiebus
et duobusnoctibus
in septimana videlicet in die mercurii
et in die sabbati.
Etiam et si vobis necesse fuerint et sine meo dampno facere poteritis
accipiatis eam aliis diebus omnibus cum opus habueritis: et dono
vobis illam aquam
de Exarechavins
(suena
como el río Tastavins)
per omnes dies que aqua
venit de Verduno.
Et dono vobis imperpetuum quod in tota terra mea non donetis leudam
vel usaticum.
Et dono vobis mercatum
in die jovis
et firam
ad Omnium
Sanctorumocto
dies
ante et octo
dies
post festum:
et dono vobis quod sit salvus et securus omnis homo qui venerit ad
illum mercatum
et firam
cum omnibus rebus suis in eundo et redeundo et quod possitis emere et
accipere in pignora
omnes honores quos poteritis habere per rationem. Et dono vobis quod
non mittam super vos cavallariumcastlanum
neque vicarium
et non dabo vobis alium dominum nisi me et meos successores. Dono
etiam vobis pascua
et vias
et lignaria
et petrarias
et herbam
et totum percaticum
sicut melius habent homines Cervarie
et Tarrege.
Et dono vobis quod non
mittam super vos bajulum
de Tarrega:
et dono et concedo vobis confrariam
inter vos habendam sicut convenire poteritis inter vos ipsos: et
dimito vobis exurchias
et intestationes
et cucucias
nisi ille qui captus
fuerit in cucucia
quod currat
per villam.
Et ullus non sit ibi districtus per furnum
neque per molendinum:
et si quis miles vel alius facit vobis injuriam possitis illum
pignorare:
et ullus non possit hedificare
in illa carreriamajore
illius ville:
et omnis homo qui sit manens illius ville
et habeat ibi hereditatem
non donet firmanciam
nisi per quinque
solidos.
Et ego accepi vos et omnes vestras res in omni loco in mea speciali
protectione et defensione: et dono et concedo vobis quod de istis X
annis
non ambuletis
in ost
neque in cavalcatam
nisi tantum ad vestras juntas. Et mando omnibus vicariis et bajulis
tocius terre mee quod vos et res vestras tamquam meas proprias
manuteneant et defendant: et dono vobis et concedo quod possitis
domos et res vestras dare vel vendere vel alienare quandocumque
volueritis vestris consimilibus salvo meo jure. Et volo et mando quod
ubicumque vos potueritis adcrescere et meliorare faciatis salva mea
fidelitate et jure ut supradictum est. Et si quis homo contra hanc
cartam ausus fuerit venire in aliquo sola causa evasionis daret michi
mille
solidos
preter illati dampni restaurationem. Preterea renuncio
ego rex
ibi furnos
et molendinos
et justicias
et leudas
et firmamenta
et non habeatis ibi alium dominum nisi me et meos successores. -
Facta carta apud Ilerdam
mense aprili anni Domini MCLXXXV.
- Signum + Ildefonsi
Dei gratia regis
Aragonis comitis
Barchinone et marchionis Provincie. - + Berengarius Dei gratia
Terrachonensis
archiepiscopus. - Sig+num Guillelmi de Angularia.
-
Sig+num Raimundi Petri. - Sig+num Petri Balbi. - Sig+num Orto de
Isla (De Illa, Dilla, D´Illa).
+ Ego Bertrandus hanc cartam scripsi et suprascripsi in linea V et
hoc precepto Guillelmi de Bassia regis notarii et feci hoc signum +
Virgilius.
