Pragmatica domini Regis Alfonsi secundi. Inquisitori hereticae pravitatis

Pragmatica domini Regis Alfonsi secundi quod omnes officiales domini Regis tam Aragonum Valentiae Maioricarum et Cataloniae teneantur ad eius requisionem (requisitionem) obedire Inquisitori hereticae pravitatis quicumque fuerit ordinis praedicatorum in capiendis hereticis et etiam eis incarcerandis et alias adversus eos procedendo (proce-cedendo) pro favori fidei catholicae. Data Barcinonae VIII calendas julii anno Domini MCCLXXXVI (1: N. del E. Carbonell no pone en su manuscrito más que el epígrafe de este documento pero como hemos creído que tendría intención de darlo extensamente, lo hemos copiado exactamente del fol. 144 v. del Reg. n. 66 de este Archivo general, en el que se halla continuado.).

Quoniam fidei catolice defendere pariter ac promovende secundum negocium illos pocius viriliter decet asumere quibus ex oficio potestatis et dignitatis incumbit tanta circunspeccione regere et gubernare subiectos ut ab infidelium non solum violencia sed etiam fraudulencia conserventur inmunes et sic terrena potestas celesti potestati a qua esse dinoscitur devote subjectionis obsequium ac fidelitatis debitum reddere fideliter comprobetur. Nos Alfonsus Dei gracia Rex Aragonum etc. Volumus et ordinamus ac presenti statuto inviolabili atque perpetuo firmiter stabilimus. Quod omnes heretici cuiuscumque secte nomine censeantur eliminentur extingantur et exterminentur de cunctis terris et locis dominationi nostre subjectis ne infectionis sue contagie pestifera fidem simplicium corrumpere valeant aut in aliqua depravare quod ut perfeccius et comodius expleri valeat ac debite execucioni mandari districte precipiendo mandamus vobis universis et singulis baiulis nostris justiciis çalmedinis et aliis oficialibus nostris quocumque vocabulo nominentur in Aragonia Catalonia et in regno Maiorice ac Valencie institutis ac in posterum instituendis quod ad notificationem seu denunciationem dilectorum fratrum ordinis predicatorum qui nunc sunt vel erunt in posterum heretice pravitatis inquisitores faciatis compleatis et execucioni mandetis sive in capiendo homines et incarcerando eosdem sive in aliis que ad ipsius inquisitionis negocium pertinere videbuntur cum et ipsi in huiusmodi inquisicionis officio romane ecclesie auctoritate fungantur quicquid per se vel per nuncios suos pro parte domini Pape et nostro vobis mandaverint exequendum si de nostra confiditis gracia et amore. Et hoc volumus quod faciatis quocienscumque et ubicumque ab eis vel altero eorum fueritis requisiti. Nos enim ipsum negocium fidei pro quo et in quo dicti fratres laborare intendunt omni occasione remota ex corde et cura previgili ad Dei gloriam in ipsius fidei exaltationem et Ecclesie romane reverenciam promovere intendimus et juvare. Volumus insuper et mandamus quod omnes dicti inquisitores vel alter eorum liceant ire et discurrere per terras dominacioni nostre subiectas ullum eis nec familie nec equitaturis nec aliis bonis suis impedimentum vel contrarium faciatis nec fieri permitatis sed si necesse fuerit requisiti ab eis provideatis eisdem de securo transitu et ducatu. Similiter etiam volumus et mandamus quod provideatis eisdem in expensis et salvatis omnes sumptus quos ipsi pro dicta inquisicione fecerint tam in equitaturis quam in aliis prout ipsi vobis dixerint quocienscumque ab eis vel altero ipsorum fueritis requisiti. Quod est actum Barchinone VIII kalendas julii (1286.)

Die veneris decima mensis aprilis anno a nativitate Domini MCCCCLXXXXV (1495) reverendus ¡n Christo pater et dominus Petrus Dei gratia Episcopus Barcinone et venerabilis et circunspecti viri domini Antonius de Contreras decretorum doctor et Petrus Pariente in jure canonico bacallarius (bachiller) inquisitores hereticae et apostaticae pravitatis in civitatibus et diocesis Tarraconensi Barcinonensi Vicensi Gerundensi et Helenensi apud plateam Regis urbis Barcinonae existentes eorum cum sententia diffinitiva omnes et singulos infrascriptos pro hereticis et apostatis condemnarunt illorumque statuas brachio saeculari tradiderunt atque eorum bona fisco et camerae Regiae confiscata declararunt quorum nomina sunt haec.

Aduardus Badia morabatur in Callo judeorum.

Antonius Serra portugues moram traxit cum Andrea Amoros.

Agnes uxor Michaelis Alesino.

Angelina uxor Michaelis Badia morabatur versus fontem Angelorum ad Mare.

Antonia vidua quae fuit uxor Hugueti textoris serici filiae den
Caxes-noves. (Cajas nuevas; caixes; caxia latín, caixa, caxa)

Bernardus Vilamari botigarius seu mercator pannarius morabatur in vico vulgo dicto dels Spaciers.

Bernardus Porta textor morabatur juxta plateam Trinitatis.

Brigida vidua quae fuit uxor Marci Rosanes.

Beatrix filia Mathei Barenys reconsiliati.

Blanquina uxor Bernardi Morvedre morabatur in platea Campirotundi vulgo Camprodo.

Bernardus Steve gener Gabrielis Montço.

Beatrix uxor Gabrielis Tolosa soror Francisci Requesens.

Bernardus Geraldus textor velorum morabatur apud plateam Trinitatis.

Blanquina vidua quae fuit uxor Jacobi Bosch quondam.

Blanquina uxor Francisci Puigmija.

Bonanatus Rosanes filius Marci Rosanes.