In Dei nomine noverint
universi quod cum nos Petrus
Dei graciaAragonum
et Sicilierex
invenerimus in civitate
et regno
Valencie
plura male tractata et inordinata ex quibus cives et habitatores
ejusdem civitatis
et locorumregni
se dicebant gravari et per ipsos nobis fuerit humiliter suplicatum ut
super eisdem et super quibusdam etiam ex foris
Valencie
dirigendis dignaremur ad reformacionem boni status dicte civitatis
et regni
juxta nostrum beneplacitum providere: idcirco eorum supplicacionibus
benignius annuentes considerantes quod decet regem
esse munificum in graciis et beneficiis suis fidelibus conferendis
volentesque illustrissimi domini Jacobi
inclite recordacionis regis
Aragonumpatris
nostri
aliorumque predecessorum nostrorum vestigiis inherere: per nos et
successores nostros gratis et ex certa sciencia ac spontanea
voluntate laudamus concedimus et confirmamus vobis probis hominibus
et universitatibus civitatis
et regni Valentie
tam presentibus quam futuris in perpetuum omnes foros
civitatis Valencie
concessos eidem civitati
et toto regno
Valentie
et omnia et singula privilegia eisdem civitati
et regno
concessa per dictum dominum
patrem nostrum et
bonos
usus et
consuetudinesbonas
ex quibus usi fueritis ac consueveritis temporibus dicti domini
patris nostri:
volentes et concedentes quod dictis foris
Valencieusibus
et bonis
consuetudinibus
et privilegiis
libere uti possitis et sine impedimento alicujus non obstantibus
aliquibus privilegiis seu ordinacionibus factis in contrarium fororum
Valentie
sive privilegiorum predictorum nec obstante ratione aliqua que possit
in contrarium allegari nec obstante sentencia aliqua lata contra
forum
Valencie vel
contra privilegia
supradicta. Et specialiter concedimus et confirmamus justiciatumalmutaçaffiam
et forum
decem dierum revocantes et anullantes expresse emendam fori
novi tempore nostri regiminis factam super inquisicionibus faciendis
que incipit Fororum
interpretacionem ita quod deinde inquisicio fieri non possit per
curiam exceptis casibus tantum contentis in foro
Valencie
nec nos etiam inquisiciones facere possimus nisi forte super
officiales nostros eas facere haberemus. Confirmamus etiam
privilegium eleccionis quatuor juratorum volentes et in perpetuum
firmiter statuentes quod ubi forus
Valencie
non sufficiat ipsi quatuor jurati possint facere novos cotos
et certa statuta
et factis per eos possint removere inde illud quod eis videbitur
expedire ita tamen quod semper fiat de consilio bonorum hominum de
manu majore mediocri et minori. Item laudamus concedimus et
confirmamus ac etiam damus de presenti quibuscumque et singulis
civibus et populatoribus civitatis
Valencie et regni
ejusdem omnes domos et vineas ortos et campos censualia alcherias et
castra turres et possessiones cultas et incultas que habent vel
habebunt tenent vel possident aut possidebunt quecumque sint et in
quocumque loco civitatis
vel regni
existant ex quarumque causa vel ratione ea habeant aut possideant vel
habebunt aut possidebunt cum titulo et absque titulo cum cartis et
absque cartis et faciemus cessare omnes demandas et peticiones quas
civiliter aut criminaliter posueramus aut poni feceramus contra
aliquos ita quod nunc vel aliquo tempore illas demandas vel alius pro
nobis non possimus tornare nec in aliquibus bonis aut hereditamentis
aliquorum civium et habitatorum civitatis
Valencie et regni
qui per francum et liberum alodium possidebuntur non possimus aliquid
demandare nec aliquis pro nobis aliquo casu vel aliqua ratione:
renunciantes omni juri contra hec venienti et removendo ac revocando
omnem excepcionem ac occasionem contra hec venientes. Item revocamus
et anullamus omnes gabellas in generali et speciali que quondam per
nos vel officiales nostros fuissent facte seu consuete in civitate
Valencie nec in regno
aliquo modo et quod nunquam gabelle aliquarum rerum vel averiorum
aliqua ratione fieri possint nec aliud nomine eis possit imponi que
in dampnum civitatis
vel regni
in aliquo redundarent. Item concedimus quod pro saumatabladi
et vini
que aportabitur per terram non solvantur nisi tresdenarii
ut in foro
Valencie
continetur nec illi tres denarii
solvantur nisi in loco ubi dicta saumatavini
vel bladi
vendetur. Item statuimus et perpetuo ordinamus ne aliquis advocatus
seu rahonador
nec alius pro eo in civitate
vel regno
possit decreta vel decretales aut leges aliquas allegare aliquo modo
sub pena decemmarcharumargenti
de quibus nos habeamus medietatem sed solummodo habeant foros
Valencie
allegare in omnibus causis civilibus et criminalibus: volentes tamen
quod si forus
Valencie (se
lee Valencie o Valentie, el texto tiene mala calidad)
non sufficeret quod sit consilio et cognicioni proborum hominum
civitatis
et locorum regni.
Et si solvere non posset penam predictam sit ejectus a suo officio et
privatus ita quod nunquam possit advocare ibidem et ad hec per
justitiam et juratos compellantur: et si per aliquem fuerit allegatum
quod justicia illud non recipiat: quod si fecerit penam similem
solvere teneatur. Item statuimus et ordinamus quod per juratos et
probos homines civitatis
Valenciesex
probi homines
sint electi uniuscujusque parroquie
qui quolibet anno in festo
Pentecostes
jurent in posse justicie dominacionem et fidelitatem nostram
fideliter observare ad nostrum et comunitatisValencie
comodum atque bonum. Item statuimus et ordinamus ne aliquis advocatus
de seccano aut procurator possit tenere nec uti tutela vel cum in
curia nec possint dari la (se
lee lo)
extimatores super vendiciones quas curia faciat nec possint advocare
nec procurare in curia nisi tantum unam causam donec per sententiam
fuerit terminata: quod si fecerit solvat pro pena
centum solidos
de qua pena habeamus nos medietatem et comunitasValencie
aliam medietatem: et si ipsam penam solvere non posset suo officio
omni tempore sit privatus. Item statuimus et ordinamus quod
cultellarii
(cuchilleros)
et baynariicivitatis
et regni
Valencie
faciant cultellos
et vaginas
quoscumque et quascumque voluerint et quod possint vendere ipsos
quibuscumque voluerint. Item statuimus et ordinamus ac concedimus
quod çabaterii
omnes tam presentes quam futuri qui novo opere çabaterie
operari voluerint intus civitatem
Valencie
vel extra non teneantur solvere morbetinum
nobis sed libere possint uti et operari eorum ministerio seu officio
supradicto intus civitatem vel extra civitatem in quocumque loco
extra çabateriam
salvo tamen nobis censu et jure quod accipimus et debemus accipere
annuatim in operatoriiscarrarie
majorisçabateriecivitatis
Valencie
et in aliis çabateriislocorumregni.
Item statuimus et ordinamus quod si aliquis officialis vel alia
persona faciebat vel utebatur in aliquo contra forum
Valencie
aliqua ratione vel contra privilegiacivitatis
et regni quod
ille forus
vel privilegium
non minus valeat immo remaneret in sua firmitate robore et valore.
Item statuimus et ordinamus quod quicumque homo privatus vel
extraneus qui impetrabit cartam vel privilegium a nobis vel filiis
nostris de quibus fiat aliqua gabella
in civitate
nec regno
quod amitat caput ita quod scindatur ei ex toto et quod moriatur cum
hoc probatum fuerit legitime contra illum et quod gabella
illa penitus sit deffacta. Item statuimus et ordinamus quod quilibet
libere possit emere et vendere omnia bona et res ac merces quecumque
sint et in quocumque loco civitatis
et regni
que non prohibeantur per privilegium
sive forum.
Item statuimus et ordinamus quod notarii
qui exigent vel recipient aliquod vel aliquam quantitatem pro
testamentis
vel cartis
nupcialibus
aut aliquibus contractibus
quarumcumque rerum ultra quod continetur in foro
Valencie
quod privetur officio suo et ehiciatur per medium annum nec quod
scriptori
qui aliquod testamentumscribattestator
possit ei aliquam quantitatem peccuniedare
vel legare
in ipso testamento.
Item statuimus et ordinamus quod in aliquo loco
villa aut castro vel alcheriacaptivi
qui fugere
arripueriut ab hominibus civitatis
vel regni de
quibus erunt non possint salvari vel deffendi a servitute eorum vel
captivitate per francos nec etiam absolutos et quod non obstante
privilegio concesso vel concedendo in loco ubi ipsi captivi essent
recollecti domini illorum captivorum possint recuperare ipsos
captivos libere et habere nisi forte ipsi captivi pernoctaverint in
locis sarracenorum
guerre et hoc esset legitime manifestum. Item statuimus et ordinamus
quod notarii et scriptores qui scribunt aliquas causas pro aliquibus
judicibus ordinariis vel etiam per judices nostros vel procuratores
aut alios judices vel per judices delegatos non accipiant nec possint
accipere de actis vel scripturis aliquibus aut sentenciis ultra illam
quantitatem vel salarium quod consuetum est recipi per scriptorescurieValencie.