Coloma uxor Gabrielis Servent morabatur in platea Sancti Justi.

Chatherina filia Gabrielis Bonanati mercatoris morabatur in platea Vini.

Chatherina quae fuit uxor Joannis de Conques juponarii morabatur in Callo.

Clara vidua quae fuit uxor Bartholomei Limona quondam corallarii filius Danielis Malorqui morabatur versus plateam Trinitatis.

Elionor uxor Joannis Canti mercatoris.

Elionor uxor Lodovici Queralt corallarii morabatur in vico dels Ollers blanchs.

Elionor Bernardi Alamany morabatur in vico den Sos.

Eulalia uxor den Pou filia Euphrosinae uxoris den Navarro curritoris morabatur in vico de la Boqueria.

Elionor uxor Francisci Orts caligarii morabatur in Callo.

Euphrosina uxor Gabrielis Sartre maioris dierum.

Florença uxor Petri Libia filii Nicolai Libia morabatur in vico den Gimnas.

Francina uxor Joannis Viacamps barbitonsoris filia Danielis Mallorqui morabatur versus plateam Trinitatis.

Francina uxor Berengarii Gual morabatur in vico de la Tapineria.

Francina uxor Francisci vulgo Francoy de Viladecans.

Franciscus Piera corallarius morabatur in domo Joannis Fortia in vico-lato.

Francina Viladecans vidua quae fuit uxor de Francoy Viladecans.

Francina uxor den Sirera morabatur in Callo.

Francina uxor Joannis Far morabatur in vico dels Spaciers.

Francina uxor Petri Valls morabatur in platea den Camprodo.

Francina Scales vidua vulgo la grossa morabatur in vico dels Codols.

Gaillelmus Fabra curritor auris morabatur in vico de Beseya.

Joannes Çacoma libratarius sive bibliopola morabatur in vico S. Dominici.

Joannes Far filius Francisci sive Francoy Far morabatur in vico dels Speciers.

Joanna uxor Petri Queralt morabatur juxta monasterium de Mercede.

Joannes Canti mercator morabatur in domo Galcerandi Sunyer prope Mercedem.

Joannes Valls morabatur in vico de la Tapineria.

Joannes Crexells veteramentarius vulgo peyer morabatur in Callo.

Joannes Leo mercatoris morabatur in vico-lato.

Joannes Balle mercator morabatur juxta plateam Trinitatis.

Joannes Uguet filius Bonanati Uguet.

Joanna vidua uxor que fuit Gabrielis Blanqua.

Joanna uxor Jacobi de Sogovia morabatur ¡n vico dels Flasaders.

Margarita uxor Petri Antonii morabatur in vico de Beseya.

Margarita Maestres uxor Guillelmi Maestres morabatur in Callo.

Michael Vitalis filius Raimundi Vitalis morabatur in vico de Bonayre.

Mandina Balle uxor Jacobi Balle morabatur in platea Trinitatis.

Marcus Sobirats mercator morabatur in domo Marci de Parets in Burno.

Margarita Gomis vidua que fuit uxor den Gomis.

Na Garcia que morabatur in Callo.

Petrus Piera que morabatur in domo Francinae de Pau.

Paula uxor Pauli Vinyes filia Angelinae Feu.

Raphaela quae fuit uxor fratris Bernardi de Ferreris quondam presbyteri.

Sperança uxor Michaelis Fonch.

Thomasa uxor Jacobi de Pau morabatur in vico dels Codols.

Violans uxor Jacobi Uguet frumentarii morabatur in platea Trinitatis.

Violans Queralt uxor Dalmacii de Queralt morabatur juxta monasterium de Mercede.

Violans uxor Lodovici Benet drogarii morabatur in vico dels Speciers.

Violans filia Marci Rosanes uxor den Grau sartoris.

Violans uxor Guillelmi Gordiola.

Hypolita uxor Petri Palou curritoris morabatur in vico de les Filateres (hilanderas) et in vico de Beseya novissime.

Isabel uxor den Vilamari morabatur in vico dels Speciers.

Isabel uxor Francisci Malarts morabatur in vico dels Speciers.

Euphrosyna uxor Gasparis Cartella.

Francina uxor Gabrielis Benet in vico-lato.

Isabel uxor Joannis Valls morabatur in vico de la Tapineria.

Omnes namque predicti sunt habitatores huius urbis Barcinonae.

Ne memoria excidat quod extra urbem Barcinonam processum fuit per praefatos reverendos dominos Antonium de Contreras et Petrum cognomento Pariente inquisitores hereticae (la c parece ç) et apostaticae pravitatis hic continuare gradatim lubet.

Apud civitatem Gerundam.

Imprimis die XXI mensis maii anno a nativitate Domini MCCCCLXXXX quinto apud civitatem Gerundam in Sede reconsiliarunt in forma debita et consueta predicti inquisitores ac carceribus perpetuis condemnarunt. (pone condamnarunt)

Aldunciam uxorem Joannis Ferrer Dala mercatoris villae seu oppidi Perpiniani.

Apud villam seu oppidum Perpiniani.

Die dominica VIIII mensis augusti anno predicto a nativitate Domini MCCCCLXXXXV apud villam seu oppidum Perpiniani reverendi patres inquisitores predicti personaliter existentes in Ecclesia beatae Mariae

de Regali reconsiliarunt gremio Sanctae matris Ecclesiae personas infrascriptas quae cum garnaxiis indutae processionem per loca solita praefatae villae cum cruce et crucifixo erectis ac modo et forma aliarum processionum sequebantur et quarum nomina reconsiliatorum (pone reconsiliatarum) tempore gratiae sunt sequentia.