Item absolvimus et diffinimus per nos et nostros ac etiam remitimus
de speciali gracia omnes peticiones et acciones civiles et criminales
quas facere possemus usque in hodiernum diem ratione barrigiorum
vel fraccionummorarieValencie
et aliarum morariarum
aliorum locorumregni
vel per diruicionem domorum vel qualibet unione
vel clocha
populi vel alio modo quo erratum esset contraforum
vel ratione scripturarum seu tractamenti capitulorum que nos
duxerimus concedenda aut ratione sacramentorum factorum per aliquos
super çoris
Aragonum
usque in hunc presentem diem dummodo deinde non perseverent in
eisdem. Item volumus quod per sentencias vel condempnaciones que
facte fuerint vel illate contra aliquos pro aliquibus ex dictis
causis aliqua pena infamie non sit nec poni possit contra aliquem non
obstante foro
Valencie.
Item concedimus quod supercequiarius
de suo officio in perpetuum sit ejectus et unusquisque ex cequiariis
utatur et uti possit secundum quod erat antiquitus
consuetum.
Item concedimus quod quilibet in toto regno
possit facere in hereditate et loco suo libere almacerasolei
et habere molendinaoleiolivarum
aut molendina
seu almaceras
ad opus sui et aliorum et quod laborator possit molere
partem suam in molendino
seu almacera
domini hereditatis rei cujus ipse voluerit. Item quod quilibet possit
molerebladumolivasalquenamlinosarrocium
et omnia alia ubicumque voluerit. Item quod quilibet homo cujuscumque
legis vel cujuscumque loci existat privatus vel extraneus possit
hospitari et habitare cum rebus suis et averis in quocumque loco
voluerit intus civitatem vel extra. Item statuimus et ordinamus quod
aliquis tenere non possit tabulam
cambii vel
operatoriumargenterie
donec in posse curie assecuraverit idonee quod totum illud quod
receperit vel sibi fuerit comendatum vel
quod altero dicet aliqua ratione illi cujus erit satisfaciat ac
esmeudet ço
esmendet).
Item statuimus et ordinamus quod habitatores civitatis
et locorum regni Valencie
habentes hereditates per aliqua loco regni
non teneantur tenere hospicium nec habitare vel facere residenciam
personalem in aliquo castro
villa turri
aut qualibet alia fortitudine
nisi in illis locis ubi ipsi voluerint non obstantibus aliquibus
condicionibus seu modis contentis in instrumentisdels
accaptes.
Item statuimus et ordinamus in perpetuum quod in civitate et in
unoquoque locorum regni
Valencie
quolibet anno tertia
die antefestum
natalis
Domini sit creatus justicia
et electus
et jurati
in festo
Pentecostes
et mostaçafus
in festo
sancti Michaelis
in forma que sequitur: videlicet quod jurati cum quatuor probis
hominibus de unaquaque parroebia eligant unum probum hominem et
nominent pro justicia
et ita erunt in Valenciaduodecim
in justicia
nominati et nomina illorum sint posita et abscondita in duodecimredolins
de cera
et unus infans
qui non steterit eleccioni predicte accipiat tres
ex predictis duodecimredolins
quos ipse voluerit et illi tres
sint nobis rei tenenti locum nostrum traditi et presentati et
incontinenti sine aliquo elongamento nos vel bajulus noster apertis
redolins
predictis et visis nominibus eorundem accipiamus et eligamus unum ex
predictis tribus qui sit justicia
per unum
annum
tantummodo proxime tunc subsequentem qui faciat sacramentum
in foro
Valencie
contentum. Veruntamen si homo suficiens pro justicia
non inveniretur in altera ex parrochiis supradictis ponatur ibi de
altera parrochia ubi plures inveniantur: et jurati
ac mostaçafus
sub ista forma similiter eligantur. Item statuimus et ordinamus quod
non obstante pena
sexaginta solidorum
quod nullus posset decimare
vel primiciare
absque delmario
nostro et episcopi
Valencie
possit delmare
expletum suum absque delmario
et primiciario
per civitatem
et regnum
et quod bladum
sit delmatum
ac primiciatum absque aliqua pena secundum quod erat consuetum
tempore domine
regis patris nostri.
Item statuimus et ordinamus quod si aliquis fuerit condemnatus sub
pena quarti et non habebit mobilia unde solvat et debitor ante
terminum vel retroclam assignabit bona sua sedencia quo ipse voluerit
que sufficiant ad faciendam solutionem de dicto debito quod in tali
casu debitor non teneatur solvere quartum. Item statuimus et
ordinamus per civitatem
et regnum
quod sarraceniregni
Valencie
tam nostri quam alii possint vendere quibuscumque voluerint res et
alias merces suos et emere etiam a quibuscumque voluerint et
christiani
et judei
emere possint ab ipsis et eis vendere res suas. Item statuimus et
ordinamus quod quilibet tabernarius
possit vendere vinum
in domo
sua propria
et qui domum propriam non habebit possit vendere in loco quo voluerit
et etiam possint venderevinum
in quocumque loco ipsum habebunt. Item statuimus quod textoresflaciatarum
possint eas facere de quacumque voluerint latitudine dummodo pecten
habeat duas alnas
in amplitudine et flaciate
habeant tres alnas
et mediam in longitudine vel plus quantum voluerint. Item ordinamus
quod quilibet possit facere fustaneos
secundum quod fiunt in Barchinona
legaliter atque bene. Item statuimus et ordinamus quod mensure
salis
sint omnes rotunde et de eadem amplitudine tam in capite quam in solo
et quicumque voluerint de sale
cum barcella
quod cum barcella mensuretur eidem et venditores ipsius salis
vendant ipsum bonum
et pulcrum ac
recipiens absque broça
sub pena sexaginta
solidorum
quam penam justicia exigat et habeat loco nostri. Item quod aliquis
homo civitatis
nec regni
nec etiam extraneus non teneatur solvere in tabula
pensi salarium
nec servitium ponderatori nec aliis officialibus dicte tabule
ratione albaranorum
nisi quantum teneatur solvere juxta forum quod accipiatur pro lezda
ab illis qui lezdam
solvere teneantur: et ab officiali dicte tabule
qui contrafecerit extorqueantur perjusticiam loco nostri viginti
solidi pro pena
quociens fecerit contra predicta. Item statuimus et ordinamus quod
brunaterii
possint facere omnes pannos
de tota natura et de tota lana
et de omnibus coloribus
bene et legaliter de sisa
et de pensoIlerde
et de Vallibus
et de Montessono
et facere etiam pannos
de tota natura de França
et de Narbona
dummodo pellum
de boch
(Bock en
alemán: macho cabrío, cabrón, choto en Beceite)
sive stopam
non ponant in eis et quod ipsi et alii possint facere tintam
de omnibus coloribus
ad opus sui et aliorum ubicumque voluerint exceptisindi
et grana.
Item statuimus et ordinamus quod instrumenta censualium nostrorum et
instrumenta venditionum sarracenorumcaptivorum
qui vendentur possint confici per quoslibet notarios civitatis et
loci. Item statuimus et ordinamus quod homines villarum regni
non teneantur darecenam
alicui procuratori nisi tantum nobis et successoribus nostris. Item
statuimus et ordinamus quod carnicerii
non possint pascere
vel possint pasturarebestiarium
eorum in vineis
vel terris
cultis
absque voluntate dominorum ipsorum alio modo nisi quod continuatur in
foro
Valencie.
Item statuimus et ordinamus quod a portu
gradusValentie
(puerto
de El Grao, el graó, lo graó o grasó ?)
removeaturestaca
que ibi posita erat ratione lezda
et pena tollatur que imposita erat contra transeuntes dictam estacam
donec scrutati erant et deinde exigatur lezda legaliter et solvatur.