Columba uxor quae primo fuit Guillelmi Petri quondam mercatoris villae seu oppidi Castilionis Emporiarum (Castelló de Empuries) nunc vero uxor Marci Croes de Cadaques (Cadaqués) et impresentiarum habitatrix Perpiniani.

Euphrosyna uxor Joannis Cavallaria textoris villae Perpiniani quae primo uxor fuit Jacobi Bonafe quondam civitatis Ilerdae.

Joannes Fanyans variopola Perpiniani.

Beatrix vidua que uxor fuit

Joannis Guillelmi sadacerii quondam Castilionis Emporiarum habitatrix Perpiniani.

Florentia vidua quae fuit uxor Leonardi Leonard variopole Perpiniani.

Laurentius Bruch botigarius Perpiniani.

Ricsen uxor predicti Laurentii Bruch.

Agnes Ventessa vidua quae uxor fuit Bartholomei Ventessa Perpiniani.

Pontius Callar cursor auris Perpiniani.

Galcerandus Sanctangel variopola Perpiniani.

Joanna Vilarasa vidua quae uxor fuit Benedicti Vilarasa quondam Perpiniani.

Jacobus Planella textor Perpiniani.

Florentia uxor Galcerandi Sanctangel sartoris Perpiniani.

Constancia uxor Jacobi Planella textoris panni lini Perpiniani.

Jacobus Cassanyes variopola Perpiniani.

Placentia vidua quae uxor fuit Bernardi Bianya quondam Perpiniani.

Margarita uxor Jacobi Sanct-Climent cursoris Perpiniani.

Violans uxor Joannis Albert variopolae Perpiniani.

Beatrix uxor Raimundi Planella cursoris Perpiniani.

Isabel uxor Jacobi Casafranca merçarii Perpiniani.

Alduncia Cassanyas vidua Perpiniani.

Mortui pro hereticis condemnati apud urbem Gerundam.

Die XXI mensis decembris anno a nativitate Domini MCCCC nonagesimo quinto apud urbem Gerundam fuerunt pro hereticis condemnati quorum nomina sunt quae sequuntur.

Omnes civitatis Gerundae.

Bernardus Sampso quondam.

Blanquina quondam uxor Raimundi Mercader quondam maioris diebus.

Mandina quondam uxor de Monpayller. (variante de Montpellier)

Elionor quondam uxor Dalmati Mercader.

Constancia quondam uxor Gabrielis Mercader.

Omnes oppide sive villae Castilionis Emporiarum.

Joannes Miro maior dierum quondam.

Leonarda quondam vidua mater Leonardi Giponer.

Blanquina quondam uxor Manuelis Climent quondam socrus Petri Lodovici Funes variopolae civitatis Barcinonae.

Absentes pro hereticis condemnati apud urbem Gerundam.

Predicta XXI die mensis decembris anno predicto a nativitate Domini MCCCCLXXXXV fuerunt pro hereticis condemnati apud urbem Gerundam omnes infrascripti absentes.

Antonia uxor Leonardi soror germana Gasparis Serment.

Alduntia uxor Francisci Bosch.

Bartholomeus Comte.

Beatrix eius uxor.

Columba uxor Jacobi Petri.

Francina uxor Mathiae Petri.

Franciscus Petrus mercator.

Florentia uxor Petri Andreae.

Gaspar Servent.

Joannes Sent-Climent notarius.

Margarita uxor Bartholomei Bosch filia Joannis Ferrer civitatis Barcinonae.

Michael Andreas.

Margarita uxor Michaelis Rocha.

Mater Gasparis Servent.

Michael Rocha botigarius.

Michael Petrus.

Petre Jou.

Pere Servent.

Isabel uxor den Caxes-noves.

Omnes oppidi sive villae Castilionis Emporiarum.

Reconsiliati et carceribus perpetuis condemnati apud urbem Barcinonam.

Die XXIII mensis marcii tempore quadragesimae anno a nativitate Domini MCCCC nonagesimo sexto in Sede Barcinonae existentibus praesentibus prefatis reverendis patribus dominis Antonio de Contreras decretorum doctore et Petro Pariente licenciato in sacra theologia inquisitoribus hereticae pravitatis cum tota eorum curia et presentibus etiam reverendo in Christo patre Petro Garcia Dei et apostolice Sedis gratia Barcinonensi Episcopo ac me Petro Michaele Carbonello Regio Archivario notarioque publico Barchinonae et aliis in multitudine satis grandi fuerunt reconsiliati gremio Sanctae matris Ecclesiae et carceribus perpetuis condemnati omnes hi sex qui sequuntur.

(1) B Marquesia uxor Pauli Badia mercatoris - C Chatherina uxor Galcerandi Bertrandi scribae Regii (2)

- A Joanna Labiana vidua.

Gabriel Kabaçer sartor.

Isabel uxor Francisci Pallares reconciliati.

Alduntia uxor Gabrielis Comte.

(1) Posui has tres secundum earum etates quia Marquesia est maior

Chatherina media et Joanna minor et sunt hae tres sorores germanae. (tres hermanas)

(2) Hic Galcerandus alia cum sententia una cum eius uxore Chatherina fuerunt condemnati et brachio seculari traditi et combusti. (los quemaron)

Quia horum hereticorum pravitates ritusque judaicos atque sceleratissima facinora (quorum proh dolor mare magnum fuit et est in omnibus terris et dominiis Serenissimorum ac potentissimorum dominorum Regis Ferrandi et Reginae Helisabet coniugum christianissimorum) hoc in codice brevitatis gratia scribere hucusque non curavi nisi eorum aliqua nephandissima sumpta ex originalibus sententiis contra eos latis et fulminatis. Cogitanti tamen impresentiarum ut mihi videor memoratu dignum fore si praedictarum sententiarum aliquam hoc in loco interseruerim ut illorum errores actusque nephandissimos stylumque et ordinem ipsarum sententiarum quisque videre perpendereque valeat. Ita ego Petrus Michael Carbonellus Regius Archivarius licet sum fessus sed non defatigatus talia et tanta scelerata opera describere tamen ob domini nostri Jesu-Christi eiusque Sacratissimae semper virginis Mariae matris gloriosae totiusque Sanctissimae Trinitatis atque Caelestis Curiae reverentiam et honorem proxime dictarum sex personarum reconsiliatarum sententiam ab eius originali nota ac processu illorum habitam sumpsi et propria manu vernacula lingua scriptam ut est de more scribere placuit in haec verba.

(Continúa en la Sententia)

REGNI MAIORIC. 1-29

REGNI MAIORIC.

(De
los textos en latín sólo se transcriben estas primeras páginas.
Yo
descargué el pdf y el formato txt, con muchísimos errores y trabajo
inmenso para corregirlos, supongo que de archive.org, en mi web
blog.ramonguimera.com subiré el pdf con este texto. En otros blogs
pondré el texto con enlace al pdf en archive.org)

In nomine Domini
Nostri IESV-CHRISTI, & eius gratia adiuuante, cum inter coetera
substantialia, quae pertinent ad bonam stabilitatem, conseruationem,
& prosperitatem cuiuslibet politiae, sit promulgatio, editio, &
obseruatio legum vtilium, & necessariarú (esta ú es nasal,
m, n), restringentium appetitus noxios incolarum illius politiae,
vt in ea politia honesté vivatur, alter alterum non laedat, &
vnicuiq; tribuatur ius suum. Cúm experientia docente, nec leges
ciuiles per ora Prineipum diuinitus promulgatae, nec statuta, Regum,
nec Ordinationes hac-(salta linea)cten⁹ in Maioricarum
Regno aeditae sufficiant, ad tantas varietates, & illicitos
conatus malorum hominum alter alterum se adinuicem defraudantes,
damnificantes, & opprimentes; ea propter Honorabilis Iacobus
Pontironi Domicellus, Nicolaus de Pax, Bernardus de Oleza, Legum
Doctor, Antonius Raynés, Ferrarius de Comellas, & Bartholomeus
Botelles lurati, Regni Maioric. Anni praesentis; virtute
priuilegij Regij, ipsis Iuratis, & Vniuersitati dicti Regni
indulti, super editione legum municipalium, statutorum, &
Ordinationum cum authoritate, & approbatione Honor, viri Pelagij
Vniz Militis, Regentis Gubernationem Regni
Maioricarum de Consilio Venerabilis Iacobi Lugaya Iuris periti
Asessoris sui, habitis plurimis tractatibus, colloquijs, consilijs, &
deliberationibus; super ordinatione, & aeditione infrascriptorum,
pro honore Regio, debita reparatione, ac reformatione status
Iudicorum, & Curiarum Regni Maioric.
necessitati, & vtilitati, euidenti
R. P. statuerunt, & aediderunt infrascriptas ordinationes, &
statuta: quae omnia dictus Honorabilis Regens, de dicti sui
honorabilis Assessoris consilio, prouidit, & mandauit seruari sup
poenis, in ipsis contentis, ac registrari in Curijs Gubernationis
Baiuliae (bájulo, batlle, balle), & Vicariae (vicario,
veguer, vaguer) Ciuitatis Maioricarum, mandáns (a con
virgulilla) ipsa voce praeconis publicari per loca publica, &
solita Ciuitatis Maioricarum; Vt nullus, per ignorantiam se valeat
excusare.

QVOD NULLA
QVERIMONIA SIVE
petitio, siue exceptio oblata per Procuratorem
admittatur, donec facta fuerit fides de potestate.
I.
Primo,
quod nulla quaerimonia, nullaque suplicatio, vel petitio, in Iuditio
admitatur per aliquem se praetendentem procuratorem, nisi sidem
faciat de sua procuratione; nisi principalis agens, eum ibidem
constituerit apud acta procuratoré (procuratorem). Et hoc idem
seruetur in procuratore praetendente se procuratorem Rei, scilicet
quod sua defensio non admittatur, nisi de suo mandato constiterit,
tus prefertur ad tollendum nullitates processuum. Et á Ciuili fiat
in medio, & in quacunque parte litis, si iam constitutos
procuratores mori vel abesse contigerit; vel Dominus principalis
cause duxerit illam per se; aut noui praetensi procuratoris procedere
velint in eisdem causis, & quaestionibus.

QUOD PROCURATOR,
TENEATUR
continuare Causam etiam in Causa Apellationis.
II.
Item quod
procurator, teneatur continuare ipsam Causam, & lItem, usque ad
sententiam inelusiué, & si appellauerit, & in aliquo
actu postea processerit, teneatur continuare, usque quó
sententia transeat in rem iudicatam; nec possit ipsi procurationi
renuntiare, ex quo ipsam semel suscepit, etiam dicendo quod sibi non
satisfit de salario.

QUOD PRINCIPALIS,
POSSIT PROCURATOREM REUOCARE, & ALIUM DE NOUO COSTITUERE.
III.
Item quod Dominus
prineipalis Causae, possit procuratorem mutare, & reuocare, &
alium de nouo constituere, dutamen (la u con un signo arriba),
in continenti faciat fidem in processu, ut dictum est; posito quod
talis procurator qui removebitur esset effectus Dominus litis.