Item tollatur pena imposita contra barcherios
sive nautasaportantessal
de aliis partibus pro expensis eorum dum tamen in fraudem salis
nostri Valenciesal
non aportent causa vendendi. Item statuimus et ordinamus quod Iezde
nostre et cujuslibet loci nostri leventur et solvantur legaliter in
manu in quibus debebunt solvi et in locis consuetis
antiquitus
et secundum quod antiquitus
erat fieri consuetum
et non in aliis partibus sive locis. Item statuimus et ordinamus quod
quicumque armaverit cum lignis
suis vel barcis
quod in eundo vel veniendo de hiis que se habebunt cum nostris
officialibus expedire se expediant cum bajulo
nostro Valencie
vel tenente
locum
ejus et non cum alio. Item ordinamus quod per manus justicie et
proborum
hominum Valencie
sit in gradu
Valencie
annuatim justicia procreatus. Item statuimus et ordinamus quod
quilibet homocivitatis
et regni
possit mitteresarracenoslaboratores
ad laborandum
in hereditatibus suis ad certum tempus vel in perpetuum et quod ipsi
sarraceni
vel qui jam habitant in eisdem non teneantur dare domino regi
nec alicui alii illos duodecim
vel vigintisolidos
nec alia que erant de novo imposita qui solvebantur nobis et quod
franchi sint a quantitatibus supradictis et rebus et quod sarracenilaboratores
teneantur solvere domino hereditatis quitquid conventum fuerit inter
eos et quod bisanciossarracenorum
habeant et recipiant ab ipsis dominis hereditatis prout continetur in
foro
et quod sarraceni
non forcientur acciperesal
nisi secundum quod emere voluerint per minutum. Item statuimus et
ordinamus quod illud decimum
quod petebatur noviter a captivis
sarracenis
qui se redimebant a dominis eorundem sit penitus absolutum et quod
non teneantur solvere nobis decimum
supradictum cum tempore domini patris nostri non fuerit consuetum.
Item statuimus et ordinamus quod generaliter cuilibet homini
civitatis
et regni cujuscumque
condicionis aut modi existat sive dives aut pauper sint salve vestes
sue et alia que per çorum
Valencie
excusabantur pignorari per curiam hominibus honoratis. Item statuimus
et ordinamus quod omnes avers
que debeant garbelari
videlicet granaindipiperzinzibergalaalummastechencenz
et lacha
et alii avers
de partibus occidentis
que faciant garbelarigarbelentur
de cetero ne fraus
vel encamaramentum
possit fieri in eisdem. Item statuimus et ordinamus quod clavis
almudiniValencie
per justiciam uni vel duobus probis hominibus comendetur ut
mercatores aportantes bladum
in almudino
predicto sub spe legali dimitere possint illud. Item statuimus et
ordinamus quod quilibet portare possit cultellum
de uno
palmo et medio
et bannumcultelli
majoris ipsius mide tornetur ad quinque
solidos
et bannumcimboli
ad alios quinque solidos tornetur et bannum cultellievaginati
(navaja,
navalla?)
tornetur ad sexaginta
solidos.
Item statuimus et ordinamus quod aliquis pellerius
non sit ausus desfacere
aliquam roppam
infra decem dies postquam emerit eam et eam tenuerit publice extra in
pertxa
sua per dictos decem dies et hoc jurare in posse justicie anno
quolibet teneatur et postquam dicta roppa
steterit per decem dies in pertxa
(perchi,
pérgola en italiano, algorfa, desván ?)