QUOD PRINCIPALES POSSINT EORUM
causas per seipsos ducere, quod si fuerint semel
per
aliquam assignationem appraehensi,
Citentur cedulis.
IIII.
Item, quod si actor,
vel reus, non vult causam ducere per procuratorem, sed per se
ipsum;ex quo semel aliqua assignatio, illum personaliter
apprehenderit aliae subsequentes assignationes sibi fiant, si
reperiatur: alias aurem si non reperiantur non fiant, & intimetur
in sua habitatione, seu cum cedulis affingendis in Ianuis hospitij,
vbi suum fouebit domicilium: & valeant tantum, quantum si
personaliter sibi essent facte, usque
ad deffinitiuam sententiam inelusiué: & hoc etiam habeat
locum i forensi, & extraneo; nolente litigare per procuratorem
dum tamen domus in qua hospitabitur sit nota; alias citari possit cum
cedulis, in ianuis curiarum ponendis.

QUOD QUERINONIA
NON ADMITTATUR
absque iuris firma (.)
V.
Item quod quod
quaerimonia non admittatur, nec etiá (etiam) petitio,
nisi cum firma iuris expressa; cui Reus, vel suus procurator,
respondere teneatur infra vnicam diem, directé negando, vel
confitendo cum firma iuris expressa: qua lapsa dilatione, habeatur, &
censeatur in facto, & in iure pro responso, & pro firmato de
iure, ac si responsum fuisset negatiué, cum firma iuris
expressa: nec alia exceptio, vel dilatio proponi valeat per reum,
vel eius procuratorem ad impediendam dictam responsionem directé
faciendam. Exceptis tamen personis, in
factis, & negotijs alienis succedentibus, & iustam
ignorantiae causam habentibus. Et facta debita verificatione per
querelantem, respondere teneatur quaerimonie expositae infra vnicam
dilationem directé, & cum firma Iuris: alias habeatur pro
responso negatiué: & firmato de Iure procedatur in causa. Et
Nottarius, seu Scriba cause contrafaciens, pro qualibet
vice, ineurrat poenam centum solidorum.
(100 sous, sueldos,
solidos)

POST FIRMAM DANTUR
X. DIES AD RES-
pondendum, & ponendum dilatorias exceptiones,

& Iudicum recusationes.
VI.
(A la izquierda, margen)
Vide Pragmat. erectionis Reg. Audientiae.

Item si secuta
responsione negatiué, tacité, vel expresse, facta quaerimonia,
contingat supplicationem, libellum, vel petitionem offerri: vel iam
oblatis cum ipsa quaerimonia, per actorem ad vlteriora
procedi; fiat, & sequatur assignatio reo conuento decem dierum ad
responsionedendú dictae supplicationi, libello, seu petitioni,
directé lité (e con virgulilla) contestando. Infra quos
decem dies praefixos, dictus reus quasuis proponere possit, & debeat omnes, & quascunque dilatorias habeat exceptiones ad
quas vlterius non audiatur; nisi Euangelico iuramento afferuerit, eam
quam proponere vel allegare voluerit de nouo fuisse exortá, seu ad
eius notitiá nouiter pervenisse: ad quas exceptiones probandas detur
terminus peremptorius, arbitrio Iudicis, secundum qualitatem ipsarum.
Infra quam etiam actionem proponere teneatur ipse reus, quascunque
habuerit recusationes aduersus iudicem, coram quo conuenitur,
vlterius nó audiendus. Verú, vbi exceptio, vel recusatio legitima
infra dictos decem dies proponitur; dicta assignatio non currat,
donec, & quousque dicta exceptio, siue recufatio finita fuerit:
que probari habeat infra tres dies, & infra alios tres terminari
continuos; & his pronuntiatis, locum non habere: currant reo tres
dies ad lItem contestandam, alias habeatur pro contestata negatiué,
alia intimatione minimé expectata.

DE FORMA
RECUSATIONUM IUDICIS
vel Assessoris.
VII.
Item siquis voluerit
aliquem Iudicem ordinarium, vel eius Assessorem recusare, teneatur, &
debeat, infra dictam dilationem causas legitimas in forma iuris
opponere. Et medio iuramento aduerare, quod illas malitiosé non
proponit, nec diffugiosé; immo credit eas veras fore, &
probabiles, ac legitimas: quas tamen, infra tres dies peremptorié
prefigendos probare teneatur coram Honor. Gubernatore. Quibus
recusationibus non probatis, vel cognito, & declarato illas non
procedere, talis recusans censeatur eo ipso condénatus in omnibus
expensis, quas alterá partem facere oportuerit. pro quibus fiat
executio in continenti, cessante apellatione, & procedatur in
causa; & si cognitum fuerit locum habere dictas recusationes,
statuimus quód loco recusati Iudicis, alius non suspectus
detur, & assumatur, & non adiunctus.

QUOD LIS NON
DIFFERATUR, PROPTER
petitas expensas, si mutatur iudicium, vel
petitio.
VIII.
Item si propter
mutationem iudicij, vel correctionem alicuius petitionis, seu
instantiae obtentae per alteram partem, peterentur missiones, quód
propter ipsam petitionem ipsa lis vlterius prosequi
non impediatur, sed quod de ipsis expensis in sententia diffinitiua,
ratio habeatur.

QUOD UTRIQUE PARTIUM
FIAT ASSIGNATIO
ad ponendum de facto.
IX.
Item quod factis
positionibus, & articulis per actorem, vel renuntiato per eum ad
ponendum, fiat assignatio reo vnica decem dierum ad ponedum, &
articulandum, quidquid ponere tamen, & articulare voluerit de
facto, vlterius non audiendus: vel si actor praetermiserit in causa
procedere, stante, & requirente reo detur vnica dilatio sex
dierum eidem actori peremptorié, & praecisé ad ponendum, &
articulandum. Qui articuli, & positiones, fiant, & fieri
debeant per vtramq; partem in vulgari lingua, & Ydiomate
Regni Maioricarum. Et cum actor, siue reus praesentat articulos,
positiones, siue capitula; in continenti teneatur, & habeat illas
medio luramento aduerare etiam absente parte; aliás habeatur pro non
praesentatis, & pro tali adueratione, per scriptorem aliquid pro
salario non recipiatur.

QUOD FIAT ASSIGNATIO
REO AD
Triplicandum.
X.
Item, si contingat
actorem replicare, facta assignatione vnius diei ad respondendum;
quod (a partir de ahora, el quód lo escribiré quod, no sé a qué
viene esta mania de escribir tildes en latin, y la de las tildes
nasales) detur, & fiat assignatio seu dilatio trium dierum
reo ad triplicandum.

QUOD DEPOSITIONES
TESTIUM, CONTINVENIUR
& stribantur in vulgari sermone.
(la lengua vulgar, vulgari lingua, Ydiomate Regni Maioricarum, la
lengua del vulgo, en contraposición al latin)
XI.
Item quod si sicut
omnes articuli, positioines, seu capitula debent (ut dictum est
supra) fieri, & presentari in vulgari Ydiomate, seu linguá
Maioric. pari modo, depositiones, seu attestationes
testium, continuentur, & fiant per scriptores causarum in
vulgari, in omnibus instantijs quarumcúque causarum.

QVOD FIAT ASSIGNATIO
REO AD 
probandum.
XII.
Item, quod productis
testibus, & datis probationibus per actorem, vel renuntiato
productioni testium, detur reo vnica dilatio peremptoria decem
dierum, ad probandum pro prima, secunda, &
tertia productione; quá lapsa, de coetero non admittatur: (cessante
tamen impedimento Iudicis, vel Nott. Scribae ipsius causae:) nisi cum
solemnitate legali arbitrio Iudicis, videatur quarta productio
coneedenda; que (la e tiene un ganchito como la ç)
solum contineat quinque dies, vel minus, si dicto Indici videatur,
iuxta numerum testium, & loci distantiam, Itaquód vlterius, per
Iudicem nullatenus valeat prorogari. Adijcientes quod vbi actor
forsitan intermittat, vel omittat in causa amplius procedere, hoc
instante reo, detur eidem actori, vnica dilatio decem dierum
peremptoria, ad pobandum; eo ad quartam etiam cum
solemnitate legali requisita, nullatenus admisso: cum iura magis
faueant reo, quam actori.

DE FORMA IVRAMENTI
CALVMNIAE,
& poena non
iurantis.
XIII.
Item quod si petatur
Iuramentum Calumniae ab ipso prineipali presente, vel procuratore ad
hoc speciale mandatum habente: quod illud, immediaté praestetur ab
vtraque parte & illo mediante,
respondere habeat verbo, in praesentia Nott. seu scribe ipsius
causae, infra vnam diem pro prima assignatione; nulla facultate sibi
data; illud in scriptis defferendi. Et responsiones scribantur in
fine dictorum capitulorum, sicut pluries extitit iam practicatum. Et
nisi in secunda assignatione alterius diei illud praestiterit
calumniae Iuramentum; quod habeat fieri iussu Iudicis, mediante
scriba causae, & sub cominatione, quód aliás capitula habeantur
pro confessis ipso facto, sine alia Iudicis prouisione.

DE ASSIGNATIONE,
QVOD TEMPVS AD
probandum currat
post praestitum iuramentum calumniae.
XIV.
Item si pendente
assignatione facta ad probandum, dictum calumniae iuramentum petatur:
quód ipso praestito, illicó dicta assignatione facta ad probandum,
tempus currat, debita intimatione
procuratori facta; alias dicta assignatio á dicta intimatione
currere incipiat.

QVOD VLTRA MARINA
DILATIO PETATVR IN
prima assignatione, facta ad probandum.
XV.
Item, quod si aliqua
pattium litigantium requirat dilationem sibi coneedi, & dari
vltramarinam ad probandum, habeat illam petere in prima dilatione, &
peremtporia (peremptoria) sibi data ad probandum.
Itaque, in quarta etiam cum solemnitate legali requisita, nullatenus
admittatur, seruata tamen forma regiae Ordinationis.

QVOD FIAT VNA
ASSIGNATIO AD PVBLICANDVM
Testes, & alia
ad objiciendum.
XVI.
Item, quód vnica
dilatio detur vtrique partium, vnicam diem continens, ad videndum,
seu audiendum, publicationem testium: nisi de voluntate partium,
maior, seu breuior dilatio recipiatur: & alia vnica dilatio detur
ad obijciendum contra personas, & testium productorum. Postquam
quidem, assignationem, ad dictam publicationem factam, si nihil
fuerit legitimé cóntra dictum, ipso facto pro publicatis habeantur.

DE ASSIGNATIONE AD
PROBANDVM OBIECTIONES.

XVII.

Item, si contingat,
positiones aliquas, seu capitula obiectionum, contra personas, vel
dicta testium poni, ab aliqua partium: quód objiciens, habeat illas
probare, infra aliam vnicam, & peremptoriam dilationem, arbitrio
Iudicis moderádam, dú tamen, non excedat terminum trium dierum. Et
hoc nisi esset petita longinqua (longa, llonga, larga, llarga)
dilatio extra Regnum, vel Ciuitatem Maioricarum.
(Civitatem; ciutat de Mallorca, o sea, Palma)

DE ASSIGNATIONE AD
PRODVCENDVM

scripturas, &
objiciendum contra illas. (doble l, geminada, con un corto
espacio, il.las, ellas, elles; ses illes viene de ipsas insulas, ipsa
insula, sa illa; la isla)

XVIII.