sua non possit per aliquem demandari nisi solverit precium quod
constaret et postquam cursor publice portasset eam per plateas non
possit demandari pro furto
et hoc intelligatur inter presentes cum absentibus posset prejudicium
generari: et aliquis ministratis non sit ausus vendere
aliquam roppamveteram
pro nova
nisi in principio mercati illud diceret emptori et si non diceret
perdat eam. Item statuimus et ordinamus quod privilegium aliquod
impetratum contra privilegium datum seu concessum civitati non habeat
valorem nec in aliquo observetur. Item statuimus et ordinamus quod
prohibeatur de cetero ne aliquis portanscoronam
recipiatur in procuratione nec in officio publico. Item statuimus et
ordinamus quod aliquis cursor non sit ausus recipere salarium nisi
juxta forum inter ambas partes nec sit ausus retinere nec facere
emere roppam
que sibi comendata fuerit ad vendendum: quod si fecerit suo oficio
omni tempore sit privatus. Item statuimus et ordinamus quod aliquis
usurarius
publicus non recipiatur in aliqua procuratione in curia
nec in alio loco ne anulletur peticio quam procurabit vel gentes
super hoc possint in aliquo deffraudari. Item statuimus et ordinamus
quod scala
et altum
et baxium
que fiebant in civitate
Valencie
removeantur imperpetuum ita quod non fiant in aliquibus
contribucionibus civitatis: et cum civitas multum facere habebit
illud fiat cum albaranis per richos homines et per medianos et
minores secundum quod unusquisque habebit ad cognitionem illorum de
manu majori mediocri et minori. Item statuimus et ordinamus quod
quilibet possit emere escagiosbladisecanorum
et aliorum hominum que fient in almudino
et quod non sit gabella
de agranadurisbladi
quod versatur seu spargitur in almudino
et quod quilibet possit levare bladum
suum de terra ubi vertetur. Item statuimus et ordinamus quod aliquis
bajulus non sit ausus nec possit ponere caloniam super gentes cum
crida vel sine crida. Item statuimus et ordinamus quod vicinus vicino
possit ponderare et recognoscere res suas a quibus lezda dari nun
debeat absque aliqua pena et quod mercatores vicini Valencie
non teneantur ire ad tabulam pensi pro dicendo vel nominando lezdas
quas homines extranei dare debeant in tabula supradicta. Item
statuimus et ordinamus quod justicia possit dimitere et facere
graciam sive lexiam de caloniis secundum quod utebatur tempore domini
regis patris nostri. Item statuimus et ordinamus quod advocati
qui per denariosadvocabunt
semel in anno faciant sacramentum quod utantur bene et legaliter
juxta sanam et bonam conscienciam corundem in causis que tenebunt et
quod non accipiant nec accipi faciant pro salario nisi quantum eis
taxatum extitit per dictum dominum patrem nostrum cum privilegio suo
eo quod venient fovere causas quas ducent coram curia: et qui contra
hoc fecerit solvat penam in privilegio contentam. Similiter ordinamus
ne judices recipiant salarium ultra quod in eodem privilegio
continetur. Item statuimus et ordinamus quod aliquis minor viginti
duobus annis non recipiatur in curritore nec utatur officio
curritorie nec aliud officium publicum teneat in civitate. Item
statuimus et ordinamus ad tollendum missiones scripturarum
advocatorum et judicum quod omnes cause ducantur per çorum
Valencie
sub ista forma quod petitio sit data ac responsio facta eidem et
excepciones recipiantur et non fiant alique posiciones nec articuli
nec aliquis alius processus et quilibet possit dare testes super
peticione sua vel super excepcione sua et quod nulla peticio possit
dici inepta et quod quilibet se possit juxta forum
Valencie
appellare. Item statuimus et ordinamus sub pena
centum morabetinorum
ne domini aliquorum molendinorum
vel aliquis pro ipsis audeat mutuare nec dare per se vel alium alicui
flacherie
vel farinariis
ad hoc ut molant
in suis molendinis:
et si forte flaqueria
acciperet vel faceret accipi mutuum servicium sive donum de aliquo
dominomolendinorum
a suo oficio imperpetuum sit privata. De dominis autem molendinorumdraperiorum
(batán,
batá)
intelligatur scilicet quod non mutuent nec donent alicui aliquid ut
apportet pannos
in molendinis
suis. Item statuimus et ordinamus quod pro morabetinocensuali
solvantur tantum novem solidiregalium
et pro mazmudinacensuali
septem solidi
ejusdem monete:
et tam de censualibus nostris quam aliarum personarum cujuscumque
conditionis aut modi existant de civitate
et regno
istud idem intelligatur deinde. Item statuimus et ordinamus quod
nullusjudeussitbajulus
nec teneat bajuliam
nec curiam
nec sit etiam collectorreddituum
in Valencia
nec in alio loco regni
nec officium
publicum
teneat unde super christianum
habeat jurisdiccionem. Item statuimus et ordinamus quod quicumque
invenerit rem
vel roppam
suam que sit furata eidem vel forciata aut extracta de posse suo
absque voluntate suo et fuerit in posse alicujus judei
vel alicujus alterius persone quod domino suo restituatur libere
absque precio et servicio non obstante privilegio aliquo in
contrarium concesso vel etiam concedendo. Item statuimus et ordinamus
quod observetur et confirmetur per civitatem
et regnumesmendafori
Valencie
que facta fuit super facto sacramentalis malediccionumjudeorum.