Item, quod post
terminos praedictos, fiat vnica, & peréptoria assignatio,
arbitrio Iudicis moderanda: dum tamen non excedat terminum trium
dierum ad producendum instrumenta, & quascunque scripturas, datá
post modum dilatione vnius diei, ad objiciendum contra instrumenta, &
scripturas ex aduerso productas, quá lapsa dilatione de coetero non
audiatur objicere volens; cessante legitimo impedimento Nottarij, vel
Scribae ipsius causae, vel Nottariorum in quorum posse, dicta
instrumenta, vel scripturae producendae fuerint, vel extiterint,
nolentium copiam illorú, dare parti petéti.

QUOD FACTIS CIPIIS,
CVRRAT ASSIGNATIO

Ad objiciendum.

XIX.

Item, quod factis
copijs instrumentorum, & scripturarum productarum, ineontinenti,
ipso facto ineipiat currere, & labatur dicta assignatio data ad
objiciendum: facta intimatione domino, vel procuratore, cui copia
actorum, est parata.

DE FORMA
ASSVMENDORVM PROCERVM

& quod in
interloqutorijs ferendis, non assumantur
proceres, nisi sint fori
declinatoriae.
XX.

Item, quód seruatis
omnibus terminis supradictis, deducta causa in articulum sententiae,
in qua non sit necessarium renuntiare & coneludere; detur vnica
dilatio vnius diei vtriq; partium ad
conueniendum de proceribus, qua lapsa, nisi partes coneordauerint
(Iudex ex officio) ducat illos sibi proceres, quos placuerit eligere
assumendos. Hoc tamen declarato; ut in interloquutorijs ferendis,
super dilatorijs exceptionibus, vel preiudicialibus processuum) &
non causae; Iudices ordinarij, cum consilio suorum Assessorum tantum,
& delegati, absque procerum consilio, procedere debeant: exceptis
tamen fori declinatoriis exceptionibus. Hoc adiecto: quód si
contingat, partes litigantes, vel ipsarum procuratores, comparere
coram Iudice ordinario, vel delegato, & allegare de ipsorum
Iuribus, vel petere sententiam; nulla facta mentione seu petitione de
proceribus interueniendis, in casibus in quibus habent interuenire,
(vt predidum est) quód ineontinenti finitis allegationibus cum
aduocato, vel sine, tacité censeatur esse renuntiatum
consilio procerum: & ad sententiam

ferendam, Iudex
procedat, consilio procerum non expectato.

ELECTIS PROCERIBVS,
FIAT ALIA ASSIGNATIO,

ad dicendum, &
allegandum.

XXI.

Item, quod lapsa
dicta dilatione, electis, seu adhibitis iam proceribus; detur dilatio
ad aliam diem: certa hora praefixa, ad habendum aduocatos; si
illos habere potuerint, vel voluerint. Sin
autem; detur alia dilatio peremptoria, ad aliá diem fequentem; ad
dicendum, & allegandum de iuribus eorum coram Iudice, &
proceribus. Et nulla alia data dilatione & assignatione siue
compareant partes, siue non; procedatur ad coneordandam sententiam
diffinitiuam. Sed in interloquutorijs, sit vnica, & vnius diei,
dumtaxat dicta dilatio: (cessante tamen, in omnibus, legitimo
impedimento) & fidem habeat facere Iudici, infra ipsas (ses en
mallorqui) dilationes illud volens probare, de cetero non
audiendus.

QUOD PROCERES SINT
IN IVDICIO HORA ASSIGNATA.

XXII.

Item, quia propter
difficultatem, quam multoties ingerunt proceres electi, illi
praesertim, qui salarium recipere nó consueuerút, in
veniendo hora partibus praefixa; ad dicendum, & allegandum, &
coneordando Sententiam: vt tamen lites, & questiones plus debito
non prorogentur, Statuerunt, & ordinauerút quod Iudices
ordinarij, vel delegati, in eisdé causis, cópellant &
compellere possint, & debeant illos proceres electos, per
impositiones, & exactiones penarum, omni appellatione remota,
cessante tamen legitimo impedimento.

QVOD NON COMPARENTES
PROCERES HORA

assignata, exoluant
poenam, & mulctentur.

XXIII.

Item, si contingat
aliquem, vel aliquos ex dictis proceribus, non adesse hora assignata,
ad dicendum & allegandum vel in coneordatione sententiae,
(cessante dicto impedimento:) quód tunc dictus Iudex, sine
impedimento dictae poenae, quam remittere non possit, assumat illico
alios proceres, loco dictorum absentium subrogandos; nisi partes
ibidem convenerint, de eisdem Proceribus eligendis: quoniam Iudex,
locú dare debet, pro ut de eisdé conueniát. Et assignetur
partibus, ad audiendum aduocatos earum, & ad sententiam
coneordandum: omni apellatione remota.

QVOD FIAT VNICA
ASSIGNATIO, AD

audiendum
sententiam.

XXIV.

Item, quod fiat
vnica assignatio, & peréptoria dilatio vnius diei, certa hora
praefixa, ad audiendum sententiam interlocutoriam vel difinitiuam;
quae publicetur partibus praesentibus, vel altera per contumatiam
absente, nulla contradictione, vel appellatione admissis.

QVOD VICTVS,
HABEATVR PRO CONDEMNATO

in expensis.

XXV.

Item, quod pars
victa, per sententiam interloquutoriam vel diffinitiuam transactam in
rem Iudicatam, teneatur ipso Iure, & condemnata irreuocabiliter
censeatur ad soluendum, & resarciendum parti obtinenti, dum tamen
obtineat, in omni eo quod in iudicio deduxerit petendum, omnes
expensas factas, in causis, & litibus, tam prineipalibus, quam
apellatorijs, & alijs omnibus postea ineumbentibus; esto quod
Iudex, seu Iudices, nullam, seu aliquam de his fecerint mentionem.
Iustum est enim, & legibus approbatum quód victus, victori
teneatur in omnibus expensis: reservata facultate Iudici, seu
Iudicibus, quibuscunque in casibus praemissis, absoluendi
subcumbentem, a dictis expensis (si videbitur ex causis Iustissimis,
& rationibus, victum á calumnia excusari) ipsorum iudicum
coneientias, super hoc onerando. Et pari modo teneatur actor reo ad
omnes expensas litis, si cótingat reum ipsum, á petitis contra eum
absolui: Etiam si Iudex, de his nullam fecerit mentionem, vt supra.

SECVNDA INSTANTIA.

DE TEMPORE, ET FORMA
INTERPONENDARVM

appellationú; tam a
diffinitiua, quam ab interloquutoria

XXVI.

Item quód quicunque
appellans siue ab interloquutorijs, siue a grauamine, siue á (estas
á en latin las escribiré a, a no ser que el ocr ya la ponga con
tilde) diffinitiua; teneatur, & debeat suam appellationem, ab
interloquutoria, vel grauamine, infra tres dies; & a diffinitiua,
infra decennium, a tempore illati grauaminis, vel sententiarum
latarum computandos, in scriptis praesentare Iudici a quo in actis,
per Scribam processus continuandam, ad
tollendum fraudes, quas in hoc saepe fieri consueuerunt: Excepto quod
a diffinitiua, quis in continenti viua voce, (publicata sententia)
possit apellare; eius appellatio, mox in actis inferatur: aliás
censeatur non apellans, si tamen copia Iudicis a quo, possit haberi;
aliás in ejus absentiam, coram authenticis, & fide dignis
personis, talis apellatio interponatur.

QVOTIES, ET EX
QVIDVS GRAVAMINIBVS

appellatur ab
interloquutoria.

XXVII.

Item, quód ab
interloquutoria, vel grauamine nisi semel quis possit apellare; nisi
talis sit interloquutoria, quae absorbeat negotum prineipale,
secundum quod iam constitutum

est, & stylatum.
Et quód praetendens se grauatum a quacunque interloquutoria, vel a
grauamine appellans teneatur causas grauaminum in scriptis exprimere
in ipsa apellatione, alias censeatur non appellans; nec possit alias
causas, quam expressas, prosequi in appellatione. Nec illam
appellationem iustificare ex nouis causis vel de nouo probandis.

QVOD APPELLANS AB
INTERLOQVTORIIS, VEL GRA-

uamine, non
admittatur ad probandum, vel ponendum

causas grauaminum,
nisi illae in
facto consistant.

XXVIII.

Item quód appellans
ab interloquutoria, vel grauamine non admittatur ad ponendum, vel
probandum, coram Iudice appellationis causas grauaminum, &
expensas in appellatione, nisi in facto consistant. Nec sit
necessaria assignatio ad ponendum, vel probandum grauamina: sed fiat
statim assignatio vnica ad dicendum, & allegandum; in qua partes

teneantur suos (si
voluerint) habere Aduocatos, & Procuratores (Procura-ores).
Et ipsa lapsa assignatione, fiat alia assignatio peremptoria ad
audiendum sententiam, vt est dictum, & iam statutum in prima
Instantia.

QVOD APPELLANS
CAVEAT RRO EXPENSIS

vtriusque
Instantiae.

XXIX.

Item quod pars victa
per vnam sententiam diffinitiuam seu interloquutoriam (Etiam si ab ea
legitimé appelletur, & prossequi appellationem voluerit) non
admittatur ad prosequendum dictam apellationem, nisi caueat idoneé
de expensis in prima factis; & satisdet, de fiendis. Si vero
appellans (prossequi volente appellato) supersederet, nolens idoneé
cauere cum possit infra triginta dies computandos a die interpositae
appellationis, habeat facultatem praestandi dictam idoneam cautionem.
Quibus elapsis, habeatur dicta appellatio pro deserta, & non pro
facta. Sin autem idoneé cauere non poterit propter paupertatem
(pobreza), vel quia fideiussores invenire non potest quód
habeat suo iuramento firmare, & cótinuó (la tilde de la
primera o es como una virgulilla ascendente, es como una tilde nasal,
con o com) procedatur in appellatione, &, in prosecutione
illius.

CORRECTIO
PRAECEDENTIS CAP.

Post modum autem die
Lunae xvj mensis Martij anno á Natiuitate Domini Millesimo
Quadringentesimo sextodecimo Honarab. Pelagius Vniz
Regens Officium gubernationis Maióric. de Consilio Vener.
Iacobi Lugaya Assessoris Gubernationis Maioric. quandam papiri
sedulam tradidit Curiae Gubernationis, correctionem
xxviiij capituli Ordinationum Curiarum nouiter editarum, continentem,
tenoris sequentis.

Et primo corrigunt
vigesimum nonum Capitulum incipiens. Item quod pars victa per vnam
&c. & statuerunt quod pars victa appellans, iuxta formam
ipsius capituli (si sibi visum fuerit ) instante altera parte per
iudicem assignatum, quód infra decem dies praestet cautionem idoneam
pro expensis in prima instantia factis si condemnatus fuerit, &
de fiendis in ipsa appellatione, si non fuerit, vel infra ipsum
terminum, casu quo idoneam praestare non poterit cautionem cum
Iuramento non se excusauerit, & iuratoriam non praestiterit; ipsa
appellatio ipso iure habeatur pro deserta. Et haec correctio
extendatur ad pendentia per appellationem; quód scilicet detur
dictus terminus decem dierum, vt euitentur super his materia
iurgiorum.