Item statuimus et ordinamus per civitatem
et regnum
quod judeiusurarii
jurent quolibet anno in posse justicie quod mutuent ad rationem
quatuor
denariorum pro libra
in mense juxta cotum domini patris nostri et non ad amplius et si
contrafecerint perdant debitum et solvant pro pena
decem marchas argenti
de qua pena nos habeamus terciam partem et terciam comune
et terciam accusator. Item statuimus et ordinamus quod aliquis judeus
non decolletcarnes
in carniceriachristianorum
infra menia civitatis vel loci. Item cum judei
non sint in una fide seu credencia nobiscum propter quod inter vesteschristianorum
et judeorumdistinccio
habitus debet esse: statuimus et ordinamus per civitatem
et loca regni
quod quilibet judeus
ultra etatem
decem annorum
portet cappam
rotundem indutam ad consuetudinem
Barchinone
eundo per civitatem
vel villam
excepto eorum callo:
sed si extra civitatem vel villam iverit spaciatum portet eam in
collo
si voluerit: et si per
caminum de uno loco ad alium
accedere voluerit tunc portet aliam vestem
quamcumque voluerit: et si quis judeus
contra hoc fecerit penam
triginta solidorum
pro nobis bajulo nostro solvat pro unaquaque vice. Item propter dolum
et multas fraudes quas judei
faciunt ut dicitur christianis
ratione cujusdam privilegii quod habent quod credantur de eo quod se
asseruerint mutuase: statuimus et ordinamus quod aliquis judeus
non credatur ultra V solidos in re sua propria absque carta aut
testibus cristianis
non obstante eorum privilegio supradicto. Item statuimus et ordinamus
quod quando karissimus
filius noster
habeat regnare
infra unum mensem tunc primum venientem in civitate
Valencie
faciat personaliter curiam
celebrare et juret
tenere et observare et facere teneri et penitus observari foros
Valencie
et privilegiabonos
usus ac
bonas
consuetudinescivitatis
et regni Valencie
licet jam hoc juraverit in presencia nostra pariter atque vestra.
Istud idem etiam successores nostri ita facere ef jurare penitus
teneantur. Has autem laudaciones concessiones statuta gracias et
remissiones per nos et successores nostros in perpetuum facimus vobis
civibus
Valencie
supradictis et omnibus aliis hominibus locorum omnium regni
Valencie
et vestris ac eorum successoribus in perpetuum qui foros
Valencie
volueritis acceptare sicut melius dici et intelligi potest ad vestrum
et vestrorum semper bonum et sincerum intellectum: volentes quod
omnes cives habitatores civitatis
et regni Valencie qui
ut dictum est foros
Valencie
voluerint acceptare sint in predictis graciis ac beneficiis et
omnibus aliis et singulis supradictis participes et consortes ac ea
omnia per loca regni
Valencie
sic observent et faciant observari non obstante si contra forum
Valencie concessimus
seu ordinavimus aliqua ex predictis cum ea ex certa sciencia et de
nostro assensu et ad vestri requisicionem duxerimus concedenda
corrigenda ac etiam ordinanda nec obstantibus aliquibus privilegiis
impetratis in contrarium vel de cetero impetrandis. Et ut predicta
omnia majori gaudeant firmitate juramus per Deum et ejus sancta IIII
evangelia a nobis corporaliter tacta et crucem domini et per infantem
Alfonsumlocumtenentemprimogenitum
nostrum illud idem jurari facimus de presenti predicta omnia
observare juxta posse nostrum et non in aliquo contravenire.
Mandantes nichilominus universis oficialibus nostris presentibus et
futuris quod predicta omnia et singula firma habeant et observent et
faciant inviolabiliter observari et non contraveniant nec aliquem
contravenire permitant aliquo modo vel aliqua ratione. Data Valencie
kalendas decembris anno Domini MCC
octuagesimo tercio.